Teorie spiskowe by Franciszek Czech
Raport powstał jako próba odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu obecne w przestrzeni narracje sp... more Raport powstał jako próba odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu obecne w przestrzeni narracje spiskowe związane z pandemią COVID-19 oraz rosyjską agresją na Ukrainę w 2022 są przez obywateli uznawane za wiarygodne i akceptowane jako prawdziwe albo przynajmniej prawdopodobne. Podstawę raportu stanowią badania sondażowe zrealizowane na reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków. Badania zaplanowano jako kontynuację badań przeprowadzonych przez w roku 2020. Ich wyniki przedstawiliśmy w raporcie Popularność narracji spiskowych w Polsce czasu pandemii COVID-19. Raport z reprezentatywnych badań sondażowych (Czech, Ścigaj 2020).
Raport, 2020
Do symptomatycznych cech dyskursu publicznego okresu pandemii COVID-19 – zarówno w Polsce, jak i ... more Do symptomatycznych cech dyskursu publicznego okresu pandemii COVID-19 – zarówno w Polsce, jak i w innych krajach – należy wielokrotnie powtarzane stwierdzenie, że aktualna sytuacja sprzyja szerzeniu się fałszywych informacji i teorii spiskowych. Fakt, że w przestrzeni publicznej dostrzega się takie zjawisko, stanowi impuls do podjęcia badań, które pozwoliłby precyzyjniej określić poziom popularności różnych przekonań o charakterze spiskowym w społeczeństwie polskim w sytuacji bezprecedensowego globalnego kryzysu. Biorąc to pod uwagę, w niniejszych badaniach postawiono dwa kluczowe pytania badawcze:
• Jak w okresie pandemii zmieniła się ogólna skłonność do akceptacji narracji spiskowych?
• W jakim stopniu akceptowane są w Polsce różne narracje spiskowe związane z pandemią COVID-19?
Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, 2019
The article has three dimensions: methodological, theoretical, and empirical. A point of departur... more The article has three dimensions: methodological, theoretical, and empirical. A point of departure for the methodological remarks is a characterization of the three main approaches in the vibrant interdisciplinary research field dealing with the phenomenon of conspiracy theories. In this context, the content analysis method is discussed as a promising approach to gain new data on conspiracy narratives. On the theoretical level, the concept of conspiracy narratives is discussed in reference to the popular understanding of the conspiracy theory. The main aim of the empirical part is determining to what extent the media are saturated with different kinds of conspiracy narratives. The analysis covers over 200 articles from two popular Polish news magazines (Sieci and the Polish edition of Newsweek) which occupy positions on opposite sides of the political divide in a society polarized, inter alia, by a conspiratorial suspicion that in 2010 an airplane carrying President Lech Kaczyński on board was deliberately crashed in Russia.
Polish Political Science Yearbook, 2018
Using data from a nationally representative survey in Poland, this study looks at the links betwe... more Using data from a nationally representative survey in Poland, this study looks at the links between post-election attitudes, ideology and conspiratorial distrust toward the public sphere. The reference point is an argument made by Joseph Uscinski and Joseph Parent. They provide evidence that conspiracy theories are more popular among election losers in the United States. Data presented in the article shows a limitation of the argument and the special role of the anti-system party in the Polish parliamentary election of 2015. Therefore, the more comprehensive understanding of conspiracy theories within the field of political science is discussed.
Władza Sądzenia, 2016
Artykuł ma dwa główne cele – teoretyczny i empiryczny. Na poziomie teoretycznym jest on próbą wy... more Artykuł ma dwa główne cele – teoretyczny i empiryczny. Na poziomie teoretycznym jest on próbą wykazania związków między kulturą polityczną i narracjami spiskowymi. Aby zrealizować ten cel w pierwszych trzech częściach artykułu omówione zostało pojęcie kultury politycznej, wprowadzono kategorię krytycznego obywatela zaproponowaną przez Pippę Norris i na tak zarysowanym tle wykazano, że narracje spiskowe stanowią istotny element współczesnej kultury politycznej zdominowanej przez krytycznych obywateli. Ostatnia, najdłuższa część artykułu ma charakter empiryczny i w oparciu o dane zastane zawiera charakterystykę narracji spiskowych funkcjonujących w polskiej kulturze politycznej.
Politeja, 2005
Celem artykułu jest omówienie związków populizmu i teorii spiskowych. Główna teza tekstu sprowadz... more Celem artykułu jest omówienie związków populizmu i teorii spiskowych. Główna teza tekstu sprowadza się do twierdzenia, że przekonanie o istnieniu teorii spiskowych prowadzi do poparcia populistycznych programów politycznych. Innymi słowy populizm jest rozumiany jako (anty)ideologia wyrażająca brak zaufania do podmiotów działających w sferze publicznej. Artykuł ma charakter teoretyczny i omówione zostały w nim najważniejsze definicje naświetlające kluczowe wymiary tytułowych pojęć - populizmu i teorii spiskowych.
Po przeczytaniu książki uważam, że jest to praca bardzo interesująca i ważna co najmniej z dwóch ... more Po przeczytaniu książki uważam, że jest to praca bardzo interesująca i ważna co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze dotyczy zagadnienia, które coraz częściej nurtuje nie tylko polityków, ale także środowiska naukowe, jest gorącym tematem i w polityce i w jej interpretacjach, jest więc ważnym intelektualnym wkładem Autora w rozwój refleksji i badań nad teoriami spiskowymi. Na gruncie polskim, jeśli nie liczyć umieszczanej w filozoficznym nurcie badania idei pracy Lecha Zdybla z 2002 r., jest bodaj pierwszym, niemal kompletnym, kompetentnym, krytycznym i prezentującym wysoki poziom analizy socjologicznym i kulturoznawczym opracowaniem na temat narracji i metanarracji spiskowych, wzbogaconym ponadto o odniesienia empiryczne. Po drugie jest napisana jasną, klarowną, ale naukową a nie uproszczoną, publicystyczną polszczyzną. Książka nie jest politycznie poprawnym opisem akademickim. Momentami budzi sprzeciw, prowokuje do polemiki. Tym bardziej więc powinna ukazać się drukiem, wywołać spory i dyskusję i wyciągnąć uczonych poza gabinety i sale wykładowe ich uczelni.
/z recenzji dr hab. Jarosława Rokickiego/
Antologia Struktura teorii spiskowych wypełnia zauważalną lukę w rodzimej literaturze przedmiotu.... more Antologia Struktura teorii spiskowych wypełnia zauważalną lukę w rodzimej literaturze przedmiotu. Daje ona mianowicie szansę polskiemu czytelnikowi zapoznania się z oryginalnymi, nierzadko już klasycznymi, jak też najnowszymi, a przede wszystkim poznawczo znakomitymi tekstami zachodnich badaczy teorii spiskowych. Książka ta może wnieść ożywczy powiew do polskiego dyskursu o teoriach spiskowych, który niestety, zwłaszcza w tzw. przestrzeni medialnej, nie wykracza poza wygłaszanie na ich temat bezkrytycznych, poznawczo bezwartościowych banałów. (Z recenzji dr hab. Lecha Zdybla, prof. UMCS)
Tom zawiera polskie przekłady tekstów takich autorów jak Richard Hofstadter (Styl parnoiczny w polityce amerykańskiej [Political Style in American Politics]), Serge Moscovici (Mentalność spiskowa [Conspiracy Mentality]), czy Peter Knight (Kultura konspiracji [Conspiracy Culture])
Teorie spiskowe są dla wielu osób popularnym narzędziem do opisania i zrozumienia skomplikowanego... more Teorie spiskowe są dla wielu osób popularnym narzędziem do opisania i zrozumienia skomplikowanego świata. W polityce mogą być obosieczną bronią. Służą bądź mobilizacji wyborców, którzy nie ufają państwu, bądź ośmieszeniu przeciwników politycznych poprzez przyklejenie im łatki paranoików. Na ile realne są stojące za nimi zagrożenia? Strach w polityce Nie ma chyba obecnie bardziej politycznej emocji niż strach. W czasach, kiedy straciliśmy nadzieję na zbawienie ludzkości i kiedy ulotnił się optymizm idei postępu, działania w sferze politycznej budzą niepokój. Lukier postpolitycznych kampanii wyborczych nie przekreśla przypisywanych Richardowi Nixonowi słów, że " ludzie reagują na strach, a nie na miłość. Tego nie uczą w szkółce niedzielnej, ale taka jest prawda ". Obawy wzbudzają nieodpowiedzialni politycy, programy i decyzje sprzeczne z naszymi interesami oraz prognozowane kryzysy, które mogą skomplikować nasze życie. Jednak strachem napawają nie tylko możliwe konsekwencje dzisiejszych wyborów. Część obywateli jest przekonanych, że sytuacja już jest gorsza, niż na pierwszy rzut oka, by się mogło wydawać – sekretne i złowrogie plany są w tym momencie wcielane w życie. Strach przed tajnymi sprzysiężeniami zwykło się określać mianem teorii spiskowych lub paranoi politycznej. Warto poświęcić tym pojęciom więcej uwagi, gdyż nie tylko opisują one specyficzny niepokój o stan polityki, ale również dlatego, że same wzbudzają silne emocje. Widać to doskonale w ostatnim półwieczu historii politycznej i intelektualnej Stanów Zjednoczonych Ameryki. Prześledzenie wybranych wydarzeń z tego okresu pozwala lepiej zrozumieć, czym są teorie spiskowe w ogóle, także w Polsce. Archetyp teorii spiskowej W listopadzie 1963 r. miały miejsce dwa wydarzenia, które ukształtowały kulturową historię teorii spiskowych. 22 listopada w Dallas zamordowany został prezydent John F. Kennedy. Nie było to pierwsze zabójstwo urzędującego prezydenta Stanów Zjednoczonych, ale pierwsze w erze telewizji. Do rozpowszechnienia się teorii spiskowych wokół morderstwa przyczynił się dodatkowo fakt, że dwa dni później na oczach telewidzów zastrzelono eskortowanego przez policję Lee Harvey'a Oswalda, któremu wcześniej postawiono zarzut zabójstwa prezydenta. Te szokujące zdarzenia wywołały lawinę domysłów. Z regularnie prowadzonych przez Instytut Gallupa badań opinii publicznej [koniec strony 27.] wynika, że większość Amerykanów nie wierzyła, że Oswald był samotnym strzelcem działającym bez wiedzy i wsparcia jakiejś potężnej organizacji. Już w kilka dni po zabójstwie 52% respondentów zgodziło się ze stwierdzeniem, że nie działał on w pojedynkę. Wątpliwości nie rozwiał opublikowany rok później 900-stronicowy raport komisji kierowanej przez Earla Warrena. Przeciwnie. Mnożyły się nowe wersje wydarzeń. Na niesłabnących z czasem obawach Amerykanów, że wyjaśnienia raportu komisji Warrena nie odkrywają rzeczywistych przyczyn zamachu, wyrósł potężny przemysł kulturowy. Powstało ponad dwa tysiące książek i wiele filmów przedstawiających różne wersje wydarzeń, a do języka potocznego weszły takie określenia jak " samotny strzelec " i " magiczny nabój ". Domysły dotyczące zabójstwa Kennedy'ego stały się archetypem współczesnej teorii spiskowej.
M. Korczyński, P. Pluciński, Konstrukcja czy rekonstrukcja rzeczywistości? Dylematy społecznego zaangażowania , Poznań 2006
Filipiny / Philippines by Franciszek Czech
Kultury narodowe i lokalne a polityka, 2019
Artykuł dotyczy specyfiki separatyzmu w państwach postkolonialnych. Byłe kolonie borykają się wsp... more Artykuł dotyczy specyfiki separatyzmu w państwach postkolonialnych. Byłe kolonie borykają się współcześnie z najpoważniejszymi zbrojnymi konfliktami separatystycznymi. Wyrazistym przykładem jest trwający już niemal pół wieku konflikt muzułmańskich separatystów z rządem Republiki Filipin, byłej kolonii Hiszpanii i Stanów Zjednoczonych. W innych państwach postkolonialnych odnaleźć można istotne analogie z sytuacją na Filipinach i dlatego warto uczynić z niej punkt wyjścia do ogólniejszej refleksji. Z tego powodu pierwsza część artykułu ma charakter studium przypadku i omówiono w niej pojęcie postkolonializmu oraz główne przejawy dziedzictwa postkolonializmu na Filipinach a także przedstawiono najważniejsze informacje na temat mozaiki etnicznej i separatyzmu w tym kraju. Po nakreśleniu kontekstu historycznego, w drugiej części artykułu, omówione zostały kluczowe obecnie w literaturze przedmiotu koncepcje wyjaśniające przyczyny rozwoju zbrojnego ruchu separatystycznego na Filipinach, które najogólniej można podzielić na trzy grupy: kulturalistyczne, gospodarcze i polityczne. W kolejnych częściach artykułu wykorzystano logikę leżącą u podstaw qualitative comparative analisis (QCA), która pozwoliła przenieść rozważania na ogólniejszy poziom i scharakteryzować model separatyzmu typowy dla państw postkolonialnych.
Each conflict is dynamic and complex. The strife over the status of Mindanao Island and the Sulu ... more Each conflict is dynamic and complex. The strife over the status of Mindanao Island and the Sulu Archipelago as well as Palawan Island has its origin in events predating the independence of the Philippines in 1946. The conflict itself has lasted for a couple of decades and within that time different phases can be distinguished. The intensity and larger context of the strife has changed several times. This paper offers a chronological frame of the conflict. Eight consecutive phases have been identified and summarized in chronological order.
Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego We Wroclawiu, 2010
Niebagatelny wpływ na rozumienie natury konfliktów we współczesnym świecie wywarła teza Samuela P... more Niebagatelny wpływ na rozumienie natury konfliktów we współczesnym świecie wywarła teza Samuela P. Huntingtona o zderzeniu cywilizacji. Jego stanowisko mówiące, że po końcu zimnej wojny spory ideologiczne stały się mniej istotne niż konflikty cywilizacji opartych na odmiennych religiach, uznane zostało wręcz za prorocze po zamachach z 11 września 2001 roku. Właśnie przez pryzmat koncepcji zderzenia cywilizacji – jako stricte religijny – często postrzegany jest konflikt na południu Filipin. Można jednak się zastanawiać na ile przywołany konflikt ma rzeczywiście charakter religijny, a w jakim stopniu kształtują go inne czynniki? Aby odpowiedzieć na tak postawione pytanie, proponuję najpierw przedstawić pokrótce historię omawianego konfliktu. Uczynię to, charakteryzując osiem faz konfliktu. W drugiej części artykułu, na tak zarysowanym tle, postaram się przeanalizować różne wymiary toczącego się konfliktu i odpowiedzieć na postawione powyżej pytania.
http://www.miesiecznik.znak.com.pl/klany-media-i-sila-ludu/
Filipiny szczycą się tym, że są najstarszą demokracją w Azji. Dzieje tego wyspiarskiego kraju ści... more Filipiny szczycą się tym, że są najstarszą demokracją w Azji. Dzieje tego wyspiarskiego kraju ściśle przeplatały się z historią Hiszpanii i Stanów Zjednoczonych Ameryki, co czyni go wyjątkowym wśród innych państw regionu. Już samo przyjrzenie się tej frapującej przeszłości pozwoli zrozumieć specyfikę filipińskiej demokracji. Tak się składa, że w 2016 r. przypadają okrągłe rocznice trzech kluczowych wydarzeń z dziejów tego kraju. Mogą one posłużyć jako narzędzia do poznania poszczególnych okresów, które odcisnęły piętno na kształcie tamtejszego ustroju. Na tym tle uwidoczni się znaczenie zaplanowanych na maj tego roku wyborów prezydenckich połączonych z wyborami parlamentarnymi i samorządowymi – łącznie nowe kadencje rozpocznie ponad 18 tys. osób. W zależności od wyników Filipiny mogą podążyć w całkowicie odmiennych kierunkach.
Emocje (strach/lęk) - aspekt społeczno-polityczny by Franciszek Czech
Fragment książki Koszmarne scenariusze. Socjologiczne studium konstruowania lęku w dyskursie glob... more Fragment książki Koszmarne scenariusze. Socjologiczne studium konstruowania lęku w dyskursie globalizacyjnym. Przedstawiony rozdział stanowi próbę konceptualizacji emocji jako kategorii socjologicznej i politologicznej. W pierwszym podrozdziale ukazany został społeczny charakter emocji. Drugi podrozdział podejmuje kwestię specyfiki lęku/strachu na tle innych emocji. W ostatnim podrozdziale omówione są wybrane koncepcje ujmowania emocji jako cechy grupowej (np. kultura strachu, klimat emocjonalny etc.)
Uploads
Teorie spiskowe by Franciszek Czech
• Jak w okresie pandemii zmieniła się ogólna skłonność do akceptacji narracji spiskowych?
• W jakim stopniu akceptowane są w Polsce różne narracje spiskowe związane z pandemią COVID-19?
/z recenzji dr hab. Jarosława Rokickiego/
Tom zawiera polskie przekłady tekstów takich autorów jak Richard Hofstadter (Styl parnoiczny w polityce amerykańskiej [Political Style in American Politics]), Serge Moscovici (Mentalność spiskowa [Conspiracy Mentality]), czy Peter Knight (Kultura konspiracji [Conspiracy Culture])
Filipiny / Philippines by Franciszek Czech
Emocje (strach/lęk) - aspekt społeczno-polityczny by Franciszek Czech
• Jak w okresie pandemii zmieniła się ogólna skłonność do akceptacji narracji spiskowych?
• W jakim stopniu akceptowane są w Polsce różne narracje spiskowe związane z pandemią COVID-19?
/z recenzji dr hab. Jarosława Rokickiego/
Tom zawiera polskie przekłady tekstów takich autorów jak Richard Hofstadter (Styl parnoiczny w polityce amerykańskiej [Political Style in American Politics]), Serge Moscovici (Mentalność spiskowa [Conspiracy Mentality]), czy Peter Knight (Kultura konspiracji [Conspiracy Culture])