Kolorado (rivero)

Kolorado (rivero)
rivero
Bazaj informoj
Longeco	2 334 km
Fluo
Enfluejo	en la riveron Kalifornia Golfo
Geografio
Landoj	Usono
Regionoj	Koloradio
	v • d • r

Por aliaj signifoj, bv. rigardi la apartigilan paĝon: Kolorado

Kolorado (angle Colorado [koloREJdo]) estas unu el la duĉefaj riveroj en la sudokcidenta Usono kaj norda Meksiko (la alia rivero estas Rio Grande del Norte). Ĝia nomo signifas en la hispana lingvo "ruĝa" aŭ "kolorigita".

Ĝi longas 2 334 kilometrojn kaj ĝia akvokolekta areo estas plejparte arida kaj ampleksas partojn de sep el la ŝtatoj de Usono kaj du el la ŝtatoj de Meksiko. La fonto de la rivero estas en la centro de la Roka Montaro kiu situas ĉefe en Koloradio, Usono. En Arizono Kolorado formis grandiozan Grandan Kanjonon. Inter Nevado kaj Arizono estas formita la Nigra Kanjono de Kolorado. Ĝia ĝenerala direkto de fluado estas al la sudokcidento trans la Kolorado-Altebenaĵo kaj tra la Granda Kanjono. De tie fluas tra Utaho kaj Arizono al lago Mead ĉe la limo inter la du subŝtato, kaj poste formas la limon inter Arizono kaj Nevado/Kalifornio. De tie ĝi turniĝas suden al la limo kun Meksiko. Post kiam ĝi eniras Meksikon, la rivero atingas la enfluejon de la Kolorado ĉe la norda fino de la Golfo de Kalifornio inter la statoj de Malsupra Kalifornio kaj Sonora.

La rivero estas fama pro la imponaj kanjonoj kiujn ĝi kreas kaj la blanka akvo falas, kaj estas esenca fonto de akvo por la agrikulturaj kaj urbaj areoj en la dezertaj regionoj de Nordameriko. Indiĝenoj ekloĝis en la areo de la Kolorado antaŭ almenaŭ 8,000 jaroj. Unue kiel ĉasistoj-kolektistoj, kaj tiam, inter 2,000 kaj 1,000 jaroj antaŭe, ampleksaj agrikulturaj kulturoj ekzistis sur la bordoj de la rivero kaj ĝiaj alfluantoj, kiuj estis, ŝajne, unu el la plej progresintaj indiĝenaj kulturoj en Nordameriko. Eŭropanoj unue atingis la Kolorado-basenon en la 16-a jarcento, kiam hispanaj esploristoj komencis mapi la areon kaj postuli posedon de ĝi.

Grandaj inĝenieristikfabrikoj en la riverbaseno estis komencitaj komence de la 20-a jarcento, kiam multaj gvidlinioj estis establitaj en serio de internaj amerikaj kaj internaciaj interkonsentoj konataj kiel la "Leĝo de la Rivero". La usona federacia registaro estis la ĉefa mova forto malantaŭ la konstruado de hidraŭlika inĝenierartoprojektoj en la riverbaseno, sed multaj ŝtataj aŭ lokaj akvoagentejoj ankaŭ estis implikitaj. La plej multaj el la digoj en la riverbaseno estis konstruitaj inter 1910 kaj 1970, kun la ĉefdigo, la Hoover Dam, kompletigita en 1935. Gravaj barmuroj servantaj por defluigi akvon estas Hoover Dam, Parker Dam kaj Davis Dam. Akvo de Kolorado provizas interalie la urbojn Los-Anĝeleso, San-Diego, Phoenix kaj Tucson. La Kolorado estas unu el la plej kontrolitaj kaj reguligitaj riveroj en la mondo, kun ĉiu guto de sia akvo asignita por specifa celo. Ĝi nature fluis en la Kalifornian Golfon, sed la homo konsumas tiom da akvo el ĝi, ke ĝia malsupra fluejo preskaŭ sekiĝis.

Biogeografie la Rivero Kolorado troviĝas en la nord-meksika ekoprovinco de la nearktiso, kaj estas unu el la 53 nesal-akvaj ekoregionoj de la tutmondaj 200. Tiu ĉi estas listo de ekoregionoj elektitaj de la Monda Natur-Fonduso (WWF) por ties graveco por la naturprotekto.