Тохаристан

Тохаристан, — Вăтам Азипе Афганистан çĕрĕсенчи историллĕ тăрăх. Ку тăрăха Узбекистанпа Таджикистанăн кăнтăр тата Афганистанăн çурçĕр çĕрĕсем кĕреççĕ. Ячĕ тохарсенчен пулса кайнă, вĕсем пирĕн эрăн II-мĕш ĕмĕрте Грек-Бактри патшалăхне çапса çĕмĕрнĕ.

Тохаристан çĕрĕн чикки çурçĕр енче Гиссар хребечĕпе иртнĕ. Кăнтăр енчи чикки Гиндукуша çити пулнă. Тухăç енче Памир хĕррипе, анăç енчи чикки Муграбпа Гурируд юханшыв хĕррипе иртнĕ.

I-IV ĕмĕрсенче ку çĕрсем Кушан патшалăхне кĕнĕ, унăн тĕпĕ пулнă. Кушан патшалăхĕ арканса кайнă хыççăн темиçе пая пайланнă. VII ĕмĕр пуçламăшĕнче 27 кнеçлĕхрен тăнă. V-VI ĕмĕрсенче Тохаристан кнеçлĕхĕсем эфталитсене пăхăнма пуçланă, VII ĕмĕрте — тĕрĕксене. VIII ĕмĕр пуçламăшĕнче Тохаристан арапсен аллине лекнĕ.

Каярахпа Тохаристан Тахиридсен, Саффиридсен, Саманидсен, Гуридсен патшалăхĕсене кĕнĕ. XIII ĕмĕр пуçламăшĕнче Тохаристана тутар-монголсем çĕнтерсе илнĕ.

Культурăпа экономика енчен Тохаристан Вăтам Азире пысăк шайра тăнă. Вăл Вăтам Ази тăрăхĕсемпе, Индипе, Малти тата Инçет Тухăçпа тачă çыхăнусем тытнă. Кушан патшалахĕ аталаннă вăхăтра кунта беддизм аталаннă, сарăлнă.

Çавăн пекех

Кидаритсем

Литература

Бартольд В. В. Работы по исторической географии // Сочинения : в 9 т. / Беленицкий А. М.. — Москва : Из-во «Наука» Главная редакция Восточной литературы, 1965. — Т. 3. — 713 с.
Гафуров Б.Г. Таджики. Древнейшая, древняя и средневековая история. — Душанбе: Ирфон, 1989. — 371+379 с.
Литвинский Б. А., Соловьев В. С. Средневековая культура Тохаристана: В свете раскопок в Вахшской долине. — М.: Наука, 1985. — 264 с.
Тохаристон // Ўзбекистон миллий энциклопедияси : [узб.]. — Тошкент : ГУ "Ўзбекистон миллий энциклопедияси", 2000—2005. — С. 514. — 867 с.

Асăрхавсем

Ку Таджикистан пирки вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.

Узбекистан

Ку Узбекистан историпе вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.

Ку Узбекистан пирки вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.

п • с • т Узбекистан историйĕ
Аваллăх	Андрон культури (п.эрч. XVII — п.эрч. IX ĕм.) • Бактри-Марги археологи комплексĕ (п.эрч. XXIII — п.эрч. XVIII ĕм.) • Скифсем (саксем, массагетсем, дахсем) (п.эрч. XVIII — п.эрч. IV) • Хорезм (п.эрч. VIII — п.эрч. VI ĕм.) • Сăкăт (— п.эрч. VI ĕм.) • Чач (— п.эрч. III ĕм.) • Фергана (— п.эрч. VI ĕм.) • Бактри (п.эрч. VIII — п.эрч. VI ĕм.) • Ахеменид патшалăхĕ (п.эрч. 558—330) • Александр Македонскин империйĕ (п.эрч. 334 — п.эрч. 312) • Селевкидсен патшалăхĕ (п.эрч. 312—п.эрч. 250 çç.) • Грек-Бактри патшалăхĕ (п.эрч. 250 — п.эрч. 130 çç.)

(П.эрч. II ĕмĕр — 1055)	Кангюй патшалăхĕ (п.эрч. III ĕм. — п.эрч. V ĕм. варри) • Давань (п.эрч. II — п.эрч. I ĕм.) • Кушан патшалăхĕ (I — III ĕм.) • Уструшана (IV — V ĕм.) • Чаганиан (V — IX ĕм.) • Илак (V — XIII ĕм.) • Хионитсен патшалăхĕ (IV — V ĕм.) • Кидаритсен патшалăхĕ (Тохаристан) (IV — V ĕм.) • Эфталитсен патшалăхĕ (V — VI ĕм.) • Тĕрĕк хаканлăхĕ (552—603) • Анăçри хаканлăх (603—698) • Тюргеш хаканлăхĕ (698—766) • Огуз патшалăхĕ (750—1055) • Карлук хаканлăхĕ (766—940)

Ислам çĕнсе илни (661—750)	Омейяд халифачĕ (661—750) • Аббасид халифачĕ (750—1258) • Тахирид эмирачĕ (821—873) • Саффарид эмирачĕ (861—1003) • Саманид эмирачĕ (875—999)

Тĕрĕк патшалăхĕсем (840—1221)	Газневид султаначĕ (963—1187) • Караханид патшалăхĕ (840—1040) • Анăç-Караханид ханлăхĕ (1040—1212) • Тухăç-Караханид ханлăхĕ (1042—1212) • Сельджукидсен патшалăхĕ (1037—1194) • Хорезмшахĕсен султаначĕ (1077—1231)

Монголсем çĕнсе илни (1221—1269)	Каракитай ханлăхĕ (1141—1212) • Монгол империйĕ (1206—1291) • Чагатай улусĕ (1224—1340) • Джучи улусĕ (1224—1360)

Çĕнĕ вăхăт	Могулистан (Тухăç Чагатай улусĕ) (1346—1370) • Тамерлан империйĕ тата Тимуридсен патшалăхĕсем (1370—1500) • Узбек ханлăхĕ (1428—1468) • Бухара ханлăхĕ (1500—1785) • Хива ханлăхĕ (1512—1920) • Коканд ханлăхĕ (1709—1876) • Ташкент патшалăхĕ (1784—1809) • Бухара эмирачĕ (1785—1920) • Кундуз ханлăхĕ (1800—1850) • Раççей империн Вăтам Азири харпăрлăхĕсем (Сырдарья • Фергана) • Самарканд облаçĕсем • Туркестан автономийĕ (1917—1918) • Вăхăтлăх Фергана правительстви (1919—1920)

Çĕнĕрех вăхăт	Туркестан АССР (1918—1924) • Бухара ХСР (1920—1924) • Хорезм ХСР (1920—1923) • Хорезм ССР (1923—1924) • Бухара ССР (1924) • Узбек ССР (1924—1991) • Узбекистан Республики (1991-па)