Ολυμπιακή Φλόγα

Η Ολυμπιακή Φλόγα είναι ένα από τα σύμβολα του Ολυμπιακού Κινήματος με οικουμενική απήχηση και σημασία. Η τελετή αφής και η λαμπαδηδρομία που ακολουθεί είναι σύγχρονη προσθήκη αφού κατά την αρχαιότητα γίνονταν λαμπαδηδρομίες σε ορισμένες γιορτές αλλά όχι κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων. Κατά τη διάρκεια των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων η φλόγα καίει μέρα και νύκτα σε ειδικό βωμό μέσα στο Ολυμπιακό Στάδιο της πόλης που τους φιλοξενεί.

Η παρουσία της σε περίοπτη θέση στους Ολυμπιακούς Αγώνες, θυμίζει σε όλους τον αρχαίο ελληνικό μύθο του Προμηθέα και της κλοπής της φωτιάς από τον Δία, με την οποία οι άνθρωποι, λαμβάνοντάς την ως δώρο και ύψιστη ευεργεσία, μπόρεσαν να ελέγξουν την Φύση και να δημιουργήσουν Πολιτισμό. Συν τοις άλλοις, η Ολυμπιακή Φλόγα αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους σύγχρονους και τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες, παραπέμποντας στην ιερή φλόγα της θεάς Εστίας που έκαιγε άσβεστη στο Πρυτανείο της Ολυμπίας, στον κοινό βωμό όλων των Ελλήνων η οποία, κατά τη διάρκεια των ολυμπιακών Αγώνων, άναβε και στους βωμούς των ναών της Ήρας και του Δία.^[1]^[2]

Η σύγχρονη Ολυμπιακή Φλόγα εμφανίστηκε και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Άμστερνταμ το 1928, ενώ η τελετή αφής και η λαμπαδηδρομία εισήχθησαν κατά τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936.

Αφή της Φλόγας

Ο πύργος του Μαραθώνα στο Ολυμπιακό Στάδιο του Άμστρενταμ, όπου άναψε για πρώτη φορά η Ολυμπιακή Φλόγα 1928

Η Αφή της Ολυμπιακής φλόγας γίνεται πριν από κάθε Ολυμπιάδα στο χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας και αναγγέλλει την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων.Το λιτό και συμβολικό τελετουργικό πραγματοποιείται στο βωμό που υπάρχει στο χώρο του ναού της Ήρας (Ηραίον). Η Πρωθιέρεια, με επίκληση στο θεό Απόλλωνα ανάβει τη δάδα με τη βοήθεια κοίλου κατόπτρου. Για πρώτη φορά έγινε το 1936 για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου με τη βοήθεια κοίλου κατόπτρου, το οποίο ανήκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και είχε κατασκευαστεί στη Γερμανία. Επιστημονικός υπεύθυνος αυτής της πρώτης αφής ήταν ο καθηγητής φυσικής Σαλτερής Περιστεράκης.

Σύμφωνα με το τελετουργικό που έχει καθιερωθεί την αφή κάνει η πρωθιέρεια στο χώρο του ναού της Ήρας (Ηραίου), που βρίσκεται απέναντι από το ναό του Δία, στο αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας. Εκεί η πρωθιέρεια ζητά τη βοήθεια του θεού του ήλιου Απόλλωνα ώστε να ανάψει η δάδα απαγγέλοντας την ακόλουθη επίκληση:

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟΝ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

Ιερά σιωπή!
Να ηχήσει όλος ο αιθέρας, η γη, η θάλασσα και οι πνοές των ανέμων.
Όρη και Τέμπη σιγήστε.
Ήχοι και φωνές πουλιών παύσατε.
Γιατί μέλλει να μας συντροφεύσει ο Φοίβος, ο Φωσφόρος Βασιλεύς.
Απόλλωνα, θεέ του ήλιου και της ιδέας του φωτός,
στείλε τις ακτίνες σου και άναψε την ιερή δάδα
για τη φιλοξενη πόλη της ...(όνομα της διοργανώτριας πόλης).
Και συ, ω Δία, χάρισε ειρήνη σ' όλους τους λαούς της Γης
και στεφάνωσε τους νικητές του Ιερού Αγώνα.

Έπειτα, η πρωθιέρεια κατευθύνεται προς το Στάδιο, μεταφέροντας τη φλόγα σε πήλινο αγγείο και με τη συνοδεία των ιερειών. Η πομπή κάνει μία στάση στην ιερή Ελιά από την οποία ο«αμφιθαλής παις», δηλαδή ένας νέος που έχει εν ζωή και τους δύο γονείς του, κόβει ένα κλαδί, σύμβολο ειρήνης και έπαθλο νίκης που δίνονταν κατά τους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες στους νικητές. Στο Στάδιο, η πρωθιέρεια ανάβει τη δάδα του πρώτου δρομέα και η λαμπαδηδρομία ξεκινά το ταξίδι της. Ακολουθεί λαμπαδηδρομία σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, πριν παραδοθεί η ιερή φλόγα στους εκπροσώπους της διοργανώτριας χώρας, ώστε να φτάσει στον τελικό της προορισμό, στο στάδιο της διοργανώτριας πόλης την ημέρα της τελετής έναρξης των Αγώνων. Κατά τη διάρκεια του τελετουργικού, η πρωθιέρεια και οι ιέρειες είναι ντυμένες κατά τον αρχαϊκό τρόπο, ενώ ακολουθούν συγκεκριμένη κινησιολογία και χορογραφία.

Ιστορική αναδρομή

Για πρώτη φορά στην ιστορία των Ολυμπιακών αγώνων, πραγματοποιήθηκε αφή της Ολυμπιακής φλόγας, το 1936, στους Ολυμπιακούς αγώνες του Βερολίνου.^[3] Εμπνευστής της ιδέας φέρεται ο Γερμανός καθηγητής Καρλ Ντιμ.^[4] Η καινοτομία αυτή, κατάφερε όχι μόνον να διασωθεί αλλά και να αποτελεί σήμερα κορυφαία στιγμή για κάθε ολυμπιακή διοργάνωση, κυρίως χάρη στον βαθύτερο συμβολισμό της. Πιο συγκεκριμένα, η φλόγα, σύμφωνα και με τον μύθο του Προμηθέα, είναι σύμβολο του ανθρώπου και της ανθρώπινης εφευρετικότητας, μα κυρίως αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους αρχαίους και στους σύγχρονους Ολυμπιακούς αγώνες.^[4] Ο Γερμανός καθηγητής Norbert Muller υποστήριξε σχετικά, ότι ένας από τους σκοπούς του Ολυμπισμού είναι να συγκεντρώσει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους σε μία Ολυμπιακή κίνηση και σίγουρα η αφή της φλόγας και η λαμπαδηδρομία είναι ο πιο κατάλληλος τρόπος για την επίτευξη αυτού.^[4]

Πρωθιέρειες

Στο τελετουργικό της αφής συμμετέχουν η πρωθιέρεια και οι ιέρειες, οι οποίες πραγματοποιούν μια λιτή χορογραφία κατά τη διάρκεια της τελετής. Υπεύθυνη της χορογραφίας ήταν η Μαρία Χορς από το 1964 ως το 2004. Το 2008 τη διαδέχτηκε η Άρτεμις Ιγνατίου.

Πρωθιέρειες από το 1936 μέχρι σήμερα διετέλεσαν οι εξής:

Κούλα Πράτσικα: 1936.
Μαρία Αγγελακοπούλου: 1948.
Ξανθίππη Πηχεών-Θεολογίτη: 1952.
Αλέκα Κατσέλη: 1956, 1960, 1964.
Μαρία Μοσχολιού: 1968, 1972, 1976, 1980.
Κατερίνα Διδασκάλου: 1984, 1988.
Μαρία Παμπούκη: 1992, 1996.
Θάλεια Προκοπίου: 2000, 2004.
Μαρία Ναυπλιώτου: 2008, 2010.
Ινώ Μενεγάκη: 2012, 2014^[5].
Κατερίνα Λέχου: 2016, 2018.
Ξανθή Γεωργίου: 2020, 2022
Μαίρη Μηνά: 2024

Πρώτοι Λαμπαδηδρόμοι

Ιδιαίτερα τιμητική είναι η επιλογή του πρώτου και του τελευταίου λαμπαδηδρόμου. Από το 1936 μέχρι το 1956 οι πρώτοι λαμπαδηδρόμοι δεν ήταν αθλητές. Στη συνέχεια καθιερώθηκε να είναι αθλητής εκτός από το 1972 και το 1980.

Το 1984 δεν έγινε λαμπαδηδρομία επί ελληνικού εδάφους, ως διαμαρτυρία για την εμπορευματοποίησή της από τους διοργανωτές της ολυμπιάδας του Λος Άντζελες.

Ως το 2004 οι πρώτοι λαμπαδηδρόμοι ήταν αθλητές στίβου. Μόλις το 2008 επιλέχτηκε από άλλο άθλημα (τάε κβον ντο). Το 2020, η Άννα Κορακάκη έγινε η πρώτη γυναίκα πρώτη λαμπαδηδρόμος.

1936: Κωνσταντίνος Κονδύλης (διπλωμάτης)
1948: Κωνσταντίνος Δημητρέλλης (στρατιώτης)
1952: Χρήστος Παναγόπουλος (ιδιώτης)
1956: Διονύσιος Παπαθανασόπουλος (ιδιώτης)
1960: Τάκης Επιτρόπουλος (αθλητής δεκάθλου)
1964: Γιώργος Μαρσέλλος (αθλητής 110 εμπ. και ύψους)
1968: Χάρης Αϊβαλιώτης (αθλητής 100 μ.)
1972: Γιάννης Κιρκιλέσης (ιδιώτης από την περιοχή, 19 ετών) ^[6]
1976: Τάσος Ψυλλίδης (αθλητής 110 εμπ.)
1980: Θανάσης Κοσμόπουλος (μαθητής από την περιοχή, 17 ετών) ^[7]
1984:
1988: Θανάσης Καλογιάννης (αθλητής 400 εμπ.)
1992: Σάββας Σαριτζόγλου (αθλητής σφυροβολίας)
1996: Κώστας Κουκοδήμος (αθλητής μήκους)
2000: Λάμπρος Παπακώστας (αθλητής ύψους)
2004: Κώστας Γκατσιούδης (αθλητής ακοντισμού)
2008: Αλέξανδρος Νικολαΐδης (αθλητής τάε κβο ντο)
2012: Σπύρος Γιαννιώτης (αθλητής κολύμβησης)
2016: Λευτέρης Πετρούνιας (αθλητής γυμναστικής)
2020: Άννα Κορακάκη (σκοποβολής)

Πηγή

ΕΤ-Sports, τεύχος 32, σελ. 58-60.

Παραπομπές

↑ Vernant, J.-P. (1969-08-01). «Hestia - Hermes : The religious expression of space and movement among the Greeks» (στα αγγλικά). Social Science Information 8 (4): 131–168. doi:10.1177/053901846900800407. ISSN 0539-0184. http://ssi.sagepub.com/cgi/doi/10.1177/053901846900800407. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
↑ The Olympic Flame and Torch Relay. The Olympic Museum.
↑ Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 H Ολυμπιακή Φλόγα.
↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2020.
↑ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΡΚΙΛΕΣΗΣ.
↑ ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΣ.

[1] Vernant, J.-P. (1969-08-01). «Hestia - Hermes : The religious expression of space and movement among the Greeks» (στα αγγλικά). Social Science Information 8 (4): 131–168. doi:10.1177/053901846900800407. ISSN 0539-0184. http://ssi.sagepub.com/cgi/doi/10.1177/053901846900800407. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}

[2] The Olympic Flame and Torch Relay. The Olympic Museum.

[3] Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή.

[Vima-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 H Ολυμπιακή Φλόγα.

[5] «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2020.

[6] ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΡΚΙΛΕΣΗΣ.

[7] ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΣ.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]