Pektusan dağı
| Pektusan dağı | |
|---|---|
| kor. 백두산, çin. 长白山 | |
 Pektusan dağı, aprel 2003-cü il. NASA-dan görünüş. | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Dağ sistemi | Mançjuro-Koreya dağları |
| Dağ silsiləsi | Çanbayşan |
| Mütləq hündürlüyü | 2744[1] |
| Nisbi hündürlüyü | 2.593 m |
| Yerləşməsi | |
| 41°59′34″ şm. e. 128°04′38″ ş. u.HGYO | |
| Ölkələr | |
|
|
|
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Pektusan dağı və ya Baytouşan dağı — Potensial olaraq Koreya Xalq Demokratik Respublikasının (Yanqando əyaləti) və Çinin (Szilin əyaləti) sərhədində yerləşən aktiv vulkandır. Dağ dəniz səviyyəsindən 2744 m hündürlüyə malikdir və Mançjuro-Koreya dağlarının ən yüksək nöqtəsidir. Həmçinin bütün Mancuriya və Koreya yarımadasının ən yüksək nöqtəsidir.[2]
Koreya dilində Pektusan (kor. 백두산) "ağbaş dağ" mənasını bildirir. Çin dilində Çanbayşan (çin. 长白山) və mancur dilində Qolmin Şanqiyan Alina (manc. {{{2}}}) "əbədi ağ dağ " mənasını bildirir.
Vulkanın Koreya ərazisinə düşən hissəsində 1959-cu ildə Koreyanın ən böyük qoruğu yaradılmışdı. Daha sonralar Çin tərəfindən təbii qoruq yaradılmışdır. 1979-cu ildə onlar beynəlxalq biosfer qoruğuna birləşmişdilər.
Coğrafiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Vulkanın kraterində dağın zirvəsində Çhonji gölü yerləşir. Sunqari çayı da öz başlanğıcını bu göldənm götürür. Vulkanın yamaclarında həmçinin Tumınszyan və Yaluszyan çaylarının mənbələri yerləşir.
Dağ təxminən onun mərkəzi hissəsinin altında yerləşən maqmanın qalxmasına görə ildə 3 millimetr qalxır. Ən yüksək hissə ildə təxminən 8 ay qarla örtülü vəziyyətdə olur. 1800 metrə qədər yastı yamaclar yerləşir. Kalderanı əhatə edən zirvələrdən 16-sı 2500 metrdən yüksəkdir. Güman edilir ki, krater 969-cu ildə (± 20 il) 7 ballıq güclü püskürmə nəticəsində yaranmışdır.[3] Hövzəsi 96 km³-ə bərabərdir.
Vulkan fəallığı dəfələrlə müşahidə olunmuşdur. Püskürmələr 1597-ci ildə (bu püskürmənin külü hətta Hokkaydo adasının cənub hissəsində tapılmışdı), həmçinin 1668 və 1702-ci ildə baş vermişdir. Son püskürmə 1903-cü ildə (daşların və qazların atılmasıyla partlayışlar) müşahidə olunmuşdur.[4]
İqlimi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Zirvədə orta illik temperatur ortalama −8,3 °C təşkil edir. Yayda temperatur 18 °C-ə qədər qalxa bilər. Amma qışda −48 °C-ə qədər düşə bilir. Küləyin orta sürəti 11,7 m/san, orta rütubət — 74 %-dir. Son onilliklər ərzində yay vaxtında qar papağının güclü azaldılması şəklində iqlimin istiləşməsinin effektləri müşahidə olunur.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Dağ hər iki ölkə sakinləri arasında müqəddəs hesab edilir. Pektusan dağı Koreya Xalq Demokratik Respublikasının və Koreya Respublikasının milli himnlərinin mətnində də xatırlanır.
Çin
[redaktə | mənbəni redaktə et]Dağ qədim kitablarda daxatırlanır. Həmçinin müxtəlif adların altında Xou Xanşuda da rast gəlinir. Müasir ad Szin sülalələri dövründə möhkəmlənmişdir.
Koreya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Şimali koreya əfsanəsinə görə, səmalardan dağa Xvanun enmişdir. Koçosonun birinci Koreya dövlətinin banisinin atası idi. Bundan başqa, Kim Çen İrin rəsmi tərcümeyi-halı iddia edir ki, o, Çhonji gölünün ətrafında doğulmuşdur. Vulkanı əhatə edən kraterin biri 1992-ci ildə dövlət heykəltəraşı Xyandobon tərəfindən 216 metr enlə sındırılmış və böyük yazılar ilə yazılmışdı: "Pektusan, İnqilabların Müqəddəs dağı (Kim Çen İr. 16 fevral 1992-ci il)". Pektu təsviri Koreya Xalq Demokratik Respublikasının gerbini bəzəyir.
Qalereya
[redaktə | mənbəni redaktə et]-
Pektusan dağının kraterində yerləşən Çhonji gölü -
Kairn -
Çanbayın isti mənbəyi -
Çanbay şəlaləsi -
Çay
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "GLOBAL VOLCANISM PROGRAM". 2011-08-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-09.
- ↑ "백두산 (아시아 산) [白頭山]" (koreya). Korea Britannica. 2011-08-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-24.
- ↑ Horn, Susanne. "Volatile emission during the eruption of Baitoushan Volcano (China/North Korea) ca. 969 AD". Bulletin of Volcanology. 61 (8). 2000: 537–555. doi:10.1007/s004450050004.
- ↑ Global Volcanism Program | Changbaishan | Summary Arxivləşdirilib 2011-08-24 at the Wayback Machine (ing.)
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bax: Canonical Book of the Eastern Han Dynasty. Volume 85 (in Chinese)
- Virtual Tour: 360 degree interactive panorama of Mount Paektu (DPRK 360, September 2014)
- Yonson Ahn: China and the Two Koreas Clash Over Mount Paekdu/Changbai: Memory Wars Threaten Regional Accommodation Arxivləşdirilib 2009-01-11 at the Wayback Machine (Japan Focus, 27 July 2007)
- Satellite image by Google Maps
VikiSəyahətdə Baekdu Mountains haqqında səyahət məlumatları var.- www.changbaimountain.com
- The Scenery of Mt. Paektu Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine at Naenara
- A slide show about Paektusan (in German)
