Saqakat kilsəsi

Saqakat kilsəsi
erm. Շողակաթ եկեղեցի
40°10′05″ şm. e. 44°18′17″ ş. u.
Ölkə	Ermənistan
Şəhər	Üçkilsə
Yerləşir	Armavir mərzi
Aidiyyatı	Erməni Qriqoryan Kilsəsi
Tikilmə tarixi	1694
Üslubu	Erməni memarlığı
Vəziyyəti	stabil
UNESCO Ümumdünya İrsi
Tipi	Mədəni
Kriteriya	ii,iii
Təyin edilib	2000
İstinad nöm.	1011
Dövlət	Erməistan
Region	Asiya
Ermənistanda qeydiyyata alınmış abidələr
İstinad nöm.	4.2/18
Saqakat kilsəsi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Saqakat məbədi – Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistan) Üçkilsə (12. 03. 1945 – ci ildən Eçmiədzin) rayonu ərazisində, Üçkilsə kilsəsindən şimal – şərqdə, Üçkilsə və Müqəddəs Ripsime məbədlərinin arasında yerləşən ərmən – türk xristian məbədi.

Tarixi

III əsrin sonlarında Ərməniyyəyə qaçan bakirə Ripsime öz rəfiqələri və dayəsi Qayana ilə Ərməniyyənin paytaxtı Vağarşabaddakı şərab anbarında gizlənmişlər. Lakin onlar Ərməniyyə çarı Trdat tərəfindən tapılıb qətlə yetirildikdən sonra Maarifçi Qriqorinin təşəbbüsü ilə Ərməniyyədə tikilən ilk üç sovmədən biri də məhz həmin anbarın yanında ucaldılmışdır. 483 – cü ildə həmin sovmə daş kilsə ilə əvəzlənmiş, sonrakı yüzillərdə dəfələrlə bərpa olunaraq, ona yeni tikililər əlavə edilmişdir.

Adın etimologiyası

Məbədin Saqakat (Saq + ak // ağ + at, yəni Ağ saqalar) adı onun, Qərbi Azərbaycanın ən qədim sakinlərindən olan və Azərbaycan türklərinin etnogenezində mühüm rol oynamış saklara məxsus olduğunu birmənalı olaraq sübut edir. Məbədin ətrafında tarix boyu türk tayfaları yaşamış, bu ərazilərə ermənilərin ilk gəlişi XV əsrin ortalarında baş vermişdir.

Memarlıq xüsusiyyətləri

İlkin tikililər

Bu günkü Saqakat məbədi VI – VII əsrlərdə inşa edilmiş məbədin bərpa edilmiş hissəsidir. Mütəxəssislər bu məbəd binasının daha qədim binanın özülləri üstündə inşa edilməsini düşünürlər. Məbədin cənub – qərb divarının özülündə aparılmış tədqiqatlar zamanı köhnə məbəd binasının otaqlarından birinin divarı aşkarlanmış və həmin divarın yeni məbədin inşası zamanı nərdivana dayaq kimi istifadə edilməsi müəyyənləşdirilmişdir. Məbədin cənub divarında kiçik yarımdairəvi apsisin izləri də görünməkdədir. Məbədin özülündə IV – V əsrlər bölgə memarlığı üçün xarakterik olan dayaq sistemi istifadə edilmişdir. Binada kiçik şapelə doğru yol göstərən iki portal biri cənub, biri isə qərb divarında çox uğurlu yerləşdirilmişdir.

Sonrakı tikililər

Bu günkü məbəd binası birnefli bazilika quruluşuna malik olub, şərq divarında yarımdairəvi apsisi vardır. Apsisin bəzi hissələrinin V əsrin yadigarı olması güman edilir. Dörd qapı çıxış binanın mərkəzi küçə və koik gümbəzalı hissə ilə əlaqəsini təmin edir. Binanın qərb divarında olan əsas portal açıq qalereyadan binanın interyerinə keçid yaradır. Binanın əsas giriş qapısı üstündə kiçik kitabə yerləşdirilmişdir. Kitabə qəhvəyi tuf daşından hazırlanaraq binaya sonradan əlavə edilmişdir. Digər kiçik bir portal isə binanın cənub divarındadır. Əsas məbəd binasının fasadındakı kiçik ornamental naxışlar həndəsi fiqurlar silsiləsi şəklində yığılmışdır.

Məbədin qərb qurtaracağında binanın ümumi memarlığı ilə uyğun şəkildə dizayn edilmiş açıq qalereya yerləşir. Qalereyanın ortasında yerləşən yeganə böyük arkanı keçdikdən sonra kilsənin əsas portalına yaxınlaşmaq mümkündür. Qalereyanın ortasında kiçik altı sütunlu zəng qülləsi yerləşir.

• Saqakat məbədi
• 
  Məbədin ümumi görünüşü
• 
  Məbədin qübbəsi və zəng qülləsi
• 
  Qübbənin daxcili görünüşü
• 
  Portallardan biri
• 
  Məbədin interyeri

Mənbə

• И.Шопен. Исторический памятник состояния армянской области к эпоху ее присоеденения к Российской империи, С-п.,1852, стр. 293-306, 667-682;
• А.Берже. Кавказ в археологическом отношении, Тифлис, 1875, стр. 171;
• Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh.162-166.
• Q. Qeybullayev – Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən, Bakı, ADN, 1994, səh 96 – 152

Həmçinin bax

• Azərbaycanlıların Qərbi Azərbaycandan deportasiyası