Гарадскі камітэт КПСС

РСДРП — РСДРП(б) — РКП(б) — УКП(б) — КПСС

Гісторыя партыі Кастрычніцкая рэвалюцыя Ваенны камунізм Новая эканамічная палітыка Ленінскі заклік Сталінізм Хрушчоўская адліга Перыяд застою Перабудова

Партыйная арганізацыя Палітбюро Сакратарыят Аргбюро Цэнтральны Камітэт Абкам Акругкам Гаркам Райкам Парткам

Кіраўнікі партыі Уладзімір Ленін Іосіф Сталін Мікіта Хрушчоў Леанід Брэжнеў Юрый Андропаў Канстанцін Чарненка Міхаіл Гарбачоў

Статут З’езды партыі Канферэнцыі партыі ВЛКСМ Праўда Ленінская гвардыя Апазіцыі ў УКП(б) Вялікі тэрор Антыпартыйная група Генеральная лінія партыі Руская партыя Еўсекцыя

Гарадскі камітэт КПСС (неафіцыйна — гаркам партыі) — вышэйшы орган гарадской арганізацыі КПСС, паміж гарадскімі канферэнцыямі КПСС. Абіраліся гарадскімі канферэнцыямі КПСС. Існавалі у гарадах рэспубліканскага і абласнога падпарадкавання, звычайна ў сталіцах, абласных цэнтрах, радзей у буйных гарадах, якія не з’яўляліся абласнымі цэнтрамі. Гарадскія камітэты гарадоў рэспубліканскага падпарадкавання падпарадкоўваліся цэнтральным камітэтам камуністычных партый саюзных рэспублік (у РСФСР — Цэнтральнаму камітэту КПСС), гарадскія камітэты гарадоў абласнога падпарадкавання — абласным камітэтам КПСС.

Гісторыя

Гарадскія арганізацыі сталіц і найбуйнейшых гарадоў былі створаны ў 1919 годзе. У 1931 годзе гарады былі ранжыраваны на гарады рэспубліканскага падпарадкавання, гарады абласнога падпарадкавання, гарады акруговага падпарадкавання і гарады раённага падпарадкавання, у выніку чаго гарады Масква і Ленінград былі выведзеныя са складу Маскоўскай і Ленінградскай абласцей адпаведна, а практычна ўсе абласныя цэнтры і некаторыя буйныя гарады былі выведзеныя са складу адпаведных раёнаў. Адначасова пачалі стварацца гарадскія арганізацыі КПСС у гарадах рэспубліканскага і абласнога падпарадкавання. 

Роля ў кіраванні

З-за аднапартыйнай сістэмы і вынікаючай з яе нязменнасці кіруючай партыі на працягу многіх дзесяцігоддзяў статус члена гарадскога камітэта КПСС быў больш важным, чым статус дэпутата гарадскога савета народных дэпутатаў, а адпаведна статус члена бюро гарадскога камітэта КПСС быў больш важным, чым статус члена выканаўчага камітэта гарадскога савета народных дэпутатаў..

Бачны даследчык палітычнай сістэмы СССР М. С. Васленскі пісаў:

Цэнтрамі прыняцця рашэнняў з’яўляюцца не Саветы, гэтак шчодра пералічаныя ў Канстытуцыі СССР, а органы, якія ў ёй не названыя. Гэта партыйныя камітэты розных узроўняў: ад ЦК да райкама КПСС. Яны і толькі яны прымалі ўсе да адзінага палітычныя рашэнні любога маштабу ў СССР.

Фармальныя паўнамоцтвы, ролю і функцыі гарадскога камітэта КПСС, вызначаліся статутам КПСС. Аднак не менш важнымі былі фактычныя функцыі, не адлюстраваныя ў Статуце. Адной з такіх функцый, быў удзел у фарміраванні кадраў «наменклатуры», якія і ажыццяўлялі фактычнае кіраўніцтва СССР.

Існавалі і іншыя паўнамоцтвы, не ўказаныя ў Статуце. Напрыклад, гарадскі камітэт КПСС прымаў рашэнне аб выдачы выязных віз грамадзянам СССР, якія жадалі выехаць з СССР па турыстычных пуцеўках.

Першы сакратар гаркама

Першы сакратар гарадскога камітэта КПСС — вышэйшая службовая асоба гарадской арганізацыі КПСС, абіраўся гарадскім камітэтам КПСС па прапанове бюро абласнога камітэта КПСС, у гарадах рэспубліканскага падпарадкавання — па прапанове палітычнага бюро цэнтральнага камітэта камуністычнай партыі саюзнай рэспублікі. Намінальна вышэйшай службовай асобай горада лічыўся старшыня выканаўчага камітэта гарадскога савета народных дэпутатаў, аднак фактычна больш важнае становішча ў кіраванні горадам займаў першы сакратар гарадскога камітэта КПСС, пры гэтым гэтыя пасады сумяшчаліся вельмі рэдка, хоць Першы сакратар гарадскога камітэта КПСС адначасова мог займаць і іншыя пасады, напрыклад, у парадку рэчаў было, што першы сакратар Маскоўскага гарадскога камітэта партыі (МГК) з’яўляўся і першым сакратаром Маскоўскага абласнога камітэта партыі (МК)

Гарадскія камітэты гарадоў рэспубліканскага падпарадкавання

Гарадскія арганізацыі гарадоў рэспубліканскага падпарадкавання (у БССР — Мінск) у саюзных рэспубліках з абласным дзяленнем былі прыроўненыя да абласных арганізацый, такім чынам першы сакратар гарадскога камітэта КПСС горада рэспубліканскага падпарадкавання быў паводле статусу роўны першаму сакратару абласнога камітэта КПСС. Таксама першыя сакратары гарадскіх камітэтаў КПСС гарадоў рэспубліканскага падпарадкавання з’яўляліся адначасова членамі або кандыдатамі ў члены палітбюро. Іх прызначэнне ўваходзіла ў «наменклатуру» палітбюро ЦК КПСС.

Гл. таксама

• Статут КПСС

Літаратура

• Восленский М. С. Номенклатура. Господствующий класс Советского Союза.— М.: «Советская Россия» совм. с МП «Октябрь», 1991.— 624 с. Оформление и иллюстрации художника И. А. Смирнова Предисловие Милована Джиласа
• Устав КПСС.— М., 1976;