Infekcija
| Infekcijska bolest | |
|---|---|
 | |
| Plazmodij malarije | |
| Specijalnost | Infektologija  |
Infekcija je invazija tijela stranog organizma koji uzrokuje bolest tkiva domaćina, uzrokujući njihovo umnožavanje i reakciju domaćina tkiva ovih organizama i na otrove koje oni proizvode.[1] Infektivne bolesti su poznate i kao prenosive bolesti ili zarazne bolesti, tj. bolesti koje nastaju putem infekcija.[2]
Prema tome, pojam infekcija (zaraza) podrazumijeva štetan prodor i multiplikaciju nekog biološkog agensa (mikroorganizma) u tijelu domaćina. Makroorganizmi su višećelijske biljke, životinje i ljudi.
Porijeklo riječi je od lat. infiere - umrljati, pokvariti i još od antičkih vremena je korištena pri opisivanju bolesti. Pojam je u upotrebi otprilike od 14. stoljeća, epidemija kuge i primjene karantene.
Uzroci
[uredi | uredi izvor]Infekcije su uzrokovane infektivnim agensima, uključujući viruse, viroide, prione, patogene bakterije, protozoe, nematode, kao što su parazitske oble gliste i trihina, insekti, kao što su zglavkari, grinje, buhe i uši, gljivice, lišaji i drugi makroparaziti, kao što su pljosnati crvi i drugi helminti.
Domaćini se bore sa infekcijama koristeći svoj imuni sistem. Sisarski domaćini reagiraju na infekcije urođenim odgovorima, koji često uključuju upale, a zatim je adaptivni odgovor.[3]
Kada inficira organizam domaćina, uzročnik infekcije se njime koristi kako bi se mogao razvijati i razmnožavati, obično na štetu domaćina. Uzročnici infekcije ili patogeni, ometaju normalno funkcioniranje organizma domaćina što može imati negativne posljedice poput hroničnih rana koje ne zarastaju, gangrene, gubitka ekstremiteta i čak i smrti. Upala je jedna od reakcija na infekciju.
Patogenima se obično smatraju mikroskopski organizmi i, pored gore navedenih, tu su i razne vrste parazita i gljivica. Medicina infektivnih bolesti se bavi izučavanjem patogena i infekcija.
Dakle, infekcije su uzrok zaraznih bolesti ali svaka infekcija neće uvijek izazvati bolest. Više je faktora koju imaju utjecaj na to:
Karakteristike samog mikroorganizma - patogena:
- zaraznost,
- prodornost,
- upornost,
- vitalnost,
- virulentnost,
- patogenost.
Dakle, bitni su faktori poput načina ulaska mikroorganizma u tijelu domaćina, početni broj mikroorganizama i njihova moć. Npr. stafilokoke su obično bezazalene kada se nalaze na koži ali ako dopru u sterilna područja unutar organizma kao što su zglobovi ili trbušna maramica tada uzrokuju velike probleme domaćinu.
Karakteristike makroorganizma - domaćina i njegovog imunog sistema:
- snaga imuniteta uopće,
- trenutna snaga imuniteta,
- Karakteristike okoline
Ovdje možemo ubrojati klimatske uslove ali i socio-ekonomske uslove u kojima živi napadnuti organizam (i patogen).
Podjela infekcija prema simptomima:
- infekcije kod kojih se ne javljaju vidljivi simptomi bolesti,
- infekcije sa slabo izraženim simptomima,
- infekcije sa vidljivo izraženim kliničkim simptomima.
Samo ovaj posljednji tip se računa kao zarazna bolest.
Infekcije prema uzroku
[uredi | uredi izvor]I bakterijske i virusne infekcije mogu uzrokovati slične simptome u koje se mogu ubrojati osjećaj slabosti, povišena tjelesna temperatura i drhtanje. Ponekad je i medicinskom osoblju tešku utvrditi šta je uzrok odredene infekcije. Veoma je važno uočiti razliku između infekcija prema njihovom uzroku kako bi se odredio adekvatan tretman i terapija. Virusne infekcije se ne mogu izliječiti primjenom antibiotika.
| Karakteristike | Virus | Bakterija |
|---|---|---|
| Tipski simptomi | Virusne infekcije obično pogađaju cijeli sistem, odnosno više organa istovremeno: curenje nosa, začepljenje sinusa, kašalj, bolovi u tijelu itd. Ponekad pogađaju samo jedan dio tijela kao kod konjuktivitisa i herpesa. Nema mnogo virusnih infekcija koje su bolne a herpes je jedna od njih. Bol se može opisati kao svrab ili pečenje. | Klasični simptomi bakterijske infekcije se manifestuju lokalno: crvenilo, toplota, otok i bol. Bol je upravo značajan simptom koji se javlja samo u pogođenom dijelu tijela. Npr. ako se posječemo i rana se zarazi bakterijama tu ćemo i osjećati bol. Bol u grlu izazvan bakterijskom infekcijom često je više izražen na jednoj strani grla. Isto je i kod ušiju, ako je u pitanju samo jedno onda je uzrok zaraze vjerovatno bakterijski. Gnojne infekcije nisu uvijek bakterijske. |
| Uzrok | Patogeni virusi | Patogene bakterije |
Kolonizacija
[uredi | uredi izvor]Pod kolonizacijom ovdje podrazumijevamo naseljavanje i opstanak mikroorganizama u tijelu domaćina. Svi makroorganizmi ili višećelijski organizmi su u određenoj mjeri kolonizirani od strane vanjskih organizama i u većini slučajeva njihovo prisustvo nije štetno ili je čak i korisno za domaćina. Ovdje se mogu spomenuti anaerobne (nije im potreban kisik za život) bakterije koje koloniziraju crijeva sisara i stafilokoke koje žive na koži. Nijedan od ovih primjera ne predstavlja infekciju. Ali, razlika između kolonizacije i infekcije je samo stvar okolnosti. Nepatogeni organizmi u određenim uslovima mogu postati patogeni. S druge strane, čak i najzarazniji patogeni ne mogu izazavati infekciju ako nisu ispunjeni potrebni uslovi. Neki od primjera su i bakterije Corynebacteria i viridans streptococci koje spriječavaju prodor i kolonizaciju patogenih bakterija i tako ostvaruju simbiotički odnos sa domaćinom, sprječavajući infekcije i pospješujući zarastanje rana.
Reakcija imunog sistema na infekciju
[uredi | uredi izvor]
Reakcije mogu biti različite i u mnogome zavise od toga da li je organizam inficiran datim mikroorganizmom:
- po prvi put - primarna infekcija, ili
- je infekcija ponovljena.
Obično se nakon primarne infekcije razvije imunitet na dati patogen. Kada taj isti patogen ponovo (u određenom vremenskom okviru) dospije u imunizirani organizam, neće doći do pojave bolesti.
Primarna infekcija
[uredi | uredi izvor]Kada dati mikroorganizam po prvi put napadne makroorganizam, imuni sistem se suočava sa problemom sa kojim se nikada ranije nije sreo. Tada se pokreću:
- neodređene mjere hitne odbrane;
- a zatim se poduzimaju prefinjeni sistemi odbrane kojim se prvo identifikuje vrsta mirkoorganizma-napadača a onda ga se označava antitijelima. Na kraju, specijalizirane ćelije u makroorganizmu neutralizuju i razgrađuju uljeza.
Ovaj proces traje prilično dugo; od nekoliko dana do nekoliko sedmica. Ako je napadač veoma zarazan i štetan, žrtva može izgubiti život prije nego što razvije adekvatnu odbranu. Ako ipak preživi do formiranja potrebnih antitijela imuni sistem će ga izliječiti. Dakle, primarne infekcije mogu biti kritične.
Ponovljene infekcije
[uredi | uredi izvor]Infekcija mikroorganizmom od koga se makroorganizam već jednom odbranio biće tek malo ili nimalo primijećena. Antitijela koja još patroliraju naokolo (odnosno uskladištena u limfnim čvorovima) već za par sati identificiraju uljeza te ga specijalizirane ćelije uništavaju i razgrađuju prije nego uspiju nanijeti štetu. Ovako se u stvari stiče imunitet.
Prevencija i liječenje infekcija
[uredi | uredi izvor]
Prevencija i liječenje infekcija je hiljadama godina bilo neriješeno pitanje za ljudski rod pa i za savremenu medicinu. Tek nekoliko generacija unazad počinje stvarno razumijevanje mehanizama nastanka, djelovanja i širenja infekcija i tek od skora imamo na raspolaganju metode i lijekove protiv mnogih bolesti koje su u prošlosti mučile čovjeka (kuga, boginje, tetanus, malarija, itd.). I ovdje je bitno naglasiti važnost higijene, kako lične tako i higijene stanovanja, življenja i okoline. Nažalost, u zaostalim dijelovima svijeta blagodati medicine nisu svima dostupne.
Jedno zdravo životno okruženje podrazumijevalo bi sljedeće:
- Kontrola i održavanje izvora i sistema za prijenos i distribuciju vode za piće.
- Izgradnja i održavanje sistema za odvođenje, filtriranje i tretiranje otpadnih voda.
- Sistem prikupljanja, odvoženja, odlaganja i uništavanja (ili recikliranja) čvrstog otpada.
- Adekvatan pravni okvir kojim se regulira proizvodnja i kvalitet hrane, njen transport i relevantne kontrole i inspekcije.
- Educiranje stanovništva o značaju održavanja higijene.
- Prevencija i kontrola od mogućih opasnosti kod uzgoja životinja za prehranu (prenošenja zoonoza putem parazita i sl.).
Moderna medicina na raspolaganju ima brojna sredstva i metode sprečavanja odnosno liječenja infekcija:
- Vakcinacije
- Antibiotici
- Hemioterapeutici
- Fungicidi, antiprotozioci, virostatici (Još nemamo efikasne lijekove protiv infekcija kao što su hepatitis ili malarija. Ono čime raspolažemo ima tek vrlo ograničenu primjenu i efekat.)
- Stimulatori imuniteta (Interferon).
Aktivna vakcinacija
[uredi | uredi izvor]Kod aktivne vakcinacije makroorganizam se izlaže određenom mikroorganizmu kome je ljudskom intervencijom oduzeta sposobnost izazivanja bolesti. Naravno, imuni sistem to "ne zna" te pokreće sve mjere radi identifikovanja, označavanja i neutralisanja ovog jalovog uljeza. Moguće je da pacijent osjeti manje simptome imunološke reakcije (glavobolja, povišena temperatura, nelagoda) ali pošto se klica neće razmnožavati, neće biti ni drugih simptoma. Ukratko, aktivna vakcinacija je simulacija infekcije i ima ulogu prevencije.
Pasivna vakcinacija
[uredi | uredi izvor]Kod ove vrste vakcinacije određena antitijela se unose u organizam u terapeutske svrhe (ne preventivne kao kod aktivne vakcinacije). Ova antitijela će označiti ciljanog uljeza i tako omogućiti njegovu neutralizaciju. Protiv nekih mikroorganizama može se istovremeno primijeniti aktivna vakcinacija (prevencija) i pasivna vakcinacija ako se sumnja da je infekcija nastupila (npr. tetanus).
Majčino mlijeko sadrži antitijela stvorena u tijelu majke prirodnim, imunim putem i putem vakcinacije. Dojenje predstavlja odličnu zaštitu od mnogih infekcija. Majčino mlijeko, dakle, sadrži širok spektar pasivnih "vakcina".
Međutim, pasivne vakcinacije antitijelima garantiraju imunitet tek tokom nekoliko sedmica. Pošto se ne formiraju ćelije sa sjećanjem imunitet nestaje sa razgradnjom antitijela.
Epidemiologija
[uredi | uredi izvor]
U 2010, oko 10 miliona ljudi je umrlo od infekcijskih bolesti.[5]
Svjetska zdravstvena organizacija prikuplja podatke o globalnoj smrtnosti po kodiranim kategorijama Međunarodnoj klasifikacije bolesti (MKB, eng. ICD). Sljedeća tabela donosi vrh top-liste smrtnosti od infekcijskih bolestiu 2002, upoređenu sa podacima iz 1993. godine.
| Rang | Uzrok smrti | Smrtnost u 2002. (u milionima) |
Postotak svih smrti |
Smrtnost u 1993. (u milionima) |
Rang 1993. |
|---|---|---|---|---|---|
| N/A | Sve infekcijske bolesti | 14.7 | 25.9% | 16.4 | 32.2% |
| 1 | Infekcije donjih disajnih puteva, upalu pluća, gripe i akutni bronhitis. | 3.9 | 6.9% | 4.1 | 1 |
| 2 | HIV/AIDS | 2.8 | 4,9% | 0,7 | 7 |
| 3 | Gastroenteritinalne bolesti: Diareja, kolera, botulizam i E. coli (da navedemo samo neke). Crijevne infekcijske bolesti |
1.8 | 3,2% | 3,0 | 2 |
| 4 | Tuberkuloza (TB) | 1,6 | 2,7% | 2,7 | 3 |
| 5 | Malarija | 1,3 | 2,2% | 2,0 | 4 |
| 6 | Boginje | 0,6 | 1,1% | 1,1 | 5 |
| 7 | Veliki kašalj | 0,29 | 0,5% | 0,36 | 7 |
| 8 | Tetanus | 0,21 | 0,4% | 0,15 | 12 |
| 9 | Meningitis | 0,17 | 0,3% | 0,25 | 8 |
| 10 | Sifilis | 0,16 | 0,3% | 0,19 | 11 |
| 11 | Hepatitis B | 0,10 | 0,2% | 0,93 | 6 |
| 12-17 | Tropske bolesti (6), uključujući bolest čago, denga groznicu, limfnu filarijazu, lajšmanijazu, onkocerkijazu, šistosomijaze i tripanozomijazu | 0,13 | 0,2% | 0,53 | 9, 10, 16-18 |
| Napomena: Ostali uzroci smrti uključuju majčinske i perinatalnr poremećaje (5,2%), nedostatak hrane, odnosno gladovanje (0,9%), nezarazne bolesti (58,8%) i ranjavanja (9,1%). | |||||
Prva tri pojedinačna agensa (bolesti ubica), su HIV/AIDS, tuberkuloza i malarija. Dok se broj smrtnih slučajeva zbog skoro svake bolest smanjuje, smrtnost zbog HIV-a/AIDS-a se povećala četiri puta. Dječje bolesti uključuju pertusis, poliomijelitis, difteriju, boginje i tetanus. Kod djeca također veliki postotak smrtnosti je zbog bolesti donjih respiratornih putva i dijareje. U 2012. godini, oko 3,1 miliona ljudi je umrlo zbog infekcija donjih disajnih puteva, što ih čini četvrtim vodećim uzrokom smrti u svijetu.[8]
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/infection Definicija "zaraze" iz nekoliko medicinskih rječnika
- ^ Kayser F. H, Bienz K. A., Eckert J., Zinkernagel R. M. (2005): Medical microbiology. Georg Thieme Verlag, Stuttgart, ISBN 3-13-131991-7.
- ^ Signore A. (2013): About inflammation and infection. EJNMMI Research, 8 (3): http://www.ejnmmires.com/content/pdf/2191-219X-3-8.pdf.
- ^ World Health Organization (1. 2. 2009). "Age standardized DALYs per 100,000 by cause, and Member State, 2004".
- ^ Could Ebola rank among the deadliest communicable diseases? CBC News.
- ^ "The World Health Report (Annex Table 2)" (PDF). 2004.
- ^ "Table 5" (PDF). 1995.
- ^ The top 10 causes of death, The top 10 causes of death, maj 2014.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]
- Evropski centar za prevenciju i kontrolu bolesti Arhivirano 31. 10. 2013. na Wayback Machine
- Američki centri za kontrolu i prevenciju bolesti
- Društvo za infektivne bolesti Amerike (IDSA)
- Indeks infektivnih bolesti Agencije za javno zdravstvo Kanade (PHAC)
- Centar za istraživanje vakcina.
- Infekcije - izvori informacija
- Mikrobi i infekcije (žurnal)
- Knowledge source for Health Care Professionals involved in Wound management[mrtav link] www.woundsite.info
- Table: Global deaths from communicable diseases, 2010 - Canadian Broadcasting Corp.