Gŵyl Galan Awst

Dethlir Gŵyl Galan Awst ar y cyntaf o Awst. Yn ei gwreiddiau, mae'n ŵyl Geltaidd hynafol a gafodd ei chymryd drosodd gan yr Eglwys Gristnogol yn yr Oesoedd Canol fel sawl gŵyl baganaidd arall. Gelwir hi hefyd wrth yr enw Gwyddeleg Lughnasadh (weithiau hefyd Lugnasad, sy'n cyfateb i raddau i ŵyl Lammas yn nhraddodiadau'r Alban a Lloegr).

Yn Canzo, yng ngogledd yr Eidal, mae'r trigolion lleol yn dal i ddathlu'r festa del sole ar y diwrnod yma ac felly hefyd yn y Swistir lle ceir gŵyl banc genedlaethol ar y diwrnod hwn a chynnau coelcerthi.

Lugnasad

Yng Ngwyddeleg, adnabyddir Gŵyl Galan Awst fel Lughnasadh. Fe'i chysylltir â'r duw Lleu neu Lug/Lugh (yn enwedig Lug mac Ethnenn). Enw'r Rhufeiniaid ar Lyons (Ffrainc) oedd Lugudunum (Caer Lleu) a chaed Gŵyl Awgwstws yno fel dathliad o'r hen dduw Celtaidd. Felly hefyd yn Iwerddon lle parodd gŵyl Lughnasadh tan yn ddiweddar. Gŵyl yn ymwneud â goleuni ydoedd hi, ac amaethyddiaeth a chyneuwyd coelcerthi ym mhobman i'w dathlu.^[1]

Dynodai Lugnasad ddechrau tymor y cynhaeaf ac fe'i dethlid gyda gwleddoedd mawr cyhoeddus. Yn ôl y Sanas Chormaic (Gloseg Cormac) gan yr esgob Cormac, cafodd Lugnasad ei sefydlu gan Lug mac Ethnenn ei hun yn y cyfnod cynhanesyddol. Cydnabyddir fod yr enw yn tarddu o enw Lugh.^[1]

Lammas

Dethlid gŵyl gyffelyb yn yr Alban a Lloegr wrth yr enw Lammas neu Lammas Day. Byddai pobl yn dod â thorth wedi'i gwneud o'r gwenith cyntaf i gael ei fedi i'r eglwys fel offrwm ar y 1af o Awst.^[2]

Llyfryddiaeth

M. MacNéill, The Festival of Lughnasa (Dulyn, ail arg., 1982)

Cyfeiriadau

↑ ^1.0 ^1.1 Gwyn Thomas, Duwiau'r Celtiaid, Llafar Gwlad 24.
↑ J.C.J. Metford, Dictionary of Christian Lore and Legend (Llundain, 1983), d.g. Lammas Day.

Gweler hefyd

[ReferenceA-1] 1.0 ^1.1 Gwyn Thomas, Duwiau'r Celtiaid, Llafar Gwlad 24.

[2] J.C.J. Metford, Dictionary of Christian Lore and Legend (Llundain, 1983), d.g. Lammas Day.

[1]

[2]