Arqand lampası
Arqand lampası — yağ lampası növü. XVIII əsrdə İsveçrə ixtiraçısı Ami Arqand tərəfindən icad olunmuşdur. Bu lampa neft və ya bitki yağından istifadə etməklə daha yüksək işıqlandırma təmin edən innovativ bir cihaz idi. Arqand lampası işıqlandırma tarixində inqilabi bir addım hesab olunur və XIX əsrin əvvəllərinə qədər geniş istifadə edilmişdir.
Tarixi
[redaktə | vikimətni redaktə et]Arqand lampası 1780-ci ildə İsveçrə ixtiraçısı Ami Arqand tərəfindən ixtira edilmişdir. O dövrdə adi yağ lampaları zəif və tüstülü işıqlandırma ilə xarakterizə olunurdu. Arqand bu problemi həll etmək üçün xüsusi bir mexanizm hazırlamışdır. Onun ixtirası daha parlaq, sabit və tüstüsüz bir işıqlandırma təmin edirdi. Bu lampa xüsusilə kitabxanalar, elmi laboratoriyalar və şəhər küçələrində işıqlandırma məqsədilə geniş istifadə edilmişdir.[1][2]
Təsviri
[redaktə | vikimətni redaktə et]Arqand lampasının dizaynı və iş prinsipi bir sıra yenilikləri özündə birləşdirirdi. İlk növbədə, adi lampalarda istifadə olunan düz fitillər yerinə silindrik fitil tətbiq edilmişdi. Bu, alovun daha geniş sahədə yayılmasına və işığın güclənməsinə səbəb olurdu. Lampanın dizaynında həmçinin alovun ətrafına hava axını təmin edən bir boru sistemi mövcud idi. Bu hava alovun həm daxili, həm də xarici tərəfinə daxil olurdu və nəticədə daha yüksək yanma temperaturu və tüstüsüz alov yaranırdı. Lampanın üzərində yerləşən şəffaf şüşə boru isə alovu küləkdən qoruyur və oksigen axınını tənzimləyirdi. Bu boru həm işığın sabitliyini təmin edir, həm də işıqlandırmanı artırırdı. Arqand lampasında istifadə olunan yanacaq olaraq bitki yağı, balina yağı və daha sonra kerosin kimi maddələr istifadə edilirdi.[3][4]
Arqand lampası müxtəlif sahələrdə geniş istifadə olunmuşdur. XIX əsrdə ev işıqlandırması üçün ideal bir vasitə idi. Küçə işıqlandırması məqsədilə də istifadə olunurdu və şəhər küçələrində işıqlandırma təmin edirdi. Ayrıca, elmi tədqiqatlar və laboratoriyalar üçün sabit işıq mənbəyi olaraq mühüm rol oynamışdır. Kitabxanalar və mütaliə zalları da bu lampalardan faydalanmışdır, çünki onlar oxuma üçün lazımi səviyyədə işıqlandırma təmin edirdi. Arqand lampası işıqlandırma texnologiyasında inqilab hesab edilir. Onun dizaynı daha sonra neft lampaları, hətta müasir elektrik lampalarının inkişafına təsir göstərmişdir. XIX əsrin ikinci yarısında kerosin və qaz lampalarının geniş yayılması ilə Arqand lampası istifadədən çıxdı, lakin texnoloji irəliləyişə verdiyi töhfələr tarixdə mühüm yer tutur. Arqand lampası həmçinin, işıqlandırma texnologiyalarının daha təkmil və səmərəli şəkildə inkişaf etməsinə imkan yaratmışdır.[5][6]
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ "Lamp." Columbia Electronic Encyclopedia, 6th Edition (2011): 1. Academic Search Premier. Web. 5 December 2011.
- ↑ Crowley, John E. The Invention of Comfort: Sensibilities & Design in Early Modern Britain & Early America. Baltimore, MD: Johns Hopkins UP, 2000. Web. 5 December 2011
- ↑ Banham, Martin. The Cambridge Paperback Guide to Theatre (ingilis). Cambridge University Press. 1996-03-07. ISBN 978-0-521-44654-9.
- ↑ McCullough, Hollis Koons. Telfair Museum of Art: Collection Highlights. McCullough, Hollis Koons. Telfair Museum of Art: Collection Highlights. Savannah, GA: Telfair Museum of Art, 2005.Web. 5 December 2011
- ↑ "Lamp." Encyclopædia Britannica: or, a dictionary of Arts, Science, and Miscellaneous Literature. 6th ed. 1823 Web. 5 December 2011
- ↑ Webster, Thomas. An Encyclopędia of Domestic Economy:Comprising Such Subjects As Are Most Immediately Connected with Housekeeping. Adegi Graphics LLC. 1844. səh. 841. ISBN 9781402194382.
Əlavə ədəbiyyat
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Dimond, E. W. The Chemistry of Combustion (E R Fiske, 1857), p. 139 ff.
- Wolfe, John J., Brandy, Balloons, & Lamps: Ami Argand, 1750–1803 (Southern Illinois University, 1999) ISBN 0-8093-2278-1.
Xarici keçidlər
[redaktə | vikimətni redaktə et]