Galileo Galilei
| Galileo Galilei | |
|---|---|
 | |
| Rođenje | 15. februar 1564. Pisa, Firentinsko vojvodstvo, Italija |
| Smrt | 8. januar 1642 (77 godina) Arcetri, Veliko vojvodstvo Toskana, Italija |
| Državljanstvo | Italijan |
| Institucija | Univerzitet u Pisi Univerzitet u Padui |
| Alma mater | Univerzitet u Pisi |
Galileo Galilei (15. februar 1564 – 8. januar 1642)[1] bio je italijanski matematičar, fizičar, izumitelj i astronom. Obično ga se naziva "ocem moderne opservacione astronomije", "ocem moderne fizike", "ocem nauke", kao i "ocem moderne nauke",[2] te smatra polimatom. Rođen je u gradu Pisa, tada u sastavu Firentinskog vojvodstva.[3]
Galileo je proučavao brzinu, gravitaciju i slobodni pad, princip relativnosti, inerciju, kretanje projektila, a također je radio u primijenjenoj nauci i tehnologiji, opisujući svojstva klatna i "hidrostatičkih vaga". Izumio je termoskop i razne vojne kompase, a koristio je teleskop za naučna posmatranja nebeskih objekata. Njegov doprinos opservacijskoj astronomiji uključuje teleskopsku potvrdu faza Venere, posmatranje četiri najveća satelita Jupitera, posmatranje Saturnovih prstenova i analizu lunarnih kratera i sunčevih pjega.
Pronašao je zakone slobodnog pada tijela,[4] prvi uveo opitnu metodu i matematičko formuliranje fizičkih zakona i na taj način postavio temelje klasične fizike. Otkrio je cikloidu i njenu primjenu na lukove mostova. Osnovao je balistiku, određujući paraboličku putanju zrna. Konstruirao je prvi termoskop. 1610. godine je izradio poznati Galilejev durbin[5] sa uvećanjem od 20x, na temelju već postojećeg koji je imao uvećanje od 10x, i njime otkrio planine na Mjesecu, četiri Jupiterova satelita koji nose i njegovo ime, i zvjezdanu konstrukciju Mliječne staze.[6] Otkrio je da i planeta Venera ima iste faze kao i Mjesec.[7]
U svom djelu Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo tolemaico e copernicano, objavljenog u Firenci 1632. godine, iznio je učenje heliocentričnog sistema i zbog toga ga je inkvizicija 1633. godine stavila u okove i odvela u Rim, kod pape Urbana VIII. Poslije dvije sedmice provedene u karanteni na insistiranje Ferninanda II. de Medicia, premješten je u rezidenciju toskanskog konzula. U aprilu 1633. godine je inkvizicija počela njegovo ispitivanje,[8] da bi sa suđenjem počela 22. juna 1633. godine i u namještenom sudskom procesu ga osudila na odricanje od svog učenja, na što je on i pristao, bojeći se da ga ne bi zadesila ista sudbina kao i Giordana Bruna iz godine 1600, i na zatvor neodređenog trajanja, što je kasnije papa Urban VIII. pretvorio u konfinaciju (kućni pritvor).[9]
Pritvoren do smrti u svojoj kući u Firenci, završio je svoje veliko djelo Discorsi e dimonstrazioni matematiche intorno a due nuove scienze attenenti alla meccanica, koje je objavljeno 1638. godine, a u kojem je objasnio zakone fizike i mehanike u novoj svjetlosti, po čemu se i smatra osnivačem klasične fizike i mehanike. Prvo izdanje njegovih svih knjiga izdano je u Firenci između 1842. i 1856. godine u 16 knjiga.
Dana 31. oktobra 1992. godine, 359 godina poslije procesa protiv Galileia, papa Ivan Pavao II je zatražio oprost i ukinuo presudu inkvizicije protiv Galilea Galileia.[10]
U njegovu čast, svemirska sonda napravljena za istraživanje Jupitera je nazvana njegovim imenom, kao i satelitski navigacioni sistem koji je u izradi.
Djela
[uredi | uredi izvor]Galilejeva glavna djela[11] su:
- Mala ravnoteža (oko 1586. La bilancetta)
- O kretanju (oko 1590. De Motu Antiquiora)
- Mehanika (oko 1600. Le mecaniche)
- Operacije geometrijskog i vojnog kompasa (1606. Le operazioni del compasso geometrico et militare)
- Zvjezdani glasnik (1610. Sidereus Nuncius)
- Rasprava o plutajućim tijelima (1612. Discorso intorno alle cose che stanno in su l'acqua, o che in quella si muovono)
- Historija i demonstracija o sunčevim pjegama (1613. Istoria e dimostrazioni intorno alle macchie solari; rad zasnovan na "Tri pisma o sunčevim pjegama", Tre lettere sulle macchie solari, 1612)
- Pismo velikoj kneginji Christini (1615., objavljeno 1636)
- Rasprava o plimama" (1616. Discorso del flusso e reflusso del mare)
- Rasprava o kometama (1619. Discorso delle Comete)
- Ispitivač (1623. Il Saggiatore)
- Dijalog o dva glavna svjetska sistema (1632. Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo)
- Rasprave i matematičke demonstracije koje se odnose na dvije nove nauke (1638. Discorsi e Dimostrazioni Matematiche, intorno a due nuove scienze)
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "Galileo Galilei". crystalinks.com. Arhivirano s originala, 29. 10. 2005. Pristupljeno 10. 10. 2016.
- ^ "Galileo Galilei: Why is he called the father of science?". about.com. Arhivirano s originala, 11. 9. 2016. Pristupljeno 10. 10. 2016.
- ^ Modinos, A. (2013). From Aristotle to Schrödinger: The Curiosity of Physics, Undergraduate Lecture Notes in Physics (illustrated izd.). Springer Science & Business Media. str. 43. ISBN 978-3-319-00750-2.
- ^ "DAS LEBEN DES GALILEO GALILEI". eduhi.at. Arhivirano s originala, 23. 9. 2016. Pristupljeno 10. 10. 2016.
- ^ "Galileo Galilei". volker-fachinger.de. Arhivirano s originala, 15. 6. 2014. Pristupljeno 10. 10. 2016.
- ^ Lepton, Kevin. "Galileo Galilei - Father of Modern Astronomy, Physics & Science". famous-scientists.net. Arhivirano s originala, 25. 9. 2013. Pristupljeno 10. 10. 2016.
- ^ Nikulin, Viktor. "Biographie des Galileo Galilei". freepage.de. Arhivirano s originala, 5. 3. 2016. Pristupljeno 10. 10. 2016.
- ^ William R. Shea, Mariano Artigas (2003). Galileo in Rome: The Rise and Fall of a Troublesome Genius. Oxford University Press, SAD. str. 184. ISBN 9780195165982.
- ^ "The Galileo Project - Biography - Inquisition". rice.edu. Pristupljeno 10. 10. 2016.
- ^ "Galileo Biography". biography.com. A&E Television Networks. Pristupljeno 10. 10. 2016.
- ^ Za detalje pogledajte William A. Wallace, Galileo and His Sources (Princeton University Press, 2014).
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]
- Biografija na sajtu biography.com (en)
- Galileiova djela na sajtu Projekta "Gutenberg" (en)
- Dokumentarac 400 Years of the Telescope na PBS-u (en)
- Muzej posvećen Galileiu u Firenci (en)