Louise Michel
| Louise Michel | |
|---|---|
| |
| Persona informo | |
| Naskonomo | Clémence Louise Michel |
| Aliaj nomoj | Enjolras • La Vierge rouge |
| Naskiĝo | 29-an de majo 1830 en Vroncourt-la-Côte |
| Morto | 9-an de januaro 1905 (74-jaraĝa) en Marsejlo |
| Tombo | Levallois-Perret Cemetery (en)  , 20 (1905–) tombejo Sankt-Petro de Marsejlo (1905–1905) 
|
| Lingvoj | franca • novkaledonia lingvaro |
| Ŝtataneco | Francio
|
Subskribo .svg){kind=small}
| |
| Familio | |
| Amkunulo | Charlotte Vauvelle (en) (1895–1905)
|
| Okupo | |
| Okupo | instruisto komunardo anarkiisto politikisto ĵurnalisto pedagogo beletristino poeto verkisto
|
| Verkoj | Q42761326 Mémoires |
Louise Michel (esperante: Luiza Miŝel) (29-a de majo 1830–9-a de januaro 1905) estis franca instruisto, feministo kaj elstara figuro en la Pariza Komunumo. En ekzilo ŝi adoptis la ideojn de anarkiismo kaj kiam ŝi revenis al Francio, ŝi estis ŝlosila aganto en la disvolviĝo de la anarkiisma movado en Eŭropo.
Konata kiel la "Johana de Arko de la Pariza komunumo" kaj sekve "La franca Granddamo de anarkiismo", ŝia uzo de nigra flago ĉe manifestacio en Parizo en marto 1883 ankaŭ estis la plej frue konata de kio iĝos konata kiel la anarkiisma nigra flago. Estas konsiderata unu el la fondintoj de la anarki-feminisma fluo.
Vivo
[redakti | redakti fonton]Louise Michel estis profesie instruistino, sed ĉar ŝi rifuzis ĵuri fidelecon al la Imperio, ŝi instruis private. Laŭ gazeto de 1871, en ŝia lasta klaso, ŝi havis 60 lernantojn. La "ruĝa virgulino" (tiel oni nomis ŝin) estis nobla kaj bonkora homo, abomenanta sangelverŝon. Jen kiel esprimiĝas la eldonisto de L. Michel, Paul Victor Stock [pol viktor stok] en memorando de 1935:
"Intertempe, niaj rilatoj pliintimiĝis kaj el miaj multaj renkontoj kun la "petrolistino"[1] rezultis, ke ŝi iĝis mia amikino. Mi ne povis rezisti al la neimagebla bonkoreco de tiu virino, kaj la malfavora legendo, per kiu mia cerbo kontraŭ ŝi estis saturita, rapide forvaporiĝis ĉe ŝia kontakto. Ŝia altruismo estis neverŝajna kaj ŝia bonkoreco por ĉiuj mizeruloj - inkluzive bestojn - estis nekredebla ktp..." [2]
Membro de la Unua Internacio, Michel partoprenis kiel soldato kun uniformo en la bataloj de la Komunumo de Parizo, precipe en ĝia defendo kontraŭ la Versajlaj trupoj, laŭ ŝi kiel dekmilo da aliaj virinoj, el kiuj la plimulto pereis dum la amasbuĉado. Kaptita en Montmartre, ŝi ial ne estis tuj ekzekutita laŭ la ordinara procedo, sed estis juĝita de militjuĝistaro. Ŝi konfirmis defie la akuzojn faritajn kontraŭ ŝi kaj petis por si mortpunon kiel merititan honoron pro sia plenrespondeca partopreno en la Komunumo, promesante, ke se oni lasos ŝin vivi, ŝi neniam ĉesos postuli venĝon kontraŭ la murdintoj de ŝiaj fratoj.
Ial, la juĝistoj ne opiniis oportune mortkondamni ŝin, kaj ŝi estis deportita al Novkaledonio. Laŭ ŝi mem, ŝi aliĝis al anarkiismo dum sia deportado, sur la ŝipo "Virginie" [virĵini], en 1873: "Mi rakontis multajn fojojn, kiel [dum la Kaledonia vojaĝo mi anarkiistiĝis]. Inter du kvietiĝaj momentoj, dum kiuj ŝi ne tro malbone fartis, mi komunikis al sinjorino Lemel mian penson pri la neebleco, ke iuj ajn homoj havantaj la regpovon povus iam fari ion alian, krom krimi, se ili estas malfortaj aŭ egoismemaj; esti neniigataj, se ili estas sindonaj kaj energiaj; ŝi respondis al mi: "Tion mi pensas!". Mi multe fidis la rektecon de ŝia spirito kaj ŝia aprobo multe plaĉis al mi"(2). Havinte la sanon kaj la bonŝancon travivi, ŝi amnestiiĝis en 1879 kaj revenis Eŭropon. Ŝi neniam plu partoprenis en ia ajn perforta agado. Ŝi multe pli teruris senpaŭze la reakciularon per sia kapablo esprimiĝi por defendi la Komunumon de Parizo kaj denunci la krimojn de la Versajlaj amasbuĉistoj, konforme al sia promeso. Ŝi nepre ne estis principa adepto de sanga perfortado, sed nur limigite uzis ĝin pro neceso en tre ekstrema kaj difinita situacio dum la komunumo, laŭ maniero ordinare konsiderata kiel armita ribelo aŭ civila milito, sed ne kiel terorismo. La perfortado uzita de la Komunumanoj por sia defendo estas sen komuna mezuro kun tiu, kies viktimoj ili estis.
Politika penso kaj ideoj
[redakti | redakti fonton]Michelle iam ŝercis, kiam ŝi diris, ke "ni ŝatas havi surdajn provokajn agentojn en la partio, ĉar ili ĉiam ofertas la plej revoluciajn movojn". La politikaj ideoj de Michelle disvolviĝis laŭlonge de ŝia vivo el la sperto de la malsukcesa revolucio de la Pariza Komunumo kaj ŝia parto en la socialisma movado, aliĝante al la anarkiisma movado kaj ĝia agado en la kampo de edukado. Ŝia politika teorio ŝanĝis de kredo je paca reformo al la antaŭenigo de perforta revolucio kaj kredo ke la strukturo de socio nun devas esti eliminita por avanci novan egalrajtecan epokon. Ŝiaj longaj jaroj en la franca punkolonio de Nov-Kaledonio estis grava faktoro por ŝanĝi ŝiajn mondkonceptojn.
Michelle unue famiĝis tie, kiam ŝi publike defendis malriĉajn virinojn kaj la laboristan klason dum la konstitucia monarkio poste de la franca revolucio. En la 1860-aj jaroj ŝi elstaris kiel politika aktivulo en rezoluta opozicio al la politikoj de imperiestro Napoleono la 3-a, kiu limigis la civilajn kaj politikajn rajtojn de francaj civitanoj kaj realigis serion de ekonomiaj leĝoj, kiuj damaĝis dungitajn laboristojn. Michelle subskribis plurajn el siaj politikaj leteroj sub la pseŭdonimo Enjolras, la nomo de la revoluciulo en la romano Les miserables de Victor Hugo.
En 1865 ŝi verkis poemon laŭ la franca nacia himno, kiu alvokas amasan ribelon de la homoj por protekti la respublikon, argumentante, ke martireco estas pli bona ol malvenko. Ĉi tiu emocio resonis en ŝiaj poemoj, kaj en teatraĵoj kaj romanoj, kiujn ŝi poste publikigis. Laŭ maniero ne karakteriza por ŝiaj samtempuloj, Michelle ankaŭ traktis temojn pri perforta traktado de infanoj kaj besto-misuzo. La politikaj figuroj en la skribaĵoj de Michelle batalis por justeco, dum la infanoj kaj bestoj en ŝiaj fikciaj verkoj estis tro malfortaj, malsanaj kaj malsataj por rezisti aŭ pluvivi.
Sur la ŝipo, kiu portis ŝin al la puna kolonio en Nov-Kaledonio, Michelle reekzamenis sian kredon je revolucia socialismo kaj adoptis la ideojn de anarkiismo por la resto de sia vivo - malakceptante ĉiujn formojn de registaro. En 1896 ŝi skribis pri la ŝanĝo okazinta en ŝi:
"Mi pripensis la aferojn, eventojn kaj gravulojn en la pasinteco. Mi pensis pri la konduto de niaj kamaradoj en la komunumo: ili skuegis de timo. Ili tiom timis superi aŭtoritaton, ke ili neniam investis sian potencon en io ajn krom la perdo de siajn proprajn vivojn. Mi rapide rimarkis, ke bonaj homoj en potenco estas impotentaj, same kiel malbonaj homoj en povo estas malbonaj, do libereco neniam povas esti ligita al ia ajn potenco".
La anarkiisma penso estis lernita de ŝia ŝipkamarado, Nathalie Lemel, kiu famiĝis pro sia sindonemo kaj zorgo pri aliaj. En la punkolonio ŝi elektis malriĉan vivon - transdonis ĉiujn siajn librojn, vestaĵojn kaj monon kaj ekinstruis denove. Ŝi instruis la francan al la kanakaj indiĝenoj, por ke ili defiu la francajn aŭtoritatojn, kaj subtenis ilin en ilia ribelo kontraŭ la kolonia potenco.
Ŝiaj paroladoj post ŝia reveno al Eŭropo atakis kapitalismon kaj la aŭtoritateman ŝtaton. Ĝi ankaŭ atakis la novan respublikanan reĝimon kaj la novan francan konstitucion, kiuj starigis parlamenton kiel kompromison al la malfacileco interkonsenti pri la identeco de la reĝo.
"Ili parolas al ni la tutan tempon pri libereco: ni havas la esprimliberecon kun kvin jaroj da malliberejo fine." ŝi diris "En Anglio eblas kunvoki kunvenojn, sed en Francio ili eĉ ne avertas retiriĝi, do ili restas sen rezisto" kaj "Homoj malsatas kaj ne rajtas diri, ke ili malsatas."
Michelle multe parolis pri la rajtoj de virinoj. Krom ŝia kredo je antaŭenigado de eduko kaj trejnado kaj virinoj ŝi kredis ke devigita geedzeco kaj la proprietrajtoj de viroj super virinoj ankaŭ devus esti batalitaj. Tiel ŝi estas konsiderata la fondinto de anarki-feminismo. Malgraŭ la kontraŭaŭtoritata retoriko, la plej multaj el la fruaj anarkiismaj pensuloj konservis kulturan ortodoksecon koncerne la dividadon de hejma laboro en siaj familioj kaj personajn rilatojn kun virinoj. La fondinto de franca anarkiisma skolo, Pierre Joseph Proudhon, estis konata pro siaj seksismaj vidpunktoj. Michelle, Teresa Claramunt, Lucy Parsons, Voltairine de Cleyre kaj Emma Goldman fariĝis elstaraj figuroj en la tuteŭropa kaj usona anarkiisma movado de la 19a jarcento. Kun la starigo de la unuaj internaciaj anarkiismaj organizaĵoj en la diversaj eŭropaj landoj sub la gvido de Mihaail Bakunin, anarkiismo fariĝis unika, ĉar ĝi ne nur instigis la partoprenon de virinoj en la movado, sed kiel mondkoncepton, kiu ankaŭ rekomendis inan emancipiĝon.
Fine de la 1880-aj jaroj ŝi verkis kelkajn verkojn, en kiuj ŝi revizitis la temojn de siaj antaŭaj verkoj, sed ankaŭ prezentis la morton de la malnova ordo kaj ĝian anstataŭigon en egaleca socio. La revoluciaj roluloj en la teatraĵo, kiun ŝi skribis, "La Striko", atendis morti, sed anstataŭe donis vivon al nova erao, kaj Michelle diskutis la rajtojn kaj respondecojn de la homoj, kiuj postvivis la revolucion.
Ŝiaj teatraĵoj estis enscenigitaj laŭ la instruado de Jean Grave pri la partopreno de la spektakla publiko. La publiko estis kuraĝigita respondi al la teatraĵo, prezenti iujn dialogojn kaj kanti kune kun la aktoroj iujn kantojn. En ŝiaj teatraĵoj La Homaj Mikroboj (1886), Krimoj de la tempoj (1888) kaj Bordeaux (1890) agrikultura utopio aperas el ruinita Eŭropo. La politikaj idealoj de Michel ŝuldas multon al la franca romantikismo de Hugo kaj estas priskribitaj longe en ŝia libro: "La Nova Epoko, en Lasta Penso, en la Memuaroj de Kaledonio" (1887):
"Estas ja tempo por ĉi tiu malnova mondo morti, ĉar neniu plu estas sekura ... ni ne plu povas vivi kiel niaj prapatroj en la ŝtonepoko, kaj eĉ ne kiel la pasinta jarcento. Ekde la serio de inventoj kaj konsiderante la malkovrojn de scienco, kiu kondukis nin al la certeco, ke produktado centoble pliiĝos, kiam ĉi tiuj novigoj estos uzataj por ĉiuj, anstataŭ servi al manpleno da kadavromanĝantoj, kiuj helpas sin por malsati la cetero".
Michelle vivis en tempo, kiam malsato estis ofta ĉe la laboranta malriĉuloj en Eŭropo, kaj ŝi estis kredante, ke teknologia progreso anstataŭigos fizikan laboron per maŝina laboro. Kombinita kun la anarkiisma penso oni argumentis, ke ĉi tio povas konduki al egala distribuado de riĉeco. En 1880 ŝi klarigis: La alloga potenco de la progreso ilustros sin des pli, kiam ĉiutaga pano estas garantiita por ĉiuj. Kelkaj horoj da laboro, kiuj fariĝos allogaj kaj libervolaj, sufiĉos por produkti pli ol necesas por konsumo. " Kiel aliaj siatempaj anarkiistoj, ŝi ne kredis, ke historio estas plibonigo en si mem, sed kredis, ke ĝi havas la potencialon al progreso kaj progresado. Daŭra ekonomia kresko ne estis por ŝi plibonigo per si mem. Michelle argumentis anstataŭe, ke progreso venis per intelekta disvolviĝo, socia disvolviĝo kaj liberigo.
"Scienco donos rikolton en la dezerto; la energio de ŝtormoj kaj vorticoj skulptos vojojn en la montoj. Subakvaj boatoj malkovros perditajn kontinentojn. Elektro portos aerŝipojn super la frostaj polusoj. La ideoj pri libereco, egaleco kaj justeco finfine eksplodos. Ĉiu homo vivos sian integran parton ene de la tuta homaro. La progreso estas senfina, la ŝanĝoj estos konstantaj, "ŝi skribis.
Michelle akre kritikis la 19-ajarcentan kapitalismon kaj bedaŭris la mankojn de la kapitalisma banka sistemo, kiuj kaŭzis kapitalkoncentriĝon kaj detruon de malgrandaj entreprenoj kaj la meza klaso. En siaj memuaroj ŝi skribis, ke la anarkiisma Manifesto de Liono (1883), subskribita de Peter Kropotkin, Emil Gauthier, Joseph Bernard, Pierre Martin kaj Toussaint Bordat, precize esprimis ŝiajn opiniojn. Estas konata ke ŝi kaj Kropotkin estis bonaj amikoj. Anstataŭ fokusiĝi al perforta revolucio, kiel ŝi faris en siaj fruaj verkoj, en siaj postaj verkoj ŝi emfazis pli la spontanan ribelon de la homoj. Ĝi malakceptis personan terorismon kiel rimedon por estigi novan epokon. Ŝi skribis "Masakro de tirano estas praktika nur kiam tiraneco havas unu kapon, aŭ maksimume malmulton de kapoj. Se temas pri hidro, nur la revolucio povas mortigi ĝin. " Ŝi opiniis, ke estus pli bone por la estroj de tia revolucio formortu, por ke ili ne fariĝu la estroj de la reĝima aparato post ĝi. Michelle opiniis ke "potenco estas malbona" Historio estas historio de sklaveco. En parolado en 1882 ŝi diris, ke "ĉiuj revolucioj ne sufiĉas, ĉar ili estis politikaj". Organizo, laŭ ŝia opinio, ne necesis, ĉar la malriĉuloj kaj ekspluatatoj vekiĝus kaj en ilia granda nombro devigus la malnovan ordon ŝrumpi.
En siaj juĝoj Michel ĉiam provis resti justa kaj modera; ŝi ĉiam montris skrupulan objektivecon pri la konduto de homoj. Ŝi senkompleze juĝis la naivecon de la Komunumanoj, kies decida eraro estis, ke ili ne tuŝis la oron de la Banko de Francio, forlasita inter iliaj manoj en Parizo. Ŝi havis kuriozan koncepton pri la solvo de la lingva problemo: "...lasante iri mian penson, mi rigardis antaŭen, mi riskis tiun ideon, ke ĉar la penso estas elektro, ĝi estas fotebla kaj ĉar ĝi ne havas lingvon, ĝi estus desegnata per signoj similaj al fulmlumaj sulkoj, la samaj por ĉiuj dialektoj, iu stenografio."(2)
Memoro
[redakti | redakti fonton]Michelle estis inter la plej influaj francaj politikaj figuroj de la dua duono de la 19-a jarcento, kaj unu el la plej eminentaj politikaj teoriuloj de ŝia tempo. Ŝiaj publikaĵoj pri socia justeco por malriĉuloj kaj la afero de la laborista klaso estis legitaj en Francio kaj tra Eŭropo. Kiam ŝi mortis en 1905, miloj funebris pri ŝi, kaj memoraj kunvenoj okazis tra Francio kaj Londono. Kvankam ŝiaj skribaĵoj hodiaŭ ne estas memorataj, ŝia nomo estas memorita en la nomoj de stratoj, lernejoj kaj parkoj en Francio. Michelle fariĝis nacia heroino en Francio. Baldaŭ antaŭ sia morto, kiam ŝi revenis de ekzilo en Londono, Michelle estis moknomita "Anĝelo de Benzino", "Virgo de la Mafio" kaj "Reĝino de Ŝaŭmo" de la franca konservativa gazetaro. Siavice, Charles Ferdinand Gambon komparis ŝin kun Johana de Arko rilate al ŝia rolo en la Pariza komunumo. Ĉi tiuj bildoj estis plue disvastigitaj de Edmond Lepelletier en 1911. Ŝia bildigo kiel 'ruĝa virgulino' disvastiĝis inter konservativaj kaj liberalaj historiistoj, kiuj rakontis la historion de la Pariza Komunumo.
Komentoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Oni nomis petrolistinoj virinojn, kiujn oni arestis pro ilia supozata partopreno en la t.n. krimoj de la Komunumo, precipe se ili estis kaptitaj kun botelo de petrolo, uzata ekzemple por lampoj, sed kiu estis supozita pruvo pri ilia intenco bruligi Parizon.
- ↑ Citaĵoj el « La Komunumo », de Louise Michel, Parizo 1898
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Eltiraĵoj el deklaro de L. Michel' dum sia proceso Arkivigite je 2008-08-20 per la retarkivo Wayback Machine
- Luiza MIŜEL Arkivigite je 2007-03-11 per la retarkivo Wayback Machine, artikolo de Petro Levi en Sennaciulo