Γκεμπέχα
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 33°57′29″S 25°36′0″E / 33.95806°S 25.60000°E
| Γκεμπέχα | |
|---|---|
 | |
| Παρωνύμιο: The Friendly City και The Windy City | |
  Γκεμπέχα | |
| Χώρα | Νότια Αφρική |
| Διοικητική υπαγωγή | Nelson Mandela Bay Metropolitan Municipality |
| Ίδρυση | 1820 |
| Έκταση | 1.845 km² |
| Υψόμετρο | 15 μέτρα |
| Πληθυσμός | 312.392 (2011) |
| Ταχ. κωδ. | 6001[1][2] και 6000[1][2] |
| Τηλ. κωδ. | 041 |
| Ζώνη ώρας | UTC+02:00 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Το Γκεμπέχα (κόσα: Ebhayi και Gqeberha, αφρικάανς: Die Baai, αγγλικά: Port Elizabeth) πρώην ονομασία Πορτ Ελίζαμπεθ είναι μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της Νότιας Αφρικής, που βρίσκεται στην επαρχία Ανατολικού Ακρωτηρίου, 770 χλμ. ανατολικά του Κέιπ Τάουν. Η πόλη μετονομάστηκε επισήμως σε Γκεμπέχα (κόσα: Gqeberha) και συχνά αναφέρεται με τα αρχικά της, PE, καθώς και με τα προσωνύμια «Η Φιλική Πόλη» ή «Η Ανεμώδης Πόλη». Απλώνεται 16 χλμ. κατά μήκος της ακτής Αλγκόα και είναι ένας από τους σημαντικότερους λιμένες στη Νότια Αφρική. Είναι επίσης γνωστή και ως Πρωτεύουσα των Θαλάσσιων Σπορ της Αφρικής.
Η πόλη μετονομάστηκε από Πορτ Ελίζαμπεθ σε Γκεμπέχα στις 23 Φεβρουαρίου 2021[3] αν και το 2022 οι ντόπιοι αναφέρονταν στην πόλη κυρίως με το παλιό της όνομα.[4]
Ιδρύθηκε ως πόλη το 1820 για να στεγάσει Βρετανούς εποίκους, ως ένας τρόπος για την ενίσχυση της περιοχής των συνόρων μεταξύ της Αποικίας του Ακρωτηρίου και των Ξόσα. Αποτελεί τώρα μέρος του Μητροπολιτικού Δήμου Νέλσον Μαντέλα Μπέι που έχει πληθυσμό πάνω από 1,3 εκατομμύρια.
Η πόλη βρίσκεται σε μια εταιρική σχέση φιλίας με τη σουηδική πόλη του Γκέτεμποργκ και είναι αδελφή πόλη με τις αμερικανικές πόλεις Τζάκσονβιλ στη Φλόριντα και Παλμ Ντέζερτ της Καλιφόρνια.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η περιοχή γύρω από αυτό που ονομάζεται τώρα κόλπος της Αλγκόας κατοικήθηκε από αυτόχθονες φυλές πολλούς αιώνες πριν. Λέγεται ότι άνθρωποι της φυλής Σαν (Βουσμάνοι) και της φυλής Κόισαν ήταν μεταξύ των πρώτων κατοίκων της περιοχής, ενώ οι Ξόσα ήρθαν αργότερα. Ωστόσο, λίγα είναι γνωστά, καθώς ελάχιστες γραπτές αναφορές πιστεύεται ότι υπάρχουν από τότε.
Οι πρώτοι Ευρωπαίοι που επισκέφθηκαν την περιοχή ήταν οι Πορτογάλοι εξερευνητές Βαρθολομαίος Ντιάζ, ο οποίος έφτασε στο νησί Σαιν Κρουά του κόλπου Αλγκόα το 1488, και ο Βάσκο ντα Γκάμα, ο οποίος αναφέρει το κοντινό νησί Μπερντ το 1497. Για αιώνες, η περιοχή αναφερόταν απλώς στους χάρτες πλοήγησης ως «τόπος προσάραξης με γλυκό νερό».
Η περιοχή ήταν τμήμα της αποικίας του Ακρωτηρίου, η οποία είχε μια ταραχώδη ιστορία την περίοδο μεταξύ της ίδρυσής της από την Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών το 1652 και του σχηματισμό της Ένωσης της Νότιας Αφρικής το 1910.
Το 1799, κατά την πρώτη βρετανική κατοχή της αποικίας, κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων, χτίστηκε στην περιοχή ένα πέτρινο κάστρο, το οποίο ονομάζεται Φορτ Φρέντερικ από τον τότε Δούκα της Υόρκης. Από αυτό το φρούριο, που χτίστηκε για την προστασία ενάντια σε πιθανής προσάραξη γαλλικών στρατευμάτων, παρατηρούσαν την περιοχή που αργότερα έγινε το Γκεμπέχα (τότε Πορτ Ελίζαμπεθ), ενώ σήμερα το κάστρο αποτελεί μνημείο της πόλης.
Το 1804 ιδρύθηκε η πόλη Οϊτενχάχε (Uitenhage) κατά μήκος του ποταμού Σβάρτκοπς, σε μικρή απόσταση από τις εσωτερικές εκβολές του στη παραλία Αλγκόα Μπέι, η οποία αποτελούσε μέρος της περιοχής Γκράαφ Ράινετ εκείνη τη εποχή. Η πόλη της Οϊτενχάχε ενσωματώθηκε στο νέο Μητροπολιτικό Δήμο Νέλσον Μαντέλα Μπέι μαζί με το Πορτ Ελίζαμπεθ και την Ντέσπατς το 2001.
Από το 1814 μέχρι το 1821 το αγρόκτημα Στραντφοντέιν, το οποία αργότερα έγινε το προάστιο της παραλίας Σάμερστραντ του Γκεμπέχα, ήταν στην κατοχή του Πίτερ Ρέτιφ, ο οποίος αργότερα έγινε αρχηγός των Βοορτρέκερς και σκοτώθηκε το 1837 από τον βασιλιά των Ζουλού Ντινγκάν κατά τη διάρκεια διαπραγματεύσεων για τη γη. Εκτιμάται ότι 500 άνδρες, γυναίκες και τα παιδιά του κόμματός του σφαγιάστηκαν. Αργότερα το αγρόκτημα Στραντφοντέιν πέρασε στην κατοχή του Φρέντερικ Κόρστεν, από τον οποίο πήρε το όνομά του ένα άλλο προάστιο του Γκεμπέχα.
Το 1820 μια ομάδα 4.000 Βρετανών εποίκων έφτασαν από τη θάλασσα, ενθαρρυμένοι από την κυβέρνηση της Αποικίας του Ακρωτηρίου, για τη δημιουργία ενός οικισμού που θα ενίσχυε την περιοχή των συνόρων μεταξύ της Αποικίας και το λαού των Ξόσα. Τότε ιδρύθηκε η πόλη λιμάνι από τον σερ Ράφανι Σο Ντόνκιν, Εκτελεστικό Διοικητή της Αποικίας του Ακρωτηρίου, ο οποίος ονόμασε την πόλη από το όνομα της συζύγου του, Ελισάβετ. Η πόλη επεκτάθηκε, σε μια ποικιλόμορφη κοινότητα που αποτελούταν από Ευρωπαίους και άλλους μετανάστες, ιδιαίτερα γρήγορα όμως μετά το 1873, μετά την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής προς το Κίμπερλεϊ. Το 1861 στη πόλη είχε δοθεί το καθεστώς της αυτόνομης κοινότητας.
Κατά τη διάρκεια του δευτέρου πολέμου των Μπόερς, το λιμάνι ήταν ένα σημαντικό σημείο διέλευσης για τους στρατιώτες, τα άλογα και τα υλικά που κατευθύνονταν προς τα εμπρός μέσω του σιδηροδρόμου. Ενώ στην ίδια τη πόλη δεν υπάρχει οποιαδήποτε σύγκρουση, πολλοί πρόσφυγες από τον πόλεμο μεταφέρονταν σε αυτή. Ανάμεσά τους γυναίκες Μπόερς και παιδιά, που φυλακίστηκαν από τους Βρετανούς σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Μετά από αυτόν τον πόλεμο, ανεγέρθηκε προς τιμήν των δεκάδων χιλιάδων αλόγων και μουλαριών που πέθαναν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης το Μνημείο των Αλόγων.
Η πόλη την περίοδο του Απαρτχάιντ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι επιπτώσεις του καθεστώτος του Απαρτχάιντ, δεν έλειψαν από το Γκεμπέχα. Η αναγκαστική μετεγκατάσταση του μη λευκού πληθυσμού στο πλαίσιο του Νόμου περί Αυτόνομων περιοχών ξεκίνησε το 1962, προκαλώντας τη δημιουργία διαφόρων οικισμών. Το σύνολο της περιοχής Σάουθ Εντ, προνομιακή τοποθεσία, ερημώθηκε δια της βίας και ισοπεδώθηκε το 1965. Οι μετεγκαταστάσεις συνεχίστηκαν μέχρι το 1975. Το 1977 ο Στιβ Μπίκο, ο μαύρος ακτιβιστής κατά του Απαρτχάιντ, ανακρίθηκε και βασανίστηκε από την αστυνομία του Πορτ Ελίζαμπεθ, πριν μεταφερθεί στην Πρετόρια, όπου και πέθανε. Άλλοι αξιοσημείωτοι θάνατοι στην πόλη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αποτελούν αυτοί της περίπτωσης του τεσσάρων του Κράντοκ (Μάθιου Γκονίουε, Σπάροου Εμκχόντο, Φορτ Καλάτα και Σισέλο Εμεχλάουλι).
Κατά τη περίοδο των δεκαετιών του 1960 και του 1970, δύο προγράμματα στη πόλη άλλαξαν τον μέχρι τότε χαρακτήρα της. Το πανεπιστήμιο απομακρύνθηκε από το ιστορικό και γραφικό παλαιό μέρος του Γκεμπέχα σε ένα λόφο με θέα το κέντρο της πόλης και μεταφέρθηκε σε μια αμμώδη περιοχή στα περίχωρα της πόλης. Η πανεπιστημιούπολη στην πόλη ήταν εντελώς ανεπαρκής. Από αυτή την απομάκρυνση, το παλιό κέντρο του Γκεμπέχα γνώρισε μια αργή πτώση. Την παρακμή αυτή ενίσχυσε ένα δεύτερο σχέδιο, αυτό της δημιουργίας μιας σειράς από αυτοκινητοδρόμους, γέφυρες και κόμβους κατά μήκος των ακτών και πάνω από την οροφή του κεντρικού σταθμού, αποκόπτοντας την παλιά πόλη από το σταθμό και το λιμάνι, καταστρέφοντας μεγάλο μέρος της ιστορίας, της ακεραιότητας, της γοητείας και της ασφάλειας της. Στο ίδιο το σύστημα των αυτοκινητοδρόμων, επίσης, ήρθε να προστεθεί η ζημία που είχε ήδη γίνει από τις βιομηχανίες στην όμορφη και ευαίσθητη περιοχή του υγροβιότοπου των εκβολών του Σβάρτκοπς.
Μετά το Απαρτχάιντ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά τις πολυφυλετικές εκλογές του 1994, το Γκεμπέχα έχει να αντιμετωπίσει τα ίδια προβλήματα με την υπόλοιπη Νότια Αφρική, συμπεριλαμβανομένου του ιού HIV/AIDS και τη μεγάλη άνοδο της βίαιης, συχνά με συνοδεία διακίνησης ναρκωτικών, εγκληματικότητας. Ωστόσο, χάρη στον ακμάζοντα τουρισμό και τις κτηματομεσιτικές βιομηχανίες, η ανάπτυξη συνεχίζεται με γοργούς ρυθμούς, τόσο στην πόλη όσο και τη γύρω περιοχή, για παράδειγμα στη νέα Ζώνη Βιομηχανικής Ανάπτυξης R20Billion στην Κοέγκα.
Το 2001, ο Μητροπολιτικός Δήμος «Κόλπος Νέλσον Μαντέλα» διαμορφώθηκε στη διοικητική περιοχή που περικλείει το Γκεμπέχα, τις γειτονικές πόλεις Οϊτενχάχε και Ντέσπατς και τις γύρω αγροτικές περιοχές. Το όνομα επιλέχτηκε για να τιμήσει τον πρώην πρόεδρο, Νέλσον Μαντέλα. Συνολικά η μητροπολιτική περιοχή έχει πληθυσμό που υπολογίζεται σε 1,3 εκατομμύρια περίπου από το 2006.
Έργα για το Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου 2010
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το λιμάνι του Γκεμπέχα, το παραθαλάσσιο μέτωπο και το κέντρο της πόλης αναβαθμίσθηκαν με αφορμή το Παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου 2010. Αναμένεται πως με την ολοκλήρωση των έργων θα είναι ικανό να συναγωνιστεί με τη δημοφιλές προκυμαία του Κέιπ Τάουν. Η πόλη είναι ένα από τα μέρη που έχουν επιλεγεί να φιλοξενήσουν αγώνες του Παγκοσμίου Κυπέλλου, κάτι που αναμένεται πως θα αυξήσει τον τουρισμό. Για το σκοπό αυτό, υπήρχαν προτάσεις για την αναβάθμιση του αεροδρομίου του Γκεμπέχα, ώστε να διευκολυνθεί το ταξίδι τόσο για τις ομάδες του Παγκοσμίου Κυπέλλου όσο και για τους οπαδούς τους, αλλά και γενικότερα για τους τουρίστες.
Εμπόριο και βιομηχανία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πόλη αποτελεί κέντρο της αυτοκινητοβιομηχανίας της Νότιας Αφρικής, καθώς έχει τα περισσότερα εργοστάσια συναρμολόγησης οχημάτων, διαφόρων εταιριών όπως η General Motors, η Volkswagen, η Ford, η Continental Tyres και πολλών άλλων. Οι περισσότερες άλλες βιομηχανίες του Μητροπολιτικού Δήμου προσανατολίζονται προς την αυτοκινητοβιομηχανία, την παροχή εξαρτημάτων όπως υλικά καλωδίωσης, καταλυτικοί μετατροπείς, μπαταρίες και ελαστικά.
Αποτελεί επίσης ένα σημαντικό λιμάνι, με τις πιο σημαντικές εγκαταστάσεις φόρτωσης μεταλλεύματος στο νότιο ημισφαίριο. Στο πλαίσιο της συνεχούς ανάπτυξης, μια νέα βιομηχανική ζώνη ανάπτυξης με ενισχυμένες λιμενικές εγκαταστάσεις που είναι χτισμένη στη Κοέγκα.
Μεταφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οδικό δίκτυο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Γκεμπέχα βρίσκεται στο οδικό δίκτυο Ν2. Προς τα δυτικά μπορεί κάποιος να ταξιδεύει οδικώς από το γραφικό Γκάρντεν Ρουτ προς το Τζορτζ και το Κέιπ Τάουν. Προς τα ανατολικά, ο δρόμος περνάει από τη λεγόμενη Μπόρντερ Κάουντρι μέσω του Γκραχαμστάουν, προς το Ιστ Λόντον, και στη συνέχεια προς το Ντέρμπαν και τελειώνει στο Έρμελο στη Μπουμαλάνγκα. Περιφερειακοί δρόμοι, επίσης, συνδέουν το Γκεμπέχα με το Τράνκσεϊ.
Ο κύριος σταθμός λεωφορείων της πόλης βρίσκεται στην πλατεία της Αγοράς. Η δημόσια υπηρεσία λεωφορείων διοικείται από την Εταιρεία Λεωφορείων του κόλπου της Αλγκόας. Η πόλη αναπτύσσει ενός σύστημα ταχείας μεταφοράς μέσω λεωφορείων για το παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου 2010.
Σιδηροδρομικές μεταφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο σιδηροδρομικός σταθμός της πόλης εξυπηρετεί το σιδηροδρομικό δίκτυο της Νότιας Αφρικής. Οι τοπικές υπηρεσίες περιφερειακών μεταφορών εξυπηρετούνται μέσω της Metrorail (προαστιακός σιδηρόδρομος), ενώ η Shosholoza Meyl (αποτελεί κομμάτι της Επιβατηγού Σιδηροδρομικής Υπηρεσίας της Ν. Αφρικής )εξυπηρετεί τις μεγαλύτερες αποστάσεις, συνδέοντας μεταξύ άλλων την πόλη με το Γιοχάνεσμπουργκ μέσω του Μπλουμφοντέιν, όπου είναι δυνατόν να συνδεθεί και με άλλες διαδρομές μεγάλων αποστάσεων.
Η Apple Express είναι μια γραμμή στενού εύρους για τουριστικούς σκοπούς προς το Αβοντούουρ και λειτουργεί από το ξεχωριστό σταθμό στην Χιούμγουντ Ρόουντ στην περιοχή Κινγκς Μπιτς. Αναχωρεί τακτικά για το Θόρνχιλ Βίλατζ μέσω της γέφυρα του ποταμού Βαν Στάντενς, την υψηλότερη γέφυρα σιδηροδρομικής γραμμής στενού εύρους στον κόσμο.
Αεροδρόμια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Αεροδρόμιο του Γκεμπέχα (κωδικός IATA: PLZ, κωδικός ICAO: FAPE) εξυπηρετεί την πόλη, τόσο την επιβατική κίνηση όσο και την εμπορική. Είναι το τέταρτο πιο πολυσύχναστο αεροδρόμιο στη Νότιο Αφρική μετά από το Διεθνές Αεροδρόμιο του Γιοχάνεσμπουργκ, το Διεθνές Αεροδρόμιο του Ντέρμαπν, και το Διεθνές Αεροδρόμιο του Κέιπ Τάουν. Το αεροδρόμιο του Πορτ Ελίζαμπεθ αποκαλείται και ως «Αεροδρόμιο των 10 λεπτών» καθώς θεωρείται πως μπορεί κάποιος να βρεθεί σε αυτό από το κέντρο της πόλης σε λιγότερο από 10 λεπτά.
Οι επισκέπτες της πόλης από το εξωτερικό θα πρέπει σήμερα να πετούν πρώτα είτε στο Γιοχάνεσμπουργκ είτε στο Κέιπ Τάουν και στη συνέχεια να παίρνουν μια εγχώρια πτήση προς το Γκεμπέχα. Μια αναβάθμιση στο κτίριο του τερματικού σταθμού, που ολοκληρώθηκε το 2004, δημιούργησε τις αναγκαίες εγκαταστάσεις για την πραγματοποίηση διεθνών πτήσεων, αλλά έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί μέχρι τώρα. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για το 2010, ο διάδρομος του επρόκειτο να επεκταθεί, με σκοπό να καλυφτούν διεθνείς πτήσεις, αλλά τελικά δεν πραγματοποιήθηκε.
Ο τομέας των γενικών αερομεταφορών εκπροσωπείται καλά στο Γκεμπέχα, με μια σειρά εγκαταστάσεων στο χώρο, ενώ είναι σε θέση να παράσχει ναύλωση αεροσκαφών και μίσθωση, χειρισμό, συντήρηση και εκπαίδευση σε εμπορικό επίπεδο. Υπάρχουν επίσης μερικά μικρότερα αεροδρόμια που βρίσκονται κοντά. Η πόλη έχει μια από τις καλύτερες σχολές πτήσης στην Αφρική.
Θαλάσσιες μεταφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Γκεμπέχα έχει ένα λιμάνι στο κόλπο της Αλγκόας, ενώ η κατασκευή ενός δεύτερου λιμανιού βρίσκεται σε εξέλιξη. Το νεότερο διεθνές λιμάνι στη Κοέγκα θα υποστηρίξει την ανάπτυξη του μεγέθους των βιομηχανιών της πόλης και τη δημιουργία νέων.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 South African Post Office.
- ↑ 2,0 2,1 www
.postoffice .co .za /tools /pcodes .xls. - ↑ «It is official, Port Elizabeth has a new name — Gqeberha». TimesLIVE. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ Qoyo, Ntsikelelo (12 February 2022). «The name of Port Elizabeth refuses to die». The Herald (South Africa). https://www.heraldlive.co.za/amp/weekend-post/your-weekend/2022-02-12-the-name-of-port-elizabeth-refuses-to-die/.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]