Matanzas

Matanzas
Matanzas; San Carlos y San Severino de Matanzas
	Dinas a bae Matanzas
	Llysenw: La Atenas de Cuba; Fenis Cuba; Y Dinas Pontydd
Sir	Cuba
Setlwyd	1572
Syflaenwyd	1693
Sefydlwyd	1695
Arwynebedd
• Cyfanswm	317 km2 (122 mi sg)
Uchder	20 m (70 tr)
Poblogaeth (2012)
• Cyfanswm	145,246
Demonym	Matancero/a

Matanzas yw prifddinas y dalaith Matanzas yng Nghiwba. Mae'r ddinas yn adnabyddus am ei feirdd, ei ddiwylliant, a'i lên gwerin Affro-Ciwbaidd, mae wedi'i leoli ar lan ogleddol ynys Ciwba, ar Fae Matanzas (Sbaeneg: Bahia de Matanzas), 90km (56mi) i'r dwyrain o'r brifddinas La Habana a 32km (20mi) i'r gorllewin o'r dref wyliau Varadero.

Gelwir Matanzas yn Ddinas Pontydd, am y ddwy ar bymtheg o bontydd sy'n croesi'r tair afon sy'n croesi'r ddinas (Rio Yumuri, San Juan, a Canimar). Am y rheswm hwn cyfeiriwyd ato fel "Fenis Cuba." Fe'i galwyd hefyd yn "La Atenas de Cuba" ("Athen Cuba") oherwydd ei feirdd.

Mae Matanzas yn adnabyddus fel man geni'r traddodiadau cerddoriaeth a dawns danzón a rymba.

Hanes

Sefydlwyd Matanzas ym 1693 fel San Carlos y San Severino de Matanzas.^[1] Roedd hyn yn dilyn archddyfarniad brenhinol ("real cédula") a gyhoeddwyd ar 25 Medi 25 1690, a oedd yn dyfarnu bod bae a phorthladd Matanzas yn cael eu setlo gan 30 teulu o'r Ynysoedd Dedwydd.^[2]

Roedd Matanzas yn un o'r rhanbarthau a welodd ddatblygiad dwys o blanhigfeydd siwgr yn ystod oes y drefedigaeth. O ganlyniad, mewnforiwyd llawer o gaethweision o Affrica i gefnogi'r diwydiant siwgr, yn enwedig yn ystod hanner cyntaf y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Er enghraifft, ym 1792 roedd 1900 o gaethweision ym Matanzas, tua 30% o'i phoblogaeth. Yn 1817, roedd poblogaeth gaethweision Matanzas wedi tyfu i 10,773, sef bron i 50% o'r boblogaeth gyfan. Erbyn 1841, roedd 53,331 o gaethweision yn 62.7% o boblogaeth Matanzas.^[3] Mae ffigurau cyfrifiad 1859 yn rhoi poblogaeth caethweision Matanzas ar 104,519. Roedd Matanzas yn safle sawl terfysg caethweision, gan gynnwys cynllwyn enwog yr Escalera (a ddarganfuwyd ddiwedd 1843). Oherwydd y nifer uchel o gaethweision ac, yn bwysig, Affro-Giwbaiaid rhydd ym Matanzas, mae cadw traddodiadau Affricanaidd yn arbennig o gryf yno. Ym 1898 Matanzas oedd lleoliad y weithred gyntaf yn y Rhyfel Sbaen-America. Cafodd y ddinas ei bomio gan longau Llynges America ar 25 Ebrill 1898, ychydig ar ôl dechrau'r rhyfel.

Tarddiad enw

Ystyr yr enw Matanzas yw "lladdfa" ac mae'n cyfeirio at laddfa yn y porthladd o'r un enw, lle ceisiodd 30 o filwyr Sbaen groesi un o'r afonydd i ymosod ar wersyll cynfrodorol ar y lan bellaf. Nid oedd gan y milwyr Sbaenaidd unrhyw gychod, felly fe wnaethant gael cymorth pysgotwyr brodorol. Fodd bynnag, unwaith iddynt gyrraedd canol yr afon, fflipiodd y pysgotwyr y cychod, ac oherwydd arfwisg fetel trwm y milwyr Sbaenaidd, boddodd y mwyafrif ohonynt.^[4] Dim ond dwy ddynes a oroesodd, oherwydd cawsant eu cymryd gan y Cacique (arweinydd y brodorion). Dywedir i un ohonynt ddianc rhag "pŵer y Cacique" yn ddiweddarach a phriodi Pedro Sánchez Farfán yn ninas Trinidad.

Daearyddiaeth

Mae'r ddinas wedi'i lleoli ar lan ogleddol ynys Ciwba, ar bob un o dair ochr Bae Matanzas. Mae'r bae yn torri'n ddwfn yn yr ynys, ac mae tair afon yn llifo yn y bae y tu mewn i derfynau'r ddinas (Rio Yumuri, San Juan, a Canimar). I'r de-ddwyrain, mae'r dirwedd yn codi i fryn o'r enw Pan de Matanzas, wedi'i rannu o arfordir yr Iwerydd gan Gwm Yumuri a chrib arfordirol.

Mae dinas Matanzas wedi'i rhannu'n dair cymdogaeth: Versalles, Matanzas, a Pueblo Nuevo. Rhennir y fwrdeistref i mewn i'r barrios o Bachicha, Bailén, Barracones, Bellamar, Camarioca, Cárcel, Ceiba Mocha, Colón, Corral Nuevo, Guanábana, Ojo de Agua, Refugio, San Luis, San Severino, Simpson y Monserrate, Versalles a Yumurí.^[1]

Atyniadau

Amgueddfa Fferyllol - sefydlwyd ym 1882
Museo Historico Provincial de Matanzas - Amgueddfa Hanes y Dalaith
Theatr Sauto - Teatro Sauto - Wedi'i hagor ym 1863, mae'r theatr yn cynnal dramâu, opera, bale, a chyngherddau symffonig. Mae'n Heneb Genedlaethol o Giwba.^[5]
Catedral San Carlos De Borromeo
Mae ogofâu Bellamar yn agos, ac maent hefyd yn Heneb Genedlaethol o Giwba.
Hwylio ar Afon Canimar
Pontydd Matanzas
Casino Español - Nawr yn cael ei adfer (Mai 2008).
Ysgol Uwchradd Matanzas (Palm Coast)
Necropolis de San Carlos Borromeo
Quinta de Bellamar, tŷ treftadaeth ac eglwys

Cyfeiriadau

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 Guije.com. "Matanzas" (yn Sbaeneg). Cyrchwyd 2007-10-07.
↑ "Matanzas". www.cubagenweb.org.
↑ Bergad, Laird W. Cuban Rural Society in the Nineteenth Century: The Social and Economic History of Monoculture in Matanzas. Princeton University Press, 1990.
↑ Matanzas legend (pdf)
↑ National Council for Cultural Heritage. "National Monuments in Cuba" (yn Sbaeneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-12-11. Cyrchwyd 2007-10-09.

[guije-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 Guije.com. "Matanzas" (yn Sbaeneg). Cyrchwyd 2007-10-07.

[2] "Matanzas". www.cubagenweb.org.

[Bergard-3] Bergad, Laird W. Cuban Rural Society in the Nineteenth Century: The Social and Economic History of Monoculture in Matanzas. Princeton University Press, 1990.

[4] Matanzas legend (pdf)

[cnpc-5] National Council for Cultural Heritage. "National Monuments in Cuba" (yn Sbaeneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-12-11. Cyrchwyd 2007-10-09.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]