Tanhaga

Mga habolan sa Buhi, Camarines Sur Filipinas

An tanhaga' inaapod man na tiral (hale sa Espanyol: telar; tanaga, habulan) iyo an kasangkapan na ginagamit sa paghabol (pag'abul, sinasayod man) nin mga awat nin abaka, jusi, cotton, asin iba pang awat hale sa mga tinanom o mga awat man na sintetiko. An habolan na ini parati gibo sana sa kahoy. Igwa na totoong mga modernong tanhaga ngonyan na an nagpapa'andar iyo an motor na de elektrisidad.

Aksyon nin paghabol

An paghabol nangyayari sa pagsulok pabalagbag kan pugawa (Ingles, weft) sa lindog (Ingles, warp), an mga nakahotay na torsidong tindido sa habolan.

Mayor na mga piyesa kan habolan

An mga piyesa kan simpleng tanhaga iyo an tampong o angkob, sorod, sikwan o lansadera (inaapod man na baroto), poronan, siton, kugon, tongtongan, ligid'ligid. An mga gamit na torsido o awat iyo an hina'nay na panlindog, asin an torsidong pampugawa. An huri ikinakarga sa sikwan. An bilog na porma kan tiral hinaman sa pormang rektangulo kun saen diyan nakakarabit an mga iba-ibang piyesa asin mga parte, maliban sa siton ta rapot na kasangkapan ini sa tilar.

An pampugawa naghahale sa sino'got na abaka- kumbaga an hinahabol abaka (an maputing maputi klasipikadong kinabite) na parati pinapabakal sa pormang tinagak ngane dai maggoromon. An pampugawa iyo idtong pigsusulok paborobalagbag kan sikwan sa lindog kun naghahabol.

Sarong babae sa Turkey naghahabol sa patindog na tanhaga

Amay kan ika-19ng siglong habolan nin Hapon kun saen magkapirang kugon napapahiro paagi kan bitis

Pasabot manongod kan mga parte kan tanhaga'

An tampong o angkob iyo an kinakaagan asin nagpupugol kan sorod. Iyo ini an pigkakabig sa pagdusok kan pugawa.

An sorod iyo an nagtataong sukol kan pagkarintok o pagkahaghag kan lindog.

An sikwan (o, siko'an) na hitsurang baroto iyo an kinakaagan kan torsidong pampugawa.

An poronan iyo an sinasabodan kan haman nang hinabol

An siton iyo an rweda na pigpoporonan kan torsido sa paggibo nin pampugawa.

An kugon iyo an nagbabaton kan lindog, pag'orooltan ngane makasulok an sikwan

An tongtongan iyo an nagkokontrol kan pagtaas pagbaba kan kugon na parati duwa.

An ligid'ligid iyo idtong nakabalagbag na (parati kawayan) na naglilitong'litong sa aksyon na pagbaba pagtaas kan duwang kugon.(hilnga, Pig. 2)

An hina'nay iyo an paghutay kan mga torsidong panlindog.(hilnga: {Pig. 1)

An pugawa(weft) asin lindog(warp) sa hinabol pinapahiling

Mga termino gamit sa paghabol

• pugi',an pagpoon paghabol pakaandam kan mga karabuhaton siring kan pagha'nay kan lindog, pagpuron kan pugawa sa sikwan, aip.
• harukhok, paghabol na iba an kolor/arok kan awat sa pugawa sa pagtaong desenyo.
• su'got, pagsumpay o pagtakod-takod kan mga awat na pinili na gamiton sa paghabol.
• garas, pagputol o pagtabas kan telang nahabol na sa laba' na ginugusto, halimbawa 3 o 4 na yarda.
• tinagak, an pinalikon na sinugot ngani ini dai magkagurumon.

Hablondawani

Sa Bikol, an katagang "hablondawani" ginuno sa duwang tataramon habol, asin dawani. Susog ki Lisboa ini may istoryang soanoy. Si mga gugurang daang Bikolnon igwang pig'oosipon na kan mga lumang panahon igwang mahusay nanggad na parahabol, sarong babaeng nagngangaran Dawani. Kaya an pagtubod kan mga gugurang basta may hablondawani sa langit, ini sarong gibong hinabol ni Dawani.

An paghabol nababanggit man sa epikong Ibalong, na saro sa kabatiran asin paghanapbuhay na nano'dan kan mga antigong Bikolnon.

Mga panluwas na takod

• Tanhagang Jacquard naimbento
• Mga Montanang tanhaga Archived 2010-03-30 at the Wayback Machine.
• Mga termino sa paghabol Archived 2010-01-02 at the Wayback Machine.
• Mga parahabol sa Buhi, Cam Sur.[1]Kinua 2024-07-17.

Mga piyesa/hitsura kan tanhaga

• 
  Pig.1. An hina'nay bago ilindog
• 
  Pig. 2. An puting lindog, na may apat na kugon
• 
  Pig. 3. An pulang pampugawa sa sikwan
• 
  Pig. 4. Siton
• 
  De motor na tanhaga
• 
  Sadit na tanhaga
• 
  Halakbang na papa
• 
  Mga tamong hinabol

Ginonoan

• Mga retrato kan ibang tiral pigtampok igdi pinitik sa Butingting Woven Products, Bgy Lourdes, Buhi, Camarines Sur, Filipinas. An ibang mga tanhaga naretrato asin namomogtak sa Las Pinas City.