Asturias
 | |
.svg) | |
| Arwyddair | Hoc signo tuetur pius. Hoc signo vincitur inimicus.  |
|---|---|
| Math | Cymunedau ymreolaethol Sbaen |
| Enwyd ar ôl | Tywysogaeth Asturias |
| Prifddinas | Oviedo |
| Poblogaeth | 1,011,792 |
| Anthem | Asturias, patria querida |
| Pennaeth llywodraeth | Adrián Barbón |
| Cylchfa amser | UTC+01:00, UTC+2 |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Sbaeneg |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Green Spain |
| Gwlad |  Sbaen |
| Arwynebedd | 10,603.57 km² |
| Gerllaw | Môr Cantabria |
| Yn ffinio gyda | Galisia, Castilla y León, Cantabria |
| Cyfesurynnau | 43.3614°N 5.8478°W |
| ES-AS | |
| Gwleidyddiaeth | |
| Corff gweithredol | Government of the Principality of Asturias |
| Corff deddfwriaethol | General Junta of the Principality of Asturias |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth | President of the Principality of Asturias |
| Pennaeth y Llywodraeth | Adrián Barbón |
 | |
Un o gymunedau ymreolaethol Sbaen yw Tywysogaeth Asturias (Astwrieg Principáu d'Asturies neu Asturies, Sbaeneg Principado de Asturias). Daw'r enw o dylwyth yr Astures, brodorion yr ardal yn ystod Oes yr Haearn, enw a fabwysiadwyd gan y Rhufeiniaid ar gyfer holl drigolion gogledd-orllewin y penrhyn Iberaidd.
O dan y drefn Sbaenaidd, mae Asturias hefyd yn dalaith gyda'i ffiniau'n cydredeg â ffiniau'r gymuned. I'r gogledd mae Bae Vizcaya, i'r de León, i'r dwyrain Cantábria ac i'r gorllewin, Galicia. Mae iddi arwynebedd o ychydig dros 10,600 km² - a'i hyd oddeutu 330 km o'r dwyrain i'r gorllewin, a dim ond 130 km o'r de i'r gogledd. Mae'n ardal fynyddig ac arfordirol; carreg galch yw creigiau'r dwyrain a'r canolbarth, gyda llechi yn y gorllewin.
Daearyddiaeth
[golygu | golygu cod]Mae mynyddoedd y de'n ffinio ag ucheldir canol Sbaen, mae sawl cadwyn o'r Cordillera Cantábrica, y mynyddoedd sy'n croesi gogledd Sbaen o'r dwyrain i'r gorllewin. Yr uchaf oll yw'r Picos de Europa, yn nwyrain Asturias, lle mae dros 200 o gopaon dros 2000m. Amgylchedd karst sydd yno: afonydd tanddaearol, pyllau dwfn iawn, creigiau gydag ôl y dŵr yn stribedi arnyn nhw.
Oherwydd y tirlun a'r hinsawdd Iwerydd mae llawer o afonydd, y mwyafrif yn fyr. Y mwyaf yw'r Nalon (129 km), prif afon cymoedd y glo. Ceir tair afon sy'n nodedig am eog a sewin: y Sella, yr Eo ar y ffin gyda Galicia, a'r Deva ar y ffin gyda Cantábria.
Carst (lle mae'r dirwedd wedi'i ffurfio o ganlyniad i ddŵr yn ymdoddi ar greigwely carbonad) yw ei harfordir dwyreiniol, ac mae'r clogwyni'n bigog. Yn y gorllewin ceir mwy o dywod a cherrig meddal. Mae'r traethau ar y cyfan yn fach, ar wahân i rai lle mae afon a gwaith pobl wedi ffurfio bae eang, e.e. Xixón, Ribeseya.
Demograffeg
[golygu | golygu cod]| Safle | Rhanbarth (Comarca) | Pobl. | Safle | Rhanbarth (Comarca) | Pop. | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.JPG) Xixón  Uviéu |
1 | Xixón | Xixón | 272,365 | 11 | Llanera | Uviéu | 13,794 |  Avilés _-_Ayuntamiento.jpg) Siero |
| 2 | Uviéu | Uviéu | 220,301 | 12 | Llanes | Oriente | 13,759 | ||
| 3 | Avilés | Avilés | 79,514 | 13 | Llaviana | Nalón | 13,236 | ||
| 4 | Siero | Uviéu | 51,776 | 14 | Cangas del Narcea | Narcea | 12,947 | ||
| 5 | Llangréu | Comarca del Nalón | 40,529 | 15 | Valdés | Navia-Eo | 11,987 | ||
| 6 | Mieres | Caudal | 38,962 | 16 | Ḷḷena | Caudal | 11,278 | ||
| 7 | Castrillón | Avilés | 22,490 | 17 | Ayer | Caudal | 11,027 | ||
| 8 | Samartín del Rei Aurelio | Nalón | 16,584 | 18 | Carreño | Xixón | 10,545 | ||
| 9 | Corvera | Avilés | 15,871 | 19 | Gozón | Avilés | 10,440 | ||
| 10 | Villaviciosa | Xixón | 14,455 | 20 | Grau | Uviéu | 9,980 | ||
Y prif ddinasoedd yw Xixón (Sbaeneg: 'Gijón') lle roedd poblogaeth o tua 271,039 yn 2004, y brifddinas Uviéu (Sbaeneg: Oviedo; poblogaeth 209,495) ac Avilés (poblogaeth 83,899). Mae cyfanswm y boblogaeth ychydig dros filiwn, ond mae'n tueddu i ostwng, gyda diboblogi yn broblem yng nghefn gwlad. Mae trwch y boblogaeth yn byw yn y canolbarth, yn y dinasoedd a'r cymoedd glofaol, neu cyn-lofaol. Yma mae diwydiant trwm yn dal ei le, gyda gwaith dur Arcelor-Mittal yn dal yn gryf. Yn y dwyrain a'r gorllewin: amaeth, coedwigaeth, pysgota a thwristiaeth sy'n bwysig.
Mae plentyn hynaf Brenin neu Frenhines Sbaen yn cael ei alw'n "Dywysog Asturias", ond fel yn achos "Tywysog Cymru" nid yw'n golygu fod ganddo ran yn ei llywodraeth.
Yr iaith swyddogol yw Sbaeneg, ond mae rhywfaint o statws i'r iaith Astwrieg dan y ddeddf.
Israniadau
[golygu | golygu cod]Ceir 8 'sir', neu 'is-adran' a elwir yn Astwreg yn Comarques d'Asturies.
Rhenir pob Comarques i nifer o ardaloedd gweinyddol a elwir yn 'Conceyu'; ceir 78 Conceyu (concejos yn Sbaeneg).
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Asturias: población por municipios y sexo". Cyrchwyd 6 Ionawr 2018.
A Coruña · Albacete · Alicante · Almería · Araba · Asturias · Ávila · Badajoz · Barcelona · Biscay · Burgos · Cáceres · Cádiz · Cantabria · Castellón · Ciudad Real · Córdoba · Cuenca · Girona · Granada · Guadalajara · Gipuzkoa · Huelva · Huesca · Jaén · Las Palmas · León · Lleida · Lugo · Madrid · Málaga · Murcia · Navarre · Ourense · Palencia · Pontevedra · La Rioja · Salamanca · Santa Cruz de Tenerife · Segovia · Sevilla · Soria · Tarragona · Teruel · Toledo · Valencia · Valladolid · Ynysoedd Balearig · Zamora · Zaragoza
Andalucía ·
Aragón ·
Asturias ·
Cantabria ·
Castilla-La Mancha ·
Castilla y León ·
Catalwnia ·
Extremadura ·
Galisia ·
Gwlad y Basg ·
Madrid ·
Murcia ·
Navarra ·
La Rioja ·
Valenciana ·
Ynysoedd Balearig ·
Yr Ynysoedd Dedwydd ·
Dinasoedd ymreolaethol
Ceuta ·
Melilla