This article is based on the results of sociological studies carried out among rank-and-file memb... more This article is based on the results of sociological studies carried out among rank-and-file members of the underground movement that were active in the years 1982-1989 in Warsaw, Siedlce and Rzeszów. It presents a demographic characteristics of the women involved in the underground movement, the activities they undertook and the repressions they were exposed to. It shows that the presence of women is characteristic mainly od metropolitan intelligentsia opposition. It also provides evidence that conspiratorial activities were taken up mainly by a particular type of women: mature and educated persons. It is difficult to indicate any particular functions performed by the female conspirators
Celem tego artykułu będzie opisanie empirycznego przykładu pozytywnej dewiacji, jakim była aktywn... more Celem tego artykułu będzie opisanie empirycznego przykładu pozytywnej dewiacji, jakim była aktywność uczestników polskich ruchów opozycyjnych lat 70. i 80. Na tym przykładzie pokazana zostanie rola, jaką dla zjawiska pozytywnej dewiacji odgrywa zakorzenienie w kulturze i orientacja na wartości. Podjęta zostanie również refleksja nad tym, w jakim stopniu ruch społeczny wydaje się naturalnym polem ujawniania się postaw pozytywnej dewiacji oraz nad sposobami, w jakie subkultura ruchu ukierunkowuje sposoby ich realizacji.The paper intends to describe an empirical case of positive deviance, i.e. the activity of the members of Polish opposition movements in the 1970s and 1980s. The example will be used to illustrate how the cultural foothold and the value orientation may become compounding factors of positive deviance. Moreover, the discussion is introduced about the social movement as a natural ground for practicing positive deviation and about ways in which the movement subculture will ...
Artykuł, napisany na podstawie wywiadów retrospektywnych prowadzonych wśród dawnych aktywistów i ... more Artykuł, napisany na podstawie wywiadów retrospektywnych prowadzonych wśród dawnych aktywistów i członków tworzonych wkrótce po stanie wojennym branżowych związków zawodowych, odtwarza potocznie przyjmowane narracje uzasadniające rezygnację z nadziei wiązanych wcześniej z „Solidarnością”. Pokazuje, że pomimo iż rekrutację neozwiązkowców prowadzono w dużej mierze w środowiskach politycznie indyferentnych, to ich organizatorom udało się wytworzyć wśród ich członków pewien specyficzny etos. Łączył on poszanowanie zastanego porządku z nieufnością wobec wszelkich politycznych elit. Wyznaczał on związkowi zawodowemu bardzo pragmatyczne cele socjalne. Zorientowanych na poważniejsze zmiany systemowe działaczy solidarnościowych traktował natomiast jako awanturników. Zebrany materiał dowodzi, że doświadczenie udziału w neozwiązkach w latach osiemdziesiątych w sposób trwały ukształtowało sposoby myślenia swoich członków do dziś wpływając na zajmowane przez nich postawy
The purpose of this article is to present data concerning readership of independent publications ... more The purpose of this article is to present data concerning readership of independent publications in the period after the introduction of martial law. The author mainly analyses survey-based data collected ex post, including the results of recent studies which have not been published yet. The data collected documents significant differences in the access to underground publications in various sizes of centres, in groups of various educational background and in environments declaring different opposition behaviour. It is a good indicator of the range of influence of the opposition of the time
Artykuł opisuje niezależną aktywność wydawniczą lat 70. i 80. w kategoriach proponowanych przez s... more Artykuł opisuje niezależną aktywność wydawniczą lat 70. i 80. w kategoriach proponowanych przez socjologiczne teorie nowych ruchów społecznych, w szczególności w ramach teoretycznych proponowanych przez Alberta Melucciego, kładącego szczególny nacisk na oddolny, kulturowy ich charakter. Autor kładzie nacisk na to, że szeroki ruch opozycji antyreżimowej w PRL rozwijał się w oparciu o bardzo liczne, niekierowane odgórnie inicjatywy i pokazuje, że to praktyka biorących na siebie ryzyko porażki indywidualnych opozycyjnych innowatorów była podstawą ewolucji opozycyjnej strategii. Pokazuje zarazem, że oddolny ruch opozycyjny od pewnego momentu przestał być efektywnym sposobem na system, co było efektem wyczerpania się możliwości zawartych w strategiach ruchu kulturowego oraz braku innowacyjnych perspektyw, które mogliby wyznaczyć polityczni liderzy. Owa słabość przełożyła się również na nikłą rolę, jaką odegrały oddolne instytucje opozycji demokratycznej w toku przemian, jakie zachodziły ...
Two parallel traditions are continuously present in theories of social movements developed since ... more Two parallel traditions are continuously present in theories of social movements developed since the early 1970s. The first of them emerged among American scholars and reflects their experiences; it is a theory of resource mobilization that puts a strong emphasis on the rational character of the activities of leading players who have some institutional affiliation, and the political character of the challenges. This theory describes the development of social movements from the perspective of managers who are conscious of their goals, and who have at their disposal certain material and nonmaterial resources and skillfully use them to acquire broad support for collective action.1 The second tradition developed primarily in Europe and was principally a reaction to the experiences of European counterculture movements; it emerged from a relatively diverse array of theories called the new social movement theories. This tradition places a strong emphasis on the cultural background and iden...
This article discusses a study of the present vicissitudes of men and women who were active in th... more This article discusses a study of the present vicissitudes of men and women who were active in the underground publishing movement in the nineteen-eighties. One of the elements of the underground "Solidarity" ideology was civic responsibility and social activity. The author wanted to know whether the one-time conspirators have carried these ideas into free Poland. He found that very few former underground activists now work in public institutions. They are disappointed with the outcomes of the transformation which, rather than giving them a sense of agency, are convincing them that former members of the democratic opposition have not been instrumental to the successful development of a new, democratic state. The one-time activists are also finding it difficult to come to terms with the social costs of the reforms which they feel they co-authored. Most of them have not ceased to be socially active, however, although they no longer speak the language of civic involvement. Th...
Think Locally, Act Globally. Polish farmers in the global era of sustainability and resilience, Jagiellonian Universty Press (K. Gorlach and Z. Drąg eds.), 2021
Artykuł przedstawia wnioski z badań jakościowych przeprowadzonych w dobrze prosperujących gospoda... more Artykuł przedstawia wnioski z badań jakościowych przeprowadzonych w dobrze prosperujących gospodarstwach rodzinnych zajmujących się produkcją mleka na terenie Mazowsza. Na podstawie wywiadów z dwoma generacjami rolników i odwołując się do narzędzi teoretycznych wypracowanych przez Pierre’a Bourdieu, pokazuje, w jakim stopniu zmiany, jakie zaszły w polskim rolnictwie w ostatnich kilku dekadach, wpłynęły na zmianę habitusów takich gospodarstw. Przedmiotem analizy są dwa pola aktywności badanych rolników: własne gospodarstwo, jako pole działalności ekonomicznej oraz wieś, jako pole życia społecznego rolników. Pokazuje ona, że pomimo, dostrzeganych przez samych rolników, ogromnych zmian dotyczących wszelkiego rodzaju uwarunkowań gospodarki rolnej, w polu aktywności rolniczej tradycyjny habitus gospodarstwa rodzinnego z powodzeniem się reprodukuje. Zachodzące zmiany są przez dobrze radzących sobie rolników legitymizowane, a konieczność dostosowywania się do nich jest postrzegana jako zjawisko naturalne, niezakłócające tradycyjnie panujących tu reguł. Gospodarze jednocześnie świadomie potwierdzają swoją wolę kontynuowania określonego tradycją modelu gospodarki rodzinnej. Pokusę przekształcenia swego gospodarstwa w zorientowane na zysk przedsiębiorstwo traktują zaś jako zagrożenie. Zupełnie inny obraz dotyczy pola życia społecznego polskiej wsi. Przeprowadzone badanie pokazuje, że reguły gry obowiązujące w tym polu raptownie się zmieniły czyniąc tradycyjny habitus mieszkańców wsi nieadekwatnym. Zmiana ta wynika z faktu, że wieś stała się miejscem zamieszkania ludzi, których habitus nie jest już oparty na aktywności rolniczej, stając się zarazem przestrzenią inwazji obcych habitusów, odmawiających uznania tradycyjnym regułom gry życia wiejskiego.
Celem artykułu jest uporządkowanie funkcjonujących w literaturze socjologicznej, krajowej i zagra... more Celem artykułu jest uporządkowanie funkcjonujących w literaturze socjologicznej, krajowej i zagranicznej, (i na ogół słabo znanych historykom) interpretacji ruchu „Solidarności”. Artykuł pokazuje, że istniejące interpretacje zbliżone są do klasycznych podejść w teoriach ruchów społecznych, z których każda inaczej rozumie społeczny mechanizm napędzający jego działanie. Wyodrębnione zostają w związku z tym: podejścia ujmujące „Solidarność” jako ruch klasowy, postrzegające powstanie ruchu jako reakcję na kryzys systemu, takie, w których za siłę napędową ruchu uznaje się działania opozycji demokratycznej oraz dwa rodzaje ujęć nawiązujących do tak zwanych teorii nowych ruchów społecznych. Zdaniem autora, żadne z opisanych podejść teoretycznych nie chwyta dynamiki ruchu „Solidarności” w całej jego złożoności, w szczególności zaś nie wyjaśnia jego rozmiarów i długotrwałych konsekwencji kulturowych. Poszczególne z nich wskazują jednak na ważne aspekty jego działania, tworząc podstawę do pożądanych ujęć bardziej syntetycznych.
This article is based on the results of sociological studies carried out among rank-and-file memb... more This article is based on the results of sociological studies carried out among rank-and-file members of the underground movement that were active in the years 1982-1989 in Warsaw, Siedlce and Rzeszów. It presents a demographic characteristics of the women involved in the underground movement, the activities they undertook and the repressions they were exposed to. It shows that the presence of women is characteristic mainly od metropolitan intelligentsia opposition. It also provides evidence that conspiratorial activities were taken up mainly by a particular type of women: mature and educated persons. It is difficult to indicate any particular functions performed by the female conspirators
Celem tego artykułu będzie opisanie empirycznego przykładu pozytywnej dewiacji, jakim była aktywn... more Celem tego artykułu będzie opisanie empirycznego przykładu pozytywnej dewiacji, jakim była aktywność uczestników polskich ruchów opozycyjnych lat 70. i 80. Na tym przykładzie pokazana zostanie rola, jaką dla zjawiska pozytywnej dewiacji odgrywa zakorzenienie w kulturze i orientacja na wartości. Podjęta zostanie również refleksja nad tym, w jakim stopniu ruch społeczny wydaje się naturalnym polem ujawniania się postaw pozytywnej dewiacji oraz nad sposobami, w jakie subkultura ruchu ukierunkowuje sposoby ich realizacji.The paper intends to describe an empirical case of positive deviance, i.e. the activity of the members of Polish opposition movements in the 1970s and 1980s. The example will be used to illustrate how the cultural foothold and the value orientation may become compounding factors of positive deviance. Moreover, the discussion is introduced about the social movement as a natural ground for practicing positive deviation and about ways in which the movement subculture will ...
Artykuł, napisany na podstawie wywiadów retrospektywnych prowadzonych wśród dawnych aktywistów i ... more Artykuł, napisany na podstawie wywiadów retrospektywnych prowadzonych wśród dawnych aktywistów i członków tworzonych wkrótce po stanie wojennym branżowych związków zawodowych, odtwarza potocznie przyjmowane narracje uzasadniające rezygnację z nadziei wiązanych wcześniej z „Solidarnością”. Pokazuje, że pomimo iż rekrutację neozwiązkowców prowadzono w dużej mierze w środowiskach politycznie indyferentnych, to ich organizatorom udało się wytworzyć wśród ich członków pewien specyficzny etos. Łączył on poszanowanie zastanego porządku z nieufnością wobec wszelkich politycznych elit. Wyznaczał on związkowi zawodowemu bardzo pragmatyczne cele socjalne. Zorientowanych na poważniejsze zmiany systemowe działaczy solidarnościowych traktował natomiast jako awanturników. Zebrany materiał dowodzi, że doświadczenie udziału w neozwiązkach w latach osiemdziesiątych w sposób trwały ukształtowało sposoby myślenia swoich członków do dziś wpływając na zajmowane przez nich postawy
The purpose of this article is to present data concerning readership of independent publications ... more The purpose of this article is to present data concerning readership of independent publications in the period after the introduction of martial law. The author mainly analyses survey-based data collected ex post, including the results of recent studies which have not been published yet. The data collected documents significant differences in the access to underground publications in various sizes of centres, in groups of various educational background and in environments declaring different opposition behaviour. It is a good indicator of the range of influence of the opposition of the time
Artykuł opisuje niezależną aktywność wydawniczą lat 70. i 80. w kategoriach proponowanych przez s... more Artykuł opisuje niezależną aktywność wydawniczą lat 70. i 80. w kategoriach proponowanych przez socjologiczne teorie nowych ruchów społecznych, w szczególności w ramach teoretycznych proponowanych przez Alberta Melucciego, kładącego szczególny nacisk na oddolny, kulturowy ich charakter. Autor kładzie nacisk na to, że szeroki ruch opozycji antyreżimowej w PRL rozwijał się w oparciu o bardzo liczne, niekierowane odgórnie inicjatywy i pokazuje, że to praktyka biorących na siebie ryzyko porażki indywidualnych opozycyjnych innowatorów była podstawą ewolucji opozycyjnej strategii. Pokazuje zarazem, że oddolny ruch opozycyjny od pewnego momentu przestał być efektywnym sposobem na system, co było efektem wyczerpania się możliwości zawartych w strategiach ruchu kulturowego oraz braku innowacyjnych perspektyw, które mogliby wyznaczyć polityczni liderzy. Owa słabość przełożyła się również na nikłą rolę, jaką odegrały oddolne instytucje opozycji demokratycznej w toku przemian, jakie zachodziły ...
Two parallel traditions are continuously present in theories of social movements developed since ... more Two parallel traditions are continuously present in theories of social movements developed since the early 1970s. The first of them emerged among American scholars and reflects their experiences; it is a theory of resource mobilization that puts a strong emphasis on the rational character of the activities of leading players who have some institutional affiliation, and the political character of the challenges. This theory describes the development of social movements from the perspective of managers who are conscious of their goals, and who have at their disposal certain material and nonmaterial resources and skillfully use them to acquire broad support for collective action.1 The second tradition developed primarily in Europe and was principally a reaction to the experiences of European counterculture movements; it emerged from a relatively diverse array of theories called the new social movement theories. This tradition places a strong emphasis on the cultural background and iden...
This article discusses a study of the present vicissitudes of men and women who were active in th... more This article discusses a study of the present vicissitudes of men and women who were active in the underground publishing movement in the nineteen-eighties. One of the elements of the underground "Solidarity" ideology was civic responsibility and social activity. The author wanted to know whether the one-time conspirators have carried these ideas into free Poland. He found that very few former underground activists now work in public institutions. They are disappointed with the outcomes of the transformation which, rather than giving them a sense of agency, are convincing them that former members of the democratic opposition have not been instrumental to the successful development of a new, democratic state. The one-time activists are also finding it difficult to come to terms with the social costs of the reforms which they feel they co-authored. Most of them have not ceased to be socially active, however, although they no longer speak the language of civic involvement. Th...
Think Locally, Act Globally. Polish farmers in the global era of sustainability and resilience, Jagiellonian Universty Press (K. Gorlach and Z. Drąg eds.), 2021
Artykuł przedstawia wnioski z badań jakościowych przeprowadzonych w dobrze prosperujących gospoda... more Artykuł przedstawia wnioski z badań jakościowych przeprowadzonych w dobrze prosperujących gospodarstwach rodzinnych zajmujących się produkcją mleka na terenie Mazowsza. Na podstawie wywiadów z dwoma generacjami rolników i odwołując się do narzędzi teoretycznych wypracowanych przez Pierre’a Bourdieu, pokazuje, w jakim stopniu zmiany, jakie zaszły w polskim rolnictwie w ostatnich kilku dekadach, wpłynęły na zmianę habitusów takich gospodarstw. Przedmiotem analizy są dwa pola aktywności badanych rolników: własne gospodarstwo, jako pole działalności ekonomicznej oraz wieś, jako pole życia społecznego rolników. Pokazuje ona, że pomimo, dostrzeganych przez samych rolników, ogromnych zmian dotyczących wszelkiego rodzaju uwarunkowań gospodarki rolnej, w polu aktywności rolniczej tradycyjny habitus gospodarstwa rodzinnego z powodzeniem się reprodukuje. Zachodzące zmiany są przez dobrze radzących sobie rolników legitymizowane, a konieczność dostosowywania się do nich jest postrzegana jako zjawisko naturalne, niezakłócające tradycyjnie panujących tu reguł. Gospodarze jednocześnie świadomie potwierdzają swoją wolę kontynuowania określonego tradycją modelu gospodarki rodzinnej. Pokusę przekształcenia swego gospodarstwa w zorientowane na zysk przedsiębiorstwo traktują zaś jako zagrożenie. Zupełnie inny obraz dotyczy pola życia społecznego polskiej wsi. Przeprowadzone badanie pokazuje, że reguły gry obowiązujące w tym polu raptownie się zmieniły czyniąc tradycyjny habitus mieszkańców wsi nieadekwatnym. Zmiana ta wynika z faktu, że wieś stała się miejscem zamieszkania ludzi, których habitus nie jest już oparty na aktywności rolniczej, stając się zarazem przestrzenią inwazji obcych habitusów, odmawiających uznania tradycyjnym regułom gry życia wiejskiego.
Celem artykułu jest uporządkowanie funkcjonujących w literaturze socjologicznej, krajowej i zagra... more Celem artykułu jest uporządkowanie funkcjonujących w literaturze socjologicznej, krajowej i zagranicznej, (i na ogół słabo znanych historykom) interpretacji ruchu „Solidarności”. Artykuł pokazuje, że istniejące interpretacje zbliżone są do klasycznych podejść w teoriach ruchów społecznych, z których każda inaczej rozumie społeczny mechanizm napędzający jego działanie. Wyodrębnione zostają w związku z tym: podejścia ujmujące „Solidarność” jako ruch klasowy, postrzegające powstanie ruchu jako reakcję na kryzys systemu, takie, w których za siłę napędową ruchu uznaje się działania opozycji demokratycznej oraz dwa rodzaje ujęć nawiązujących do tak zwanych teorii nowych ruchów społecznych. Zdaniem autora, żadne z opisanych podejść teoretycznych nie chwyta dynamiki ruchu „Solidarności” w całej jego złożoności, w szczególności zaś nie wyjaśnia jego rozmiarów i długotrwałych konsekwencji kulturowych. Poszczególne z nich wskazują jednak na ważne aspekty jego działania, tworząc podstawę do pożądanych ujęć bardziej syntetycznych.
Przełom ustrojowy dokonujący się w 1989 roku w Polsce i w całej Europie Środkowo-Wschodniej – jeg... more Przełom ustrojowy dokonujący się w 1989 roku w Polsce i w całej Europie Środkowo-Wschodniej – jego geneza, przebieg i następstwa – budzi do dzisiaj zainteresowanie nauk społecznych i historiografii poszczególnych krajów regionu. Podstawowymi problemami badawczymi są charakter dokonanej zmiany ustrojowej, znaczenie roku 1989 dla dalszego rozwoju tożsamości i świadomości społeczeństw Europy Środkowo-Wschodniej oraz miejsce Polski w przemianach ustrojowych lat 1988–1991. Pytania te zakreślają konceptualno-problemowy horyzont książki.
Praca została podzielona na trzy części. W części "Upadek komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej" zostały przedstawione rozmaite aspekty upadku komunizmu w wybranych krajach regionu. W artykułach zgromadzonych w części "Wybrane aspekty przełomu 1989 roku w Polsce: Interpretacje i przebieg" analizowany jest przebieg zmiany ustrojowej w świetle różnych koncepcji teoretycznych oraz przedstawione zostały szczegółowe aspekty przemiany ustrojowej w Polsce. W części "Przełom 1989 roku w świadomości społecznej" przedstawione zostały wydarzenia 1989 r. w różnych formach świadomości społecznej: historiograficznej, artystycznej, potocznej i historycznej.
Uploads
Papers by Adam Mielczarek
Przedmiotem analizy są dwa pola aktywności badanych rolników: własne gospodarstwo, jako pole działalności ekonomicznej oraz wieś, jako pole życia społecznego rolników. Pokazuje ona, że pomimo, dostrzeganych przez samych rolników, ogromnych zmian dotyczących wszelkiego rodzaju uwarunkowań gospodarki rolnej, w polu aktywności rolniczej tradycyjny habitus gospodarstwa rodzinnego z powodzeniem się reprodukuje. Zachodzące zmiany są przez dobrze radzących sobie rolników legitymizowane, a konieczność dostosowywania się do nich jest postrzegana jako zjawisko naturalne, niezakłócające tradycyjnie panujących tu reguł. Gospodarze jednocześnie świadomie potwierdzają swoją wolę kontynuowania określonego tradycją modelu gospodarki rodzinnej. Pokusę przekształcenia swego gospodarstwa w zorientowane na zysk przedsiębiorstwo traktują zaś jako zagrożenie.
Zupełnie inny obraz dotyczy pola życia społecznego polskiej wsi. Przeprowadzone badanie pokazuje, że reguły gry obowiązujące w tym polu raptownie się zmieniły czyniąc tradycyjny habitus mieszkańców wsi nieadekwatnym. Zmiana ta wynika z faktu, że wieś stała się miejscem zamieszkania ludzi, których habitus nie jest już oparty na aktywności rolniczej, stając się zarazem przestrzenią inwazji obcych habitusów, odmawiających uznania tradycyjnym regułom gry życia wiejskiego.
Przedmiotem analizy są dwa pola aktywności badanych rolników: własne gospodarstwo, jako pole działalności ekonomicznej oraz wieś, jako pole życia społecznego rolników. Pokazuje ona, że pomimo, dostrzeganych przez samych rolników, ogromnych zmian dotyczących wszelkiego rodzaju uwarunkowań gospodarki rolnej, w polu aktywności rolniczej tradycyjny habitus gospodarstwa rodzinnego z powodzeniem się reprodukuje. Zachodzące zmiany są przez dobrze radzących sobie rolników legitymizowane, a konieczność dostosowywania się do nich jest postrzegana jako zjawisko naturalne, niezakłócające tradycyjnie panujących tu reguł. Gospodarze jednocześnie świadomie potwierdzają swoją wolę kontynuowania określonego tradycją modelu gospodarki rodzinnej. Pokusę przekształcenia swego gospodarstwa w zorientowane na zysk przedsiębiorstwo traktują zaś jako zagrożenie.
Zupełnie inny obraz dotyczy pola życia społecznego polskiej wsi. Przeprowadzone badanie pokazuje, że reguły gry obowiązujące w tym polu raptownie się zmieniły czyniąc tradycyjny habitus mieszkańców wsi nieadekwatnym. Zmiana ta wynika z faktu, że wieś stała się miejscem zamieszkania ludzi, których habitus nie jest już oparty na aktywności rolniczej, stając się zarazem przestrzenią inwazji obcych habitusów, odmawiających uznania tradycyjnym regułom gry życia wiejskiego.
Praca została podzielona na trzy części. W części "Upadek komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej" zostały przedstawione rozmaite aspekty upadku komunizmu w wybranych krajach regionu. W artykułach zgromadzonych w części "Wybrane aspekty przełomu 1989 roku w Polsce: Interpretacje i przebieg" analizowany jest przebieg zmiany ustrojowej w świetle różnych koncepcji teoretycznych oraz przedstawione zostały szczegółowe aspekty przemiany ustrojowej w Polsce. W części "Przełom 1989 roku w świadomości społecznej" przedstawione zostały wydarzenia 1989 r. w różnych formach świadomości społecznej: historiograficznej, artystycznej, potocznej i historycznej.