Papers by Ferah Turker İlter
1. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyum Bildirileri -Merkezi Asya'dan Avrupa'ya Türk Kültürü-, 2023
Altai children’s literature, following a parallel course with Altai written literature, gave its ... more Altai children’s literature, following a parallel course with Altai written literature, gave its first samples in the last periods of Tsarist Russia, but developed in mainly in the Soviet Union period. Oral literature products and translations from Russian and western literature have been the sources of Altai children’s literature. Nowadays, one of the most important representatives of Altai children’s literature is Kuler Tepukov. Tepukov is a name that draws attention both with his works and his publishing activities. In this study, after giving general information about Altai children’s literature will be evaluated the contirubutions of Küler Tepukov’s to children’s literature.
Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 22/2, 2022
Epics, tales and legends each of which has an important place in the rich Altai oral tradition ar... more Epics, tales and legends each of which has an important place in the rich Altai oral tradition are of the sources providing us with information about the traditional belief system. In particular, it is a rich treasury of demonic beings, whose origins date back to the archaic period. Among these beings, it is seen that the narratives about “Almıs” are more common. It has been denoted by notable researchers that demon, which is called “Almıs”, “Almın”, “Albın” or “Albıs” among the Altays, corresponds to the “Alkarısı” found in almost all Turkish tribes. Examining the narratives about Almıs in the Altai oral tradition, it is essential to state that there is not only a single conception of Almıs but also it appears in many different appearances. Envisioned as an anthropomorphic being, this demon has many extraordinary physical features. These extraordinary features of Almıs emphasize her fearfulness and strengthen her imagination as a demonic being. In this article, based on Altai legends, a review and evaluation will be made on the imagination of this demonic being in the traditional Altai belief system.
Lietuvos istorijos studijos, 2008
III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi "Dede Korkut ve Türk Dünyası" Bildiriler Kitabı, 2016
ÇÜTAD Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2022
Yeni tip koronavirüs (COVID-19), 2019 yılının sonunda Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkmış ve ilk ... more Yeni tip koronavirüs (COVID-19), 2019 yılının sonunda Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkmış ve ilk vakaların tespit edilmesinden kısa süre sonra tüm dünyayı tehdit eden bir salgına dönüşmüştür. Koronavirüs salgını, insanlık tarihi boyunca görülen her salgın gibi, ekonomik, siyasal ve toplumsal sonuçları itibarıyla toplumları derinden etkilemiş ve edebiyata konu olmuştur. Bu makalede, çağdaş Irak Türkmen edebiyatının en önemli şairlerinden Mehmet Ömer Kazancı'nın koronavirüs salgını üzerine yazdığı şiirler incelenmiştir. Toplumun sorunlarına her zaman duyarlı olan Kazancı, salgın döneminde yaşananlara kayıtsız kalmamış ve genelde Irak halkının özelde ise Türkmenlerin bu salgından nasıl etkilendiğini şiirleri aracılığıyla dile getirmiştir.
Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 2018
Avlanma, Altay Türklerinin hayatında en eski dönemlerden beri önemli geçim
kaynakları arasında ... more Avlanma, Altay Türklerinin hayatında en eski dönemlerden beri önemli geçim
kaynakları arasında yer almıştır. Altay Türklerinin doğadaki her unsuru canlı birer
varlık olarak tasavvur etmeleri ve hayvanların, bulundukları dağa, taygaya, ormana
ait olduklarını düşünmeleri, avcılıkla ilgili türlü pratiklerin oluşmasına yol açmıştır.
Ava çıkmanın bir ritüel olarak gerçekleştirildiği Altay Türklerinde bu pratikler, ava
çıkmadan önce başlamakta, avlanma esnasında ve sonrasında da devam etmektedir.
Bunlardan bir kısmı, avcının yerine getirmesi gereken pratiklerken, bir kısmı da sakınması gereken davranışlar, yani yasaklardır. Avcı, ancak tüm bu pratikleri yerine
getirdiği takdirde başarılı bir şekilde avlanabilmektedir. Makalemizde avcılıkla ilgili
tüm bu pratikler, “Ava Çıkmadan Önce Uygulanan Pratikler”, “Avlanma Esnasında
Uygulanan Pratikler” ve “Avdan Sonra Uygulanan Pratikler” olarak üç başlık altında
incelenecek, ardından avlanmanın efsanelerde nasıl yer aldığı hususuna değinilecektir.
Anahtar kelimeler: Altay, avcılık, efsane, iye, ritüel, inanış.
Abstract:
Hunting has been an important source of livelihood since the earliest times in the
life of Altai Turks. Every element of the nature of Altai Turks to conception of the kinds
entities and they think that animals belong to the mountains, taiga and forests and
they have led to the evolution of the kinds of hunting practices. Hunting is performed
as a ritual of the Altai Turks these practices starts before the hunt and continue during
and after hunting. Some of these are the practices wich the hunter must perform others are the behaviors that must be avoided that is forbidden. The hunter can only successfully hunt if he does fulfill all these practices. In our article about all these hunting practices “Practices Applied Before the Hunting”, “Practices Applied During the
Hunting”, “Practices Performed After the Hunting” will be examined under three
headings then the hunting legend.
Keywords: Altai, hunting, legend, protective spirit, ritual, belief.
Türkologiya, 2017
Идея Вселенной возникла у тюрков еще издавна, со временем подвергаясь различным изменениям под вл... more Идея Вселенной возникла у тюрков еще издавна, со временем подвергаясь различным изменениям под влиянием новых культур и религий. Тюрки верили в то, что Вселенная состоит из небосвода, Земли и подземного мира, считая, что на небесах находятся Бог и духи, на Земле – живые существа и владельцы вод и земель, а под землей – храбрость и враждебные духи. В книге Деде Горгуда, считающейся произведением огузских тюрков переходного периода, литературный текст которого был составлен в 15 веке, также ясно выражена идея Вселенной. В данной статье рассматривается идея Вселенной, состоящей из 3-х компонентов, в книге Деде Горгуда и анализируются следы традиционной религиозной системы тюрков и влияние Ислама.
Özet
Türklerde evren tasavvuru çok eski dönemlerde teşekkül etmiş, zaman içerisinde
girdikleri yeni kültür çevreleri ve dinlerin de etkisiyle türlü değişikliklere uğramıştır. Türklerde evrenin, gökyüzü, yeryüzü ve yeraltından oluştuğuna; gökyüzünde Tanrı ile yardımcı ruhların, yeryüzünde canlılar ile yer-su iyelerinin, yeraltında ise Erlik ile kötü ruhların bulunduğuna inanılmıştır. 15. yüzyılda yazıya geçirilen ve Oğuz Türklerinin geçiş dönemi eseri olarak kabul edilen Dede Korkut Kitabı’nda da bu evren tasavvuru açık bir şekilde görülmektedir. Bu makalede, Dede Korkut Kitabı’nda yer alan bu üçlü evren tasavvuru incelenecek ve Türklerin geleneksel inanç sistemlerinin izleri ile İslamiyet’in tesiri değerlendirilecektir.
Abstract
The Turks had a concept of the Universe since time immemorial, which underwent
many changes under the influence of new cultures and religions. The Turks believed that the Universe consisted of the sky, the Earth, and the underground world; they thought that God and the spirits were in the sky, that living beings and the masters of the waters and lands were on the Earth, and that bravery and hostile spirits were underground. The concept of the Universe is also clearly expressed in “The Book of Dada Gorgud”, which is considered a work of the Oghuz Turks of the transitional period and was put into writing in the 15th century. This article considers the concept of the Universe as consisting of three components which is found in “The Book of Dada Gorgud”, and, at the same time, analyses the traces of the Turks’ traditional religious system and the influence of Islam.
There are three important stages as the transition periods in human life:
birth, marriage and dea... more There are three important stages as the transition periods in human life:
birth, marriage and death. Societies attach great importance to these periods and
every society implements a variety of practices within ther belief systems. During these periods of transition, these practices are realized to celebrate, protect and announce
people the periods. Transition rituals have an important function to preserve the
continuity of culture and tradition. This becomes more important especially for small
groups like Tuvan Turks who live in the Republic of Tuva, a federal
state of Russia. As Tuvans were the majority of the population living in Tuvan
Republic and they had an independent state, they kept more of their identity and also
protected their language and culture better than other Turkic tribes in Siberia. So
those rituals preserved their place within their tradition despite the fact that several
changes naturally occurred in time and some of the practices were forgotten. In this
article, the transition rituals of Tuvan are examined under three headings: "birth",
"marriage" and "death" . Practices in each period are handled and changes taking
place in time are evaluated considering their cultural substructure.
The World War II is one of the most devastating events in the Soviet history.
Both the Soviet Uni... more The World War II is one of the most devastating events in the Soviet history.
Both the Soviet Union and Altai Turks warred and hundreds of young men from
Altai went to the battlefield. The rest of the people stayed behind the front lines
and served their country. They sent all their properties to the battlefield. After
the World War II although the Soviet Union won the war, destitution and the
loss of their beloved ones remained in Altai. Today they still pick up the pieces.
This depression era had an impact on literature. The influence of World War II
on Modern Altai Literature will be emphasized in this article.
Milli Folklor, 2012
Altai Turks, who has located within the Russian Federation so far, have lived with many different... more Altai Turks, who has located within the Russian Federation so far, have lived with many different communities throughout the history and have remained under the influence of many other belief systems. Having kept their traditional belief systems alive, Altai Turks on the other side have also adopted the nuances, which were taken from the new cultures they have already met. As a result they have a very rich oral tradition. Their epics, tales, legends are the primary creations that reflect this tradition. Some unnatural creatures in the belief system are used as “leitmotif” in the above mentioned
genres. Celbegen, who generally has seven heads and eats people in the narratives, is also one of unnatural creatures. Celbegen, who makes people to be frighten or to be loathen due to its physical and characteristic properties, appears in the narratives either by supporting the evildoers or directly by being the evildoers itself. This situation is actually related to its existence in Erlik’s vassal, because according to Altai Turks’ belief system defective creatures such as snake, bear, camel, etc. and bad spirits such as alkarısı, şulmus, Celbegen were created by Erlik. These creatures are used to live in underground with Erlik and they are being sent to the Earth to do evil on all occassions. This defective soul, which are named as “Celbegen”, “Elbegen” or “Celven” by Altai Turks, takes places in their epics, tales and legends very often. Thus, in this paper the forms of Celbegen’s existences in the above-mentioned narratives will be analyzed, the common characteristics of this type will be defined and evaluated and finally its role in the narratives will be discussed.
Özet
Bugün, Rusya Federasyonu içerisinde yaşayan Altay Türkleri, tarih boyunca pek çok halkla bir arada bulunmuşlar ve pek çok inanç sisteminin etkisi altında kalmışlardır. Altay Türkleri, bir taraftan geleneksel inanç sistemlerini muhafaza ederlerken diğer taraftan karşılaştıkları yeni kültürlerden aldıkları unsurları da benimsemişler ve tüm bunların neticesinde çok zengin bir sözlü geleneğe sahip olmuşlardır. Onların
destanları, masalları, efsaneleri bu geleneği aksettiren ürünlerin başında gelmektedir. Altay Türklerinin inanç sistemi içinde bazı olağanüstü varlıklar, yukarıda saydığımız türler içinde “leitmotif” olarak kullanılmaktadır. Anlatmalarda genellikle yedi başlı ve insan eti yiyen “Celbegen” de bunlardan biridir. Sahip olduğu fiziksel ve karakter özellikleriyle insanda ürküntü ve tiksinti uyandıran Celbegen, genellikle kötü olanın yanında ya da kötülük yapan taraf olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum, aslında onun Erlik’in tebaasından olmasıyla alakalıdır; çünkü Altay Türklerinin inanç sistemine göre, yılan, ayı, deve gibi kusurlu sayılan varlıklar ile alkarısı, şulmus, Celbegen
gibi kötü ruhlar Erlik tarafından yaratılmıştır. Bu varlıklar Erlik ile birlikte yeraltında yaşamakta ve kötülük yapmak için her fırsatta yeryüzüne gönderilmektedir. Altay Türkleri tarafından “Celbegen”, “Elbegen” ya da “Celven” olarak adlandırılan bu kötü ruh, destan, masal ve efsanelerde sıkça karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede de Celbegen’in söz konusu anlatmalardaki yer alış biçimleri incelenecek ve bu tipin ortak özellikleri tespit edilip, değerlendirilerek anlatmalardaki rolleri tartışılacaktır.
Books by Ferah Turker İlter
Sibirya Çalışmaları-I, 2023
Türk Dünyasından Çocuk Şiirleri-2, (Ed. Erol Sakallı & Soner Sağlam), 2021
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE MANİSA Şehzade II. Mehmet ve Manisa Tarihi - Kültürü – Ekonomisi , 2018
Manisa-Salihli’de yaşayan Kazaklar, 1950’li yıllarında iskânlı göçmen olarak
kabul edilmelerinin... more Manisa-Salihli’de yaşayan Kazaklar, 1950’li yıllarında iskânlı göçmen olarak
kabul edilmelerinin neticesinde Türkiye’ye yerleşen Doğu Türkistan Kazaklarıdır.
Bugün “Türkiye Kazakları” olarak da adlandırabildiğimiz bu grup, Çin’in Doğu
Türkistan bölgesinde yaşarken yönetimle yaşadıkları türlü sıkıntılar neticesinde göç
etmek durumunda kalmışlardır. İlk kafile 1930’lu yıllarda yola çıkmış ve1950’lere
kadar göçler devam etmiştir. Göç eden Kazaklar, Himalaya dağlarını aşarak Tibet
üzerinden Hindistan’a ulaşmışlar ve oradan Türkiye ile irtibata geçerek, iskanlı göçmen
olarak kabul edilmişlerdir. 1952-1954 yıllarında da Türkiye’ye yerleşmişlerdir.
Anavatanları Doğu Türkistan’dan göç etmek zorunda kalan Kazakların,
Türkiye’ye yerleşmek istemelerindeki sebep kendi kültürlerini, kimliklerini en iyi bu
ülkede muhafaza edebileceklerine olan inançları olmuştur. Nitekim Türkiye’de
aradıkları imkanları bulmuşlar ve bu ülkeyi vatan edinmişlerdir. Ancak yine de yeni
vatanlarında sahip oldukları sosyo-ekonomik şartların farklılığı, bu ülkenin kültürünün
etkisi altında kalmaları, teknolojinin hızla gelişmesiyle dünyanın değişmesi vb.
sebeplerle birlikte kültürlerinde de değişiklikler yaşanmıştır.
Bu bildiride, Doğu Türkistan KazaklarınınTürkiye’ye geldiklerinde ilk iskan
ettirildikleri bölgelerden biri olan Manisa’nın Salihli ilçesinde yaşayan Kazaklar esas
alınacaktır. Salihli’ye geldiklerinde, göçmenler için inşa edilen “Kurtuluş Mahallesi”ne
yerleştirilen Kazaklar, bugün hala aynı mahallede ikamet etmektedirler. İlk geldikleri
dönemden sonra diğer şehirlerden gelip buraya yerleşen Kazaklar olduğu gibi, gerek
yurt içine (başta İstanbul olmak üzere) gerekse yurt dışına önemli ölçüde göç de yaşanmıştır. Ancak yine de belli ölçüde bir nüfus bu mahallede birlikte yaşamakta ve
kültürlerini muhafaza etmeye çalışmaktadırlar. Bu bildiride de Manisa-Salihli’de
yaşayan Kazak Türkleriningeleneksel kültürlerini devam ettirdikleri düğün gelenekleri
incelenecek, yerli kültürle olan ilişkileri ve yaşanan değişmeler değerlendirilecektir.
TÜRKMEN BİLGESİ-Fikret Türkmen Armağanı, 2015
Uploads
Papers by Ferah Turker İlter
kaynakları arasında yer almıştır. Altay Türklerinin doğadaki her unsuru canlı birer
varlık olarak tasavvur etmeleri ve hayvanların, bulundukları dağa, taygaya, ormana
ait olduklarını düşünmeleri, avcılıkla ilgili türlü pratiklerin oluşmasına yol açmıştır.
Ava çıkmanın bir ritüel olarak gerçekleştirildiği Altay Türklerinde bu pratikler, ava
çıkmadan önce başlamakta, avlanma esnasında ve sonrasında da devam etmektedir.
Bunlardan bir kısmı, avcının yerine getirmesi gereken pratiklerken, bir kısmı da sakınması gereken davranışlar, yani yasaklardır. Avcı, ancak tüm bu pratikleri yerine
getirdiği takdirde başarılı bir şekilde avlanabilmektedir. Makalemizde avcılıkla ilgili
tüm bu pratikler, “Ava Çıkmadan Önce Uygulanan Pratikler”, “Avlanma Esnasında
Uygulanan Pratikler” ve “Avdan Sonra Uygulanan Pratikler” olarak üç başlık altında
incelenecek, ardından avlanmanın efsanelerde nasıl yer aldığı hususuna değinilecektir.
Anahtar kelimeler: Altay, avcılık, efsane, iye, ritüel, inanış.
Abstract:
Hunting has been an important source of livelihood since the earliest times in the
life of Altai Turks. Every element of the nature of Altai Turks to conception of the kinds
entities and they think that animals belong to the mountains, taiga and forests and
they have led to the evolution of the kinds of hunting practices. Hunting is performed
as a ritual of the Altai Turks these practices starts before the hunt and continue during
and after hunting. Some of these are the practices wich the hunter must perform others are the behaviors that must be avoided that is forbidden. The hunter can only successfully hunt if he does fulfill all these practices. In our article about all these hunting practices “Practices Applied Before the Hunting”, “Practices Applied During the
Hunting”, “Practices Performed After the Hunting” will be examined under three
headings then the hunting legend.
Keywords: Altai, hunting, legend, protective spirit, ritual, belief.
Özet
Türklerde evren tasavvuru çok eski dönemlerde teşekkül etmiş, zaman içerisinde
girdikleri yeni kültür çevreleri ve dinlerin de etkisiyle türlü değişikliklere uğramıştır. Türklerde evrenin, gökyüzü, yeryüzü ve yeraltından oluştuğuna; gökyüzünde Tanrı ile yardımcı ruhların, yeryüzünde canlılar ile yer-su iyelerinin, yeraltında ise Erlik ile kötü ruhların bulunduğuna inanılmıştır. 15. yüzyılda yazıya geçirilen ve Oğuz Türklerinin geçiş dönemi eseri olarak kabul edilen Dede Korkut Kitabı’nda da bu evren tasavvuru açık bir şekilde görülmektedir. Bu makalede, Dede Korkut Kitabı’nda yer alan bu üçlü evren tasavvuru incelenecek ve Türklerin geleneksel inanç sistemlerinin izleri ile İslamiyet’in tesiri değerlendirilecektir.
Abstract
The Turks had a concept of the Universe since time immemorial, which underwent
many changes under the influence of new cultures and religions. The Turks believed that the Universe consisted of the sky, the Earth, and the underground world; they thought that God and the spirits were in the sky, that living beings and the masters of the waters and lands were on the Earth, and that bravery and hostile spirits were underground. The concept of the Universe is also clearly expressed in “The Book of Dada Gorgud”, which is considered a work of the Oghuz Turks of the transitional period and was put into writing in the 15th century. This article considers the concept of the Universe as consisting of three components which is found in “The Book of Dada Gorgud”, and, at the same time, analyses the traces of the Turks’ traditional religious system and the influence of Islam.
birth, marriage and death. Societies attach great importance to these periods and
every society implements a variety of practices within ther belief systems. During these periods of transition, these practices are realized to celebrate, protect and announce
people the periods. Transition rituals have an important function to preserve the
continuity of culture and tradition. This becomes more important especially for small
groups like Tuvan Turks who live in the Republic of Tuva, a federal
state of Russia. As Tuvans were the majority of the population living in Tuvan
Republic and they had an independent state, they kept more of their identity and also
protected their language and culture better than other Turkic tribes in Siberia. So
those rituals preserved their place within their tradition despite the fact that several
changes naturally occurred in time and some of the practices were forgotten. In this
article, the transition rituals of Tuvan are examined under three headings: "birth",
"marriage" and "death" . Practices in each period are handled and changes taking
place in time are evaluated considering their cultural substructure.
Both the Soviet Union and Altai Turks warred and hundreds of young men from
Altai went to the battlefield. The rest of the people stayed behind the front lines
and served their country. They sent all their properties to the battlefield. After
the World War II although the Soviet Union won the war, destitution and the
loss of their beloved ones remained in Altai. Today they still pick up the pieces.
This depression era had an impact on literature. The influence of World War II
on Modern Altai Literature will be emphasized in this article.
genres. Celbegen, who generally has seven heads and eats people in the narratives, is also one of unnatural creatures. Celbegen, who makes people to be frighten or to be loathen due to its physical and characteristic properties, appears in the narratives either by supporting the evildoers or directly by being the evildoers itself. This situation is actually related to its existence in Erlik’s vassal, because according to Altai Turks’ belief system defective creatures such as snake, bear, camel, etc. and bad spirits such as alkarısı, şulmus, Celbegen were created by Erlik. These creatures are used to live in underground with Erlik and they are being sent to the Earth to do evil on all occassions. This defective soul, which are named as “Celbegen”, “Elbegen” or “Celven” by Altai Turks, takes places in their epics, tales and legends very often. Thus, in this paper the forms of Celbegen’s existences in the above-mentioned narratives will be analyzed, the common characteristics of this type will be defined and evaluated and finally its role in the narratives will be discussed.
Özet
Bugün, Rusya Federasyonu içerisinde yaşayan Altay Türkleri, tarih boyunca pek çok halkla bir arada bulunmuşlar ve pek çok inanç sisteminin etkisi altında kalmışlardır. Altay Türkleri, bir taraftan geleneksel inanç sistemlerini muhafaza ederlerken diğer taraftan karşılaştıkları yeni kültürlerden aldıkları unsurları da benimsemişler ve tüm bunların neticesinde çok zengin bir sözlü geleneğe sahip olmuşlardır. Onların
destanları, masalları, efsaneleri bu geleneği aksettiren ürünlerin başında gelmektedir. Altay Türklerinin inanç sistemi içinde bazı olağanüstü varlıklar, yukarıda saydığımız türler içinde “leitmotif” olarak kullanılmaktadır. Anlatmalarda genellikle yedi başlı ve insan eti yiyen “Celbegen” de bunlardan biridir. Sahip olduğu fiziksel ve karakter özellikleriyle insanda ürküntü ve tiksinti uyandıran Celbegen, genellikle kötü olanın yanında ya da kötülük yapan taraf olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum, aslında onun Erlik’in tebaasından olmasıyla alakalıdır; çünkü Altay Türklerinin inanç sistemine göre, yılan, ayı, deve gibi kusurlu sayılan varlıklar ile alkarısı, şulmus, Celbegen
gibi kötü ruhlar Erlik tarafından yaratılmıştır. Bu varlıklar Erlik ile birlikte yeraltında yaşamakta ve kötülük yapmak için her fırsatta yeryüzüne gönderilmektedir. Altay Türkleri tarafından “Celbegen”, “Elbegen” ya da “Celven” olarak adlandırılan bu kötü ruh, destan, masal ve efsanelerde sıkça karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede de Celbegen’in söz konusu anlatmalardaki yer alış biçimleri incelenecek ve bu tipin ortak özellikleri tespit edilip, değerlendirilerek anlatmalardaki rolleri tartışılacaktır.
Books by Ferah Turker İlter
kabul edilmelerinin neticesinde Türkiye’ye yerleşen Doğu Türkistan Kazaklarıdır.
Bugün “Türkiye Kazakları” olarak da adlandırabildiğimiz bu grup, Çin’in Doğu
Türkistan bölgesinde yaşarken yönetimle yaşadıkları türlü sıkıntılar neticesinde göç
etmek durumunda kalmışlardır. İlk kafile 1930’lu yıllarda yola çıkmış ve1950’lere
kadar göçler devam etmiştir. Göç eden Kazaklar, Himalaya dağlarını aşarak Tibet
üzerinden Hindistan’a ulaşmışlar ve oradan Türkiye ile irtibata geçerek, iskanlı göçmen
olarak kabul edilmişlerdir. 1952-1954 yıllarında da Türkiye’ye yerleşmişlerdir.
Anavatanları Doğu Türkistan’dan göç etmek zorunda kalan Kazakların,
Türkiye’ye yerleşmek istemelerindeki sebep kendi kültürlerini, kimliklerini en iyi bu
ülkede muhafaza edebileceklerine olan inançları olmuştur. Nitekim Türkiye’de
aradıkları imkanları bulmuşlar ve bu ülkeyi vatan edinmişlerdir. Ancak yine de yeni
vatanlarında sahip oldukları sosyo-ekonomik şartların farklılığı, bu ülkenin kültürünün
etkisi altında kalmaları, teknolojinin hızla gelişmesiyle dünyanın değişmesi vb.
sebeplerle birlikte kültürlerinde de değişiklikler yaşanmıştır.
Bu bildiride, Doğu Türkistan KazaklarınınTürkiye’ye geldiklerinde ilk iskan
ettirildikleri bölgelerden biri olan Manisa’nın Salihli ilçesinde yaşayan Kazaklar esas
alınacaktır. Salihli’ye geldiklerinde, göçmenler için inşa edilen “Kurtuluş Mahallesi”ne
yerleştirilen Kazaklar, bugün hala aynı mahallede ikamet etmektedirler. İlk geldikleri
dönemden sonra diğer şehirlerden gelip buraya yerleşen Kazaklar olduğu gibi, gerek
yurt içine (başta İstanbul olmak üzere) gerekse yurt dışına önemli ölçüde göç de yaşanmıştır. Ancak yine de belli ölçüde bir nüfus bu mahallede birlikte yaşamakta ve
kültürlerini muhafaza etmeye çalışmaktadırlar. Bu bildiride de Manisa-Salihli’de
yaşayan Kazak Türkleriningeleneksel kültürlerini devam ettirdikleri düğün gelenekleri
incelenecek, yerli kültürle olan ilişkileri ve yaşanan değişmeler değerlendirilecektir.
kaynakları arasında yer almıştır. Altay Türklerinin doğadaki her unsuru canlı birer
varlık olarak tasavvur etmeleri ve hayvanların, bulundukları dağa, taygaya, ormana
ait olduklarını düşünmeleri, avcılıkla ilgili türlü pratiklerin oluşmasına yol açmıştır.
Ava çıkmanın bir ritüel olarak gerçekleştirildiği Altay Türklerinde bu pratikler, ava
çıkmadan önce başlamakta, avlanma esnasında ve sonrasında da devam etmektedir.
Bunlardan bir kısmı, avcının yerine getirmesi gereken pratiklerken, bir kısmı da sakınması gereken davranışlar, yani yasaklardır. Avcı, ancak tüm bu pratikleri yerine
getirdiği takdirde başarılı bir şekilde avlanabilmektedir. Makalemizde avcılıkla ilgili
tüm bu pratikler, “Ava Çıkmadan Önce Uygulanan Pratikler”, “Avlanma Esnasında
Uygulanan Pratikler” ve “Avdan Sonra Uygulanan Pratikler” olarak üç başlık altında
incelenecek, ardından avlanmanın efsanelerde nasıl yer aldığı hususuna değinilecektir.
Anahtar kelimeler: Altay, avcılık, efsane, iye, ritüel, inanış.
Abstract:
Hunting has been an important source of livelihood since the earliest times in the
life of Altai Turks. Every element of the nature of Altai Turks to conception of the kinds
entities and they think that animals belong to the mountains, taiga and forests and
they have led to the evolution of the kinds of hunting practices. Hunting is performed
as a ritual of the Altai Turks these practices starts before the hunt and continue during
and after hunting. Some of these are the practices wich the hunter must perform others are the behaviors that must be avoided that is forbidden. The hunter can only successfully hunt if he does fulfill all these practices. In our article about all these hunting practices “Practices Applied Before the Hunting”, “Practices Applied During the
Hunting”, “Practices Performed After the Hunting” will be examined under three
headings then the hunting legend.
Keywords: Altai, hunting, legend, protective spirit, ritual, belief.
Özet
Türklerde evren tasavvuru çok eski dönemlerde teşekkül etmiş, zaman içerisinde
girdikleri yeni kültür çevreleri ve dinlerin de etkisiyle türlü değişikliklere uğramıştır. Türklerde evrenin, gökyüzü, yeryüzü ve yeraltından oluştuğuna; gökyüzünde Tanrı ile yardımcı ruhların, yeryüzünde canlılar ile yer-su iyelerinin, yeraltında ise Erlik ile kötü ruhların bulunduğuna inanılmıştır. 15. yüzyılda yazıya geçirilen ve Oğuz Türklerinin geçiş dönemi eseri olarak kabul edilen Dede Korkut Kitabı’nda da bu evren tasavvuru açık bir şekilde görülmektedir. Bu makalede, Dede Korkut Kitabı’nda yer alan bu üçlü evren tasavvuru incelenecek ve Türklerin geleneksel inanç sistemlerinin izleri ile İslamiyet’in tesiri değerlendirilecektir.
Abstract
The Turks had a concept of the Universe since time immemorial, which underwent
many changes under the influence of new cultures and religions. The Turks believed that the Universe consisted of the sky, the Earth, and the underground world; they thought that God and the spirits were in the sky, that living beings and the masters of the waters and lands were on the Earth, and that bravery and hostile spirits were underground. The concept of the Universe is also clearly expressed in “The Book of Dada Gorgud”, which is considered a work of the Oghuz Turks of the transitional period and was put into writing in the 15th century. This article considers the concept of the Universe as consisting of three components which is found in “The Book of Dada Gorgud”, and, at the same time, analyses the traces of the Turks’ traditional religious system and the influence of Islam.
birth, marriage and death. Societies attach great importance to these periods and
every society implements a variety of practices within ther belief systems. During these periods of transition, these practices are realized to celebrate, protect and announce
people the periods. Transition rituals have an important function to preserve the
continuity of culture and tradition. This becomes more important especially for small
groups like Tuvan Turks who live in the Republic of Tuva, a federal
state of Russia. As Tuvans were the majority of the population living in Tuvan
Republic and they had an independent state, they kept more of their identity and also
protected their language and culture better than other Turkic tribes in Siberia. So
those rituals preserved their place within their tradition despite the fact that several
changes naturally occurred in time and some of the practices were forgotten. In this
article, the transition rituals of Tuvan are examined under three headings: "birth",
"marriage" and "death" . Practices in each period are handled and changes taking
place in time are evaluated considering their cultural substructure.
Both the Soviet Union and Altai Turks warred and hundreds of young men from
Altai went to the battlefield. The rest of the people stayed behind the front lines
and served their country. They sent all their properties to the battlefield. After
the World War II although the Soviet Union won the war, destitution and the
loss of their beloved ones remained in Altai. Today they still pick up the pieces.
This depression era had an impact on literature. The influence of World War II
on Modern Altai Literature will be emphasized in this article.
genres. Celbegen, who generally has seven heads and eats people in the narratives, is also one of unnatural creatures. Celbegen, who makes people to be frighten or to be loathen due to its physical and characteristic properties, appears in the narratives either by supporting the evildoers or directly by being the evildoers itself. This situation is actually related to its existence in Erlik’s vassal, because according to Altai Turks’ belief system defective creatures such as snake, bear, camel, etc. and bad spirits such as alkarısı, şulmus, Celbegen were created by Erlik. These creatures are used to live in underground with Erlik and they are being sent to the Earth to do evil on all occassions. This defective soul, which are named as “Celbegen”, “Elbegen” or “Celven” by Altai Turks, takes places in their epics, tales and legends very often. Thus, in this paper the forms of Celbegen’s existences in the above-mentioned narratives will be analyzed, the common characteristics of this type will be defined and evaluated and finally its role in the narratives will be discussed.
Özet
Bugün, Rusya Federasyonu içerisinde yaşayan Altay Türkleri, tarih boyunca pek çok halkla bir arada bulunmuşlar ve pek çok inanç sisteminin etkisi altında kalmışlardır. Altay Türkleri, bir taraftan geleneksel inanç sistemlerini muhafaza ederlerken diğer taraftan karşılaştıkları yeni kültürlerden aldıkları unsurları da benimsemişler ve tüm bunların neticesinde çok zengin bir sözlü geleneğe sahip olmuşlardır. Onların
destanları, masalları, efsaneleri bu geleneği aksettiren ürünlerin başında gelmektedir. Altay Türklerinin inanç sistemi içinde bazı olağanüstü varlıklar, yukarıda saydığımız türler içinde “leitmotif” olarak kullanılmaktadır. Anlatmalarda genellikle yedi başlı ve insan eti yiyen “Celbegen” de bunlardan biridir. Sahip olduğu fiziksel ve karakter özellikleriyle insanda ürküntü ve tiksinti uyandıran Celbegen, genellikle kötü olanın yanında ya da kötülük yapan taraf olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum, aslında onun Erlik’in tebaasından olmasıyla alakalıdır; çünkü Altay Türklerinin inanç sistemine göre, yılan, ayı, deve gibi kusurlu sayılan varlıklar ile alkarısı, şulmus, Celbegen
gibi kötü ruhlar Erlik tarafından yaratılmıştır. Bu varlıklar Erlik ile birlikte yeraltında yaşamakta ve kötülük yapmak için her fırsatta yeryüzüne gönderilmektedir. Altay Türkleri tarafından “Celbegen”, “Elbegen” ya da “Celven” olarak adlandırılan bu kötü ruh, destan, masal ve efsanelerde sıkça karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede de Celbegen’in söz konusu anlatmalardaki yer alış biçimleri incelenecek ve bu tipin ortak özellikleri tespit edilip, değerlendirilerek anlatmalardaki rolleri tartışılacaktır.
kabul edilmelerinin neticesinde Türkiye’ye yerleşen Doğu Türkistan Kazaklarıdır.
Bugün “Türkiye Kazakları” olarak da adlandırabildiğimiz bu grup, Çin’in Doğu
Türkistan bölgesinde yaşarken yönetimle yaşadıkları türlü sıkıntılar neticesinde göç
etmek durumunda kalmışlardır. İlk kafile 1930’lu yıllarda yola çıkmış ve1950’lere
kadar göçler devam etmiştir. Göç eden Kazaklar, Himalaya dağlarını aşarak Tibet
üzerinden Hindistan’a ulaşmışlar ve oradan Türkiye ile irtibata geçerek, iskanlı göçmen
olarak kabul edilmişlerdir. 1952-1954 yıllarında da Türkiye’ye yerleşmişlerdir.
Anavatanları Doğu Türkistan’dan göç etmek zorunda kalan Kazakların,
Türkiye’ye yerleşmek istemelerindeki sebep kendi kültürlerini, kimliklerini en iyi bu
ülkede muhafaza edebileceklerine olan inançları olmuştur. Nitekim Türkiye’de
aradıkları imkanları bulmuşlar ve bu ülkeyi vatan edinmişlerdir. Ancak yine de yeni
vatanlarında sahip oldukları sosyo-ekonomik şartların farklılığı, bu ülkenin kültürünün
etkisi altında kalmaları, teknolojinin hızla gelişmesiyle dünyanın değişmesi vb.
sebeplerle birlikte kültürlerinde de değişiklikler yaşanmıştır.
Bu bildiride, Doğu Türkistan KazaklarınınTürkiye’ye geldiklerinde ilk iskan
ettirildikleri bölgelerden biri olan Manisa’nın Salihli ilçesinde yaşayan Kazaklar esas
alınacaktır. Salihli’ye geldiklerinde, göçmenler için inşa edilen “Kurtuluş Mahallesi”ne
yerleştirilen Kazaklar, bugün hala aynı mahallede ikamet etmektedirler. İlk geldikleri
dönemden sonra diğer şehirlerden gelip buraya yerleşen Kazaklar olduğu gibi, gerek
yurt içine (başta İstanbul olmak üzere) gerekse yurt dışına önemli ölçüde göç de yaşanmıştır. Ancak yine de belli ölçüde bir nüfus bu mahallede birlikte yaşamakta ve
kültürlerini muhafaza etmeye çalışmaktadırlar. Bu bildiride de Manisa-Salihli’de
yaşayan Kazak Türkleriningeleneksel kültürlerini devam ettirdikleri düğün gelenekleri
incelenecek, yerli kültürle olan ilişkileri ve yaşanan değişmeler değerlendirilecektir.