6. vijek p. n. e.

6. vijek p. n. e. počeo je na prvi dan 600. p. n. e. a završio na posljednji dan 501. p. n. e.

Ovaj je vijek bio karakterističan po tome što su tada u Aziji nastale ili se naglo razvile mnoge svjetske religije. U Iranu je Zoroaster zagovarao dualistički koncept zorastrizma. U Indiji se razvio džainizam, a nakon njega je Buda počeo propovijedati budizam. U Kina|Kini je Konfucije razvio konfucijanizam, a Lao Zi razvio taoizam.

Na Bliskom Istoku se početkom vijeka kao dominantna država nametnulo Neo-babilonsko Carstvo pod Nabukodonosorom Velikim. Ono je progutalo mnoge manje države, uključujući Kraljevstvo Juda čiji je glavni grad osvojen, a stanovništvo prognano u babilonsko ropstvo - događaj koji je imao važan utjecaj na razvoj judaizma. Sredinom vijeka pod Kirom Velikim nastaje Perzijsko Carstvo koje je pokorilo ne samo Babilonce, nego i Egipat, postavši tako svjetsko carstvo, odnosno najveća i najmoćnija država u dotadašnjoj historiji.

Karta svijeta 500. p. n. e.

Na evropskom kontinentu se među raznim narodima kao dominantna grupa počinju nametati Kelti, dok u zapadnom Mediteranu trgovačka republika Kartaga postaje velika sila. Istovremeno u polisima Antičke Grčke cvate ne samo trgovina, nego i kultura u obliku filozofije, koje će postati temelji zapadne civilizacije.

Događaji

Solon, tvorac Solonskog ustava Atene koji je sadržavao prve elemente formalizirane građanske demokratije u svjetskoj historiji.

Grifon, jedan od simbola Perzijskog Carstva koje je osnovao Kir Veliki

• sredina 6. vijeka p. n. e. — Izgradnja temelja Hrama Olimpijskog Zeusa u Ateni.
• 598. p. n. e. — Joahin nasljeđuje Joakima kao kralj Jude.
• 16.3. 597. p. n. e. — Babilonci osvajaju Jeruzalem i na mjestu kralja Joahina zamjenjuju Zedekijom.
• 595. p. n. e. — Psametih II nasljeđuje Nehoa II kao kralj Egipta.
• 594. p. n. e. — Solon imenovan za arhonta Atene; uvodi demokratske reforme.
• 590. p. n. e. — Egipatska vojska pustoši Napata, tjerajući kušitski dvor da se premjesti na sigurnije mjesto kod Meroea u blizini Šestog katarakta .
• 589. p. n. e. — Apries smjenjuje Psametiha II kao kralj Egipta.
• 588. p. n. e. — Nabukodonosor II od Babilona počinje opsadu Jeruzalema; neki izvori sugeriraju 587. p. n. e.
• 587/586. p. n. e. — Jeruzalem pada u babilonske ruke, čime prestaje Kraljevstvo Juda. Osvajači uništavaju Hram u Jeruzalemu i protjeruju preživjele stanovnike. Započinje babilonsko ropstvo Židova.
• 586. p. n. e. — Smrt kralja Dinga od Zhoua, kralja kineske dinastije Zhou.
• 28.5. 585. p. n. e. — Pomrčina Sunca se po Talesovom predviđanju događa u trenutku dok Alijat II vodi bitku protiv Kjaksara. To dovodi do primirja. Ovo je jedan od tzv. kardinalnih datuma svjetske historije, temeljem kojih se računaju događaji iz daleke prošlosti.
• 585/584 p.n.e — Astijag nasljeđuje Kjaksara kao kralj Medijaca.
• 585. p. n. e. — Kralj Jian od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou.
• 582. p. n. e. — U Delfima započinju prve Pitijske igre. (tradicionalni datum)
• 580. p. n. e. — Kambiz I nasljeđuje Kira I kao kralj Anšana i poglavar dinastije Ahemenida. (približan datum)
• 580. p. n. e. — U Korintu započinju istamske igre. (tradicionalni datum)
• 579. p. n. e. — Servije Tulije nasljeđuje ubijenog Lucija Tarkvinija Priska kao kralj Rima. (tradicionalni datum)
• 573. p. n. e. — U Nemeji započinju Nemejske igre. (tradicionalni datum)
• 572. p. n. e. — Smrt kralja Jiana od Zhou, vladara kineske dinastije Zhou.
• 571. p. n. e. — Kralj Ling od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou.
• 570. p. n. e. — Amazis II nasljeđuje Apriesa kao kralj Egipta.
• 568. p. n. e. — Amtalqa nasljeđuje svog brata Aspeltu kao kralj Kuša.
• 562. p. n. e. — Amel-Marduk nasljeđuje Nabukodonosora kao kralj Babilona.
• 560. p. n. e. — Neriglissar nasljeđuje Amel-Marduka kao kralj Babilona.
• 560/561. p. n. e. — Krez postaje kralj Lidije.
• 560. p. n. e. — Pizistrat osvaja Akropolu u Ateni i proglašava sebe tiraninom. Iste godine je svrgnut.
• 550-e p. n. e. — Kartaga osvaja Siciliju, Sardiniju i Korziku.
• 559. p. n. e. — Kralj Kambiz I od Anšana umire i nasljeđuje ga njegov sin Kir II Veliki.
• 558. p. n. e. — Hegesija smijenjen s mjesta arhonta Atene.
• 558. p. n. e. — Kineska država Jin pobjeđuje u bitci svog suparnika Qin.
• 556. p. n. e. — Pizistrat je prognan iz Atene na Eubeju.
• 556. p. n. e. — Labashi-Marduk nasljeđuje Neriglissara kao kralj Babilona.
• 556/555. p. n. e. — Nabonid nasljeđuje Labashi-Marduka kao kralj Babilona.
• 550. p. n. e. — Tračani uništavaju Abderu.
• 550. p. n. e. — Kir Veliki zbacuje Astijaga od Medije i stvara Perzijsko Carstvo.
• 550. p. n. e. — Kasni Mumun period počinje na Korejskom poluostrvou.
• 547. p. n. e. — Krez, lidijski kralj je kraj rijeke Halis poražen od Kira od Perzije.
• 546. p. n. e. — Kir Veliki od Perzije dovršava osvajanje Lidijei od Pasargadaea čini glavni grad.
• 544. p. n. e. — Stanovnici Teosa sele u Abderu kako bi izbjegli perzijski jaram.
• 544. p. n. e. — Kralj Jing od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou.
• 543. p. n. e. — Sjevernoindijski princ Vijaya napada i osvaja Cejlon i stvara Sinhalešku dinastiju. (prema nekim izvorima).
• 543. p. n. e. — Pizistrat, tiranin Atene, pročišćava ostrvo Delos (približan datum).
• 540. p. n. e. — Osnovana Elea, grčki grad u južnoj Italiji.
• 540. p. n. e. — Perzijanci osvjajaju likijski grad Xanthos, danas u južnoj Turskoj (približan datum).
• 539. p. n. e. — Kir Veliki, porazivši Nabonida, osvaja Babilon.
• cca. 538. p. n. e. — Neki od Židova se počinju vraćati iz babilonskog egzila i počinju graditi Drugi Hram 520. p. n. e.–516. p. n. e..
• 537. p. n. e. — Židovima u Babilonu je dozvoljen povratak u Jeruzalem, čime prestaje babilonsko ropstvo.
• 536. p. n. e. — Prema tradiciji, biblijskog proroka Danijela posjećuje anđeo. see Daniel 10:4
• 534. p. n. e. — Lucije Tarkvinije Superb (Oholi) postaje kralj Rim.
• 534. p. n. e. — Započinje takmičenje u tragedijama u okviru dionizijskog festivala u Ateni.
• 530. p. n. e. — Kambiz II nasljeđuje Kira kao kralj Perzije.
• 528. p. n. e. — Gautama Buddha postiže Prosvjetljenje, započinje svoje propovijedanje i osniva budizam u Indiji. On postaje svjetska religija.
• 526. p. n. e. — Psametih III nasljeđuje Amazisa II kao kralj Egipta.
• 525. p. n. e. — Kambiz II, vladar Perzije, osvaja Egipta, poražava Psametiha III. Time završava Dvadesetšesta dinastija i počinje perzijska Dvadesetsedma dinastija.
• 522. p. n. e. — Smerdis nasljeđuje Kambiza II kao vladar Perzije.
• 522. p. n. e. — Babilon diže ustanak protiv perzijske vlasti.
• 521. p. n. e. — Darije I nasljeđuje Smerdisa kao vladar Perzije.
• 521. p. n. e. — Babilonska pobuna protiv perzijske vlasti je ugušena..
• 520. p. n. e. — Kralj Dao od Zhoua nasljeđuje prijestolje kineske dinastije Zhou ali umire prije završetka godine.
• 520. p. n. e. — Kleomen I nasljeđuje Anaksandridu kao kraj Sparte. (približan datum).
• 519. p. n. e. — Kralj Jing od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou.
• 12.3. 515. p. n. e. — Dovršena izgradnja drugog Hrama u Jeruzalemu.
• 514. p. n. e. — U Kini Kralj Helu od Wua osniva "Veliki grad Helua" (današnji Suzhou) i od njega pravi svoj glavni grad .
• 513. p. n. e. — Darije Veliki pokorava Gete i istočnu Trakiju u svom ratu protiv Skita.
• 510. p. n. e. — Hipija, sin Pizistrata i tiranin Atene, protjeran je nakon naroddnog ustanka koga je podržao Kleomen I, kralj Sparte.
• 510. p. n. e. — Kraj vladavine Lucija Tarkvinija Superba, posljednjeg od tradicionalnih sedam rimskih kraljeva.
• 510. p. n. e. — Osnivanje Rimske Republike.
• 510. p. n. e. — Demarat nasljeđuje Aristona kao kralj Sparte. (približan datum)
• 13.9. 509. p. n. e. — Jupiterov hram na rimskom Kapitolu je posvećen na septembarske ide.
• 508. p. n. e. — U Rimu stvorena služba pontifex maximus.
• 507. p. n. e. — Klisten, grčki reformator preuzima vlast u Ateni i širi demokraciju.
• 506. p. n. e. — Bitka kod Bai jua: Snage Kraljevstva Wu pod Sun Tzuom tuku snage države Chu.
• 505. p. n. e. — Izabran prvi par rimskih konzula.
• 4.12., 502. p. n. e. — Pomrčina sunca zamračuje Egipat. (bez historijskih zapisa)
• 502. p. n. e. — Latinski savez poražava Etruščanepod Larsom Porzenom kod Aricije.
• 502. p. n. e. — Naksos diže ustanak protiv perzijske dominacije čime počinje Jonski ustanak.
• 501. p. n. e. — Klisten reformira demokraciju u Ateni.
• 501. p. n. e. — Naksos napadaju snage Perzijskog arstva.
• 501. p. n. e. — Kao odgovor na sabinjanske prijetnje, Rim uspostavlja službu diktatora.
• 501. p. n. e. — Konfucije je imenovan guvernerom Chung-tua.
• 501. p. n. e. — Gadir (današnji Cádiz) osvaja Kartaga. (približan datum)
• 500. p. n. e. — Narodi koji govore Bantu migirraju u jugozapadnu Ugandu sa zapada. (približan datum)
• 500. p. n. e. — Izbjeglice s Teosa ponovno naseljavaju Abderu.
• 500. p. n. e. — Darije I od Perzije proglašava aramejski kao služeni jezik u zapadnoj polovici carstva.
• 500. p. n. e. — Završetak civilizacije Nordijskog brončanog doba u sistemu periodizacije Oscara Monteliusa i početak Prd-rimskog željeznog doba.
• 500. p. n. e. — Osnivanje prve republike u Vaishaliju (Bihar Indija).
• Perzijanci dominiraju Istočnim Mediteranom.
• Perzijanci pod Darijem I napadaju Transoksijanu.
• Kartaginsko trgovačko carstvo dominira zapadnim metiranom.
• Napisan Tao Te Ching (tradicionalni datum).
• Konfucije formulira svoj etički sistem konfucijanstva.
• Sinhalezi emigriraju na Šri Lanku.
• Napisana Knjiga psalma.
• Prorok Lehi, prema Knjizi Mormonovoj, dolazi u Sjevernu Ameriku.
• Grci koloniziraju današnju Abhaziju.
• Pojava proto-germanske kulture Jastorf.
• Sagrađen Hram B u Selinu na Siciliji.

Poznate ličnosti

• Mahavira od Vaishalija, 24. po redu Tirthankara džainizma, (599. p. n. e.–527. p. n. e.)
• 580-e p. n. e. — Nabukodonosr II, kralj Babilona
• Anaksimen iz Mileta, grčki filozof (585. p. n. e.–525. p. n. e.)
• Pitagora sa Samosa, grčki matematičar i pronalazač Pitagorinog teorema (cca. 580. p. n. e.– c. 500. p. n. e.)
• 580. p. n. e. — Smrt Kira I od Anšana (približan datum)
• Kir Veliki, kralj Perzije (576. p. n. e. – jul 529. p. n. e., vladao 559. p. n. e. – jul 529. p. n. e.)
• Ezra i Nehemija, vođe Židova pri povratku iz babilonskog ropstva
• maj 563. p. n. e. — Rođenje Siddharte Gautame, kasnije poznatog kao Gautama Buddha u Lumbiniju (današnji Nepal) (u. maj 483. p. n. e.
• 563. p. n. e. — Kraljica Maya, majka Siddharte Gauatame, umire sedam dana nakon rođenja
• cca. 562. p. n. e. — Smrt Nabukodonosr II, kralja Babilona
• Pizistrat, tiranin Atene 561. p. n. e., 559. p. n. e.–556. p. n. e. i 546. p. n. e.–528. p. n. e. (u. 527. p. n. e.)
• Solon od Atene, jedan od Sedam mudraca Grčke (638. p. n. e.–558. p. n. e.)
• cca. 556. p. n. e. — Rođenje Simonid sa Keosa
• 553. p. n. e. — Car Itoku se pojavljuje u Japanu
• Stesihor sa Sicilije, lirski pjesnik (cca. 640. p. n. e.–555. p. n. e.)
• cca. 551. p. n. e. — Smrt Zoroastera
• Konfucije, osnivač konfucijanstva (551. p. n. e.–479. p. n. e.)
• Tales, grčki matematičar (635. p. n. e.–543. p. n. e.), predvidio pomrčinu sunca 585. p. n. e.
• Darije I, kralj Perzije (rođ. 549. p. n. e.; vladao 521–485. p. n. e.)
• 547. p. n. e. — Smrt Kreza
• 546. p. n. e. — Smrt Anaksimandra, grčkog filozofa (približan datum).
• 545. p. n. e. — Smrt kralja Linga od Zhoua, vladara kineske dinastije Zhou.
• Sun Tzu, autor Umjetnosti ratovanja (cca. 544. p. n. e.–496. p. n. e.)
• cca. 540. p. n. e. — Aminta I postaje kralj Makedonije.
• 539. p. n. e./538. p. n. e. — Smrt Nabonida, posljednjeg kralja Babilona
• cca. 535. p. n. e. — Rođenje Heraklita iz Efeza, grčkog filozofa
• cca. 531. p. n. e. — Smrt Laozija, osnivača taoizma
• Eshil, pisac grčkih tragedija, (525. p. n. e.–456. p. n. e.)
• 525. p. n. e. — Smrt Psametiha III, posljednjeg faraona XXVI dinastije Egipta
• 522. p. n. e. — Smrt Pindara, grčkog pjesnika
• mart 521. p. n. e. — Smrt Kambiza II, vladara drevne Perzije (samoubistvo)
• oktobar 521. p. n. e. — Smrt Smerdisa, vladara drevne Perzije
• cca. 519. p. n. e. — Rođenje Kserkso I od Perzije
• Epimenid iz Knossosa, poznati kretski prorok, filozof i pjesnik, povezan sa Epimenidovim paradoksom
• Lehi, legendadrna ličnost, prvi prorok spomenut u Knjiga Mormonova
• Tespis, autor grčkog teatra.

Pronalasci, otkrića, pojave

• Babilonski kralj Nabonid provodi prva arheološka istraživanja Arabijskog poluostrva.
• Sunshu Ao (孫叔敖), prvi kineski hidraulički inženjer, stvara ogromni umjetni rezervoar sagradivši branu radi velikog projekta navodnjavanja za kralja Zhuanga od Chua (u. 591. p. n. e.).

Vanjski linkovi

• http://www.chinaknowledge.de/index.html