Επιτροπή για την Κρατική Ασφάλεια
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
| Комитет государственной безопасности | |
 Έμβλημα της КГБ | |
| Γενικές πληροφορίες | |
|---|---|
| Σύσταση | 13 Μαρτίου 1954 |
| Πρώην φορείς | Υπουργείο Εσωτερικών Υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας |
| Κατάργηση | 6 Νοεμβρίου 1991 (de facto) 3 Δεκεμβρίου 1991 (de jure) |
| Δικαιοδοσία | Σοβιετική Ένωση |
| Έδρα | пл. Дзержинского, д. 2 (πλατεία Λουμπιάνκα), Μόσχα, Ρωσική ΣΟΣΔ |
| Υπαγωγή | Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος Συμβούλιο των Υπουργών της ΕΣΣΔ |
| Τμήματα | Πρώτος Γενικός Διευθυντής (ξένες μυστικές υπηρεσίες) Δεύτερος Γενικός Διευθυντής (εσωτερικής ασφάλειας και αντικατασκοπείας) Όγδοος Επικεφαλής Διεύθυνσης (κρυπτογράφησης και κυβερνητικής επικοινωνίας) Επικεφαλής Διεύθυνσης Συνόρων Δυνάμεις |
| δεδομένα () | |
Η Επιτροπή για την Κρατική Ασφάλεια (ρωσικά: Комитет государственной безопасности, К.Г.Б. προφέρεται: [kaɡɛˈbɛ], Κα Γκε Μπε, λατινικά: KGB) ήταν ένας "οργανισμός ομπρέλα" στην υπηρεσία της Σοβιετικής Ένωσης ως κατεξοχήν υπηρεσία ασφαλείας, μυστική αστυνομία και οργανισμός πληροφοριών, από το 1954 έως το 1991.
Ήταν παρόμοια στη λειτουργία της με τη Μοσάντ του Ισραήλ, καθώς και με τη CIA των Ηνωμένων Πολιτειών. Είχε επίσης πρόσθετα καθήκοντα την αντι-κατασκοπεία και την εθνική ασφάλεια, όπως η Σιν Μπετ και το FBI. Η λειτουργία του οργανισμού αποτυπωνόταν στο επίσημο έμβλημα της οργάνωσης, τονίζοντας τόσο την ασπίδα όσο και το σπαθί. Ήταν μια οργάνωση με στρατιωτική ιεραρχία που στόχευε τόσο στην παροχή εθνικής ασφάλειας, όσο και στην ασφάλεια του ΚΚΣΕ.
Το όνομα της μεγαλύτερης οργάνωσης της Ρωσίας που διαδέχτηκε την КGB είναι η FSB (ρωσικά: ФСБ, Федеральная служба безопасности; Fjedjeral'naja Sluzhba Bjezopasnosti). Στις 21 Δεκεμβρίου 1995, ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Μπορίς Γιέλτσιν, υπέγραψε την πράξη που καταργούσε την ΚGB, που έκτοτε υποκαταστάθηκε από την FSB, τη σημερινή εσωτερική κρατική υπηρεσία ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Στη Λευκορωσία το επίσημο όνομα της Κρατικής Υπηρεσίας Ασφαλείας παραμένει К.Г.Б.
Ο όρος KGB χρησιμοποιείται μερικές φορές παραστατικά στις δυτικές και ευρωπαϊκές χώρες για να αναφερθεί στη σημερινή FSB, μετά τη μετονομασία της, το 1991, λόγω της αναγνωρισιμότητας και της δημόσιας κατανόησης του όρου.[1] Σημειώνεται ότι οι περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον οργανισμό παραμένουν ακόμη απόρρητες, παρόλο που υπάρχουν πηγές ντοκουμέντων διαθέσιμες στο ιντερνέτ.[2][3]
Προέλευση της Κα Γκε Μπε
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τον Μάρτιο του 1953, ο Λαβρέντι Μπέρια ενοποίησε το Ρωσικό Υπουργείο Εσωτερικών Υποθέσεων (συντ.: MVD) και την MGB σε ένα σώμα — την MVD. Μέσα σε ένα χρόνο ο Μπέρια εκτελέστηκε και η MVD διασπάστηκε ξανά. Η νέα MVD που δημιουργήθηκε διατήρησε τις εξουσίες της για αστυνόμευση και εφαρμογή του νόμου, ενώ η δεύτερη νέα υπηρεσία, η KGB, απέκτησε την αρμοδιότητα για εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια και τις λειτουργίες συλλογής πληροφοριών, και λογοδοτούσε απευθείας στο Συμβούλιο των Υπουργών. Στις 5 Ιουλίου 1978, η KGB μετονομάστηκε σε "KGB της Σοβιετικής Ένωσης," με τον επικεφαλής της να κατέχει μία θέση στο υπουργικό συμβούλιο.
Η KGB διαλύθηκε όταν ο αρχηγός της, Γενικός Επικεφαλής Βλαντιμίρ Κριούτσκοφ, χρησιμοποίησε τους πόρους της για να συνδράμει τον Αύγουστο του 1991 στην Σοβιετική Επιχείρηση πραξικοπήματος του 1991 για την ανατροπή του Σοβιετικού Προέδρου Μιχαήλ Γκορμπατσώφ. Στις 23 Αυγούστου 1991 ο Κριούτσκοφ συνελήφθη, και ο Στρατηγός Βαντίμ Μπακάτιν διορίστηκε ως Πρόεδρος της KGB — και εξουσιοδοτήθηκε να διαλύσει αυτή την οργάνωση της Σοβιετικής Ένωσης. Στις 6 Νοεμβρίου, 1991, η KGB έπαψε να υφίσταται επίσημα. Οι υπηρεσίες της μοιράστηκαν σε δύο ξεχωριστούς οργανισμούς. Την FSB για την Εσωτερική Ασφάλεια και την Υπηρεσία Πληροφοριών Εξωτερικού (SVR) για τη συγκέντρωση πληροφοριών από το εξωτερικό. Επιχειρησιακά, η FSB μοιάζει πολύ περισσότερο με την Σοβιετική KGB. Ο Βλαντιμίρ Κριούτσκοφ πέθανε το 2007 στη Μόσχα από αδιευκρίνιστη ασθένεια.
Από την ίδρυσή της, η KGB απέβλεψαν να αποτελέσει "το σπαθί και η ασπίδα" για την επανάσταση των Μπολσεβίκων και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης (συντ.: ΚΚΣΕ). Η KGB έφτασε σε μια σημαντική σειρά από επιτυχίες στα πρώτα στάδια της ιστορίας της. Η τότε -σχετικά χαλαρή ασφάλεια των ξένων δυνάμεων όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο επέτρεψαν στην KGB να αδράξει ευκαιρίες χωρίς προηγούμενο για να διεισδύσει στις ξένες μυστικές υπηρεσίες και στις κυβερνήσεις με τους δικούς της ιδεολογικά στρατολογημένους πράκτορες όπως Η Πεντάδα του Κέμπριτζ. Κατά κοινή ομολογία, η πιο σημαντική επιτυχία της Σοβιετικής Ένωσης στην ιστορία της κατασκοπίας, η Πεντάδα του Κέμπριτζ, αφορούσε απόκτηση λεπτομερών πληροφοριών για το κτίριο της ατομικής βόμβας (το πρόγραμμα Μανχάτταν), η οποία συνέβη λόγω της πετυχημένης τοποθέτησης πρακτόρων της KGB μέσα στο πρόγραμμα όπως ο Κλάους Φουχς και ο Τέοντορ Χωλ. Η KGB κυνήγησε επίσης εχθρούς της Σοβιετικής Ένωσης και του Ιωσήφ Στάλιν. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονταν άνθρωποι όπως ο Λέων Τρότσκι, η δολοφονία του οποίου επετεύχθη τελικά, και αντεπαναστατικές ομάδες όπως ο Λευκός Στρατός.
Στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, η KGB έπαιξε έναν κρίσιμο ρόλο στην επιβίωση του μονοκομματικού Σοβιετικού κράτους μέσω της καταπίεσης της πολιτικής διαφωνίας και παρακολουθώντας στενά αξιόλογα δημόσια πρόσωπα όπως ο Σολζενίτσιν και ο Αντρέι Ζαχάρωφ. Είχε επίσης σημαντικές επιτυχίες στο πεδίο της ξένης διπλωματίας, περιλαμβανομένης της συνεχόμενης συγκέντρωσης πληροφοριών για την επιστήμη και της τεχνολογία στη Δύση (πολλές από αυτές τις πληροφορίες χρησιμοποιήθηκαν στον σχεδιασμό του Tupolev Tu-144, οι οποίες είχαν αντιγραφεί από το Άγγλο-Γαλλικό Concorde) από πράκτορες όπως η Μελίτα Νόργουντ και η μυστική διείσδυση στην κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας του Βίλλυ Μπραντ, σε συνεργασία με την Στάζι της Ανατολικής Γερμανίας.
Modus operandi
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το περιοδικό Time σε άρθρο του, το 1983, χαρακτήρισε τη Κα Γκε Μπε ως την πιο αποτελεσματική υπηρεσία πληροφοριών παγκοσμίως.[4]
Προκάτοχοι της Κα Γκε Μπε
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η πρώτη υπηρεσία πληροφοριών του σοβιετικού κράτους ήταν η Τσεκά (Βε Τσε Κα) που ιδρύθηκε έξι εβδομάδες μετά από την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 με σκοπό να υπερασπιστεί το εκκολαπτόμενο κράτος των Μπολσεβίκων από τους πανίσχυρους αστούς εχθρούς του, και κυρίως το κίνημα των Λευκών. Η Τσεκά ξεκίνησε τη δράση της με σκοπό να καταπνίξει βίαια την διαφωνία ανακρίνοντας και βασανίζοντας ύποπτους αντεπαναστάτες και της είχε δοθεί από τον Λένιν ένας κεντρικός ρόλος για την επιβίωση του νέου καθεστώτος. Με την έγκριση του Λένιν, μια νέα υπηρεσία πληροφοριών για το εξωτερικό της Τσέκα, με τα αρχικά INO (Innostranyi Otdel), ιδρύθηκε στις 20 Δεκεμβρίου του 1920. Η ίδια η Τσέκα μετονομάστηκε σε Πολιτικό Διευθυντήριο του Κράτους (OGPU), ένα όνομα που θα διατηρούσε για ένα μεγάλο διάστημα της πρώιμης κυριαρχίας του Στάλιν (1920-1930).
Η OGPU συνέχισε να επεκτείνει τις επιχειρήσεις της μέσα στη χώρα και στο εξωτερικό. Αν και, η κλιμακούμενη παράνοια του Στάλιν, η οποία προμήνυε την περίοδο των διώξεων που θα επακολουθούσε, επηρέασε καθοριστικά την απόδοση και την κατεύθυνση της υπηρεσίας πληροφοριών. Υπό τον Στάλιν, η αναζήτηση φανταστικών κατασκόπων που ήταν ενάντια στο κράτος όπως οι Τροτσκιστές έγινε το κεντρικό μέλημα της υπηρεσίας. Καθώς ο Στάλιν δρούσε ο ίδιος ως αναλυτή πληροφοριών, ο ρόλος της διαδικασίας παροχής πληροφοριών υποτάχθηκε σε αυτόν της συλλογής, και συχνά οι αναφορές που υποβάλλονταν στον Στάλιν σχεδιάζονταν για να ανταποκρίνονται μόνο σε αυτό που ήθελε εκείνος να ακούσει. Από τους πολλούς πράκτορες που διέθετε η OGPU, μόνο ο Νικολάι Βλάσικ είχε επιλεγεί μακροχρόνια ως σωματοφύλακας του Στάλιν. Αυτό ήταν μόνο ένα μικρό νεύμα για την οργάνωση ως σύνολο. Η περίοδος αυτή στην ιστορία της Κα Γκε Μπε κορυφώθηκε με την πραγματική εκκαθάριση πολλών αξιωματικών της και χάος μέσα στις εσωτερικές και εξωτερικές επιχειρήσεις της οργάνωσης στην διάρκεια της Μεγάλης Εκκαθάρισης, όπως συνέβη με την καταδίκη του πρώην επικεφαλής της Εν Κα Βε Ντε Γκένριχ Γιαγκόντα για προδοσία και συνωμοσία με τους Τροτσκιστές, και του πρώην επικεφαλής της Εν Κα Βε Ντε Νικολάι Γιέζοφ, για παρόμοιες κατηγορίες, ο οποίος κατά ειρωνικό τρόπο είχε καταγγείλει τον και είχε διεξάγει τις εκκαθαρίσεις υπό τις διαταγές του Στάλιν από το 1936 έως το 1938.
Η υπηρεσία, που αποκαλούνταν τώρα Επιτροπή του Λαού για την Κρατική Ασφάλεια (NΚα Γκε Μπε) και αργότερα τμήμα της NKVD, επεδίωξε να ανασυνταχθεί μετά από την καταστροφή των εκκαθαρίσεων του Στάλιν. Υπό τον Λαβρέντι Μπέρια, συνέχισε τον συκοφαντικό της ρόλο παράγοντας πληροφορίες για να ενισχύσουν τις συνωμοτικές θεωρίες του ίδιου του Στάλιν και ταυτόχρονα επιτυγχάνοντας μια από τις μεγαλύτερες διεισδύσεις σε υπηρεσίες Δυτικών χωρών που έχουν ποτέ επιτευχθεί από οποιαδήποτε υπηρεσία πληροφοριών.
Εντωμεταξύ, ο Μπέρια, που ήταν ο επικεφαλής τώρα της ΜVD, είχε εδραιώσει την εξουσία του με τη φιλοδοξία να διαδεχτεί τον Στάλιν ως ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης. Μετά τον θάνατο του Στάλιν το 1953, ο Μπέρια συγχώνευσε την MGB με την MVD. Φοβούμενοι μια απόπειρα πραξικοπήματος, οι σύντροφοι του Μπέρια στο «Πρεζίντιουμ» (εκτελεστική επιτροπή) ενώθηκαν εναντίον του. Τον παρέπεμψαν σε δίκη με τις κατηγορίες των "εγκληματικών αντί-κομματικών και αντι-κρατικών δραστηριοτήτων" και τον εκτέλεσαν για προδοσία. Η MGB διαχωρίστηκε και πάλι από την MVD και υπέστη την τελική της μετονομασία σε Κα Γκε Μπε.
Ο επόμενος επικεφαλής της Κα Γκε Μπε που είχε υψηλές φιλοδοξίες ήταν ο σχετικά νέος σε ηλικία Αλεξάντρ Σελέπιν (για τα έτη 1958–1961), που βοήθησε για το πραξικόπημα ενάντια στον Νικίτα Χρουστσόφ το 1964. Ο προστατευόμενός του στην Κα Γκε Μπε, Βλαντίμιρ Σεμιτσάστνι (1961–1967), απολύθηκε, και ο ίδιος ο Σελέπιν παραμερίστηκε από τη δεσπόζουσα θέση του στην Επιτροπή του Κόμματος και ελέγχου του Κράτους σε μία ασήμαντη θέση του Συμβουλίου της Ένωσης για το Εμπόριο από τον Μπρέζνιεφ και το Κομμουνιστικό Κόμμα, του οποίου οι μνήμες για τον Μπέρια ήταν ακόμα νωπές στο μυαλό τους.
Το 1967, ο Γιούρι Αντρόποφ, ο μακροβιότερος και με την μεγαλύτερη επιρροή αρχηγός της Κα Γκε Μπε σε όλη την ιστορία της, άρχισε τη θητεία του ως επικεφαλής. Ο Αντρόποφ θα προσπαθούσε να καταστήσει τον εαυτό του διάδοχο του Μπρέζνιεφ, και σε αυτό βοηθήθηκε από την επιδεινούμενη άνοια του στρατηγού, και τον διαδέχθηκε το 1982. Η κληρονομιά του Αντρόποφ στην Κα Γκε Μπε ήταν μια αυξημένη προσοχή στην καταπολέμηση της ιδεολογικής ανατροπής σε όλες της τις μορφές, ανεξάρτητα πόσο μικρές και ασήμαντες φαίνονταν.
Ο Βλαντίμιρ Κριουτσκόφ, θορυβήθηκε από τις προσπάθειες του Γκορμπατσόφ να ανοίξει την Σοβιετική κοινωνία στην «γκλάσνοστ» (гласность) και ήταν ένας από τους κύριους οργανωτές του Σοβιετικού πραξικοπήματος του 1991. Εντούτοις, λόγω της παρακμής της Κα Γκε Μπε και άλλων παραγόντων είχε μοιραία εξασθενίσει το Σοβιετικό καθεστώς, και ως συνέπεια της αποτυχίας του πραξικοπήματος, η Κα Γκε Μπε διαλύθηκε επίσημα στις 6 Νοεμβρίου 1991. Η υπηρεσία που την διαδέχτηκε, η FSB, υλοποιεί σήμερα τις περισσότερες από τις λειτουργίες της πρώην Κα Γκε Μπε, αν και η μεγαλύτερη και πιο σημαντική διεύθυνση της Κα Γκε Μπε, η FCD, διασπάστηκε για να γίνει η SVR (Sluzhba Vneshney Razvedki).
Ο πρώην πρωθυπουργός της Ρωσίας και σημερινός πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν, ξεκίνησε την καριέρα του στην Κα Γκε Μπε, παρακολουθώντας τις δραστηριότητες των φοιτητών του Κρατικού Πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης. Αργότερα, εργάστηκε για την Κα Γκε Μπε στην πρώην Ανατολική Γερμανία.[εκκρεμεί παραπομπή]
Κατάλογος προέδρων της KGB
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| Πρόεδρος (γέννηση-θάνατος) | Εικόνα | Διάρκεια θητείας | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|
| Ιβάν Σερόφ (1905-1990) | 
|
13 Μαρτίου 1954 – 8 Δεκεμβρίου 1958 | Πρώτος πρόεδρος. |
| Αλεξάντρ Νικολάγεβιτς Σελέπιν (1918-1994) | 25 Δεκεμβρίου 1958 – 13 Νοεμβρίου 1961 | ||
| Βλαντιμίρ Εφίμοβιτς Σεμιτσάστνι (1924-2001) | 
|
13 Νοεμβρίου 1961 – 18 Μαΐου 1967 | |
| Γιούρι Αντρόποφ (1914-1984) | 18 Μαΐου 1967 – 26 Μαΐου 1982 | Γενικός Γραμματέας του ΚΚΣΕ (1982-84). Ο μακροβιότερος αρχηγός της KGB. | |
| Βιτάλι Φεντορτσούκ (1918-2008) | 26 Μαΐου 1982 - 17 Δεκεμβρίου 1982 | ||
| Βίκτορ Τσέμπρικοφ (1923-1999) | 17 Δεκεμβρίου 1982 – 1η Οκτωβρίου 1988 | ||
| Βλαντιμίρ Κριουτσκόφ (1924-2007) | .jpg)
|
1η Οκτωβρίου 1988 – 22 Αυγούστου 1991 | |
| Λεονίντ Σεμπάρσιν (μεταβατικός) (1935–2012) |
22 Αυγούστου 1991 - 23 Αυγούστου 1991 | ||
| Βαντίμ Μπακάτιν (1937-2022) | .jpg)
|
23 Αυγούστου 1991 - 22 Οκτωβρίου 1991 | Τελευταίος πρόεδρος. |
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Safe as houses: the KGB-proof mansion - Times Online». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2009.
- ↑ Yale.edu Αρχειοθετήθηκε 2007-05-21 στο Wayback Machine., The KGB File of Andrei Sakharov, Joshua Rubenstein and Alexander Gribanov eds., in Russian and English.
- ↑ JHU.edu Αρχειοθετήθηκε 2011-04-25 στο Wayback Machine., archive of documents about Communist Party of the Soviet Union and KGB, collected by Vladimir Bukovsky.
- ↑ «Τα μάτια του Κρεμλίνου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2009.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Μυστικές υπηρεσίες - Κατάλογος των Ρωσικών και των Διεθνών μυστικών υπηρεσιών (γερμ.)