Homoseksualnost
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
 | Neutralnost i/ili ispravnost ovog članka je osporena. |
| Seksualna orijentacija |
|---|
 |
| Seksualne orijentacije |
| Nebinarne kategorije |
| Istraživanje |
| Životinjsko carstvo |
Homoseksualnost je fizička, seksualna, emocionalna i duhovna privlačnost prema osobama istog spola.
Definicije i termini
Seksualnost je skup osjećaja, ponašanja, stavova, vrijednosti koji se dovode u vezu sa seksualnom željom i identitetom, to jest postojanjem svakog ljudskog bića kao spolnog, rodnog i seksualnog. Kao integralni dio ljudskog razvoja kroz sve faze života, seksualnost uključuje fizičke, psihološke i društvene komponente. Seksualna orijentacija je pojam koji se odnosi na fizičku, seksualnu, emocionalnu, duhovnu i drugu privlačnost prema osobama koje mogu biti istog ili različitog spola, roda, identiteta i sličnog:
- Heteroseksualnost je fizička, seksualna, emocionalna i duhovna privlačnost uglavnom prema osobama različitog spola;
- Homoseksualnost je fizička, seksualna, emocionalna i duhovna privlačnost uglavnom prema osobama istog spola;
- Biseksualnost je fizička, seksualna, emocionalna i duhovna privlačnost prema osobama različitog i istog spola.
Seksualne i rodne manjine su osobe rodnog, spolnog identiteta i izražavanja koje istupaju iz trenutno društveno prihvatljivih normi. Homoseksualne osobe oba spola (roda) u popularnoj kulturi zovu se "gej", i ona je nastala od engleske riječi gay. Engleska riječ "gay" znači biti "sretan", "veseo" te je kao takva često bila korištena u poeziji i književnosti, ali nakon 1950ih godina, ova riječ uzima se kao identitet homoseksualnih osoba, najčešće muškaraca.
Krovni termin za sve ove identitete je LGBTIQ. Ova skraćenica je izvedena iz riječi Lezbijke, Gejevi, Biseksualci, Transrodne, Interseksualne i Queer osobe. Postoji mnogo različitih termina koje se odnose LGBTIQ osobe. Neke od njih su prvenstveno namijenjene da bi uvrijedile ili diskriminirale, ali ponekad LGBTIQ osobe koriste iste termine za samoidentifikaciju. Queer teorija tu pojavu, često i kao politički čin, naziva "obrnutim diskursom".
Neke termini koje se koriste za homoseksualne muškarce su: gej/gay, peder (uvredljivo; često i kao prihvaćen identitet), homoseksualac i homić (uvredljivo, omalovažavajuće i degradirajuće. Najčešće se koristi u medijima kao prijevod engleske riječi "gay" ili "queer" izvan homofobnog konteksta. Ovaj termin postepeno i sporo zamijenjuje pojam "gay"). Za homoseksualne žene koriste se sljedeći termini: lezbejka, lezba (uvredljivo; često i kao prihvaćen identitet) i lezbača (diskriminatorni termin za "butch" lezbijke). Za biseksualne osobe koriste se termini: biseksualac, biseksualka, bipsić/ka (kolokvijalno) i dvocijevka (diskriminatorno).
Queer je termin koji se koristi da jednom riječju opiše cijelu homoseksualnu, biseksualnu, transrodnu i interseksualnu zajednicu kao i heteroseksualne osobe koje sebe vide ili žive svoj život van hetero-patrijarhalnih normi. Ova riječ se također odnosi na aktivizam, pokret, teorijski pravac kao i na samo osobu i njene identitete i na taj način podrazumijeva nepristajanje na "samorazumljivo" slijeđenje društvenih pravila. Queer se odnosi na propitivanje i/ili odbijanje nametnutih normi patrijarhalne tradicije; kreiranje prostora, kulture i izražaja koji nadilaze "zatvorene kutije" LGB ili heteroseksualne seksualnosti, i/ili ženskih i muških spolova i rodova; omogućavanje samodefiniranja; predstavljanje radikalne politike koja uviđa povezanost svih vidova opresije.
Za razumijevanje problematike LGBTIQ politike, života i kulture bitno je poznavanje razlike između spola i roda, te spolnog i rodnog identiteta, koji iz njih proizlaze:
- Spolni identitet podrazumijeva vlastitu spolnu samokoncepciju, ne neophodno ovisnu o spolu koji je pripisan rođenjem. Spolni identitet tiče se svakog ljudskog bića i ne znači samo binarni koncept muškog ili ženskog. Spolni identiteti jesu: žena, muškarac, transeksualna osoba, interseksualna osoba, ali i ne identificiranje po spolu.
- Rodni identitet podrazumijeva vlastitu rodnu samokoncepciju, ne neophodno ovisnu o spolu koji je pripisan rođenjem. Rodni identitet tiče se svakog ljudskog bića i ne znači samo binarni koncept muškog ili ženskog. Rodni identiteti jesu: žensko, muško, transrodno, ali i ne identificiranje po rodu.
Iz rodnog ideniteta proizlazi identitet transrodne osobe:
- Transrodna osoba je osoba čiji rodni identitet i prezentacija nije u skladu sa spolno uslovljenim tradicionalnim rodnim ulogama; često se koristi kao sveobuhvatni termin za različite načine iskazivanja rodnih identiteta koji su drukčiji od tradicionalno uslovljenjih uloga.
- Transvestit/kinja je transrodna osoba koja ima poriv da se oblači u odjeću "suprotnog” roda. Ovaj termin se uglavnom koristi za (heteroseksualne) muškarce i starijeg je izdanja. U popularnoj kulturi, homoseksualne osobe koje oblače odjeću "suprotnog" roda, najčešće u svrhu nastupa (političkog ili zabavnog), za razliku od prvih koji to radi zbog seksualnog uzbuđivanja, nazivaju se drag queens (gej muškarci) i drag kings (lezbijke i biseksualne žene). Na području zemalja jugoistočne Evrope ne postoji zastupljenost drag izražavanja i kulture te stoga još ne postoji adekvatan naziv za drag (dressed as a girl) koji bi podrazumijevao takvu vrstu "preoblačenja" (cross-dressing), zato se najčešće pogrešno, transvestitima nazivaju sve osobe koje oblače odjeću "suprotnog" roda.
- Transeksualna osoba je osoba koja ima jasnu želju i namjeru da promijeni svoj spol, kao i osoba koja je djelimično ili potpuno modificirala (uključuje fizičku i/ili hormonalnu terapiju i operacije) svoje tijelo i prezentaciju, izražavajući svoj spolni i rodni identitet i osjećaj sebe. Transeksualna osoba se negdje piše i s dva slova "s" (transseksualna osoba), ali napisano se ne odnosi na spolni i rodni identitet osobe, već proizlazi iz psihijatrijske dijagnoze poremećaja spolnog identiteta. Transeksualne osobe stoga često smatraju da je takvo pisanje diskriminatorno.
- Interseksualna osoba je osoba koja se rađa s nedefinisanim (izričito ženskim ili muškim setom) spolnih organa. Ove osobe su uglavnom žrtve hirurških intervencija, hormonskih terapija i tabuiziranog života. U prošlosti se interseksualna osoba nazivala hermafroditom a pojava hermafroditizam. Danas, interseksualnost je jedan od spolnih, ali i političkih identiteta.
Prilikom shvatanja i kreiranja svog identiteta te shvatanja i prihvatanja identiteta druge osobe, važno je razumjeti neka osnovnija ljudska prava i slobode:
- Tjelesni integritet - pravo osobe na vlastito nesmetano tjelesno postojanje
- Seksualne slobode - seksualne slobode predstavljaju mogućnost potpunog izražavanja ličnih seksualnih potencijala kao i odgovornog ponašanja prema drugima.
- Samodefinisanje - pravo osobe da sama definira svoj identitet (svoje identitete) i sebe kao osobu.
- Samoidentifikacija - pravo osobe da sama identificira svoj identitet (svoje identitete), te da se ne identificira.
Homoseksualna subkultura
Za ljude koji ne govore drugima svoju seksualnu orijentaciju kažemo da su "u ormaru". Oni koji naprave iskorak ("coming out") otvoreno govore o svojoj seksualnoj orijentaciji, odnosno ne skrivaju svoju homoseksualnost, oni su "out", od eng. out of the closet. Dosta ljudi svoju homoseksualnu orijentacije nikom ne kaže zbog straha šta bi im se moglo dogoditi.
Ljudi koji su napravili iskorak često kažu da su ponosni (eng. "proud"). Oni su out i ne skrivaju svoju seksualnu orijentaciju. "Ponosni" znače da se ne srame svoje seksualne orijentacije. Pride (eng. riječ za ponos) ima posebno značenje u LGBT zajednici. Većina gradova ima svoju Pride Paradu kojom slave svoju homoseksualnost. Prije su to bili protesti, a danas je to uglavnom slavlje LGBT populacije. Pride obično bude u junu, na spomen nemira u Stonewallu koji su se 1969. dogodili u New Yorku. Nemiri su započeli zbog zlostavljanja policije i mnogih hapšenja zbog homoseksualnosti. Ti nemiri označavaju početak borbe za LBGT prava.
Izbor, bolest, nastranost ili urođenost
Mnogi se ne slažu oko uzroka homoseksualnosti. Neki vjeruju da je homoseksualnost stvar izbora, urođenosti ili kombinacija izbora i urođenosti. Drugi vjeruju da je homoseksualnost bolest ili nastranost. Mnoge vjere vide homoseksualnost i biseksualnost kao grijeh, neprirodno stanje čovjeka. Oni shvataju homoseksualnost i biseksualnost kao odabir koji čini osoba. Oni vjeruju da homoseksualci i lezbijke biraju griješiti svojevoljno. Neki doktori smatraju da homoseksualnost nije stvar izbora. Uzroci homoseksualnosti nisu u potpunosti shvaćeni, ali genetika i uzroci prenatalnih hormona se smatraju potencijalnim uzrokom iako to još nije dokazano. Nauka pokazuje da se homoseksualnost ne pojavaljuje samo kod čovjeka. Mnoge vrste životinja, poput pingvina, čimpanzi i delfina često pokazuju homoseksualnost.
Pojedinci vjeruju da se seksualna orijentacije ne može promijeniti. Prije su doktori tretirali homoseksualne osobe kao mentalne bolesnike. Danas se homoseksualnost tretira podijeljeno, neki je smatraju bolešću, a drugi ne. Neke vjerske grupe još uvijek pokušavaju "izliječiti" homoseksualnost. Međutim, to se zasniva na vjeri. Takav čin osuđuju mnoga naučna i psihijatrijska udruženja kao što je Američko psihološko udruženje (American Psycholocial Association). Udruženja poput ovog smatraju da se seksualna orijentacija ne može promijeniti. Također, vjeruju da se može nanijeti mnogo štete homoseksualnim osobama s takvom "terapijom".
Homoseksualnost i društvo
U većini zemalja ne mogu se legalno vjenčati sa svojim partnerom, ali i dalje imaju istu vrstu veze kao što je imaju heteroseksualni parovi. Neki održavaju ceremonije slične vjenčanjima i nazivaju se bračnim partnerom, mužem ili ženom, iako država ne priznaje takvu zajednicu.
Iako vjenčani ljudi "dobiju" mnoge pogodnosti s vjenčanjem, homoseksualne osobine ih ne dobijaj, poput nižih poreza za vjenčane, naslijeđivanje partnerove imovine, prenošenje osiguranja, povlastice u zdravstenom osiguranju, usvajanje djece, emigraciju u partnerovu zemlju, donošenje odluke o partnerovom liječenju kada on to sam ne može i čak posjećivanje bolesnog partnera kada je u bolnici.
Danas, neke zemlje dopuštaju homoseksualne brakove, kao što su: Holandija, Belgija, Španija, Kanada i Velika Britanija. Holandija je bila prva 2001., a Kanada i Španija su napravile taj korak 2005, a Britanija u 2006. Nekada se te zajednice nazivaju istospolni brakovi ili gej-brakovi, dok je službeni naziv u Velikoj Britaniji "civilna zajednica" (engleski: civil union). U Velikoj Britaniji mnoge poznate homoseksualne ličnosti su stupili u brak nakon legaliziranja, poput pjevača Eltona Johna, dok neki su drugi javno izjavili da planiraju, poput Georgea Michaela.
Umjesto braka neke zemlje dopuštaju homoseksualne zajednice ili partnerstva. One pružaju neke beneficije kao što ih imaju osobe u braku, ali ne sve. Istospolnu zajednicu i registrirano partnerstvo LGBT zajednice vide kao drugu klasu. Pružaju neke pogodnosti za gej i lezbejske parove, ali istovremeno govore kako takvi parovi nisu jednako važni ili značajni kao heteroseksualni parovi. Neki ovakve podjele smatraju istim postupcima koji su se koristili za segregaciju ljudi na osnovu rase u SAD-u. Isti vjeruju da odvojeno nikada nije jednako i homoseksualci ne bi trebali prihvatiti da ih se tretira kao drugorazredne građane.
Homoseksualnost danas
U današnje vrijeme, homoseksualnost je više prihvaćena u "zapadnim" zemljama. Većina zapadnih zemalja ima zakone[nedostaje referenca] koji štite homoseksualce od nasilja i diskriminacije.
U mnogim drugim zemljama homoseksualci nisu zaštićeni od diskriminacije. Homoseksualna osoba može dobiti otkaz zato što je gej, iako dobro obavlja svoj posao. Homoseksualcu se može odbiti unajmljivanje stana ili im je čak zabranjeno jesti u restoranima zbog svoje seksualne orijentacije. U takvim zemljama homoseksualci su često diskriminirani i zlostavljani.[nedostaje referenca] Naprimjer, islamski zakon se u nekim mjestima koristi za pritvaranje ili za osuđivanje na smrtnu kaznu. U Iranu od 1979. godine preko 4000[nedostaje referenca] gejeva i lezbejki je osuđeno na smrt zbog svoje seksualne orijentacije. U 2005. nakon 14 mjeseci zatvora i mučenja dva tinejdžera su objašena u Iranu zbog homoseksualnosti.[nedostaje referenca]
Homoseksualnost u Bosni i Hercegovini
U Federaciji BiH homoseksualnost je dekriminalizirana 1996. godine, a u Republici Srpskoj 1998. godine.[nedostaje referenca]
Vanjski linkovi
Bosna i Hercegovina:
SEE regija: