Risk ölçüsü

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Risk ölçüsü (ing. Risk measure) — sığorta və risk idarəetməsi sahəsində riskin baş vermə ehtimalı və onun nəticələrinin miqyasını müəyyənləşdirmək üçün istifadə olunan anlayışdır.[1] Risk ölçüsü, bir hadisənin sığortalıya və ya sığortaçıya nə qədər təsir edəcəyini (maliyyə baxımından) qiymətləndirmək üçün vacibdir.[2]

Maliyyə riyaziyyatında ehtiyatda saxlanılmalı olan aktivin və ya aktivlər dəstinin (ənənəvi olaraq valyuta) məbləğini müəyyən etmək üçün risk ölçüsü istifadə olunur. Bu ehtiyatın məqsədi banklar və sığorta şirkətləri kimi maliyyə qurumları tərəfindən qəbul edilən riskləri tənzimləyici üçün məqbul etməkdir. Son illərdə diqqət qabarıq və ardıcıl risk ölçülməsinə yönəldilib.

Əsas amillər

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. Ehtimal (ing. Probabilite) — riskin baş vermə ehtimalı. Yüksək ehtimal riski artırır. Məsələn, daşqın təhlükəsi olan bir ərazidə daşqın riskinin ehtimalı yüksəkdir.[3]
  2. Nəticə və təsir (ing. Severity) — risk baş verdiyi halda yaranacaq zərərin ölçüsü və miqyası. Məsələn, yanğın nəticəsində bir binanın tamamilə məhv olması böyük zərərdir.
  3. Maddi və qeyri-maddi itkilər — maddi itkilər (məsələn, əmlakın məhv olması) və qeyri-maddi itkilər (məsələn, işin dayanması və ya reputasiya zərəri) nəzərə alınır.
  4. Riskin tezliyi (ing. Frequency) — riskin nə qədər tez-tez baş vermə ehtimalı var. Məsələn, kiçik qəzalar tez-tez baş verə bilər, amma onların təsiri adətən azdır.
  5. Əhatə dairəsi (ing. Exposure) — riskə məruz qalan əmlak, obyekt və ya şəxslərin sayı. Məsələn, bir şəhər daşqına məruz qalırsa, riskin təsir dairəsi geniş olacaq.
  6. Riskin idarə edilməsi tədbirləri — müvafiq qabaqlayıcı tədbirlər riski azaltmaq üçün istifadə olunur (məsələn, təhlükəsizlik sistemləri, sığorta polisi və s.).[4]

Hesablanması

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Risk ölçüsü adətən aşağıdakı kimi qiymətləndirilir:[5]

Risk ölçüsü = Ehtimal × Təsir

Bu formul riskin kəmiyyət baxımından dəyərini təyin etmək üçün sadə modeldir. Məsələn:

  • Ehtimal = 10% (0.1)
  • Zərər = 100,000 AZN
  • Risk ölçüsü = 0.1 × 100,000 = 10,000 AZN

Əhəmiyyəti

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Daha böyük təsirə və yüksək ehtimala malik risklər ön sırada idarə olunmalıdır. Risk ölçüsü, sığorta ödənişlərinin məbləğini təyin etməyə kömək edir. Müvafiq tədbirlərlə yüksək ölçülü risklərin səviyyəsi endirilir.[6]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ Artzner, Philippe; Delbaen, Freddy; Eber, Jean-Marc; Heath, David. "Coherent Measures of Risk" (PDF). Mathematical Finance. 9 (3). 1999: 203–228. doi:10.1111/1467-9965.00068. İstifadə tarixi: February 3, 2011.
  2. ↑ Jouini, Elyes; Meddeb, Moncef; Touzi, Nizar. "Vector–valued coherent risk measures". Finance and Stochastics. 8 (4). 2004: 531–552. CiteSeerX 10.1.1.721.6338. doi:10.1007/s00780-004-0127-6.
  3. ↑ Hamel, A. H.; Heyde, F. "Duality for Set-Valued Measures of Risk". SIAM Journal on Financial Mathematics. 1 (1). 2010: 66–95. CiteSeerX 10.1.1.514.8477. doi:10.1137/080743494.
  4. ↑ Jokhadze, Valeriane; Schmidt, Wolfgang M. "Measuring model risk in financial risk management and pricing". International Journal of Theoretical and Applied Finance. 23 (2). March 2020. doi:10.1142/s0219024920500120. SSRN 3113139.
  5. ↑ Andreas H. Hamel; Frank Heyde; Birgit Rudloff. "Set-valued risk measures for conical market models". Mathematics and Financial Economics. 5 (1). 2011: 1–28. arXiv:1011.5986. doi:10.1007/s11579-011-0047-0.
  6. ↑ Rockafellar, Tyrrell; Uryasev, Stanislav; Zabarankin, Michael. "Deviation Measures in Risk Analysis and Optimization". 22 January 2003. SSRN 365640.

Ədəbiyyat

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  • Crouhy, Michel; D. Galai; R. Mark. Risk Management. McGraw-Hill. 2001. 752 pages. ISBN 978-0-07-135731-9.
  • Kevin, Dowd. Measuring Market Risk (2nd). John Wiley & Sons. 2005. 410 pages. ISBN 978-0-470-01303-8.
  • Foellmer, Hans; Schied, Alexander. Stochastic Finance. de Gruyter Series in Mathematics. 27. Berlin: Walter de Gruyter. 2004. xi+459. ISBN 978-311-0183467. MR 2169807.
  • Shapiro, Alexander; Dentcheva, Darinka; Ruszczyński, Andrzej. Lectures on stochastic programming. Modeling and theory. MPS/SIAM Series on Optimization. 9. Philadelphia: Society for Industrial and Applied Mathematics. 2009. xvi+436. ISBN 978-0898716870. MR 2562798.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Risk_ölçüsü&oldid=7947326"