57°46′37″ şm. e. 26°01′52″ ş. u.HGYO

Valqa

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Valqa
Bayraq Gerb
Bayraq Gerb
57°46′37″ şm. e. 26°01′52″ ş. u.HGYO
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub 1286
Sahəsi
  • 16,65 km² (31 dekabr 2016)[1]
Əhalisi
Əhalisi 12.539 nəfər
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu +372 8-10-372-76
Poçt indeksi 68230
Valqa xəritədə
Valqa
Valqa
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Valqa (est. Valga, alm. Walk‎, 1920-ci ilə qədər Valk -rus. Валк, keçmiş adı rus. Vleh) — Estoniyanın cənubundakı Vаlqаmаа bölgəsinin inzibati mərkəzi. Pedeli çayının sahilində yerləşir. Şəhərin sahəsi 16,5 km² təşkil edir. Tartuya qədər məsafə 89 km, Pyarnuya qədər 144 km, Tallinə qədər 245 km, 175 km Riqaya və Pskova 170 km-ə bərabərdir. Valqa dəmir və avtomobil yollarının kəsişməsində yerləşir. Estoniyanın və Latviyanın Şengen birliyinə daxil olması ilə Valqa və Valka şəhərləri arasında ümumi ictimai avtobus nəqliyyatının işə düşdüyü elan olunmuşdur.[2]

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şəhərin əsası 1286-cı ildə Valk adı ilə qoyulub. Rusiya imperiyası dövründə şəhər Liflyandiya quberniyasının tərkibinə daxil edilmişdi. 1950—1991-ci illərdə Valqa Valqa rayonunun mərkəzi idi.

  • 1286: Valqa (Alman adı Walk altında) Riqa şəhər reyestrinə ilk dəfə adı çəkilir.
  • 1298, 1329, 1345: Walk ikinci və üçüncü dəfə Böyük Gedimin və Algirdas hersoqlarının başçılıq edən litvalılar tərəfindən talan edilir.
  • 1419: Valqa Livoniya Konfederasiyasının əyalət və iqamətqahı olur.
  • 1481: ruslar tərəfindən hücuma uğrayır.
  • 1501: ruslar tərəfindən başqa basqın zamanı beşinci dəfə yandırılıb.
  • 1558: Livoniya müharibəsi zamanı, Walk orta əsr qəsəbəsi tamamilə məhv edilir.
  • 1584 11 iyun: Polşa kralı Stefan Batori tərəfindən şəhər statusuna qaldırılır.
  • 1590 17 aprel: Polşa Kralı, III Sigizmund Vaza, nizamnamə ikinci dəfə ratifikasiya edir. Valqaya yenidən şəhər statusu verilir.
  • 1600: 42 ev xassələri göstərən ilk şəhər xəritəsi,. Bu şəhər 7 km uzunluğunda və 0,5 arasında və 0.25 km genişdir.
  • 1626: Polşa-İsveç müharibəsi nəticəsində Valqa İsveçin tərkibinə daxil olur. Martın 6-da İsveç kralı Gustav Adolf mövcud güzəştləri təsdiqləyir.
  • 1721: Böyük Şimal müharibəsi nəticəsində Valqa Estoniya ilə birlikdə Rusiya İmperiyasının tərkibinə daxil edilir.
  • 1764 5 oktyabr: II Yekaterina şəhərə yenidən status verir.
  • 1780: İlk daş binalar inşa olunur: bir kilsə, məktəb tikilir.
  • 1816: Müqəddəs İohann Kilsəsinin binası başa çatmışdır.
  • 1876: Walkscher Anzeiger, Alman Valga ilk qəzeti, verilir.
  • 1889: Valqa dəmiryol stansiyası açılır. İyulun 22-də Tartu-Valqa dəmiryol xətti rəsmən açılmışdır.
  • 1890 16 dekabr: Valqa səbirlilik Cəmiyyəti təsis edilir.
  • 1901 7 dekabr: Valqaada yaşayan Baltik Almanlar seçkilərdə qalib qəlir - bu kimyaçı Yohan Märtson olur. O Valqanın meri seçilir.
  • 1904 22 May: Estoniya şair və yazıçı Paul Viiding Valqada anadan olur.
  • 1908 24 iyun: Estoniya hərbi komandiri Alfons Rebane Valqada anadan olur.
  • 1909: Säde binasının tikintisi başlanmışdır (memar Georg Hellat).
  • 1917: Alman zeppelin şəhər üzərində uçur və əsas hədəf olaraq dəmiryol stansiyasını tutur, yüksəklikdən qırx partlayıcı bombalar düşür.
  • 1920 1 iyul: Britaniya nümayəndəsi polkovnik SG Tallents qəti Estoniya və Latviya arasında sərhəd yaradır. Valqa təyin olmuş yeni sərhəddə əsasən Estoniyanın tərkibində qalır.
  • 1921-ci il 11 fevral: Estoniya hökumətinin sərəncamı Valqa ilçə ərazisində yaradır. Valga bir ilçe mərkəzində olur.
  • 1940 17 avqust: Sovet işğal başlayır və burada Estonların və Latışların kütləvi deportasiyaları başlayır.
  • 1941 9 İyul: Valga alman qoşunları tərəfindən işğal edilir.
  • 1944 19 Sentyabr: Valqa yaxınlığında gedən ağır döyüşlər zamanı Estoniya alman işğalından azad edilir. Bu dərhal Estoniyanın Sovet işğalı ilə əvəz olunur.
  • 1989 24 fevral: yenidən qurulmuş müstəqillik dövründə ilk Estoniya bayrağı 12 ASA küçəsində dalğalanır.
  • 1993 17 oktyabr: müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra bələdiyyə məclis ilk azad seçkilər keçirilir.

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Valqa əhəmiyyətli sənaye mərkəzidir. Sənaye istehsalında 10 şirkət çalışır və bu onlara 2010-cu ildə 700 milyon avro gəlir gətirib. Həmçinin burada geyim və ayaqqabı sənayesi, metal emalı və mebel sənayesi də inkişaf etmişdir.

Valqa sürətlə inkişaf edir. 1996-cı ildən, əhalinin həyat keyfiyyəti, mərkəzi kitabxana, Valga stadionunun, muzey, Valga Xəstəxanası və mədəniyyət və hobbi mərkəzləri, o cümlədən bir neçə bina təmiri ilə xeyli yaxşılaşmışdır. Addım-addım məktəblər və uşaq bağçaları da təkmilləşdirilərək təmir olunur. 2003-cü ildən şəhərin su keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün yeni su təmizləyici stansiya istismara verilmişdir.

İqlimi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Valqa'nın iqlim dəniz xüsusiyyətləri ilə mülayim kontinentaldır. Valqa adətən mülayim qışı və davamlı, lakin qısa yay iqlimi ilə xüsusiyyətlənir. Şablon:YMin iqlimi

Əhali

[redaktə | mənbəni redaktə et]
İl  Əhali
1881 4,200
1897 10,922
1922 9,500
1934 10,800
1939 10,419
İl  Əhali
1940 10,402
1959 13,300
1970 17,000
1979 18,500
1989 17,700
İl  Əhali
1990 13,390
2000 14,352
2006 13,364
2009 12,998
2012 12,539
Əhali 1970[3] 1979[4] 1989[5] 2000[6] 2011[7]
il % il % il % il %
Ümumi 16795 100 18474 100 17722 100 14323 100 12261 100
estonlar 9635 57,37 10052 54,41 9383 52,95 8970 62,63 7886 64,32
ruslar 5241 31,21 6164 33,37 6140 34,65 3913 27,32 3224 26,29
ukraynalılar 554 3,30 766 4,15 720 4,06 421 2,94 386 3,15
beloruslar 170 1,01 322 1,74 307 1,73 211 1,47 156 1,27
latışlar 382 2,27 448 2,43 456 2,57 334 1,88 262 2,14
finlər 121 0,72 136 0,74 126 0,71 99 0,69 55 0,45
başqaları 692 4,12 586 3,17 590 3,33 375 2,62 292 2,38

Mədəniyyət

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şəhərdə (həftədə üç dəfə) "Valgamaalane" (estonca) və "Валкъ" (rusca) adlı qəzetlər nəşr olunur.

Valqa sərhəd şəhəridir, onun tarixi ərzində hər bir dövlət öz təsirini qoymuşlar. Baxımlı abidələri:

  • Müqəddəs Ruh Roma Katolik Kilsəsi
  • Apostol Kilsəsi - Bazar meydanı yaxınlığında yerləşən və Estoniya Apostol Pravoslav Kilsəsinin dörd məbədlərindən biridir
  • Yaani kilsəsi

İdman

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təhsil

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Valqa şəhərində ilk təhsil mərkəzləri (əsasən orta məktəblər), 1788-ci ildən mövcuddur. XIX əsrdə şəhərdə artıq inkişaf etmiş təhsil ocaqları yaranmışdır. Şəhər əhalisinin müxtəlifliyi, Valqada eston, latış, rus, alman dillərində məktəblərin yaranmasına səbəb oldu.

Marşrut

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Avtomobildə: Şəhəri Yıhvi - Narva, Uulu ( Pyarnu ), Vıru və Riqanı birləşdirən şose keçir. Valqanın Tartuya şose ilə 89, Pyarnuya 144, Tallinə 245, Riqaya 175, Pskova 170 km məsafəsi var.

Qalereya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Valqa ratuşası
    Valqa ratuşası
  • Valga Yaani kilsəsi
    Valga Yaani kilsəsi
  • Valganın Fridrix Teodor Şubert tərəfindən yaradılmış topoqrafik xəritəsi, 1850–1890-cı illər
    Valganın Fridrix Teodor Şubert tərəfindən yaradılmış topoqrafik xəritəsi, 1850–1890-cı illər
  • Valqanın xəritəsi
    Valqanın xəritəsi
  • Estoniya-Latviya sərhəd punktu Valqa 2007-ci il
    Estoniya-Latviya sərhəd punktu Valqa 2007-ci il
  • Valqa'nın cənub hissəsi
    Valqa'nın cənub hissəsi

Valqada doğulmuş tanınmışlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qardaşlaşmış şəhərlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Valqa aşağıdakı şəhərlərlə qardaşlaşmış şəhərdir :[8]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Maakatastri statistika. Land Board.
  2. ↑ Establishment of common public bus transport (Presentation)[ölü keçid]
  3. ↑ Население районов, городов и поселков городского типа Эстонской ССР : по данным Всесоюзной переписи населения на 15 января 1970 года. Таллинн, 1972.
  4. ↑ Eesti Vabariigi maakondade, linnade ja alevite rahvastik. 1. osa, Rahvaarv rahvuse, perekonnaseisu, hariduse ja elatusallikate järgi : 1989. a. rahvaloenduse andmed : statistikakogumik. Tallinn, 1990, lk. 27
  5. ↑ Eesti Vabariigi maakondade, linnade ja alevite rahvastik. 1. osa, Rahvaarv rahvuse, perekonnaseisu, hariduse ja elatusallikate järgi : 1989. a. rahvaloenduse andmed : statistikakogumik. Tallinn, 1990, lk. 32
  6. ↑ "Päring Statistikaameti andmebaasist". 2020-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-04.
  7. ↑ "Päring Statistikaameti andmebaasist". 2020-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-04.
  8. ↑ "Valga". Valga. 4 July 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2016.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Valqa ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Valqa&oldid=7769534"