Сабор Сьвятога Міхаіла Арханёла (Мазыр)

храм
Сабор Сьвятога Міхаіла Арханёла
Сучасны выгляд
Краіна	Беларусь
Горад	Мазыр
Каардынаты	52°02′45.11″ пн. ш. 29°16′16.71″ у. д.
Канфэсія	Праваслаўе
Эпархія	Тураўская
Архітэктурны стыль	позьняе барока
Заснавальнік	род Аскеркі
Першае згадваньне	1645
Дата заснаваньня	1745
Будаваньне	1745—??? гады
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Сабор Сьвятога Міхаіла Арханёла на мапе Беларусі Сабор Сьвятога Міхаіла Арханёла
Сабор Сьвятога Міхаіла Арханёла на Вікісховішчы

Сабо́р Сьвято́га Міхаі́ла Арханё́ла — праваслаўны сабор у Мазыры, галоўны храм Тураўскай япархіі, пабудаваны як касьцёл бэрнардынаў ў XVIII стагодзьдзі ў стылі позьняга барока ў выглядзе дзьвюхвежавай трохнэфавай базылікі.

Мінуўшчына

Асноўны артыкул: Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар бэрнардынаў (Мазыр)

У 1645 годзе адстаўны палкоўнік Стэфан Лозка падарыў манахам-бэрнардынам драўляны кляштар, які пабудаваў насупраць Мазырскага замку. Гэты кляштар разам з усім местам быў зруйнаваны маскоўскім войскам падчас вайны 1654—1667 гадоў.

Сабор Сьвятога Міхаіла Арханёла (былы касьцёл і кляштар бэрнардынаў), малюнак XIX стагодзьдзя

У 1745 годзе ўладальнікі адноўленага Мазыру Аскеркі на чале з маршалкам Рафаілам Аскеркам пачынаюць будаўніцтва новага мураванага кляштара бэрнардынцаў, цэнтрам якога павінен быў быць велічны касьцёл. Колькі гадоў цягнулася будаўніцтва — невядома. У збудаваным каталіцкім кляштары разьмясьціліся бібліятэка і пачатковая школа. Гэта быў адзін з найбагацейшых кляштараў.

Пасьля другога падзелу Рэчы Паспалітай Мазырскі павет уключаны ў склад Расейскай імпэрыі. Аскеркі болей не зьяўляюцца ягонымі ўладарамі, змагаючыся супраць расейскай інтэрвэнцыі ў часы паўстаньня Касьцюшкі.

Пасьля вызваленчага паўстаньня 1831 году бэрнардынскі кляштар зачынены, а храм канфіскаваны, хоць манахі й не прымалі ўдзелу ў паўстаньні. У карпусах кляштара разьмясьціліся розныя канторы Мазырскага павету і шпіталь. На працягу 30 гадоў сабор неаднаразова гарэў, прыйшоў у заняпад і пачаў руйнавацца. Пасьля падаўленьня паўстаньня Кастуся Каліноўскага храм асабістым распараджэньнем імпэратара Аляксандра II быў перададзены Праваслаўнай царкве.

5 верасьня 1865 году царква была асьвечана ў гонар сьвятога Архістратыга Міхаіла. У 70-я гады яму быў нададзены статус катэдральнага сабору.

Рэпрэсіі

У 1930-я гады бальшавікі разьмясьцілі ў будынку сабора турму НКУС у Палескай вобласьці. Тут дзейнічалі «асобыя тройкі», вяліся допыты. Цэнтральная заля сабору падзялялася на камэры, дзе трымалі вязьняў з усяго Палесься. На верхнім ярусе знаходзілася ўзброеная ахова, у сутарэньнях дзейнічаў карцар. З 1937 року у храме пачалі і расстрэльваць асуджаных. Паводле зьвестак Тураўска-Мазырскай япархіі, тут было расстраляна каля 2000 чалавек. Забітых хавалі тут жа.

Цяпер у крыптавым храме сабору ўстаноўленыя лямпады ў памяць пра нявінна забітых у часы рэпрэсіяў. Побач у трунах знаходзяцца каля 60 чарапоў і косткі людзей, знойдзеных пры расчыстцы склепаў сабору<ref name="зьвязда">.

Архітэктура

Кляштарны комплекс ўяўляе сабой помнік архітэктуры позьняга барока XVII—XVIII стагодзьдзяў у выглядзе простакутнага храму, падзеленага ўнутры двума шэрагамі калён на тры нэфы: цэнтральны і два бакавыя. Галоўны фасад, які ўяўляе сабой трох’ярусную кампазыцыю зь дзьвюма вежамі-званіцамі па бакох, мае крывалінейныя абрысы, што надае будынку адмысловую плястычнасьць. У архітэктуры вежаў прасочваюцца элемэнты клясыцызму.

Літаратура

• Ірына Асташкевіч Гісторыя бляску і галечы галоўнага сабора Палесься // «Звязда» : газэта. — 15 чэрвеня 2011. — № 110 (26974). — С. 10.

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  312Г000511

• Сабор Сьвятога Міхаіла Арханёла , Radzima.org