Ube
| Ube | |
|---|---|
| |
| An tinanom na ube | |
| |
| An dumang ube | |
Sayantipiko na klasipikasyon 
| |
| Kahadean: | Plantae |
| Klado: | Angiosperms |
| Klado: | Monocots |
| Orden: | Dioscoreales |
| Pamilya: | Dioscoreaceae |
| Genus: | Dioscorea |
| Espesyes: | D. alata
|
| Ngaran binomyal | |
| Dioscorea alata | |
| Sinonimo[2] | |
|
Lista
| |
An ube (Dioscorea alata; Ingles: purple yam) sarong klaseng duma na nalaman sa irarom kan daga. Ini dumang panberdura, na an kolor niya mairom na lila, alagad, igwang ube na puti man an kolor. Inuusar man ini sa paggigibong halaya. Gikan sa tropikal na Asya, ini bisto nang gayo poon pa kan antigong panahon.[3] Igdi sa Filipinas, may ubeng tinanom na naglalaman sana sa irarom asin igwa man na bako sanang nalaman kundi nagbubunga pa sa mga sanga kaini mantang sige an kamang paitaas.
Mga arapodan kan ube
[baguhon | baguhon an source]Lakop-lakop na nanggad ini sa Sud Amerika, Aprika, Australya asin sa sur-subangan kan Estados Unidos, an D. alata dakulon mga pangaran sa iba-ibang rona'. Sa Ingles, apod pa kaini, palaen kan purple yam, greater yam, Guyana arrowroot, ten-months yam, white yam, winged yam, o simpling yam. Sa ibang lenggwahe sa ibang parte kan kinaban, ini inapod na ratalu (violet yam) sa Indya, rasa valli kilangu (இராசவள்ளிக்கிழங்கு) sa Tamil, dandila (දන්දිල) sa Sinhala, ube sa Filipinas, thuppa genasu (ತುಪ್ಪ ಗೆಣಸು) sa Kannada, thoona o soona kerungu (ತೂ/ಸೂಣ ಕೆರುಂಗು) sa Tulu, kondfal (कोंदफळ) sa Marathi, kachil (കാച്ചില്) sa Malayalam, asin khoai mỡ sa Bietnam. Para sa mga Igbo kan Nigerya inapod ining ji o ji abana; para sa mga Yoruba kan sur-solnopan nin Nigerya, inaapod ining isu ewura.[4]
Malayo-Polynesianong tataramon
[baguhon | baguhon an source]Sinususog sa *qube / *ʔube bilang iyo an po'ngol na katagang Proto-Malayo-Polynesiano para sa D. alata, asin diyan guminikan na an mga iba-ibang katagang nakukua sa hiwas kan geograpikong paglakop kan lenggwaheng pamilyang ini dawa totoo an ibang nagsarangang lenggwahe igdi ginagamit an kataga na ini para sa iba nang mga duma. Alagad, sa mga tataramon igdi sa Asya risa an kapo'ngalan kaini. Halimbawa sa Tagalog, Bikol, Bisaya inuusar ube o ubi, Malaysiano asin Indones, ubi**, Malagasy ovy**, Fijian uvi, Tongan ʻufi, Samoan ufi**, asin siring man sa Māori saka Hawaiian uhi. An D. alata saro sa sakay-sakay sa barotong baranggay dara kan mga Polynesiano kan sinda nagdangtol asin nagbanwa sa mga islang inarabot ninda.[5][6]
Mga luto
[baguhon | baguhon an source]An ube innuusar sa dakul na mga hamis o dessert, asin sa mga pandagdang namit sa sorbetes, gatas, tart, cookies, mamon, cake asin mga buding. Sa Filipinas ini kinakakan lina'bonan, pigbake, o buding na halaya. An halaya gamit man sa halo-halo. Sa Maharashtra an mga giniris na pritos kaini kakanon kun nag'aayuno. Popular man na dessert ini sa Jaffna, Sri La nka. Pati naman sa mga restawran na Amerikano nakakaiba naman sa mga preparasyon ini bilang parte kan leche flan, sa truffles, sa donut, asin sa mga mamon.[7]
-
Ubeng mamon sinapawan plan -
Sarong tabas nin ubeng cake -
Mga kinalot na dumang ube -
Ubeng jelly
_pie_from_the_Philippines.jpg)
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ Dioscorea alata was first described and published in Species Plantarum 2: 1033. 1753. "Name - Dioscorea alata L". Tropicos. Saint Louis, Missouri: Missouri Botanical Garden. Retrieved May 26, 2011.
- ↑ "The Plant List: A Working List of All Plant Species". Archived from the original on 2021-06-16. Retrieved 2019-09-08.
- ↑ [1]npgsweb.ars-grin.gov. Kinua 2018-11-20
- ↑ [2]npgsweb.ars-grin.gov. Kinua 2018-11-20
- ↑ [3]www.trussel2.com. Kinua 2018-11-20
- ↑ [4]npgsweb.ars-grin.gov. Kinua 2018-11-20
- ↑ [5]abc7chicago.com.Kinua 2018-11-20
