Filibuster
Filibuster (wendiş ['fɪlɪbʌstə]) termêko sîyasî yo û tarîfê yew taktîkê taloqkerdiş û vindarnayîşê qeraran keno. No taktîk bitaybetî parlamentoyê DYA de bî namdar. Rastîye de, her sîstemo demokratîk taktîkê Filibusterî nas keno. Wina parlamenterî, bitaybetî yê muxalefetî, ceribnenê ke yew qerar, qanûn yan raydayîş mêro kerdene yan heta ke netîce vurîya, bêro taloq kerdene.
Etîmolojî
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Çekuya filibusterî hollandkî vrijbuiter (korsan) ra yeno. Hollandkî ra kewte franskî flibustier, uca ra vîyarnaye spankî filibustero, peynîye de sey filibuster îngilizkîya Amerika de ca girewto. Destpêkê seserra 19. de, çekuya filibusterî seba maceraperestanê leşkerkîyan ameye vatene, la nêmeyê seserre ra heta peynîya ci, DYA de bîye hemmanaya "astengkerdişê raverşîyayîşê parlamenterî".
Ûsul
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Kar û meselanê parlamentoyî de normal de wext zêde çin o. Pê munaqeşeyanê dergûdilayan hem tesewiro nikayên asteng beno hem zî rojeve raver nêşona. Bi nê tewirî, muxalefet şêno prosesê qerardîyayîşî manîpule bikero. Herçiqas ke taloq û astengkerdişî sînorkerde yê, semedê kêmbîyayîşê wextî ra taktîkê filibusterî zafane serkewte yo.
Herçiqas ke filibuster DYA de bî namdar, tarîx de xeylê cayan de nas bîyo. Sey nimûne, Împeratorîya Roma de "qiseykerdişê Maratonî" estbîyê. Jul Caesarî bi xo kitabê xo "De bello civili" (Cengê Zereyî Ser o) de qal keno ke dişmenê xo Catoyî pêro roje meclis de bêmabên heta şan qisey kerdo. O dem mecbur bî ke meclis heta ke awanşîyayîşê tîje qerar bidîyo. Coka qiseykerdişê Catoyî yê dergûdilayî hacetêko tesîrdar bîyî.