Henri Taube

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Henri Taube
ing. Henry Taube
Doğum tarixi 30 noyabr 1915(1915-11-30)[1][2][…]
Vəfat tarixi 16 noyabr 2005(2005-11-16)[1][2][…] (89 yaşında)
Vəfat yeri
Elm sahəsi kimya
Elmi dərəcələri
İş yerləri
Təhsili
Üzvlüyü
Mükafatları Kimya üzrə "Nobel" mükafatı ABŞ Milli Elmlər medalı
National Order of Scientific Merit
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Henri Taube (30 noyabr 1915[1][2][…] – 16 noyabr 2005[1][2][…], Palo-Alto[d], Kaliforniya[6][7][…]) — amerikalı alim.

1937-ci ildə Ricaində Saskaçevan universitetini bitirmiş, sonra ABŞ-yə köçmüş və Berklidə Kaliforniya universitetində oxumuşdur. 1940-1941-ci ildə orada, 1941-1946-cı illərdə Kornel universitetində, 1946-1962-ci illərdə Çikaqo universitetində (1952-ci ildən professor) işləmişdir. 1962-ci ildən Stanford universitetində professor işləmişdir.

O, 2005-ci ildə noyabrın 16-da Kaliforniyada vəfat etmişdir.

Əsas işləri elektron ötürülməsi ilə reaksiyaların mexanizminin, xüsusən metalların komplekslərində öyrənilməsinə həsr olunub. 1940-cı ildə ilk dəfə olaraq sulu məhlulda solvatlaşmış kationun (üçvalentli xromun misalında) mövcudluğunu sübut etmişdir. 1952-ci ildə sulu məhlullarda kompleks birləşmələrin davamsızlığı ilə onların elektron strukturları arasında korrelyasiyanı müəyyən etmişdir. 1960-1970-ci illərdə məhlullarda keçid metallarının komplekslərinin iştirakı ilə çoxlu, həm də daha əhəmiyyətli nəticələri sferadaxili keçid adlanan keçidi öyrənərkən əldə etmişdir. Göstərmişdir ki, bu prosesdə metalın koordinasiyası sferasının liqandalarından biri iştirak edir və nəticədə iki metal ionu arasında körpücük əmələ gətirir, iki nüvəli kompleks adlanan birləşmə əmələ gətirir. Belə komplekslərin spektrlərini öyrənərək göstərmişdir ki, spektrin zolaqlarından biri ionlar arasında elektron keçidinə aid edilə bilər.

1967-ci ildə sübut etmişdir ki, molekulyar azot sulu məhlulda rutenium kompleksinin koordinasiya sferasında su molekulunu əvəz edə və möhkəm kompleks əmələ gətirə bilər. Aşkar etmişdir ki, azot ikinüvəli, iki rutenium ionuna malik kompleksdə körpü ola bilər. Göstərmişdir ki, bu molekul koordinasiya sferasında fırlana bilər (iona özünün bu və ya digər atomu ilə dönərək).

1983-cü ildə “Elektron keçidli reaksiyaların, xüsusən metalların komplekslərinin məhlullarında reaksiyaların mexanizminin öyrənilməsi sahəsində işlərinə görə” kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Henry Taube // Solomon Quqqenhaym muzeyi. 1937.
  2. ↑ 1 2 3 4 Henry Taube // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  3. ↑ 1 2 https://oh.chemheritage.org/oral-histories/taube-henry.
  4. ↑ 1 2 https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1983/taube/facts/.
  5. ↑ 1 2 NNDB (ing.). 2002.
  6. ↑ 1 2 Henry Taube Biography.
  7. ↑ 1 2 The Life of Henry Taube - Henry Taube.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Henri_Taube&oldid=7958608"