Reyeov sindrom
| Reyev sindrom | |
|---|---|
| Drugi nazivi | Reyeov sindrom |
 | |
| Mikroskopski izgled tkiva jetre kod djeteta koje je umrlo od Reyeovog sindroma. Hepatociti su blijedo obojeni zbog unutarćelijskih kapljica masti. | |
| Specijalnost | Pedijatrija |
| Simptomi | Povraćanje, promjene ličnosti, konfuzija, epilepsijski napadi, gubitak svijesti |
| Komplikacije | Trajno poremećeno vegetativno stanje, koma |
| Uzroci | Nepoznati |
| Faktori rizika | Upotreba aspirina u djetinjstvu, virusna infekcija |
| Dijagnostička metoda | Fizički i histološki pregled (biopsija) |
| Lijek | Mannitol |
| Prognoza | 1/3 dugotrajni invaliditet |
| Frekvencija | >1/1.000.000 djece godišnje |
| Smrtnost | Šansa preživljavanja ~30% |
Reyev sindrom je potencijalno smrtonosna bolest koja se najčešće javlja kod djece mlađe od 15 godina[1], a može prouzrokovati brojne efekte na mnoge organe, naročito na mozak i jetru, a može prouzrokovati i hipoglikemiju.[2] Stvarni uzrok ovog sindroma je još uvijek nepoznat. Pored činjenice da se pojavljuje kod djece sa virusnim oboljenjima koja su koristila aspirin, ali se javlja i kod onih koji nisu koristili aspirin.
Ovaj sindrom prouzrokuje "masnu jetru", odnosno hepatičku steatozu sa veoma slabom upalom i teškom encefalopatijom (upalom mozga). Jetra postaje neznatno povećana i tvrda, a dešavaju su i određene promjene u izgledu bubrega.[3] Pri liječenju sindroma, najvažnija je pravilna i što brža dijagnoza. Kod većine djece, oporavak je dosta uspješan, mada su moguće potencijalne komplikacije koje mogu dovesti do težih oštećenja mozga ili smrti.
Uzroci
[uredi | uredi izvor]Tačan mehanizam nastanka Reyevog sindroma nije poznat. Ova teška bolest je nazvana "sindromom", pošto su kliničke karakteristike kojima liječnici postavljaju dijagnozu dosta obimne i široke. Postoje mnoge studije koje su istraživale povezanost između korištenja aspirina protiv virusnih bolesti i razvoja Reyevog sindroma.[4] Postojala su i određena nagađanja da je korištenje paracetamola još veći rizik za pojavu ovog sindroma[5], ali je to opovrgnuto kasnijim studijama.[6]
U nekim zemljama, proizvod za oralnu higijenu pod nazivom Bonjela ima upozorenje proizvođača za upotrebu kod djece, a razlog za to je sadržaj salicilata u proizvodu. Međutim, nisu zabilježeni slučajevi Reyevog sindroma pri upotrebi ovog proizvoda, te je upozorenje samo mjera predostrožnosti.[7] Drugi lijekovi i preparati koji sadrže salicilate često imaju naznačena slična upozorenja.
U SAD, liječnici i brojne medicinske ustanove i agencije ne preporučuju djeci mlađoj od 19 godina korištenje aspirina i proizvoda koji sadrže aspirin pri liječenju simptoma groznice i gripe, te se preporučuje da pacijenti mlađi od 19 godina zatraže mišljenje liječnika ili farmaceuta prije upotrebe takvih lijekova. U Ujedinjenom Kraljevstvu, preporučuje se da aspirin i lijekovi na bazi aspirina ne koriste pacijenti ispod 16 godina, osim ako se posebno ne naznači da se lijek koristi u svrhu prevencije formiranja krvnih ugrušaka.[8]
Ozbiljni simptomi Reyevog sindroma su rezultat oštećenja ćelijskih mitohondrija,[9] u jetri, ali i drugim organima, a postoje brojni načini kako aspirin može prouzrokovati ili pogoršati oštećenja mitohondrija. Potencijalno povećani rizik od nastanka Reyevog sindroma je jedan od osnovnih razloga zašto se aspirin ne preporučuje za upotrebi kod djece i omladine, koji se smatraju grupom sa najvećim rizikom oboljevanja od Reyevog sindroma.
Historija
[uredi | uredi izvor]Sindrom je dobio ime po liječniku R. Douglas Reyeu, koji je, zajedno sa australijskim kolegama dr. Graeme Morganom i dr. Jim Baralom, objavio prvu studiju o sindromu u medicinskom žurnalu The Lancet 1963 godine.[10] Međutim, prva zabilježena pojava sindroma je opisana još 1929 godine. Također, 1964 godine dr. George Johnson sa kolegama je objavio istraživanje o izbijanju epidemije gripe tipa B, u kojem je opisano šesnaestoro djece kod kojih su se manifestirali određeni neurološki problemi, od čega su kod četvoro djece primjećeni simptomi slični Reyevom sindromu. Na osnovu izvještaja G. Johnsona, neki istraživači sindrom nazivaju i Reye-Johnsonov sindrom, mada je dosta češći naziv Reyev sindrom. Tokom kasnih 1970tih i početkom 1980tih, studije u američkim državama Ohio, Michigan i Arizona[11] su objavile da je korištenje aspirina tokom infekcije gornjih respiratornih puteva ili ospica bilo mogući uzrok nastanka sindroma. Godine 1982 godine američke medicinske ustanove i agencije su počele izdavati upozorenja za korištenje aspirina kod djece, da bi 1986 godine FDA (Američka agencija za hranu i lijekove) propisala obavezno označavanje o mogućim rizicima o nastanku Reyevog sindroma na lijekovima koji sadrže aspirin ili salicilate.
Simptomi
[uredi | uredi izvor]Razvoj sindroma teče u pet faza:
- Prva faza
- Druga faza
- Stupor uzrokovan manjom upalom mozga
- Hiperventilacija
- "Masna jetra"
- Hiperrefleksija
- Treća faza
- Četvrta faza
- Peta faza
Prognoza
[uredi | uredi izvor]Dokumentovani slučajevi pojave Reyevog sindroma kod odraslih osoba su rijetki. Kod odraslih, oporavak od sindroma je potpun, a funkcije jetre i mozga se normalizuju dvije sedmice nakon bolesti. Međutim, kod djece, moguće su blaga do umjerena trajna oštećenja mozga, naročito kod novorođenčadi. Preko 30% zabilježenih slučajeva u SAD-u u periodu od 1981 do 1997 je rezultirao smrću.
Diferencijalna diagnoza
[uredi | uredi izvor]Pojave sa simptomima sličnim Reyevom sindromu uključuju
- Razne urođene metaboličke poremećaje
- Virusni encefalitis
- Predoziranje drogama ili trovanje
- Trauma glave
- Otkazivanje jetre iz drugih razloga
- Meningitis
- Otkazivanje bubrega
Epidemiologija
[uredi | uredi izvor]Reyev sindrom se javlja gotovo isključivo kod djece. Iako je zabilježeno nekoliko slučajeva sindroma i kod odraslih, ti slučajevi nisu izazvali tipična trajna oštećenja jetre i nervnog sistema. U SAD-u, za razliku od Velike Britanije, praćenje Reyevog sindroma je fokusirano na pacijente ispod 18 godina starosti.
Nakon 1980 godine, kada su američke agencije i udruženje za praćenje lijekova počeli upozoravati liječnike i roditelje o vezi između Reyevog sindroma i korištenja salicilata pri liječenju djece sa ospicama i virusnim bolestima, broj slučajeva sindroma je počeko polahko opadati. U periodu od 1980 do 1997 godine, broj pojave slučajeva sindroma u SAD-u je opao sa 555 na 2. Tokom tog perioda, za koji postoje dostupni podaci, u 93% slučajeva radilo se o bjelcima, a prosječna starost djece je bila 6 godina. U periodu od tri sedmice prije pojave simptoma sindroma, kod 93% djece bili su prisutna neka virusna oboljenja (gripa i sl.).
U periodu od 1991 do 1994 godine, godišnja stopa hospitalizacije zbog Reyevog sindroma u SAD-u se procjenjuje između 0,2 do 1,1 slučaj na milion stanovnika mlađih od 18 godina.
Tokom 1980tih, provedena studija u Ujedinjenom Kraljevstvu je potvrdila povezanost između pojave sindroma i uzimanja aspirina.[13] U junu 1986 godine, Komitet za sigurnost lijekova u UK je izdao upozorenje u vezi korištenja aspirina kod djece ispod 12 godina, a uvedena su i obavezna upozorenja koja se moraju istaknuti na lijekovima koji sadrže aspirin. U periodu nakon što je izdano ovo upozorenje 1986 godine, evidentiran je smanjen broj slučajeva sindroma u Ujedinjenom Kraljevstvu. Objavljeno je da je stopa pojave sindroma opala sa 0,63 slučaja na 100.000 stanovnika mlađih od 12 godina, koliko je registrirano 1983/84, na manje od 0,11 u toku 1990/91 godine.
U periodu od novembra 1995 do novembra 1996 godine u Francuskoj, nacionalna studija pedijatrijskih odjeljenja za djecu ispod 15 godina, dokumentovala je devet slučajeva Reyevog sindroma (0,79 slučajve na milion djece) kod djece sa neobjašnjivom encefalopatijom i drugim simptomima Reyevog sindroma. Osam od devetoro djece sa sindromom je koristilo aspirin. Djelimično zbog rezultata ovog istraživanja, francuska Agencija za medicinu je podržala međunarodne napore da se ukaže na vezu između Reyevog sindroma i aspirina putem izdavanja vlastitih javnih i profesionalnih upozorenja o ovim slučajevima.[14]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Reye Syndrome Arhivirano 2. 8. 2009. na Wayback Machine na yourtotalhealth.com
- ^ "Dorlands". Arhivirano s originala, 28. 6. 2009. Pristupljeno 16. 10. 2019.
- ^ Suchy FJ, et al, Sokol RJ, Balistreri WF (2007): Liver Disease in Children, Cambridge University Press, Cambridge, ISBN 0-521-85657-4
- ^ Hurwitz ES: Reyes syndrome, Epidemiol Rev, 11:249-253, 1989. u: Yagiela, John A.: Pharmacology and Therapeutics for Dentistry, 5. izd., Mosby
- ^ Orlowski JP, Gillis J, Kilham HA (1987): A catch in the Reye Arhivirano 12. 12. 2008. na Wayback Machine, Pediatrics, vol. 80, 5. izd., str. 638–42
- ^ Remington PL, Sullivan K, Marks JS (1988): A catch in a catch in the Reye, Pediatrics, vol. 82, 4. izd., str. 676–8
- ^ New advice on oral salicylate gels in under 16s Arhivirano 26. 4. 2009. na Wayback Machine, Medicines and Healthcare products Regulatory Agency
- ^ British National Formulary for Children; poglavlje 2.9: Antiplatelet drugs, 2007, British Medical Association and Royal Pharmaceutical Society of Great Britain, str.151
- ^ Gosalakkal JA, Kamoji V (2008) Reye syndrome and reye-like syndrome, Pediatr. Neurol., vol. 39, 3. izd., str.198–200
- ^ Reye RD, Morgan G, Baral J (1963): Encephalopathy and fatty degeneration of the viscera. A Disease entity in childhood, Lancet, vol.2, str.749–52
- ^ Mortimor, Edward A., Jr. et al. (1980): Reye Syndrome-Ohio, Michigan, Morbidity and Mortality Weekly Report, izd. 29:532, vol.69, str.810
- ^ ncbi.nlm.nih.gov
- ^ Hall SM, Plaster PA, Glasgow JF, Hancock P (1988): Preadmission antipyretics in Reye's syndrome, Arch. Dis. Child., vol. 63, 7. izd., str.857–66
- ^ Autret-Leca E, Jonville-Béra AP, Llau ME, et al. (2001): Incidence of Reye's syndrome in France: a hospital-based survey, Journal of clinical epidemiology, vol.54, 8. izd., str.857–62