لۆڕێنس جۆزێف ئێلیسۆن

بلیۆنێری ئەمریکی (لەدایکبووی ١٩٤٤)

لۆڕێنس جۆزێف ئێلیسۆن لەدایکبووی ١٧ی ئابی ١٩٤٤، بازرگان و خاوەنکارێکی ئەمریکییە و هاوبەشی دامەزراندنی کۆمپانیای سۆفتوێر ئۆراکل کۆرپۆریشن بووە. لە ساڵی ١٩٧٧ تا ٢٠١٤ سەرۆکی جێبەجێکاری کۆمپانیای ئۆراکل بووە و ئێستا بەرپرسی سەرەکی تەکنەلۆژیا و سەرۆکی جێبەجێکاری کۆمپانیای ئۆراکلە.تا مانگی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ لەلایەن ئیندێکسی ملیاردێرانی بلومبێرگەوە وەک پێنجەم دەوڵەمەندترین کەس لە جیهاندا ناوی هاتووە و سامانەکەی بە ١٣٠ ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت. هەروەها ئیلیسۆن بە خاوەندارێتی 98%ی دوورگەی لانای ناسراوە کە شەشەم گەورەترین دوورگەی دوورگەکانی هاوایە.

ژیانی سەرەتایی و پەروەردە

ئیلیسۆن لە ١٧ی ئابی ١٩٤٤ لە شاری نیویۆرک لەدایکبووە، لە دایک و باوکی ناویان فلۆرانس سپێلمان بووە کە دایکی جولەکە بووە و هاوسەرگیری نەکردووە. باوکی بایۆلۆژیکی فڕۆکەوانێکی ئیتاڵی-ئەمریکی بوو لە سوپای ئاسمانی سوپای ئەمریکا. دوای ئەوەی ئیلیسۆن لە تەمەنی نۆ مانگیدا تووشی هەوکردنی سییەکان بوو، دایکی دەیدا بە خاڵۆزا و مامی بۆ بەخێوکردن. تا تەمەنی ٤٨ ساڵی جارێکی تر دایکی بایۆلۆژی خۆی نەبینیتەوە.ئیلیسۆن ڕووی لە ساوس شۆری شیکاگۆ کرد، کە ئەوکات گەڕەکێکی چینی ناوەند بوو. ئەو دایکی بەخێوکەرەکەی، لیلیان سپێلمان ئێلیسۆن، وەک کەسێکی گەرم و گوڕ و خۆشەویست لەبیر دەکات، بە پێچەوانەی باوکە بەخێوکەرەکەی کە توند و بێ پشتیوانی و زۆرجار دوور بوو، کە ناوی ئێلیسۆنی هەڵبژاردبوو بۆ ڕێزلێنان لە خاڵی چوونە ژوورەوەی بۆ ئەمریکا، دوورگەی ئێلیس. لویس ئێلیسۆن کارمەندێکی حکومەت بوو کە سامانێکی کەمی لە بواری خانووبەرەی شیکاگۆدا بەدەستهێنابوو، تەنها لە کاتی خراپیی ئابووریی گەورەدا سامانەکەی لەدەستیدا.هەرچەندە ئێلیسۆن لە ماڵێکی جولەکەکانی چاکسازیدا لەلایەن دایک و باوکی بەخێوکەرییەوە گەورە بووە، کە بەردەوام لە کەنیسەکاندا دەچوون، بەڵام وەک گوماناوییەکی ئایینی ماوەتەوە. لە تەمەنی سێزدە ساڵیدا، ئێلیسۆن ڕەتیکردەوە ئاهەنگێکی بار میتزڤا ساز بکات. ئێلیسۆن دەڵێت: "لە کاتێکدا من بە مانایەک پێموایە ئایینیم، بەڵام دۆگما تایبەتەکانی ئایینی جوولەکە دۆگما نین کە من بەشدارییان تێدا دەکەم. باوەڕم بەوە نییە کە ڕاستەقینە بن. چیرۆکی سەرنجڕاکێشن. ئەوان ئەفسانەی سەرنجڕاکێشن، منیش." بە دڵنیاییەوە ڕێز لەو کەسانە دەگرم کە پێیان وایە ئەمانە بە شێوەیەکی ڕستەیی ڕاستن، بەڵام من نا. هیچ بەڵگەیەک بۆ ئەم شتانە نابینم." ئیلیسۆن دەڵێت خۆشەویستییەکەی بۆ ئیسرائیل پەیوەست نییە بە هەستی ئایینییەوە بەڵکو بەهۆی ڕۆحی داهێنەرانەی ئیسرائیلییەکانەوەیە لە کەرتی تەکنەلۆژیادا.ئیلیسۆن لە قوتابخانەی ئامادەیی ساوس شۆر لە شیکاگۆ خوێندوویەتی و دواتر لە زانکۆی ئیلینۆیس لە ئۆربانا-شامپاین وەرگیراوە و وەک خوێندکاری پێشوەختە ناوی تۆمار کراوە. لەو زانکۆیە وەک باشترین خوێندکاری زانستی ساڵ دەستنیشان کرا. دوای ساڵی دووەمی خوێندن بەبێ ئەوەی تاقیکردنەوەکانی کۆتایی ئەنجام بدات کشایەوە، چونکە دایکی بەخێوکەرەکەی تازە مردبوو. دوای ئەوەی هاوینی ساڵی ١٩٦٦ لە کالیفۆرنیا بەسەر برد، دواتر بۆ ماوەی یەک وەرز لە زانکۆی شیکاگۆ خوێندوویەتی، لەوێ فیزیا و بیرکاری خوێندووە و هەروەها بۆ یەکەمجار ڕووبەڕووی دیزاینی کۆمپیوتەر بووەتەوە. پاشان ڕووی لە شاری بێرکلی لە ویلایەتی کالیفۆرنیا کردووە و دەستی بە کارەکانی کردووە وەک پرۆگرامەری کۆمپیوتەر بۆ کۆمپانیا جیاوازەکان.

سەرەتای کارکردن و ئۆراکل

لاری ئێلیسۆن لە وانەوتنەوە لە ئۆراکل ئۆپن وۆرلد، سانفرانسیسکۆ ٢٠١٠

لەکاتێکدا لە سەرەتای حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا لە کۆمپانیای ئەمپێکس کاردەکات، کاریگەری لێکۆڵینەوەکانی ئێدگار ئێف کۆد لەسەر دیزاینی بنکەدراوەی پەیوەندییەکان بۆ کۆمپانیای IBM بووە. ئەم وەرەقە سپییە بووە هۆی پێکهێنانی کۆمپانیاکە لە ساڵی ١٩٧٧ کە دواتر بوو بە ئۆراکل. ئۆراکل بوو بە فرۆشیارێکی سەرکەوتووی بنکەدراوە بۆ سیستەمی ناوەڕاست و نزم، دواتر ڕکابەری لەگەڵ Sybase (دروستکراوی ١٩٨٤) و Microsoft SQL Server (دەروازەیەکی Sybase دروستکرا لە ساڵی ١٩٨٩) کە بووە هۆی ئەوەی ئلیسۆن لەلایەن فۆربێسەوە وەک یەکێک لە دەوڵەمەندترین کەسەکان بخرێتە لیستی کۆمپانیاکانەوە لە جیهاندا.

١٩٧٧-١٩٩٤:لە ساڵانی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا، دوای ماوەیەکی کورت لە کۆمپانیای ئامداڵ، ئێلیسۆن دەستی بە کارکردن کرد لە کۆمپانیای ئەمپێکس. پڕۆژەکانی بریتی بوون لە بنکەیەکی زانیاری بۆ سی ئای ئەی کە ناوی ناوە "ئۆراکل". ئیلیسۆن ئیلهامێکی لە توێژینەوەیەک وەرگرتووە کە لەلایەن ئێدگار ئێف کۆدەوە نووسراوە لەسەر سیستەمی بنکەدراوەی پەیوەندیدار بە ناوی "مۆدێلێکی پەیوەندیداری داتا بۆ بانکی داتا هاوبەشە گەورەکان". لە ساڵی ١٩٧٧ لەگەڵ دوو هاوبەش و وەبەرهێنانی ٢٠٠٠ دۆلار تاقیگەی پەرەپێدانی نەرمەکاڵا (SDL)ی دامەزراند؛ 1200 دۆلاری پارەکە هی خۆی بووە.لە ساڵی ١٩٧٩ کۆمپانیاکە ناوی خۆی گۆڕی بۆ Relational Software Inc. ئێلیسۆن بیستبووی دەربارەی بنکەدراوەی IBM System R کە هەروەها لەسەر بنەمای تیۆرییەکانی Codd بوو، و دەیویست ئۆراکل گونجان لەگەڵیدا بەدەستبهێنێت، بەڵام IBM ئەمەی مەحاڵ کرد بە ڕەتکردنەوەی هاوبەشکردنی کۆدی System R. بڵاوکردنەوەی سەرەتایی بنکەدراوەی ئۆراکل لە ساڵی ١٩٧٩ ناوی ئۆراکل وەشانی ٢ بوو؛ وەشانی یەکەمی ئۆراکل نەبوو. لە ساڵی ١٩٨٣ کۆمپانیاکە بە فەرمی بوو بە کۆمپانیای ئۆراکل سیستەم دوای بەرهەمە سەرەکییەکەی. لە ساڵی 1990 کۆمپانیای ئۆراکل 10%ی هێزی کاری خۆی (نزیکەی 400 کەس) لە کارەکانیان دوورخستەوە، چونکە پارەی لەدەست دەدا. ئەم قەیرانە کە نزیک بوو ببێتە هۆی ئیفلاسی کۆمپانیاکە، بەهۆی ستراتیژیەتی بازرگانی "پێشەوە"ی ئۆراکلەوە هاتە ئاراوە، کە تێیدا کەسانی فرۆشتن داوای لە کڕیارە ئەگەرییەکان دەکرد کە زۆرترین بڕی نەرمەکاڵا بە یەکجار بکڕن. پاشان کەسانی فرۆشتن بەهای فرۆشتنی مۆڵەتی داهاتوویان لە چارەکی ئێستادا حجز کرد، بەمەش پاداشتەکانیان زیاد کرد. ئەمەش کاتێک بوو بە کێشەیەک کە فرۆشی داهاتوو دواتر نەیتوانی بەدی بهێنرێت. لە کۆتاییدا ئۆراکل ناچار بوو دوو جار داهاتەکەی دووبارە بخاتەڕوو، و ناچار بوو ئەو داوایە چینایەتییانە یەکلایی بکاتەوە کە بەهۆی زیادەڕەوی لە داهاتەکەیەوە سەریان هەڵدا. دواتر ئیلیسۆن دەیگوت کە ئۆراکل "هەڵەیەکی بازرگانی باوەڕپێنەکراوی" کردووە.هەرچەندە کۆمپانیای IBM بە بەرهەمەکانی بنکەدراوەی پەیوەندییەکانی DB2 و SQL/DS زاڵ بوو بەسەر بازاڕی بنکەدراوەی پەیوەندیداردا، بەڵام چوونە ناو بازاڕی بۆ بنکەدراوەیەکی پەیوەندیدار لەسەر سیستەمی کارپێکردنی یونیکس و ویندۆز دواکەوت. ئەمەش دەرگای بە کراوەیی هێشتەوە بۆ ئەوەی Sybase، Oracle، Informix و دواجار مایکرۆسۆفت زاڵ بن بەسەر سیستەمی مەودای ناوەڕاست و مایکرۆکۆمپیوتەرەکاندا. لە دەوروبەری ئەم کاتەدا ئۆراکل کەوتە پشت سایبەسەوە. لە ساڵی ١٩٩٠ تا ١٩٩٣، سیبەیس خێراترین کۆمپانیای داتابەیس بوو کە گەشەی کرد و فرۆشیاری ئازیزی پیشەسازی داتابەیس بوو، بەڵام زۆری نەخایاند بوو بە قوربانی وەسوەسەی یەکگرتن. یەکگرتنی سیبەیس لە ساڵی ١٩٩٦ لەگەڵ پاوەرسۆفت بووە هۆی لەدەستدانی گرنگیدان بە تەکنەلۆژیای سەرەکی بنکەدراوەی خۆی. لە ساڵی ١٩٩٣ کۆمپانیای Sybase مافی نەرمەکاڵاکانی بنکەدراوەی خۆی کە لە ژێر سیستەمی کارپێکردنی ویندۆزدا کاردەکات فرۆشت بە کۆمپانیای مایکرۆسۆفت کە ئێستا بە ناوی "SQL Server" دەیخاتە بازاڕەوە.لە ساڵانی سەرەتای کارکردنیدا لە ئۆراکل، ئێلیسۆن وەک وەرگری خەڵات لە پۆلی تەکنەلۆژیای بەرز بۆ پرۆگرامی ئێرنست و گەنجی خاوەنکار لە ساڵدا دەستنیشانکرا.

١٩٩٤-٢٠١٠:لە ساڵی ١٩٩٤ ئینفۆرمیکس پێش سایبەس کەوت و بوو بە گرنگترین ڕکابەری ئۆراکل. شەڕی توندی نێوان فیل وایت بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای ئینفۆرمیکس و ئێلیسۆن بۆ ماوەی سێ ساڵ هەواڵی لاپەڕەی یەکەمی دۆڵی سلیکۆن بوو. لە نیسانی ساڵی ١٩٩٧ کۆمپانیای ئینفۆرمیکس کەمبوونەوەی گەورەی داهات و دووبارە بەیاننامەکردنی داهاتەکانی ڕاگەیاند. لە کۆتاییدا فیل وایت لە زیندان نیشتەوە و کۆمپانیای IBM لە ساڵی ٢٠٠١دا کۆمپانیای Informix ی هەڵمژی، هەروەها لە ساڵی ١٩٩٧دا ئیلیسۆن کرا بە بەڕێوەبەری کۆمپانیای ئەپڵ کۆمپیوتەر دوای ئەوەی ستیڤ جۆبس گەڕایەوە بۆ کۆمپانیاکە. ئیلیسۆن لە ساڵی ٢٠٠٢ دەستی لەکارکێشایەوە. بە شکستی ئینفۆرمیکس و سایبەیس، ئۆراکل ساڵانێک لە باڵادەستی پیشەسازی چێژ وەرگرت تا سەرهەڵدانی مایکرۆسۆفت ئێسکو ئێڵ سێرڤەر لە کۆتاییەکانی نەوەدەکان و کڕینی کۆمپانیای ئای بی ئێم لە ئینفۆرمیکس سۆفتوێر لە ساڵی ٢٠٠١ بۆ تەواوکردنی بنکەدراوەی DB2 یان. لە ساڵی ٢٠١٣ەوە کێبڕکێی سەرەکی ئۆراکل بۆ مۆڵەتی بنکەدراوەی نوێ لەسەر سیستەمی کارپێکردنی یونیکس و لینوکس و ویندۆز لە DB2 ی IBM و لە Microsoft SQL Server ەوە هاتووە. هێشتا DB2 ی IBM زاڵە بەسەر بازاڕی بنکەدراوەی سەرەکیدا.لە ساڵی ٢٠٠٥دا، ئێلیسۆن ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر یەکلاییکردنەوەی داوای یاسایییەکی چوار ساڵەی بازرگانی ناوخۆیی، بە پێشنیارکردنی ئەوەی کە ١٠٠ ملیۆن دۆلار بدات بە ڕێکخراوە خێرخوازییەکان بەناوی ئۆراکلەوە.لە ساڵی ٢٠٠٥ کۆمپانیای ئۆراکل کۆمپانیای ئۆراکل مووچەیەکی ٩٧٥ هەزار دۆلاری بە ئێلیسۆن دا و ٦٥٠٠ هەزار دۆلاری پاداشت و قەرەبووی دیکەی بە بڕی ٩٥٥ هەزار و ١٠٠ دۆلار داوە. لە ساڵی ٢٠٠٧دا، ئێلیسۆن کۆی گشتی قەرەبووی ٦١،١٨٠،٥٢٤ دۆلاری بەدەستهێناوە، کە مووچەی بنەڕەتی ١،٠٠٠،٠٠٠ دۆلار و پاداشتی کاش ٨،٣٦٩،٠٠٠ دۆلار و بژاردەی پێدراو ٥٠،٠٨٧،١٠٠ دۆلار لەخۆدەگرێت. لە ساڵی ٢٠٠٨دا کۆی گشتی قەرەبووی ٨٤،٥٩٨،٧٠٠ دۆلاری بەدەستهێناوە، کە بریتی بووە لە مووچەی بنەڕەتی ١،٠٠٠،٠٠٠ دۆلار، پاداشتی کاش بە بڕی ١٠،٧٧٩،٠٠٠ دۆلار، هیچ یارمەتییەکی پشک و بژاردەی پێدراو بە بڕی ٧١،٣٧٢،٧٠٠ دۆلار. لە ساڵێکدا کە لە ٣١ی ئایاری ٢٠٠٩ کۆتایی هاتووە، ٥٦.٨ ملیۆن دۆلاری بەدەستهێناوە. لە ساڵی ٢٠٠٦ فۆربێس وەک دەوڵەمەندترین خەڵکی کالیفۆرنیا ڕیزبەندی کرد. لە نیسانی ٢٠٠٩، دوای شەڕێکی ڕاکێشان لەگەڵ کۆمپانیای IBM و Hewlett-Packard، ئۆراکل نیازی خۆی بۆ کڕینی کۆمپانیای Sun Microsystems ڕاگەیاند. لە ٢ی تەمموزی ٢٠٠٩ بۆ چوارەم ساڵ لەسەریەک دەستەی کارگێڕی ئۆراکل ٧ ملیۆن بژاردەی پشکی دیکەی بەخشییە ئێلیسۆن. لە ٢٢ی ئابی ٢٠٠٩دا باس لەوە کرا کە ئیلیسۆن تەنها یەک دۆلاری بۆ مووچەی بنەڕەتی بۆ ساڵی دارایی ٢٠١٠ دەدرێت، کە لە چاو ئەو ١٠٠٠ هەزار دۆلارەی کە لە ساڵی دارایی ٢٠٠٩دا پێدرابوو، کەمترە.

٢٠١٠–ئێستا:یەکێتی ئەوروپا لە ٢١ی ژانویەی ٢٠١٠دا پەسەندی کڕینی کۆمپانیای سەن مایکرۆسیستەم لەلایەن ئۆراکلەوە کرد و ڕێککەوت کە کڕینی کۆمپانیای سەن لەلایەن ئۆراکلەوە "توانای زیندووکردنەوەی سەروەت و سامانی گرنگ و دروستکردنی بەرهەمی نوێ و داهێنەرانەی هەیە". هەروەها کڕینی کۆمپانیای سەن کۆنترۆڵی بنکەدراوەی سەرچاوە کراوەی بەناوبانگی MySQL ی بە ئۆراکل بەخشی، کە سەن لە ساڵی ٢٠٠٨دا کڕیبووی خراپترین بڕیاری کارمەندان لەوەتەی گەمژەکانی دەستەی کارگێڕی ئەپڵ ساڵانێکی زۆر لەمەوبەر ستیڤ جۆبسیان لە کارەکانیان دوورخستەوە”. (ئێلیسۆن و هێرد هاوڕێی کەسی نزیک بوون.) پاشان لە ٦ی ئەیلولدا، ئۆراکل مارک هێردی وەک هاوسەرۆک دامەزراند شانبەشانی سەفرا کاتز. ئیلیسۆن لە ڕۆڵی ئێستای لە ئۆراکل مایەوە.