Səfillər (Viktor Hüqo)

Açarı itirdiyiniz anda saat dayanmır.
Ağıl gözü heç bir yerdə insandan daha parlaq və qaranlıq bir şey tapa bilməz; daha dəhşətli, daha mürəkkəb, daha sirli və ya daha sonsuz olan heç bir şeyin üzərində dayana bilməz. Dənizdən də möhtəşəm bir tamaşa var, o da səmadır; Göydən daha möhtəşəm bir tamaşa var, o da ruhun içidir. İnsan vicdanının şerini yazmaq, əgər tək bir adama aid olsaydı, ən bədnam adamlardan olsaydı, bütün dastanları üstün və son bir dastanda udmaq olardı. Vicdan kimeraların, şəhvətlərin və vəsvəsələrin xaosu, xəyalların ocağı, utancımız olan ideyaların mağarasıdır; sofizmlərin pandemoniyası, ehtirasların döyüş meydanıdır. Müəyyən saatlarda düşünən insanın cansıxıcı sifətinə nüfuz et və arxasında nələr yatdığına bax; o ruha baxın, o qaranlıqlığa baxın. Orada, xarici sükutun altında Homerdəki kimi nəhənglərin döyüşləri, əjdahaların və hidraların döyüşləri və Miltondakı kimi fantom buludları, Dantedəki kimi kabus kimi labirintlər var. Hər bir insanın öz daxilində daşıdığı, öz iradəsinin arzularını və həyatının hərəkətlərini ümidsizliklə ölçdüyü o sonsuzluğu necə də qaranlıq bürüyür!
Ağıllı o adama deyərlər ki, vaxtında özünü dustaq edə bilsin.
Ağır əmək məhkum yaradır.
Allah evi qorumasa, onu qoruyanlar boş yerə qoruyarlar.
Allah hər şeyin arxasındadır, amma hər şey Allahı gizlədir.
Artıq insan qanunlarını görməyəcək qədər ilahi qanunlara qərq olmaq düzgün deyil. Ölüm yalnız Allaha məxsusdur. İnsanların bilmədiklərinə toxunmağa nə haqqı var.
Aşiqlərin marağı onların sevgisindən uzağa getmir.
Ateist olan insan övladının pis dirijorudur.
Ayrılan aşiqlər yoxluğu min bir xəyali şeylə aldadırlar, lakin onların da öz reallığı var . Onlara bir-birini görmək qadağandır, bir-birlərinə yaza bilmirlər, amma yazışmaq üçün saysız-hesabsız sirli yollar tapırlar. Quşların nəğməsi, çiçəklərin qoxusu, uşaqların gülüşü, günəşin işığı, küləyin ahı, ulduzların şüaları, bütün yaradılış bir-birinə göndərilir. Və niyə də olmasın! Allahın bütün işləri sevgiyə xidmət etmək üçün yaradılmışdır. Sevgi bütün təbiətə öz tapşırıqlarını verəcək qədər güclüdür.
Azadlıq hələ azadlıq deyil. Həbsxananı tərk etmək məhkumluqdan xilas olmaq demək deyil.

B

Bacardığınız qədər az günah edin. Günahsız bir həyat mələyin arzusudur.
Başqasına gətirdiyimiz sevinc ovsunlayıcıdır, çünki o, hər hansı bir əks kimi nəinki sönmür, əksinə bizə daha da parlaq qayıdır.
Bədbəxtlik istedadın müəllimidir.
Bəşər alicənablığının ən yüksək nümunəsi başqalarının işlədiyi günahın cəzasını çəkməkdir.
Bir az zəhmətlə müğənniyə gəlinlik geyindirmək olar, amma onu qız çevrəsinə çəkmək mümkün deyil. Poeziya belə bir çətinlikə cəsarət edə bilər, amma nəsr heç cür cəsarət etməməlidir.
Bir stəkanda "Meymun şərabı", digərində — "Aslan şərabı", üçüncüdə — "Quzu şərabı", dördüncüsündə — "Donuz şərabı" yazısı var idi. Bu dörd yazı sərxoşun aşağı düşdüyü dörd pilləni göstərirdi. Sərxoşluğun birinci mərhələsi sizi əyləndirir, ikincisi qıcıqlandırır, üçüncüsü sizi axmaq edir, nəhayət, dördüncüsü uyuşdurur.
Biz insanı düşüncələrindən çox xəyallarına görə mühakimə etməliyik.
Bizim azadlığımız başqalarının azadlığının bitdiyi nöqtədən başlayır.
Böyük səhvlər çox vaxt böyük iplər kimi çoxlu liflərdən hazırlanır.
Brilyantlar yalnız yerin dərinliklərində aşkar edilir; həqiqət yalnız ruhun dərinliklərində tapılır.
Burada yavaş-yavaş və ardıcıl olaraq bəhs etdiyimiz hər şey, bir ildırım gurultusunda çoxlu çaxnaşmalar kimi, şəhərin bütün nöqtələrində böyük bir qarışıqlığın ortasında bir anda baş verdi.

Ç

Çörəksiz azadlıq, azadlıqsız çörək ağlasığmazdır.

D

Deyirlər ki, Avropa sivilizasiyasında köləlik qalmayıb. Səhv. Hələ də köləlik var; Amma indi ancaq qadınlara zülm edir; Adı fahişəlikdir.
Dənizin sahilə qayıtması qədər ağlın ideyaya qayıtmasına mane ola bilməz. Dənizçi vəziyyətində bu, gelgit adlanır; günahkarda isə peşmançılıq deyilir.
Dərdli adamlar geriyə baxmazlar. Onlar qara talelərinin dallarınca gəldiyini çox gözəl bilirlər.
Düşüncəni xəyal qurmaqla əvəz etmək zəhəri yeməklə qarışdırmaqdır.
Düşünmək hərəkət etmək deməkdir.

Ə

Əgər günah ilahi surəti qaraltsa, vicdan ağrılı bir məmnunsuzluqla ruhu narahat edər…
Əlahəzrət… qarşınızda adi bir insan, mənim qarşımda isə böyük bir insan dayanır. Bu, hər ikimiz üçün faydalı ola bilər.

F

Faktın əsrlərin uzaqlarından hansı eybəcərliyə çata biləcəyini bir baxışda müəyyənləşdirmək istəyirlərsə, Makiavelliyə baxsınlar. Makiavelli heç də pis ruh deyil, o, cin və ya kiçik düşüncəli və yazıq yazıçı deyil, o sadəcə bir faktdır. Və bu, təkcə italyan faktı deyil, Avropa faktıdır, 16-cı əsrin faktıdır. O, iyrənc görünür və 19-cu əsrin mənəvi ideyası baxımından belədir.
Fikir zəkanın zəhmətidir, xəyal onun həzzidir.

G

Gülmək günəş kimidir, o, insanların üzündən qış soyuğunu qovur.

H

Hər bir insanın Allaha öz ibadət yolu var.
Hər əzablı yolun bir istirahəti var.

İ

İndi ucuz olan nədir? Hər şey bahadır. Təkcə dərd ucuzdur. Bax bu dərdi lap havayıca alarsan.
İndiki cəmiyyət içindəki ictimai həyat pisdir. Lakin insan yaradılış olaraq pis deyil, pisliyin qaynağı qanunlar və adətlərdir…
İnsan öz-özündən qorxmalıdır. Əsl oğru xurafatdır, əsl qatillər isə — qəbahətlər.
İnsanın cismi vardır. Bu cisim eyni zamanda onun üçün həm ağır yük, həm də vəsvəsədir… O bu cismi sürüyür və ona tabe olur…

K

Kədərli insanlar geriyə baxmazlar. Onlar yaxşı bilirlər ki, bədbəxtlik onları izləyir.
Köləliyin ağırlığı qadın üzərinə, yəni zəriflik, gözəllik, analıq üzərinə düşür… Bu hal bütün kişilər üçün bir ləkə…həm də ən böyük ləkədir…

Q

Qadınların, uşaqların, qulluqçuların, zəiflərin, kasıbların və təhsilsizlərin törətdiyi cinayətlər sahiblərin, işəgötürənlərin, güclülərin, varlıların və ariflərin günahıdır.
Qaranlıq içində olan qəlbdə günah doğar. Müqəssir günah edən deyil, bu qaranlığı yaradandır.
Qəlbi soyutmaq olar. Taleyi dəyişmək olmaz.

M

Müqəddəs olmaq- müstəsna bir şeydir: ədalətli olmaq isə qaydadır.
Mümkün qədər az günah etmək — insan üçün qanun budur. Heç günah etməmək isə mələklərin arzusudur. Yer üzündə nə varsa günaha tabedir. Günah cazibə qüvvəsinə malikdir.

O

O, qısqanclığı işə salaraq, qəzəbdən haqiqət, intiqamdan isə ədalət doğurmuşdur….
Ot olub yeyilməkdənsə, diş olub yemək yaxşıdır.

Ö

Ölüm əbədi işığa keçiddir.

R

Ruh bütün illüziyaları tükənməyincə ümidsiz olmaz.

S

Sağlam düşüncə yalan deyə bilməz.
Səhv – məhəbbətin ayrılmaz hissəsidir.

T

Tanrı evi qorumursa, onu mühafizə edənlər əbəs yerə qoruyurlar.

V

Vicdan-bizdə mövcud olan biliklərin məcmusudur.

Y

Yolunuzdan çıxın, yıxılın, günah iş görün, ancaq ədalətli olun.

İstinadlar