Abïl

Abïl / Tuet (leprosy) ee tuaany ë lɔc ɣook të cii rɛntuaanyë ye rɛn puɔl guɔ̈p gɔɔt. Yen acï mɛnhraan ŋic ë tëmec apɛi. Në yaköle, abïl ayee cɔɔl Tuaany Hassen, ciɛkë ë rin rɛn wär cë kɔ̈mluɔ̈ɔ̈k de abïl kenë yök, rɛn cɔl Gerhard Armaeur Hassen. Yen ayee kɔ̈mluɔ̈ɔ̈k yecɔɔl maikobaktiriöm lepari bɛ̈ɛ̈i. Raan nɔŋ abïl ayee cɔɔl abïl. Agut run 2004, kɔc cï thɔ̈ɔ̈ŋ ke cï wuɔɔk në tuaany Hassen ayee 400,000. Yök ë tuaany, arilic ë rin yenë göör bë rëër ka rɛn tuaany abïl tëmec apɛi. Dɔ̈ aya, tëcit 95% në kɔc acie tuaany ke dɔm, në rin guɛ̈r atitguɔpden ee abïl yai. Atutuul (cases) juɛ̈ɛ̈c abïl aröt looi pan yee cɔɔl India, ku jɔl yaa bɛ̈i kɔ̈k lɔtueŋ. Ayee lueel an tuaany abïl ee tɔ̈ America ɣɔn thɛɛr. Abïl aliu tënë bɛ̈i cë lɔtueŋ yiic. Yen aliu në rin nɔŋ kek wal puɔth ë kɔ̈mluɔ̈ɔ̈k abïl nɔ̈k. Ɣɔn thɛɛr, abïl ayee tïŋ keye ciɛ̈n ë Nhialic tënë rɛn cï tuaany abïl dɔm.

Kïtë tuaany abïl anɔŋ yic ɣɔ̈ncïguet (spot) ku ɣɔncïɣoor (patches) në dɛ̈l kɔ̈u, ku weer ke piny ne dɛ̈l kɔ̈u. Keek ɣɔ̈ncïɣöör ke, aa ɣɛr ku aköldɔ̈, ka thith të thööŋëke ke dɛ̈l cituaany. Ɣɔ̈ncïɣöör aayee nhïm ke lööny wei thin ku acie gɔ̈t ŋic tëgɔɔt ë ke. Rɛlɣɛr ayee röt ruk thïn. Të cï tuaany ceŋ, ke raan acie gɔ̈t ku tuɛ̈ny bɛn ŋic. Tëtöök (leptome) abïl tɔ̈ ɣɔ̈nciɣöör cök, ee dɛ̈l ku rïŋ jal ŋet abïk thök. Kɔc cï abïl dɔm, aciyee abïl ye nɔ̈k, atuɛnytuɛny kɔ̈k, kek aa ke nɔ̈k. Në run juɛ̈c, akut ë panmacalei da abïl eceŋ në thuööc nhom, thuööc de Molokai ye cɔɔl Kalaupapa, pan yee cɔɔl Hawai. Ë tɛ̈ɛ̈n, kɔc kiith cï abïl dɔm Amerika akaye kut ku toocëke bïk lɔ ceŋ në ye thuööc kënë nhom.