Tsiko
An tsiko (Manilkara zapota) sarong tinanom na halawig an buhay asin pirming madahon bilog na taon. Ini natural na naturubo sa habagatan kan Mehiko, Sentral Amerika, asin sa Caribbean. Nadara igdi sa Filipinas kan makolonya ini kan mga Espanyol. Sa ngonyan ini pigpapatubo nin lakopan sa Indya, Taylandia, Malaysia, Kambodia, Bangladesi asin sa Mehiko. An bunga kaini bilogon saka kayumanggihon. An laman kan prutas siring man kayumanggihon asin may mapulot na tagok.
An tsiko nalangkaw sobra sa 30 metros (98 pye) na pwede aboton 1.5 m (4.5 pye) diametro an habayan niya pero kadaklan kan inaataman kaini naabot sanang 9 abot 15 m (30 asin 49 pye) na may habayan na sobrang 50m sentimetro. An tsiko pusog asin dai basta mapukan kan duros. An ubak may maputing salong na nagdadamilot. An dahon berdeng berde, makintab. An mga burak kaini maputi pero saradit sana garo pormang kampanilya. An hilaw na bunga matagas saka kun tinutudok nakuprit nin puting salong pero an hinog pag pinildit hanak-hanak saka mayo na nin pulot na naluwas.
An prutas nasukol 4-8 na sentimetro o pwede man umabot 15 sm, an pagkadakula na may duwa abot limang pisog. An laman nagkokolor mapu'saw na giyaw o mairom na kayumanggi asin maragasnas sa kagat. An mga pisog maitom nanggad na may kawit sa sarong poro, na pwedeng magsabitr sa halanohan kun mahamil.
An tsiko nabubuhay sana sa maimbong asin tropikal na kamugtakan. Kun nasobrahan na lipot ini madaling matunaw saka magadan. Parati poon lima abot walong taon naedad bago ini nabunga. Ini sa laog sarong taon duwang beses namumunga.
Mga arapodan sa ibang lenggwahe
[baguhon | baguhon an source]- Virgin Islands mispel
- Honduras, Cuba zapote
- Dominican Republic, El Salvador, Costa Rica, Guyana, Puerto Rico, Nicaragua, Colombia nispero
- Venezuela nispero
- Bahamas dilly
- Jamaica naseberry
- Brasil sapoti
- Philippines chico
- Mexico,Hawaii, southern California, southern Florida chicozapote
- Northern India (chiku, "चीकू,") chikoo
- Sri Lanka sapatthilla, ra-ta-mi
- Indonesia sawo
- West Sumatra saos
Panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source]- http://stuartxchange.com/Chico.html Kinua 13-03-14
