Castanwydden bêr
| Castanea sativa | |
|---|---|
| |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Plantae |
| Ddim wedi'i restru: | Angiosbermau |
| Ddim wedi'i restru: | Ewdicotau |
| Ddim wedi'i restru: | Asteridau |
| Urdd: | Fagales |
| Teulu: | Fagaceae |
| Genws: | Castanea |
| Rhywogaeth: | C. sativa |
| Enw deuenwol | |
| Castanea sativa | |
Llysieuyn blodeuol (neu legume) yw Castanwydden bêr sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Fagaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Castanea sativa a'r enw Saesneg yw Sweet chestnut.[1] Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Castanwydden, Castanwydd, Castanwydden Bêr, Cnau Castan, Pipwydd, Sataen, Satain.
Eraill yn yr un teulu yw: ffa soya (Glycine max), y ffa cyffredin (Phaseolus), pys gyffredin (Pisum sativum), chickpea (Cicer arietinum), cnau mwnci (Arachis hypogaea), pys per (Lathyrus odoratus) a licrs (Glycyrrhiza glabra).
Enwau Lleoedd
[golygu | golygu cod]Dim ond un enw sy’n cynnwys yr elfen “castan” sydd yng nghronfa Melville Richards [1], tystioaeth mae’n debyg i brinder gymharol y goeden hon, ac i’w statws anghynhenid. Gall unrhyw enw a ddargafyddir gyfeirio un ai at y rhywogaeth hon neu at ei chwaer rhywogaeth castanwydden y meirch. Gellid dyfalu mai prif werth y gastanwydden bêr fyddai ei ffrwyth amheuthun a bwytadwy tra bod castanwydden y meirch, os byddai gwerth iddi, y pren fyddai hynny yn bennaf.
Fodd bynnag mae peth tystiolaeth yn y Gymraeg i ddefnydd cnau castanwydd, dros y ffin in Swydd Gaerloyw. "Castein-iarth" oedd un o’r tarddiadau a osodwyd yn The Place Names of Gloucestershire (Smith 1964) fel y’i henwyd am Castiart neu Castiard yng nghofnodion Cartwlari Abaty Flaxley a Fforest Dena. Tybir mai tarddu yn wreiddiol o‘r Lladin castanea am castanwydden bêr y mae. Dywed bod y goron wedi caniatáu degwm o holl gnau castanwydd yn Dena i‘r Abaty yn 1153 - et singulis annis totam decimam castanearum de Dena. Hyd yma dyma’r unig dystiolaeth o gastanwydden bêr fel bwyd yn y Gymraeg [gwirio Linnard].... ?[2] Am ail elfen yr enw Castein-iarth, mae’n debyg mai yr un iarth sydd yma a hwnnw yn Peniarth - sef pentir, neu dir amgeuedig.
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]- Y Bywiadur Gwefan Llên Natur
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Gerddi Kew; adalwyd 21 Ionawr 2015
- ↑ llythyr gan R. Jarman i Llên Natur
