Novembro de 2009

novembro
lu	ma	me	ĵa	ve	sa	di
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30
aranĝo de 2024 tagoj

Jen listo de okazaĵoj en novembro de 2009.

1-a de novembro

• Forpasas 100-jara franca antropologo Claude Lévi-Strauss
• Ukrainia prezidanto Viktor Juŝĉenko alparolis al prezidantoj de Belorusio, Hungario, Moldavio, Pollando, Rusio, Rumanio, Slovakio, Usono kaj gvidantoj de Eŭropa Komisiono kaj NATO kun la peto pri helpo en la batalo kontraŭ porka gripo. Dum lasta semajno en Ukrainio pro ĉi tiu kaj aliaj virusoj de spira sistemo mortis 53 homoj.

2-a de novembro

• Abdullah Abdullah, la sola rivalo de nuna afgana prezidanto, rifuzis partoprenon en dua rondo de la balotado kaj Hamid Karzai estis proklamita kiel nova prezidanto de la lando.

3-a de novembro

• Francisco Ayala, hispana verkisto, mortas 103-jara.
• Kordeza Ĵelazkova, 11-jaraĝa bulgara knabino naskis sanan filinon Violetta. La patro estas la 19-jaraĝa Ĵelazko Dimitrov.
• La ĉeĥa prezidanto Václav Klaus subskribis Lisbonan traktaton.
• Radovan Karadžić unuafoje venis al asizo de Internacia Pun-Tribunalo por Eksa Jugoslavio.
• En Transbajkala regiono (Rusio) polico monpunos entreprenestrojn, kiuj ne sekurigis la «maskan reĝimon» en siaj organizoj. Laŭ neoficiala informo, pro porka gripo en la regiono jam mortis 5 homoj.
• En la centro de Moskvo estis mortpafita fama rusia entreprenisto Ŝabtaj Kalmanoviĉ. Murdistoj faris 20 pafojn kaj forveturis en aŭto Lada Kalina. Serĉadoj de la krimuloj malsukcesis.

4-a de novembro

• La kvinan fojon Rusio festas Tagon de popola unueco memore al ekesto de popolaj trupoj kaj la forpelo fare de ili de la polaj okupantoj el Moskva Kremlo en 1612. Tio estas la lasta ripoztago de la jaro.

8-a de novembro

• Forpasis Vitalij Ginzburg, la fama soveta fizikisto, ricevinta en 2003 la Nobelpremion pri fiziko.

9-a de novembro

• Post subita ekhalto de la agregatoj de la hidroelektra centralo en la urbo Norek (Taĝikio) 70 % de la lando restis sen elektro. Post 1,5 horo la paneo estis forigita.
• En rusiaj provincoj Moskva, Tjumena, Brjanska kaj en Altaja regiono komenciĝas la unua etapo de la vakcinado kontraŭ porka gripo.

10-a de novembro

• Sian 90-an naskiĝdatrevenon solenis soveta konstruktoro Miĥail Kalaŝnikov, la kreinto de la fama mitraleto AK-47. Li daŭre loĝas en Iĵevsk.
• Pro paneo en la hidroelektra centralo Itajpuo (Paranao) je la 22-a horo (loka tempo) restis sen elektro grandegaj brazilaj urboj, inkluzive de Rio-de-Ĵanejro, San-Paŭlo kaj Belo Horizonte. Post du horoj la elektroprovizado estis restarigita.
• En usona urbo Jarratt (Virginio) estis ekzekutita John Allen Muhammad, la fifama „vaŝingtona celpafisto“, kiu en 2002 mortpafis 16 kaj vundpafis 4 homojn.
• En Neustadt am Rübenberge ĵetis sin sub trajnon Robert Enke, la fama germana futbalisto. Pro ricevitaj vundoj li forpasis.

11-a de novembro

• La usona revuo Forbes publikigis la liston de la plej influaj homoj de la mondo. La unuan lokon okupis usona prezidanto Barack Obama, la duan — ĉina prezidanto Hu Jintao. Rimarkinde ke rusia ĉefministro Vladimir Putin troviĝas en ĉi tiu listo je la tria loko, kaj la prezidanto de la lando Dmitrij Medvedev — nur je la 43-a loko, post rusia vic-ĉefministro Igor Seĉin kaj fifama meksika krimulo Joaquín Guzmán Loera.

12-a de novembro

• En Nov-Jorko forpasis Vagriĉ Baĥĉanjan, armendevena pentristo kaj verkisto, elmigrinta en 1974 el Sovetunio. Nome li konvinkis junan ĥarkovan poeton (kaj nun la faman rusian politikiston) Eduard Savenko preni novan familinomon — Limonov.

13-a de novembro

• NASA informis, ke ĝia LCROSS trovis akvon en luna kratero. Tio estas la grava sukceso de Lunar Reconnaissance Orbiter.
• En Uljanovsk ekbrulis arsenaloj. Rezulte de tio pereis du homoj, kvin homoj estis vunditaj kaj 3 miloj estis evakuitaj. 40 soldatoj saviĝis, kaŝinte sin en bunkro. Splitoj disflugadis je radiuso de 300 metroj.
• Kartvelio decidis malfermi doganejon ĉe la limo kun Rusio laŭ la Kartvelia milita vojo. La vojo estis pli ol 3 jarojn fermita, rezulte de malvarmiĝo en la rilatoj inter la du ŝtatoj post la veno de Miĥeil Saakaŝvili al potenco. Refunkciigo de la vojo trans Kaŭkazo plej grave efikos vigligon de ekonomio de Armenio.

14-a de novembro

• Estas celebrata la 120-a datreveno de la naskiĝo de Jawaharlal Nehru, patro de la sendependeco de Barato.

15-a de novembro

• Forpasis 30-jara franca aktoro Jocelyn Quivrin [ĵosLE kivRE] pro aŭto-akcidento.
• Forpasis Pavlo, la patriarko de la Serba ortodoksa eklezio. Li okupis sian postenon ekde la 2-an de decembro 2000.
• Svislando gajnas la 13-an futbalmondoĉampionadon de la junuloj sub 17 jaroj en Niĝerio.

16-a de novembro

• En Moskvo (Rusio) apud sia loĝejo estis pafmurdita la fama kontraŭfaŝisto Ivano Ĥutorskoj. 26-jara junulo laŭ kromnomo Vanja Kostolom (Vanjo Ostrompanto), li estis unu el gvidantoj de la moskvaj razkapuloj-antifaŝistoj kaj jam trifoje estis atakita kaj vundita fare de naciistoj. Lastatempe rusiaj naciistoj kaj kontraŭfaŝistoj ĉiam pli ofte atakas unuj la aliajn.
• El flughaveno de Grozno (Ĉeĉenio, Rusio) startis la unua post 15-jara interrompo internacia flugo. Pere de tiu 200 ĉeĉenaj pilgrimoj ekfaras haĝon en Medino.

18-a de novembro

• La Rusa nacia teamo de futbalo malgajnis la selektan matĉon kontraŭ tiu de Slovenio per la rezulto 0:1 kaj rezulte de tio perdis la eblecon partopreni la Futbalan Mondpokalon 2010. Por subteni rusiajn futbalistojn en Mariboron (Slovenio) alveturis la prezidanto Dmitrij Medvedev. Lastafoje la rusianoj partoprenis la finalajn matĉojn dum la Futbala Mondpokalo 2002.
• Kvin partoprenantoj de la protestado en Irano estis kondamnitaj al mortopuno, 81 homoj — al malliberigo de 6 monatoj ĝis 15 jaroj. Asizoj komenciĝis en aŭgusto 2009 kaj 3 homoj jam estis kondamnitaj al morto.
• En sia loĝejo en Jersey City (Nov-Ĵerzejo, Usono) oni trovis pafmurditan 65-jaran Evan Chandler kun pistolo en mano. En 1993 li akuzis Michael Jackson pri stupro de sia 13-jara filo. Oni opinias, ke temas pri sinmortigo.

19-a de novembro

• La belga ĉefministro Herman Van Rompuy estis elektita kiel konsilia prezidanto de la Eŭropa Unio. La eŭropa komisaro pri komerco Catherine Ashton iĝis la unua alta reprezentanto eŭrop-unia pri eksterlandaj aferoj kaj sekureca politiko.
• En moskva ortodoksa preĝejo estis pafmurdita la paroĥestro Daniil Sisojev (ruse Даниил Сысоев), la fama misiisto kaj luktanto kontraŭ sektoj kaj okultismo. Nekonata pafisto kaŝis sin.
• La Rusia konstitucia tribunalo rezoluciis, ke mortopuno en Rusio ne plu estos aplikita eĉ post enkonduko la 1-an de januaro 2010 de la ĵurio en la lasta regiono, kie tiu ĝis nun mankis — en Ĉeĉenio. Ekde 1996 en la lando ekzistas moratorio je la plenumo de mortokondamnoj.

20-a de novembro

• Anonima rusia miliardulo aĉetis en Duseldorfo (Germanio) ses aŭtojn Mercedes-Benz, pli frue apartenintaj al Adolf Hitler kaj aliaj superaj nazioj.
• Minimume 18 homoj pereis kaj 312 vundiĝis rezulte de festaj tumultoj, ekflamiĝintaj en Alĝerio post la venko de la Alĝeria nacia teamo de futbalo super tiu de Egiptujo en Omdurmano (Sudano) per la rezulto 1:0. Alĝeriaj futbalistoj ricevis la rajton partopreni Futbalan Mondpokalon 2010. Post multaj atakoj kontraŭ siaj civitanoj Egiptujo forigis sian ambasadoron el Alĝerio.
• La plej granda aviadilo Airbus A380 kun 538 pasaĝeroj alteriĝis en la Internacia flughaveno JFK (Nov-Jorko), farinte sian unuan transatlantikan flugon. Regulaj flugoj Parizo-Nov-Jorko komenciĝos ekde la 23-an de novembro 2009.
• Granda Koliziigilo de Hadronoj estis denove lanĉita kaj la faskoj de protonoj trairis la tutan rondon de la koliziigilo.
• Dum la vespera elsendo de la radiostacio «Majak» (Rusio) la fama rusia artisto Roman Traĥtenberg subite eksentis doloron en la koro kaj post 40 minutoj li forpasis en la ambulancaŭto pro korinfarkto.

23-a de novembro

• En Britio okazis la 37-a ceremonio Premio Emmy. Plej multan kvanton de premioj — kvin — ricevis britaj partoprenantoj. Unue en la historio de la konkurso inter laŭreatoj estis telefilmo el Brazilo — Caminho das Indias (esperante La vojoj el Barato).
• En rusia urbo Uljanovsk dum la ŝarĝado de la municioj, trovitaj en arsenalo, rezulte de detonacio okazis eksplodo kaj 8 homoj pereis. Ĉi tiu arsenalo jam brulis la 13-an de novembro, tiam pereis 2 homoj.

22-a de novembro

• Forpasis la soveta kosmonaŭto kaj projektisto Konstantin Feoktistov, kiu en 1964 faris flugon en la kosmoveturilo «Vosĥod» (ruse Sunleviĝo). Li estis la unua civila kaj ununura senpartia soveta kosmonaŭto. Feoktistov havis 83 jarojn.
• En beleco-konkurso «Mrs. World 2009», okazinta en Vangtaŭ (Vjetnamujo), venkis 31-jara rusiano Viktorio Radoĉinskaja el Rostov-na-Donu. Ŝi ricevis la blankoran kronon, inkrustitan de 63 rubenoj. La belulino edziniĝis antaŭ 10 jaroj kaj havas la filon Bogdano.

26-a de novembro

• La ŝtata investkompanio Dubai World (Dubajo) petis siajn kreditorojn pri sesmonata prokrasto de siaj ŝuldopagoj. Rezulte de tio 70 internaciaj financaj kompanioj alfrontis la perspektivon perdi 60 miliardojn da dolaroj.
• En la universitato de Pécs (Hungario) 23-jara studento pafis al siaj samlernantoj. Rezulte de tio unu studento pereis, tri homoj estis pafvunditaj. La krimulo bonvole kapitulacis al polico. Dum multaj jaroj li estis ano de pafklubo kaj havis la rajton posedi pafilon.

27-a de novembro

• Je 18:45 UTC sur la fervojo Moskvo — Sankt-Peterburgo, je 25 km de la stacio Bologoje okazis eksplodo, kiam tie veturis la trajno «Nevskij ekspress» kun rapido de ĉ. 200 km/hore. Rezulte de tio tri vostaj vagonoj elreliĝis kaj 26 homoj pereis, 18 kalkuliĝas kiel perdiĝintaj, pli ol 90 estis vunditaj. Enketo difinis, ke tio estis terora ago kaj krimuloj uzis eksplodaĵon je 7 kg da TNT-ekvivalento. Simila incidento jam okazis al tiu trajno en 2007.
• Androulla Vassiliou estas nomumita kiel eŭropunia komisionano por edukado, kulturo, plurlingveco kaj juneco dum la oficperiodo 2009-2014. Ŝi transprenas la respondecon pri plurlingveco el la eksiĝanta rumana komisionano Leonard Orban. Ŝia sinteno pri Esperanto ne klaras.

28-a de novembro

• Fama skulptaĵo Laboristo kaj Kolĥozanino estis revenigita al sia antaŭa loko en Tutrusia Ekspozicia Centro. Ekde 2003 ĝi troviĝis je restaŭrado. La solena malfermado okazos la 4-an de decembro.

29-a de novembro

• Je 2:52 UTC en Dagestano (Rusio) nekonatoj esplodis la fervojon, laŭ kiu estis veturonta la trajno Tjumeno — Maĥaĉkalo. Viktimoj forestas.
• 57 % svislandanoj, partoprenintaj la nacian referendumon, voĉdonis pro malpermeso konstrui novajn minaretojn en la lando. Nun en Svisio loĝas 400.000 islamanoj kaj estas kvar minaretoj.
• Urugvajo: eks-tupamaro José Mujica estas elektita kiel nova prezidento de la lando.
• Honduraso: la konservativulo Porfirio Lobo Sosa venkas en la elektoj por nova prezidento, en procezo ne agnoskita de pluraj registaroj, sekve al la puĉo kiu anstataŭis la antaŭan prezidenton Manuel Zelaya per la parlamentestro Roberto Micheletti.

30-a de novembro

• Forpasis Milorad Paviĉ, la fama serba verkisto, tradukisto, filologo. Li havis 80 jarojn.
• En Munkeno (Germanio) komenciĝas la juĝafero kontraŭ Ivan Demjanjuk (ruse Иван Демьянюк). Oni akuzas lin pri militkrimoj dum la Dua mondmilito, kiam Demjanjuk, laŭ aserto de la akuzistoj, servis kiel gardisto en la naziaj koncentrejoj Sobibor, Treblinka k.a., kaj havis la kromnomon Ivan Terura (ruse Иван Грозный) pro sia krueleco.