برووسکە
برووسکە یان برووسک (بە ئینگلیزی: Lightning) دیاردەیەکی بینایی سروشتییە کە لە شێوەی پریشکێکی کارەبایی دەردەکەوێت، کە لە دەردانی کتوپڕ و توندوتیژ لە ناوچە بارگاوییەکانی بەرگەھەوادا سەرھەڵدەدات. زۆرجار لە کاتی ڕەشەبای برووسکەدا دروست دەبێت، برووسکە بریتییە لە دەنگی شەپۆلێکی شۆک کە لە ئەنجامی زیادبوونی کتوپڕی پەستانی تەنۆلکە گازییەکان دروست دەبێت. کاتێک کە دەرچوونی کارەبایی لە نێوان ھەورەکان و تەنێکی بارگاویکراو لەسەر زەویدا چڕ ببێت، ئەوا برووسکە و ڕەشەبای ھاوڕێیی (البرق والرعد المصاحب) پێیان دەوترێت ھەورە برووسکە. سێ پۆلی سەرەکی برووسکە ھەیە، بەپێی شوێنی دەردانی، کە یان لەناو ھەوری برووسکە دروست دەبن، لە نێوان ھەورەکاندا، یان نێوان ھەورەکان و زەوی، چەندین جۆری ڕواڵەتی ڕەشەبا ھەیە، ژمارەیان نزیکەی ١٥ دانەیە: ڕەشەبای بێ برووسکە، کە دەبینرێت بەڵام برووسکەکەی نابیسترێت، ھەروەھا ڕەشەبای وشک کە دەبێتە ھۆی ئاگرکەوتنەوەیەکی زۆر لە دارستانەکان. بۆ ئەوەی دەرچوونێکی کارەبایی ڕووبدات، دەبێت دوو مەرجی بنەڕەتی جێبەجێ بکرێت، یەکەمیان: بوونی جیاوازییەکی پۆتانسێلی گەورەی بەس لە نێوان دوو ناوچە لە بۆشایی ئاسماندا، دووەم: بوونی ناوەندێکی عەزلی کە ڕێگری دەکات لە یەکسانبوونی بارگە، کە بەھۆی ھەوای ناو بەرگەھەواوە مسۆگەر دەکرێت. زانراوە کە لە کاتی برووسکەدا جیابوونەوە لە نێوان دوو ناوچەی جیاوازدا لە شێوازی بارگەی کارەبایی ناو ھەورەکەدا ڕوودەدات، بەڵام ھێشتا میکانیزمی وردی پرۆسەی دروستبوونی برووسک بە تەواوی تێنەگەیشتوون.[١]
سەرچاوەکان
- ^ Saunders، C. P. R. (1993). «A Review of Thunderstorm Electrification Processes». Journal of Applied Meteorology. 32 (4). Bibcode:1993JApMe..32..642S. doi:10.1175/1520-0450(1993)032<0642:AROTEP>2.0.CO;2.
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە برووسکە تێدایە. |