Carnedd gylchog

carnedd gylchog

Daearyddiaeth
Gwlad	Cymru

Math o garnedd gynhanesyddol a godwyd gan y Celtiaid ydy carnedd gylchog (Saesneg: ring cairn); fe'i codwyd i nodi mangre arbennig, ar gyfer defodau neu i goffau'r meirw. Pentwr o gerrig ar gopa mynydd neu fryncyn ydy carnedd, ac mae llawer o garneddau cylchog ar safleoedd tebyg. Cawsant eu codi ar ddechrau neu ganol Oes yr Efydd.

Mae'r carneddi o'r math hwn yn cynnwys cerrig wedi'i chodi ar gylch neu goron o bridd sydd a'i ddiamedr rhwng 10 a 30 metr gyda'r canol yn wag gyda thwmpathau o siarcol neu olion claddu yn aml. Pan fo'r canol wedi'i lenwi gyda phridd fe'i gelwir yn garnedd lwyfan.

Caiff ei nodi ar fapiau'r Ordanance gyda'r gair 'Cairn'. Dyma'r term sy'n cael ei ddefnyddio yng ngeiriadur yr Academi, yn hytrach na "charnedd gylch". Bathwyd y term yn gyntaf ar ddiwedd y 19eg ganrif gan R Hansford Worth pan oedd yn disgrifio henebion claddu hynafol Dartmoor (cf. Grinsell 1978, 103).

Rhestr o garneddi cylchog yng Nghymru

Ffynhonnell: Cadw.

RHIF SAM	ENW	Cyfeirnod OS	Safle mapiau	Sir	Cymuned
BR163	Maen Llia (carnedd)	SN923189  map	51°51′29″N 3°33′54″W	Powys	Maescar
BR181	Waun Gynllwch	SO061411  map	52°03′36″N 3°22′16″W	Powys	Erwd
BR208	Esgair Ceiliog (carnedd)	SN897606  map	52°13′55″N 3°36′58″W	Powys	Llanwrthwl
BR211	Esgair Hafod	SN891606  map	52°13′55″N 3°37′30″W	Powys	Llanwrthwl
BR214	Garn Lwyd	SN919618  map	52°14′35″N 3°35′02″W	Powys	Llanwrthwl
BR217	Garnau Cefn-y-Ffordd	SN956605  map	52°13′55″N 3°31′48″W	Powys	Llanwrthwl
BR291	Pen Tir	SO170257  map	51°55′23″N 3°12′29″W	Powys	Llanfihangel Cwmdu
BR302	Darren (carnedd)	SO212213  map	51°53′02″N 3°08′46″W	Powys	Crickhowell
BR327	Bryn Llechwen	SN815103  map	51°46′41″N 3°43′08″W	Powys	Ystradgynlais
BR332	Sand Hill	SN898157  map	51°49′44″N 3°36′00″W	Powys	Ystradfellte
BR335	Cefn Cul	SN855187  map	51°51′18″N 3°39′47″W	Powys	Llywel
BR338	Garn Las	SN828250  map	51°54′40″N 3°42′18″W	Powys	Llywel
BR363	Esgair Garn	SN830498  map	52°08′02″N 3°42′36″W	Powys	Llanwrtyd
BR367	Llethyr Waun Llwyd	SN978600  map	52°13′41″N 3°29′49″W	Powys	Llanafanfawr
BR371	Pen Tŵr	SN896521  map	52°09′22″N 3°36′54″W	Powys	Llanwrtyd
BR379	Carn Pantmaenllwyd	SH956589  map	53°07′01″N 3°33′40″W	Powys	Llanafanfawr
BR381	Carnedd gylchog Bryn	SN910549  map	52°10′52″N 3°35′42″W	Powys	Llanafanfawr
BR385	Gurnos (carnedd)	SN922578  map	52°12′25″N 3°34′44″W	Powys	Llanafanfawr
CD131	Pantcamddwr	SN634683  map	52°17′42″N 4°00′14″W	Ceredigion	Lledrod
CD165	Whilgarn	SN448517  map	52°08′28″N 4°16′08″W	Ceredigion	Llanarth
CD187	Nant Bryn Isaf	SN700704  map	52°18′58″N 3°54′29″W	Ceredigion	Ystrad Meurig
CD189	Bryn-y-Crofftau	SN742634  map	52°15′14″N 3°50′38″W	Ceredigion	Ystrad Fflur
CD204	Ffos Gau	SN839768  map	52°22′34″N 3°42′22″W	Ceredigion	Pontarfynach
CD232	Nant Geifaes	SN731833  map	52°25′55″N 3°52′05″W	Ceredigion	Melindwr
CD278	Carnedd gylchog Hengwm	SN823910  map	52°30′14″N 3°44′02″W	Ceredigion	Blaenrheidol
CM036	Hengwm (carnedd)	SN430361  map	52°00′04″N 4°17′17″W	Sir Gaerfyrddin	Llanfihangel-ar-Arth
CM218	Crug (carnedd)	SN736493  map	52°07′37″N 3°50′49″W	Sir Gaerfyrddin	Cilycwm
CM224	Garn Fawr (carneddi)	SN725480  map	52°30′14″N 3°44′06″W	Sir Gaerfyrddin	Cynwyl Gaeo
CM229	Carnedd gylchog y Garn	SN561309  map	51°57′25″N 4°05′42″W	Sir Gaerfyrddin	Llanfynydd
CM230	Heol Ddu (carnedd)	SN541152  map	51°48′58″N 4°07′05″W	Sir Gaerfyrddin	Gorslas
CM246	Efailwen (carnedd)	SN139262  map	51°54′11″N 4°42′22″W	Sir Gaerfyrddin	Cilymaenllwyd
CM247	Meini Gwŷr	SN140264  map	51°54′18″N 4°42′18″W	Sir Gaerfyrddin	Cilymaenllwyd
CM304	Cefn y Bryn	SN712432  map	52°04′19″N 3°52′48″W	Sir Gaerfyrddin	Cynwyl Gaeo
CM329	Cilgerddan (carnedd)			Sir Gaerfyrddin	Llanddeusant
CM330	Bodyst Uchaf	SN662121  map	51°47′28″N 3°56′28″W	Sir Gaerfyrddin	Cwmamman
CM344	Bryn-poeth Uchaf	SN799443  map	52°04′59″N 3°45′14″W	Sir Gaerfyrddin	Llanfair-ar-y-bryn
CM346	Mynydd Myddfai (carnedd)	SN811300  map	51°57′18″N 3°43′52″W	Sir Gaerfyrddin	Myddfai
CM350	Pen Caenewydd			Sir Gaerfyrddin	Myddfai
CM352	Mynydd Troedrhiwhir	SN748477  map	52°06′47″N 3°49′44″W	Sir Gaerfyrddin	Cilycwm
CM362	Mynydd Llansadwrn	SN687346  map	51°59′38″N 3°54′47″W	Sir Gaerfyrddin	Llansadwrn
CN260	Llyn y Wrach (carnedd)	SH746758  map	53°15′50″N 3°52′52″W	Conwy	Conwy
CN345	Cras (carnedd i'r Gorllewin)	SH654712  map	53°13′12″N 4°01′01″W	Gwynedd	Aber
CN352	Bryniau Bugeilydd	SH718740  map	53°14′49″N 3°55′19″W	Conwy	Llanfairfechan
CN357	Afon Dulyn (carnedd)	SH733674  map	53°11′17″N 3°53′49″W	Conwy	Caerhun
DE043	Capel Hiraethog (carnedd)	SJ036546  map	53°04′44″N 3°26′24″W	Sir Ddinbych	Cyffylliog
DE273	Maes Merddyn	SH859546  map	53°04′34″N 3°42′14″W	Conwy	Pentrefoelas
DE283	Hafoty Wen	SH976536  map	53°04′08″N 3°31′44″W	Conwy	Cerrigydrudion
DE299	Moel yr Henfaes	SJ074387  map	52°56′13″N 3°22′44″W	Sir Ddinbych	Cynwyd
GM330	Pebyll (carnedd)	SS910972  map	51°39′43″N 3°34′37″W	Castell-nedd Port Talbot	Glyncorrwg
GM353	Tor Clawdd	SN670062  map	51°44′17″N 3°55′37″W	Swansea	Mawr
GM443	Bodfog (carnedd)	SS830887  map	51°35′02″N 3°41′24″W	Castell-nedd Port Talbot	Margam
GM510	Henebion Coedpenmaen	ST079902  map	51°36′11″N 3°19′52″W	Rhondda Cynon Taf	Pontypridd
GM558	Gwernlas (carnedd)	SN968098  map	51°46′37″N 3°29′49″W	Rhondda Cynon Taf	Hirwaun
GM563	Gallt Morlais	SO052096  map	51°46′37″N 3°22′30″W	Merthyr Tydfil	Pant
GM567	Cefn Cil-Sanws	SO024108  map	51°47′13″N 3°24′58″W	Merthyr Tydfil	Y Faenor (Merthyr Tudful)
GM569	Garn Pontsticill	SO052117  map	51°47′42″N 3°22′34″W	Merthyr Tydfil	Y Faenor (Merthyr Tudful)
GM586	Carn Castell y Meibion	SO035031  map	51°43′05″N 3°23′53″W	Merthyr Tydfil	Cyfarthfa
GM592	Coed Ddu	SN807062  map	51°44′28″N 3°43′44″W	Castell-nedd Port Talbot	Crynant
ME058	Henebion Moel Goedog	SH609323  map	52°52′12″N 4°04′05″W	Gwynedd	Harlech
ME135	Bedd Gorfal	SH612311  map	52°51′32″N 4°03′47″W	Gwynedd	Llanfair
ME145	Henebion Cwm Tywyll	SJ041338  map	52°53′35″N 3°25′34″W	Sir Ddinbych	Llandrillo
ME146	Henebion Pennant	SJ047332  map	52°53′13″N 3°25′01″W	Sir Ddinbych	Llandrillo
ME147	Ffridd Camen	SJ047344  map	52°53′53″N 3°25′05″W	Sir Ddinbych	Llandrillo
ME156	Mynydd Egryn (carnedd)	SH616203  map	52°45′43″N 4°03′07″W	Gwynedd	Dyffryn Ardudwy
ME200	Tyddyn Sion Wyn	SH614330  map	52°52′34″N 4°03′36″W	Gwynedd	Talsarnau
ME209	Llyn Eiddew Bach	SH645349  map	52°53′38″N 4°00′54″W	Gwynedd	Talsarnau
ME211	Cefn Clawdd	SH683341  map	52°53′17″N 3°57′29″W	Gwynedd	Trawsfynydd
ME217	Ffridd Braich Llwyd	SH912137  map	52°42′32″N 3°36′40″W	Gwynedd	Mawddwy
ME247	Nant Helygog	SH802185  map	52°45′00″N 3°46′34″W	Gwynedd	Brithdir and Llanfachreth
MG180	Carnedd Llyn y Tarw	SO013969  map	52°33′36″N 3°27′25″W	Powys	Caersws
MG209	Yr Allor	SH898004  map	52°35′24″N 3°37′41″W	Powys	Llanbrynmair
MG279	Blaen y Cwm (carnedd)	SN981986  map	52°34′30″N 3°30′18″W	Powys	Carno
MG302	Glan Hafon	SJ071276  map	52°50′13″N 3°22′48″W	Powys	Llanrhaeadr-ym-Mochnant
MG304	Henebion Bryn yr Aran	SN932957  map	52°32′53″N 3°34′34″W	Powys	Carno
MG308	Craig y Dullfan	SN771887  map	49°45′58″N 7°33′25″W	Powys	Cadfarch
MG310	Esgair y Ffordd	SN791923  map	52°30′54″N 3°46′59″W	Powys	Cadfarch
MG313	Carnedd Mynydd Lluest Fach	SH898081  map	52°39′32″N 3°37′48″W	Powys	Llanbrynmair

Gweler hefyd

• Carnedd gellog (chambered cairn)
• Carnedd ymylfaen (kerb cairn)
• Carnedd lwyfan (platform cairn)
• Carnedd gron (round cairn)