Manga
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | comic format, comic genre, maes gwaith  |
|---|---|
| Math | comic |
| Gwlad | Japan |
| Rhan o | anime and manga |
| Enw brodorol | 漫画 |
| Gwladwriaeth | Japan |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Math o gomics a digrifluniau (cartŵns) ydy Manga (Siapaneg 漫画), sy'n air Japaneg. Y tu allan i Japan mae'n golygu 'comics Siapaneaidd' yn neilltuol, ond yn Japan gelwir digrifluniau gorllewinol hefyd yn "manga". Mae'r farchnad manga wedi datblygu'n ddiwydiant anferthol, oedd yn werth tua $5.5 biliwn yn 2009 yn Japan, $250m (2012) yn Ewrop a $175m yn UDA.
Datblygodd Manga o gyfuniad o arddulliau ukiyo-e ac arddulliau darlunio tramor, a chymerodd ei ffurf bresennol yn fuan wedi diwedd yr Ail Ryfel Byd. Fel rheol mae'r lluniau i gyd mewn du a gwyn, ac eithrio'r clawr a'r tudalennau cyntaf; yr unig eithriad yw'r ffurf hybrid Animanga, sy'n cyfuno elfennau o Fanga ac Anime ac yn lliwgar iawn.
Mathau
[golygu | golygu cod]Ceir sawl math o fanga:
- Kodomo manga:: Manga i blant
- Shōnen manga: i fechgyn 10 oed a hŷn
- Shōjo manga: Manga i ferched sy'n 10-16 oed
- Seinen manga: Manga i ddynion 18 a hŷn
- Josei manga: Manga i ferched 18 a hŷn
- Yuri (genre): Manga lesbiaidd
Gwreiddiau Manga
[golygu | golygu cod]Ystyr y gair manga yn llythrenol yw "lluniau ar hap", neu "lluniau ffwrdd-â-hi". Daeth y gair i mewn i'r iaith lafar yn ystod y 18g pan gyhoeddwyd gweithiau fel Mankaku zuihitsu (1771) gan Suzuki Kankei a'r llyfr darluniau Shiji no yukikai (1798) gan Santo Kyoden. Ar ddechrau'r 19g ymddangosodd weithiau fel Manga hyakujo (1814) gan Aikawa Minwa a'r llyfr Hokusai manga sy'n cynnwys brasluniau amrywiol gan yr arlunydd ukiyo-e enwog Hokusai.
Fodd bynnag, mae'r traddodiad i'w olrhain ymhellach yn ôl i'r 12g pan dynnai sawl artist luniau giga (yn llythrennol "lluniau digrif"), ac yn neilltuol chōjū jinbutsu giga (鳥獣人物戯画, sef "lluniau digrif o bobl ac anifeiliaid"); lluniau sy'n cynnwys sawl nodwedd o'r manga gan bwysleisio'r elfennau storïol uniongyrchol a llinellau artistaidd syml ond cryf.
Yn y 19g, pan ddechreuodd yr Americanwyr fasnachu â Siapan, daeth artistiaid tramor i weithio yn y wlad a dysgu elfennau fel llinell, ffurf a lliw yn y traddodiad Gorllewinol; roedd hyn yn ddatblygiad newydd am fod ukiyo-e yn rhoi mwy o bwyslais ar y syniad tu ôl i'r llun mewn arddull llawer mwy rhydd. Gelwid Manga hybrid y cyfnod hwnnw yn Ponchi-e ("lluniau Punch") a, fel y cylchgrawn Seisnig o'r un enw, Punch, roedd yn canolbwyntio ar ddarlunio hiwmor a dychan gwleidyddol mewn cyfresi byrion o 1-4 o luniau.
Manga heddiw
[golygu | golygu cod]Yn aml mae comics Manga poblogaidd yn cael eu haddasu ar gyfer ffilmiau anime (yn y Gorllewin gelwir Manga yn "anime" weithiau ond mae anime yn ffurf arbennig, diweddar, ar wahân). Weithiau mae anime llwyddiannus yn cael ei droi'n fanga, ond eithriad yw hynny.
Er bod nifer fawr o gomics a llyfrau Manga yn cael eu creu ar gyfer plant a phobl yn eu harddegau, camgymeriad fyddai meddwl mai comics cyffredin ydyn nhw. Mae'r Siapaneaid yn cymryd eu manga mewn difri fel ffurf artistaidd arbennig ac mae rhai arlunwyr manga yn cael eu hystyried yn artistiaid mawr. Agwedd arall ar y manga yw'r nifer fawr o lyfrau ar gyfer oedolion ar ffurf cartŵns neu ddarluniau manga, yn amrwyio o fath o nofelau hanesyddol neu ffuglen ffantasi i greadigaethau erotig (Hentai neu Lolikon).Cafodd y cylchgrawn cynta manga ei wneud gan Kanagaki Robun a Kawanabe Kyosai yn 1874.
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]Ceir miloedd o wefannau sy'n ymwneud â manga. Rhoddir yma ychydig o'r rhai mwyaf ffeithiol.
- Manga Wiki Archifwyd 2007-02-02 yn y Peiriant Wayback
- Anime News Network
- Hanes Manga Archifwyd 2008-02-05 yn y Peiriant Wayback
- Manga yn America
- Adolygiadau
- ComiPress Newyddion, gwybodaeth, cyfeiriadur llyfrau ac arlunwyr ac ati
- Oppai Hoodie Adolygiadau a newyddion
- Manga.3Yen Newyddion a gwybodaeth, gwefan Siapaneaidd, yn Saesneg Archifwyd 2007-01-28 yn y Peiriant Wayback
- IMAF - "International Manga and Anime Festival", Llundain