Hip-hop

Hip-Hop — yaşlar medeniyeti, o, AQŞ-ta 1970-inci senelerniñ soñunda afroamerikanlılarnıñ orta sınıfı arasında peyda oldı. esas elementni qabul ete: diceylik, graffiti, emsiing (rep), sındıruv. Bundan da ğayrı, 5-nci esas element olaraq çoq vaqıt soqaq bilgileri sayıla. 1990-ncı senelerniñ başına qadar. Hip-hop dünyanıñ bir çoq memleketlerinde yaşlar medeniyetiniñ bir qısmına çevirildi. Eger biz hip-hopnı medeniyet olaraq ifadelemek içün daa çoq elementlerni istesek, ömürimizni uyğunlaştırayıq. Şunıñ içün de bizim devirde hip-hopnı çoq vaqıt birinci nevbette muzıka üslübinen bağlaylar. Onıñ hususiyetleri – yırlarnıñ reçitativnen bitken milliy içtimaiy metinleri, em de qudret kültidir.

Hip-hop medeniyetiniñ inkişafı

1970 seneleri

Hip-hop 1970-inci senelerniñ başında Nyu-York şeeriniñ Bronks rayonında afroamerikanlılar ve latinler arasında peyda oldı. O vaqıtta bu soqaq ziyafetleri içün muzıka edi, disk-jokeyler (qısqadan diceyler) tarafından yaratılğan, primitiv sempling usullarını qullanıp çalışqan: bu çoq vaqıt başqa icracılarnıñ muzıkasını bir qaç kere çalmaqqa kelip çıqa edi. Halqnıñ eyecanını canlandırmaq içün diceyler şeñlikke eki disk ketirdiler, bu ise olarğa plastinkalarnı qarıştırmağa imkân berdi. Hususan istidatlı diceylerni MC («merasim ustası») dep adlandırıp başladılar, televizion programmalardan çeşit şoularnıñ alıp barıcıları öyle adlandırılğan ibareni aldılar.

Bu ziyafetlerde muzıkanıñ populârlığı şuña sebep oldı ki, yerli diceylerniñ çetlerde yazılğan «setlerniñ» kassetalarını (icra programmaları) satmağa başladılar, olarda kompozitsiyadan alınğan ritmler ve bas partiyaları disko ve fank üslüplerini ustalıqnen qarıştırdılar, onıñ üstünde men aşayım -si repni oquyım. Bu bütünley aveslik işi edi, şalfey yavluqları çıqarmaq içün studiyalar yoq edi.

Hip-hopnıñ anası Silviya Robinsondır, o, onı ticaret bazarına ketirdi ve 1970 senesi aqayınen beraber onı çıqarğan soñ, kütleviy darqaluvğa irişti. Sugar Hill Records yazuv studiyasını tesis etti. 1979 senesi küzniñ başında onıñ studiyasında The Sugarhill Gang icrasında «Rapper's Delight» singli çıqarıldı, bu ise Amerika populâr muzıka bazarında sensatsiya yarattı.

1980-nci seneleri

Sekseninci senelerniñ başında reperler arasında Avropa elektron muzıkasına meraq peyda oldı, birinci nevbette Kraftwerk ve Gary Numan, olar öz treklerini, tehnologik keşfiyatlarını, inkişaf eteyatqan «breykbit»nen beraber faal yazdılar; – hip-hopnı disko ve fanktan ritmik ayıruvğa isse qoştı. Yamayka dublâjınıñ daa ileri tehnikasınen birleşken breyk ritmi hip-hopnı yañı seviyege köterdi.

1980-inci senelerniñ ortalarına kelip, hip-hop muzıkası partiyağa yönelişli muzıkadan uzaqlaştı ve reperlerniñ kelecek nesili daa ciddiy mevzularnı araştırmağa başladı, meselâ, içtimaiy agressiv reperler Public Enemy tek afroamerikanlılar arasında degil de, kült statusını qazandılar. Hip-hopnıñ muzıka tarafı da mürekkepleşti: onıñ zemaneviy sahnası 1987 senesi başlandı. 80-nci senelerniñ ortalarında rep muzıkası rokom ve kantrinen bir sırada populârlıq qazandı. 1988 senesinden başlap «Amerikan muzıka mukâfatı» rep içün ayrı nominatsiyalar kirsetti.

Emsiing

Emsiing – bu ritmik laqırdı, şiiriyet ve vaaz aqqında tasavvuftır. Adet üzre rep dep adlandırıla. Onı amelge keçirgen izleyiciler MC ya da reperler olaraq bellidirler.

M.S.- hip-hop şairi, o, qafiyeli çalğılar yardımınen cemaatnı idare ete. M.S. – medeniyet vaizidir. Tehnik ceetten MC ve reperniñ farqı şunda ki, MC cemiyet tarafından yaratıla, reper ise – bu plastinka kompaniyasınıñ leyhasıdır.

MK sözü «merasim ustası» (M.K.) ibareniñ qısqartıluvından kelgen. Öz ananeviy manasında M.S. Yani belli bir tedbirdeki emse toydaki tostmeyster kibi rolni becere.

Emsiingniñ eñ qadimiy şekilleri Afrika ve Asiyanıñ qadimiy ruhaniyleri, felsefecileri ve ruhaniyleri arasında bar edi. Soñra qadimiy emsiing sanatını afrika falcıları ve aqıl saipleri qullandılar. Olar köyden köyge dolanıp, adamlarğa tarih ve ayat ikmetini ögrete ediler.

Erte hip-hopperler Ems şeerindeki ananeviy merasim ustasını şiiriy oquv yardımınen cemaatnı «dögmek» içün çevirdiler.

Emsiing (doğru añlavda) avanı ses titrevleri vastasınen idare ete, insannıñ keyfini deñiştirmege tırışa. MK-ler adamlar içün lektsiyalar ve diger oqutuv şekillerini de keçireler. MK-lerniñ çoqusı açıq diktsiyası, ziyafette halqnı sarsıta bilgenleri ve yahşı ikâye aytıp bilgenleri içün qıymet keseler.

Bunı bilip, istidatlı MC deyerlik er vaqıt muvafaqiyetli ve ürmetli reper ola. Amma istidatlı reper, adet üzre, iç bir vaqıt ürmetli MC olmay.

MC onı sarıp alğan şeyler aqqında rep çaldı, reper ise özü aqqında rep çaldı (yani reper «özüni köstere»). Aqiqiy MK-ler bu üslüplerni maksimal muvafaqiyet qazanmaq içün ögreneler ve menimseyeler.

Graffiti sanatı

Lvov şeerinde graffiti

Граффити санаты — бу сокъакъ хаттатлыгъыны, ресим япувны ве язувны огренювдир. Дигер адлары арасында «Мектюп», «Граф», «Аэрозоль ресими», «Пьецин», «Бернин» ве «Шеэр дивар ресими» бар. Бу санатнынъ башкъа шекиллери Бомбин ве Таггин («диварларны бомбаламакъ» ве «биркалар язмакъ»). Оны амельге кечирген излейиджилер языджылар, языджылар, акъызма рессамлары, граффити рессамлары, бомбардировщиклер ве граффити яратыджылары оларакъ беллидирлер.

Qadimiy zamanlarda divarlarda, tereklerde, urbalarda, taşlarda yazılar insan zeininiñ inkişafında ve özüni ifadelemesinde büyük rol oynay edi.

Tarihtan evelki devirlerde adamlar meyva suvunı ağızlarına alıp, qoba divarlarına sepe ediler. Kimerde bu vaqia bütünley qaranlıqta ola edi. 1970-80-nci seneleri zemaneviy graffiti ressamlarınen parallel sızmaq qolay, olar metro vagonlarınıñ divarlarında boyanıñ aerozol bankalarınen resim yaptılar.

Bugün graffiti yaratıcıları bediiy yazuv ustası olmağa tırışalar. Bir çoq graffiti ressamları mödelyerler, ressamlar, fotoressamlar ve kinorejissörlar oldılar.

«Graffiti» sözü italân Graffio sözünden kelgen, yani tırnaq - bu sanatnıñ DJing (vizual DJing) ile bağını köstermek.

Graffiti — hip-hopnıñ grafik sanatına içtimaiy narazılıq areketi olaraq (hususan metro vagonlarında) cemaat ve hususiy mülkte (qanunlı ve qanunsız) peyda olıp başlağan devirde berilgen termin edi.

Emseingke rep, breykingke ise breykdans dey ediler, graffiti resimi de taggin, bömbin, ritin, piyetsin, bürnin sinonim adlarını aldı.

Graffiti — çeşit yüzlerde çaptıruv, tıraşlav ve ilâhre yapılğan yazı ya da resimdir.

Diceylik

Diceylik – bu rep muzıkasını çıqaruv ve radio yayınlarını ögrenüvdir. Adet üzre, disk-jokeylerniñ işini bildire. Lâkin hip-hop diceyleri tek vinil plastinkalar, kasseta ve kompaktlar çalmaylar. Hip-hop diceyleri yazılğan yırnıñ icrasını bediiy ceetten yaraştıralar, yırnı bütün yazılğan formatlarında kesip, qarıştırıp ve tırnap yapalar.

Diceylik ögretüv olaraq tek muzıka çalmaqnen sıñırlanmay; Onıñ ameliyatçıları turnitaristler, diceyler, miksologlar, grossmeysterler miksmeysterler, cammasterler ve fankmeysterler olaraq bellidirler.

Disk-jokey — yazılğan muzıkanı icracı.

Populârlaştırılğanlar: El Marko, Kul dicey Gerts, Afrika Bambaata, Cazzi Cey, Büyük usta Fleş, Grand Uizard Teodor, Kul dicey Red Alert, Cem Master Cey ve ilâhre .

Breyking

Breyking – bu soqaq oyunınıñ şekillerini ögrenüvdir. Adet üzre breyk-dans ya da b-böying dep adlandırıla. Şimdi ise oña bir vaqıtları mustaqil olğan oyun şekilleri - Ap-Rokin, Pöppin ve Lokin, Ceylhaus ya da Slep-Boks, Dabl Datç, Elektrik Bügi ve Kapoeyra cenk sanatı kire.

Breyking degende soqaq oyunlarınıñ serbest üslübi de aittir. Onıñ ameliyatçıları «B-Boyz», «B-Girlz» ve «Breykers» olaraq bellidir. Sındıruv areketleri aerobikada ve bedenni inkişaf ettirgen ve kerginlikni yengilleştirgen başqa meşğuliyetlerde de qullanıla. Oyun ve diger ritmik areketler de tarihtan evelki devirlerge aittir. Oyun da qonuşuvnıñ bir çeşitidir.

Breyk-dans – bu soqaq oyunlarınıñ akrobatik üslübidir.

Soqaq bilgileri

Soqaq bilgileri – bu ömür ikmetiniñ yetkizilmesi aqqında ögretüvdir. Olar ekseriyetnen büyük bir şeer sakinleriniñ sağlam aqılını ve toplanğan ikmetini añlatalar. Şablon:Aydınlatmaq içün qullanılğan usullardan, ibarelerden, kodlardan ve terminlerden ibaret.

Ekseriyetniñ qabul etilgen dogmalarına kelişmese bile, fikir ve fikirlerni sesli ifade etmek qabiliyetini de qabul ete. Soqaq bilgileri – bu hip-hop medeniyeti tarafından toplanğan bilgilerniñ toplamıdır. Bu ögretüvniñ ameliyatçıları öz dairelerinde tek hip-hopperler olaraq degil de, qardaşlar, apteler, allalar ve allalar (Tañrılar ve Allalar), babalar, analar, ocalar, padişalar, qıraliçeler, printsessalar, hanzadeler, efendiler ve tañrılar olaraq bellidirler [1]. (Rabbiler ve İlâhiy).

Bilgiler tınç akademik müitte toplana degen fikirniñ aksine, soqaq bilgileriniñ büyük bir qısmını hip-hop şairleri, yazıcıları ve atta yumoristlerniñ icadında rastketirmek mümkün. Hip-hopperler bilgini külkü ve quvanç yardımınen yetkizmege ögrendiler (analogı ukrain halq atalar sözleri ve aytımlarıdır). Soqaq ikmeti – bu zemaneviy soqaq ömürinde nasıl etip sağ qalmaq kerekligini añlamaqtır.

Soqaq modası

Soqaq modası – bu şeer üslüplerini ve yönelişlerini ögrenüvdir. Adet üzre, bu şeer urba üslübini bildire. Lâkin soqaq modası hip-hop medeniyetiniñ bütün tasviriy üslüpleri ve yönelişlerinen oğraşmaqta, hip-hopperlerniñ özlerini nasıl ifade etmelerine ve özlerini medeniyetniñ azaları olaraq nasıl pözitsiyalaştırğanlarına köre. Soqaq modası vastasınen özüñni ifade etmek – hip-hopnıñ tekrarlanmaz medeniyetini dünyağa tanıtmaqnıñ müim yoludır. Soqaq modası bütün hip-hop kodlarını, şekillerini ve urf-adetlerini bildire.

Moda tek pek qadimiy qonuşuv şekli degil de, kiyinüv tarzımız ve renklerimiz, kiygen zergerliklerimiz vastasınen añımıznı ifade etmek şeklidir.

Soqaq tili

Soqaq nutuğı – bu soqaq alâqasını ögrenüvdir. Keñ tarqalğan qara ingliz, şeer jargonları ve ebonikler (afroamerikan ingliz tili) dep adlandırıla. Bu hip-hopnıñ tili, onıñ lingvistik kodları – yani soqaqta ağzaviy qonuşuv şeklidir. Añılğan soqaq tili şeerleşken şeerniñ yaşayış tarzını doğru harakterizlegen tuvğan ve milliy tillerniñ qarışığınıñ doğru aytıluvını qabul ete.

Soqaq tili er vaqıt sözler degil. Oña bazıda iç de ağzaviy şekilde ifadelenmegen belli bir soqaq kodeksleri de kire. Soqaq tili (laqırdı şekili manasında) – bu şahısnı standart tilden ve etraftaki dünyanı qabul etmekniñ adetteki çerçivesinden azat etmek içün hip-hop vastasıdır. İngliz tilinde (meselâ) hip-hopperlerniñ dünyanı nasıl qabul etmelerini tasvir etmek içün sözler ve manalar yetişmey. Bu, soqaq tilini (jargonnı) hip-hopperlerniñ serbestligi içün pek müim yapqan şeydir.

Soqaq nutuğı sözlerni öz istegiñe köre añlatmağa yardım ete. Onıñ izdeşleri Hiphoppa (hip-hopperler) adınen bellidirler.

Література

• Роман Піщалов, Андрій Орел та інші. Аутсайдер. Збірка статей про сучасну музику. — Київ: Бихун В.Ю., 2023. — 183 с., іл.
• David Toop, The Rap Attack: African Rap to Global Hip Hop, London: Serpent's Tail, 1999, 229 pp.(ing.)

Menbalar

• Роман Піщалов. The Last Poets: звукова доріжка до революції (2007)
• #Top100UARAP [Arhivlengen 28 жовтня 2020 у Wayback Machine.]