Master’s degree in Hacettepe University Ankara State Conservatory Department of Music Theory PhD. Student in Erciyes University Music Sciences Department Supervisors: Prof. Dr. Cenk Güray and Prof. Dr. Oya Levendoğlu
Makamsal ezgi çekirdeği, yapısı itibarıyla algoritmik yaklaşıma ve matematiksel modellemeye elver... more Makamsal ezgi çekirdeği, yapısı itibarıyla algoritmik yaklaşıma ve matematiksel modellemeye elverişlidir. Ezgi çekirdeği yaklaşımı, “dizi temelli” yöntemlere alternatif olarak önerilen, “motif eksenli-çekirdek temelli” bir makam analizi yöntemi olarak literatürde yer edinmiştir. Bu yöntemin matematiksel açıdan ele alınması, gelecekte çeşitli bilişim uygulamalarıyla birlikte kullanılabilmesinin de önünü açacaktır.
Bu çalışmada, ezgi parçalarını matematiksel bir yaklaşımla ele alarak sınıflandırma yapan ve perde fonksiyonları temelli analizler yapan çok aşamalı analitik bir yöntem önerilmektedir. Yöntemin ilk aşamasında, literatürde yer alan makam sınıflarının hangi kriterlere göre alt sınıflara ayrılabileceği tanımlanmıştır. Yöntemin ikinci aşamasında ise, ezgi çekirdekleri dâhilinde bulunan perdelerin birbiriyle ilişkisi sonucu ortaya çıkan perde fonksiyonları, hem matematiksel açıdan ele alınmış, hem de kritik perdeler için aralık ve örüntü ilişkilerine bakılmıştır.
Önerilen yöntemin Hüseyni ve Gülizar makamı ezgilerine uygulanması sonucunda, 6’sı Hüseyni ve 8’i Gülizar olmak üzere toplam 14 makam alt sınıfı oluşturulmuştur. Ayrıca, merkezi eğilim ölçüleri, ekstremum noktaları, büküm noktaları ve perde hâkimiyetinin, ilgili makamdaki ezgi çekirdeğinin perde fonksiyonu göstergeleri olarak ortaya çıktığı gözlenmiştir. Son olarak, nota süre değeri, aralık ve örüntü analizleri ile, perde fonksiyonlarının aynı makama ait alt sınıflarda ve makamlar arasında ne şekilde benzeştiği ve farklılaştığına dair anlamlı sonuçlar üretilmiştir. Bu yöntemin farklı makamlara da uygulanması mümkün olup, bu çalışma ile ortaya konan matematiksel yaklaşımın, yeni ezgi üretimi gibi bilişim uygulamaları için yön gösterici nitelikte olduğu öngörülmekte ve umut edilmektedir.
Anahtar sözcükler: Makamsal ezgi çekirdeği, makam alt sınıfı, perde fonksiyonu, ezgi kalıbı, hesaplamalı müzik, yapay zekâ, müzik bilişimi.
Tuna bölgesinde Balkan halklarıyla çok kültürlü bir yaşamı paylaşan Adakale, Romanya ile Sırbista... more Tuna bölgesinde Balkan halklarıyla çok kültürlü bir yaşamı paylaşan Adakale, Romanya ile Sırbistan arasında en stratejik yerleşim birimlerinden biri olmuştur. 1970 yılında bir baraj inşa edilmesi sonucu Tuna’nın suları altında, tarihi bir hatıra olarak kalmıştır. Bu çalışma, saklı Adakale türkülerinin makine öğrenmesi yöntemleriyle yeniden yapılandırılmasını sağlayarak, bu bölgenin kültür mirasını korumayı ve kültürlerarası iletişimin sürekliliğine katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Adakale ve yakın çevresinde daha önce derlenmiş sözlü ve yazılı halk müziği eserleri araştırmamızın veri kaynaklarını oluşturmaktadır. Bu eserler incelenerek bölgede en çok kullanılan makam-motif ve ritim yapıları tespit edilmiştir. Ezgisi elimizde bulunmayıp sadece sözü olan eserler için Markov zincirleri ile ezgi üretimi yapılmış; üretilen ezgi, bölgede sıklıkla kullanılan ritmik kalıplar arasından seçilen bir tanesi üzerine oturtulmuştur. İkinci bir yaklaşım olarak, Adakale yöresi türkülerinde görülen motifik çeşitlemeler incelenerek, yeni eser üretiminin tamamen motifik çeşitlemelerle yapılmasına çalışılmıştır. Eserlerin analizinde “makamsal ezgi çekirdeği” yaklaşımı kullanılmıştır. Bu yaklaşıma göre ezgi çekirdeği içindeki perdeler işlevlerine göre merkez tanımlayıcı, ortak tanımlayıcı, pekiştirici ve süsleyici perdeler olarak tanımlanmaktadır. Bu sesler arası iletişim, gerilim-çözülüm ilişkisi, denge ve dengesizlik halleri, bir sistemdeki rastgelelik ve düzensizliği tanımlayan “entropi” kavramı ile de ilişkilendirilmiş, ezgi üretim metodolojisi oluşturulurken bu kavramdan faydalanma imkanları değerlendirilmiştir.
Balkan coğrafyası, bu toprakları paylaşan farklı kültürlerin bir arada yaşadığı ortak bir kültür ... more Balkan coğrafyası, bu toprakları paylaşan farklı kültürlerin bir arada yaşadığı ortak bir kültür alanı oluşturmaktadır. Tuna’nın tarihi ve siyasi geçmişine tanıklık etmiş küçük bir ada olan Adakale, 1970 yılında Yugoslavya ve Romanya hükümetlerinin aldığı kararla bir barajın kurulması sonucu sahip olduğu kültürel hazinesi ile birlikte Tuna’nın suları altında kalmış ve haritadan silinmiştir. Bu çalışma, stokastik analiz tekniklerinin temel oluşturduğu Markov Zincirleri’ni kullanarak saklı Adakale türkülerinin yeniden canlandırarak bu bölgenin kültür mirasını korumayı ve ortak hafızaya aktarmayı hedeflemektedir. İlk olarak Adakale’yi merkez alan coğrafya ile ilgili daha önce yapılmış derleme çalışmalarından yararlanarak, bölgede en çok kullanılan makam yapıları, temel ezgisel motifler ve ritim yapıları üzerinde çalışılmıştır. Ardından, sözü olup ezgisi bulunmayan eserler için Markov zinciri ile ezgi üretimi yapılmış; seçilen bir ritmik yapı üstüne üretilen ezginin yerleştirilmesi sağlanmıştır.
12. Uluslararası Hisarlı Ahmet Sempozyumu Tam Metin Kitabı, 2022, 2022
Kuş ötüşü şimdiye kadar çok sayıda müzik araştırmasına konu olmuş, hissettirdiği olumlu duyguları... more Kuş ötüşü şimdiye kadar çok sayıda müzik araştırmasına konu olmuş, hissettirdiği olumlu duyguların ve verdiği ilhamın kuş ötüşündeki müzikal özelliklerle ilgili olabileceği üstünde durulmuştur. Bu çalışmada, ötüşü ile ünlenmiş kuşlardan seçilen kuş ötüş kayıtları bir Matlab uygulaması olan MIRtoolbox aracılığıyla analiz edilerek öznitelikler çıkarılmıştır. Ardından, çıkarılan özniteliklerden analizimize uygun olanlar seçilerek, kuş ötüşleri tonal, yapısal ve tınısal açılardan değerlendirilmiştir. Son olarak, sesin kullanım tekniği üstünden yapılan analizlerle ek tespitlerde bulunulmuştur. Bu çalışmanın amacı, dinleyicisine olumlu duygular hissettiren ve bestecilere ilham veren kuş ötüşlerinin belirlenen müzikal özellikler üzerinden analiz edilerek, “müzik” olarak değerlendirilmesinin arkasındaki nedenlerin yorumlanabilmesidir.
11. Uluslararası Hisarlı Ahmet Sempozyumu Tam Metin Kitabı, 2021
Müzik ilk çağlardan beri kültürel kaynaşmanın yaşandığı her anın bir parçası olmuş, çeşitlenmiş v... more Müzik ilk çağlardan beri kültürel kaynaşmanın yaşandığı her anın bir parçası olmuş, çeşitlenmiş ve zenginleşmiştir. Göçler fiziksel hareketliliğin yanında kültürel aktarımları da beraberinde getirmiştir. Göç eden grup hem kendi kültürünü taşımış, hem de göç ettiği yerde bulduğu kültürden etkilenmiştir. Bu durumun doğal bir sonucu olarak müzik çeşitlenirken, farklı türler arasında ortak noktalar doğmaya başlamıştır. Doğu Türkistan ve Orta Asya’nın çeşitli bölgelerinden batıya göç eden Abdallar’dan Anadolu’ya yerleşenler, Yörük Türkmenlerinin kültürünü devam ettirerek Bozlak geleneğinin günümüze kadar taşınmasını sağlamıştır. Diğer yandan Endülüs Bölgesi’ne ait Flamenko geleneği, Hindistan’dan İspanya’ya göç eden Çingeneler, Araplar ve Yahudiler’in etkisi ile şekillenmiş ve günümüze kadar taşınmıştır. Anadolu ve çevre coğrafyalar temelli bu kültürel aktarımların bir etkisi olarak, uzak coğrafyalara rağmen iki müzik türü arasında dikkat çekici benzerlikler bulunmaktadır. Bu çalışmada, Flamenko müziği ve Bozlaklar ezgisel çekirdek tabanlı makam modeli kullanılarak analiz edilmiştir. Bu model ile, makamları özgün kılan ezgisel kalıplar olan çekirdekler incelenerek teorik ve pratik ortaklıklar tespit edilmiştir. Literatürde Flamenko müziği ile makamsal müzik gelenekleri arasındaki bağıntıyı inceleyen çalışmalar olmasına rağmen, burada özellikle Bozlaklarla olan ilişkinin incelenmesi çalışmayı özgün kılmaktadır. Anahtar kelimeler: Flamenko müzik, Bozlak, ezgisel çekirdek, makam analizi, Endülüs.
2th International Online Ethnomusicology Symposium Proceedings Book/ Past, Present and Future of Ethnomusicology in the World and Turkey, 2020
Özet Endülüs Bölgesi'ne ait Flamenko geleneği, Araplar, Yahudiler ve Hindistan'dan İspanya'ya göç... more Özet Endülüs Bölgesi'ne ait Flamenko geleneği, Araplar, Yahudiler ve Hindistan'dan İspanya'ya göç eden Çingenelerin etkisi ile şekillenmiş ve günümüze kadar taşınmıştır. Flamenko müziği, geçmişte yaşanan bu etkileşimlerden yoğun şekilde etkilenerek makam müziği ile arasında kuvvetli bir bağ oluşmuştur. Hem teorik, hem de pratik anlamda pek çok benzerliğin gözlenebildiği bu iki müzik türü arasındaki bağıntı, adeta uzak coğrafyaları birbirine bağlayan bir kuvvet olarak değerlendirilmiş ve üzerinde çalışmaya değer görülmüştür. Bu çalışmada, ezgisel çekirdek tabanlı makam modeli kullanılarak Flamenko geleneğine ait bir müzik eseri analiz edilmiştir. Öncelikle eserdeki yatay (modal) ve dikey (tonal) armoni ve ezgi yapıları birlikte değerlendirilerek makamsal yapılar tespit edilmiştir. Ardından bu yapılar makamları özgün kılan ezgisel kalıplar olan çekirdek yapılarıyla ilişkilendirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda incelenen eserin Kürdî ailesi makamlarının izlerini taşıdığı tespit edilmiştir. Bu çalışmanın, Flamenko müzik eserlerinde duyulan makam tınılarının açıklanmasında faydalı olması umut edilmektedir. Anahtar kelimeler: Flamenko müziği, ezgisel çekirdek, makam analizi, Endülüs, Kürdî makamı.
Makamsal ezgi çekirdeği, yapısı itibarıyla algoritmik yaklaşıma ve matematiksel modellemeye elver... more Makamsal ezgi çekirdeği, yapısı itibarıyla algoritmik yaklaşıma ve matematiksel modellemeye elverişlidir. Ezgi çekirdeği yaklaşımı, “dizi temelli” yöntemlere alternatif olarak önerilen, “motif eksenli-çekirdek temelli” bir makam analizi yöntemi olarak literatürde yer edinmiştir. Bu yöntemin matematiksel açıdan ele alınması, gelecekte çeşitli bilişim uygulamalarıyla birlikte kullanılabilmesinin de önünü açacaktır.
Bu çalışmada, ezgi parçalarını matematiksel bir yaklaşımla ele alarak sınıflandırma yapan ve perde fonksiyonları temelli analizler yapan çok aşamalı analitik bir yöntem önerilmektedir. Yöntemin ilk aşamasında, literatürde yer alan makam sınıflarının hangi kriterlere göre alt sınıflara ayrılabileceği tanımlanmıştır. Yöntemin ikinci aşamasında ise, ezgi çekirdekleri dâhilinde bulunan perdelerin birbiriyle ilişkisi sonucu ortaya çıkan perde fonksiyonları, hem matematiksel açıdan ele alınmış, hem de kritik perdeler için aralık ve örüntü ilişkilerine bakılmıştır.
Önerilen yöntemin Hüseyni ve Gülizar makamı ezgilerine uygulanması sonucunda, 6’sı Hüseyni ve 8’i Gülizar olmak üzere toplam 14 makam alt sınıfı oluşturulmuştur. Ayrıca, merkezi eğilim ölçüleri, ekstremum noktaları, büküm noktaları ve perde hâkimiyetinin, ilgili makamdaki ezgi çekirdeğinin perde fonksiyonu göstergeleri olarak ortaya çıktığı gözlenmiştir. Son olarak, nota süre değeri, aralık ve örüntü analizleri ile, perde fonksiyonlarının aynı makama ait alt sınıflarda ve makamlar arasında ne şekilde benzeştiği ve farklılaştığına dair anlamlı sonuçlar üretilmiştir. Bu yöntemin farklı makamlara da uygulanması mümkün olup, bu çalışma ile ortaya konan matematiksel yaklaşımın, yeni ezgi üretimi gibi bilişim uygulamaları için yön gösterici nitelikte olduğu öngörülmekte ve umut edilmektedir.
Anahtar sözcükler: Makamsal ezgi çekirdeği, makam alt sınıfı, perde fonksiyonu, ezgi kalıbı, hesaplamalı müzik, yapay zekâ, müzik bilişimi.
Tuna bölgesinde Balkan halklarıyla çok kültürlü bir yaşamı paylaşan Adakale, Romanya ile Sırbista... more Tuna bölgesinde Balkan halklarıyla çok kültürlü bir yaşamı paylaşan Adakale, Romanya ile Sırbistan arasında en stratejik yerleşim birimlerinden biri olmuştur. 1970 yılında bir baraj inşa edilmesi sonucu Tuna’nın suları altında, tarihi bir hatıra olarak kalmıştır. Bu çalışma, saklı Adakale türkülerinin makine öğrenmesi yöntemleriyle yeniden yapılandırılmasını sağlayarak, bu bölgenin kültür mirasını korumayı ve kültürlerarası iletişimin sürekliliğine katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Adakale ve yakın çevresinde daha önce derlenmiş sözlü ve yazılı halk müziği eserleri araştırmamızın veri kaynaklarını oluşturmaktadır. Bu eserler incelenerek bölgede en çok kullanılan makam-motif ve ritim yapıları tespit edilmiştir. Ezgisi elimizde bulunmayıp sadece sözü olan eserler için Markov zincirleri ile ezgi üretimi yapılmış; üretilen ezgi, bölgede sıklıkla kullanılan ritmik kalıplar arasından seçilen bir tanesi üzerine oturtulmuştur. İkinci bir yaklaşım olarak, Adakale yöresi türkülerinde görülen motifik çeşitlemeler incelenerek, yeni eser üretiminin tamamen motifik çeşitlemelerle yapılmasına çalışılmıştır. Eserlerin analizinde “makamsal ezgi çekirdeği” yaklaşımı kullanılmıştır. Bu yaklaşıma göre ezgi çekirdeği içindeki perdeler işlevlerine göre merkez tanımlayıcı, ortak tanımlayıcı, pekiştirici ve süsleyici perdeler olarak tanımlanmaktadır. Bu sesler arası iletişim, gerilim-çözülüm ilişkisi, denge ve dengesizlik halleri, bir sistemdeki rastgelelik ve düzensizliği tanımlayan “entropi” kavramı ile de ilişkilendirilmiş, ezgi üretim metodolojisi oluşturulurken bu kavramdan faydalanma imkanları değerlendirilmiştir.
Balkan coğrafyası, bu toprakları paylaşan farklı kültürlerin bir arada yaşadığı ortak bir kültür ... more Balkan coğrafyası, bu toprakları paylaşan farklı kültürlerin bir arada yaşadığı ortak bir kültür alanı oluşturmaktadır. Tuna’nın tarihi ve siyasi geçmişine tanıklık etmiş küçük bir ada olan Adakale, 1970 yılında Yugoslavya ve Romanya hükümetlerinin aldığı kararla bir barajın kurulması sonucu sahip olduğu kültürel hazinesi ile birlikte Tuna’nın suları altında kalmış ve haritadan silinmiştir. Bu çalışma, stokastik analiz tekniklerinin temel oluşturduğu Markov Zincirleri’ni kullanarak saklı Adakale türkülerinin yeniden canlandırarak bu bölgenin kültür mirasını korumayı ve ortak hafızaya aktarmayı hedeflemektedir. İlk olarak Adakale’yi merkez alan coğrafya ile ilgili daha önce yapılmış derleme çalışmalarından yararlanarak, bölgede en çok kullanılan makam yapıları, temel ezgisel motifler ve ritim yapıları üzerinde çalışılmıştır. Ardından, sözü olup ezgisi bulunmayan eserler için Markov zinciri ile ezgi üretimi yapılmış; seçilen bir ritmik yapı üstüne üretilen ezginin yerleştirilmesi sağlanmıştır.
12. Uluslararası Hisarlı Ahmet Sempozyumu Tam Metin Kitabı, 2022, 2022
Kuş ötüşü şimdiye kadar çok sayıda müzik araştırmasına konu olmuş, hissettirdiği olumlu duyguları... more Kuş ötüşü şimdiye kadar çok sayıda müzik araştırmasına konu olmuş, hissettirdiği olumlu duyguların ve verdiği ilhamın kuş ötüşündeki müzikal özelliklerle ilgili olabileceği üstünde durulmuştur. Bu çalışmada, ötüşü ile ünlenmiş kuşlardan seçilen kuş ötüş kayıtları bir Matlab uygulaması olan MIRtoolbox aracılığıyla analiz edilerek öznitelikler çıkarılmıştır. Ardından, çıkarılan özniteliklerden analizimize uygun olanlar seçilerek, kuş ötüşleri tonal, yapısal ve tınısal açılardan değerlendirilmiştir. Son olarak, sesin kullanım tekniği üstünden yapılan analizlerle ek tespitlerde bulunulmuştur. Bu çalışmanın amacı, dinleyicisine olumlu duygular hissettiren ve bestecilere ilham veren kuş ötüşlerinin belirlenen müzikal özellikler üzerinden analiz edilerek, “müzik” olarak değerlendirilmesinin arkasındaki nedenlerin yorumlanabilmesidir.
11. Uluslararası Hisarlı Ahmet Sempozyumu Tam Metin Kitabı, 2021
Müzik ilk çağlardan beri kültürel kaynaşmanın yaşandığı her anın bir parçası olmuş, çeşitlenmiş v... more Müzik ilk çağlardan beri kültürel kaynaşmanın yaşandığı her anın bir parçası olmuş, çeşitlenmiş ve zenginleşmiştir. Göçler fiziksel hareketliliğin yanında kültürel aktarımları da beraberinde getirmiştir. Göç eden grup hem kendi kültürünü taşımış, hem de göç ettiği yerde bulduğu kültürden etkilenmiştir. Bu durumun doğal bir sonucu olarak müzik çeşitlenirken, farklı türler arasında ortak noktalar doğmaya başlamıştır. Doğu Türkistan ve Orta Asya’nın çeşitli bölgelerinden batıya göç eden Abdallar’dan Anadolu’ya yerleşenler, Yörük Türkmenlerinin kültürünü devam ettirerek Bozlak geleneğinin günümüze kadar taşınmasını sağlamıştır. Diğer yandan Endülüs Bölgesi’ne ait Flamenko geleneği, Hindistan’dan İspanya’ya göç eden Çingeneler, Araplar ve Yahudiler’in etkisi ile şekillenmiş ve günümüze kadar taşınmıştır. Anadolu ve çevre coğrafyalar temelli bu kültürel aktarımların bir etkisi olarak, uzak coğrafyalara rağmen iki müzik türü arasında dikkat çekici benzerlikler bulunmaktadır. Bu çalışmada, Flamenko müziği ve Bozlaklar ezgisel çekirdek tabanlı makam modeli kullanılarak analiz edilmiştir. Bu model ile, makamları özgün kılan ezgisel kalıplar olan çekirdekler incelenerek teorik ve pratik ortaklıklar tespit edilmiştir. Literatürde Flamenko müziği ile makamsal müzik gelenekleri arasındaki bağıntıyı inceleyen çalışmalar olmasına rağmen, burada özellikle Bozlaklarla olan ilişkinin incelenmesi çalışmayı özgün kılmaktadır. Anahtar kelimeler: Flamenko müzik, Bozlak, ezgisel çekirdek, makam analizi, Endülüs.
2th International Online Ethnomusicology Symposium Proceedings Book/ Past, Present and Future of Ethnomusicology in the World and Turkey, 2020
Özet Endülüs Bölgesi'ne ait Flamenko geleneği, Araplar, Yahudiler ve Hindistan'dan İspanya'ya göç... more Özet Endülüs Bölgesi'ne ait Flamenko geleneği, Araplar, Yahudiler ve Hindistan'dan İspanya'ya göç eden Çingenelerin etkisi ile şekillenmiş ve günümüze kadar taşınmıştır. Flamenko müziği, geçmişte yaşanan bu etkileşimlerden yoğun şekilde etkilenerek makam müziği ile arasında kuvvetli bir bağ oluşmuştur. Hem teorik, hem de pratik anlamda pek çok benzerliğin gözlenebildiği bu iki müzik türü arasındaki bağıntı, adeta uzak coğrafyaları birbirine bağlayan bir kuvvet olarak değerlendirilmiş ve üzerinde çalışmaya değer görülmüştür. Bu çalışmada, ezgisel çekirdek tabanlı makam modeli kullanılarak Flamenko geleneğine ait bir müzik eseri analiz edilmiştir. Öncelikle eserdeki yatay (modal) ve dikey (tonal) armoni ve ezgi yapıları birlikte değerlendirilerek makamsal yapılar tespit edilmiştir. Ardından bu yapılar makamları özgün kılan ezgisel kalıplar olan çekirdek yapılarıyla ilişkilendirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda incelenen eserin Kürdî ailesi makamlarının izlerini taşıdığı tespit edilmiştir. Bu çalışmanın, Flamenko müzik eserlerinde duyulan makam tınılarının açıklanmasında faydalı olması umut edilmektedir. Anahtar kelimeler: Flamenko müziği, ezgisel çekirdek, makam analizi, Endülüs, Kürdî makamı.
Uploads
Thesis Chapters by Şule Yıldız
yöntemin matematiksel açıdan ele alınması, gelecekte çeşitli bilişim uygulamalarıyla birlikte kullanılabilmesinin de önünü açacaktır.
Bu çalışmada, ezgi parçalarını matematiksel bir yaklaşımla ele alarak sınıflandırma yapan ve perde fonksiyonları temelli analizler yapan çok aşamalı analitik bir yöntem önerilmektedir. Yöntemin ilk aşamasında, literatürde yer alan makam sınıflarının hangi kriterlere göre alt sınıflara ayrılabileceği tanımlanmıştır. Yöntemin ikinci aşamasında ise, ezgi çekirdekleri dâhilinde bulunan perdelerin birbiriyle ilişkisi sonucu ortaya çıkan perde fonksiyonları, hem matematiksel açıdan ele alınmış, hem de kritik perdeler için aralık ve örüntü ilişkilerine bakılmıştır.
Önerilen yöntemin Hüseyni ve Gülizar makamı ezgilerine uygulanması sonucunda, 6’sı Hüseyni ve 8’i Gülizar olmak üzere toplam 14 makam alt sınıfı oluşturulmuştur. Ayrıca, merkezi eğilim ölçüleri, ekstremum noktaları, büküm noktaları ve perde hâkimiyetinin, ilgili makamdaki ezgi çekirdeğinin perde fonksiyonu göstergeleri olarak ortaya çıktığı gözlenmiştir. Son olarak, nota süre değeri, aralık ve örüntü analizleri ile, perde fonksiyonlarının aynı makama ait alt sınıflarda ve makamlar arasında ne şekilde benzeştiği ve farklılaştığına dair anlamlı sonuçlar üretilmiştir. Bu yöntemin farklı makamlara da uygulanması mümkün olup, bu çalışma ile ortaya konan matematiksel yaklaşımın, yeni ezgi üretimi gibi bilişim uygulamaları için yön gösterici nitelikte olduğu öngörülmekte ve umut edilmektedir.
Anahtar sözcükler: Makamsal ezgi çekirdeği, makam alt sınıfı, perde fonksiyonu, ezgi kalıbı, hesaplamalı müzik, yapay zekâ, müzik bilişimi.
Papers by Şule Yıldız
en stratejik yerleşim birimlerinden biri olmuştur. 1970 yılında bir baraj inşa edilmesi sonucu Tuna’nın suları
altında, tarihi bir hatıra olarak kalmıştır. Bu çalışma, saklı Adakale türkülerinin makine öğrenmesi yöntemleriyle
yeniden yapılandırılmasını sağlayarak, bu bölgenin kültür mirasını korumayı ve kültürlerarası iletişimin
sürekliliğine katkıda bulunmayı hedeflemektedir.
Adakale ve yakın çevresinde daha önce derlenmiş sözlü ve yazılı halk müziği eserleri araştırmamızın veri
kaynaklarını oluşturmaktadır. Bu eserler incelenerek bölgede en çok kullanılan makam-motif ve ritim yapıları
tespit edilmiştir. Ezgisi elimizde bulunmayıp sadece sözü olan eserler için Markov zincirleri ile ezgi üretimi
yapılmış; üretilen ezgi, bölgede sıklıkla kullanılan ritmik kalıplar arasından seçilen bir tanesi üzerine
oturtulmuştur. İkinci bir yaklaşım olarak, Adakale yöresi türkülerinde görülen motifik çeşitlemeler incelenerek,
yeni eser üretiminin tamamen motifik çeşitlemelerle yapılmasına çalışılmıştır. Eserlerin analizinde “makamsal
ezgi çekirdeği” yaklaşımı kullanılmıştır. Bu yaklaşıma göre ezgi çekirdeği içindeki perdeler işlevlerine göre
merkez tanımlayıcı, ortak tanımlayıcı, pekiştirici ve süsleyici perdeler olarak tanımlanmaktadır. Bu sesler arası
iletişim, gerilim-çözülüm ilişkisi, denge ve dengesizlik halleri, bir sistemdeki rastgelelik ve düzensizliği
tanımlayan “entropi” kavramı ile de ilişkilendirilmiş, ezgi üretim metodolojisi oluşturulurken bu kavramdan
faydalanma imkanları değerlendirilmiştir.
Bu çalışma, stokastik analiz tekniklerinin temel oluşturduğu Markov Zincirleri’ni kullanarak saklı Adakale türkülerinin yeniden canlandırarak bu bölgenin kültür mirasını korumayı ve ortak hafızaya aktarmayı hedeflemektedir. İlk olarak Adakale’yi merkez alan coğrafya ile ilgili daha önce yapılmış derleme çalışmalarından yararlanarak, bölgede en çok kullanılan makam yapıları, temel ezgisel motifler ve ritim yapıları üzerinde çalışılmıştır. Ardından, sözü olup ezgisi bulunmayan eserler için Markov zinciri ile ezgi üretimi yapılmış; seçilen bir ritmik yapı üstüne üretilen ezginin yerleştirilmesi sağlanmıştır.
Doğu Türkistan ve Orta Asya’nın çeşitli bölgelerinden batıya göç eden Abdallar’dan Anadolu’ya yerleşenler, Yörük Türkmenlerinin kültürünü devam ettirerek Bozlak geleneğinin günümüze kadar taşınmasını sağlamıştır. Diğer yandan Endülüs Bölgesi’ne ait Flamenko geleneği, Hindistan’dan İspanya’ya göç eden Çingeneler, Araplar ve Yahudiler’in etkisi ile şekillenmiş ve günümüze kadar taşınmıştır. Anadolu ve çevre coğrafyalar temelli bu kültürel aktarımların bir etkisi olarak, uzak coğrafyalara rağmen iki müzik türü arasında dikkat çekici benzerlikler bulunmaktadır.
Bu çalışmada, Flamenko müziği ve Bozlaklar ezgisel çekirdek tabanlı makam modeli kullanılarak analiz edilmiştir. Bu model ile, makamları özgün kılan ezgisel kalıplar olan çekirdekler incelenerek teorik ve pratik ortaklıklar tespit edilmiştir. Literatürde Flamenko müziği ile makamsal müzik gelenekleri arasındaki bağıntıyı inceleyen çalışmalar olmasına rağmen, burada özellikle Bozlaklarla olan ilişkinin incelenmesi çalışmayı özgün kılmaktadır.
Anahtar kelimeler: Flamenko müzik, Bozlak, ezgisel çekirdek, makam analizi, Endülüs.
yöntemin matematiksel açıdan ele alınması, gelecekte çeşitli bilişim uygulamalarıyla birlikte kullanılabilmesinin de önünü açacaktır.
Bu çalışmada, ezgi parçalarını matematiksel bir yaklaşımla ele alarak sınıflandırma yapan ve perde fonksiyonları temelli analizler yapan çok aşamalı analitik bir yöntem önerilmektedir. Yöntemin ilk aşamasında, literatürde yer alan makam sınıflarının hangi kriterlere göre alt sınıflara ayrılabileceği tanımlanmıştır. Yöntemin ikinci aşamasında ise, ezgi çekirdekleri dâhilinde bulunan perdelerin birbiriyle ilişkisi sonucu ortaya çıkan perde fonksiyonları, hem matematiksel açıdan ele alınmış, hem de kritik perdeler için aralık ve örüntü ilişkilerine bakılmıştır.
Önerilen yöntemin Hüseyni ve Gülizar makamı ezgilerine uygulanması sonucunda, 6’sı Hüseyni ve 8’i Gülizar olmak üzere toplam 14 makam alt sınıfı oluşturulmuştur. Ayrıca, merkezi eğilim ölçüleri, ekstremum noktaları, büküm noktaları ve perde hâkimiyetinin, ilgili makamdaki ezgi çekirdeğinin perde fonksiyonu göstergeleri olarak ortaya çıktığı gözlenmiştir. Son olarak, nota süre değeri, aralık ve örüntü analizleri ile, perde fonksiyonlarının aynı makama ait alt sınıflarda ve makamlar arasında ne şekilde benzeştiği ve farklılaştığına dair anlamlı sonuçlar üretilmiştir. Bu yöntemin farklı makamlara da uygulanması mümkün olup, bu çalışma ile ortaya konan matematiksel yaklaşımın, yeni ezgi üretimi gibi bilişim uygulamaları için yön gösterici nitelikte olduğu öngörülmekte ve umut edilmektedir.
Anahtar sözcükler: Makamsal ezgi çekirdeği, makam alt sınıfı, perde fonksiyonu, ezgi kalıbı, hesaplamalı müzik, yapay zekâ, müzik bilişimi.
en stratejik yerleşim birimlerinden biri olmuştur. 1970 yılında bir baraj inşa edilmesi sonucu Tuna’nın suları
altında, tarihi bir hatıra olarak kalmıştır. Bu çalışma, saklı Adakale türkülerinin makine öğrenmesi yöntemleriyle
yeniden yapılandırılmasını sağlayarak, bu bölgenin kültür mirasını korumayı ve kültürlerarası iletişimin
sürekliliğine katkıda bulunmayı hedeflemektedir.
Adakale ve yakın çevresinde daha önce derlenmiş sözlü ve yazılı halk müziği eserleri araştırmamızın veri
kaynaklarını oluşturmaktadır. Bu eserler incelenerek bölgede en çok kullanılan makam-motif ve ritim yapıları
tespit edilmiştir. Ezgisi elimizde bulunmayıp sadece sözü olan eserler için Markov zincirleri ile ezgi üretimi
yapılmış; üretilen ezgi, bölgede sıklıkla kullanılan ritmik kalıplar arasından seçilen bir tanesi üzerine
oturtulmuştur. İkinci bir yaklaşım olarak, Adakale yöresi türkülerinde görülen motifik çeşitlemeler incelenerek,
yeni eser üretiminin tamamen motifik çeşitlemelerle yapılmasına çalışılmıştır. Eserlerin analizinde “makamsal
ezgi çekirdeği” yaklaşımı kullanılmıştır. Bu yaklaşıma göre ezgi çekirdeği içindeki perdeler işlevlerine göre
merkez tanımlayıcı, ortak tanımlayıcı, pekiştirici ve süsleyici perdeler olarak tanımlanmaktadır. Bu sesler arası
iletişim, gerilim-çözülüm ilişkisi, denge ve dengesizlik halleri, bir sistemdeki rastgelelik ve düzensizliği
tanımlayan “entropi” kavramı ile de ilişkilendirilmiş, ezgi üretim metodolojisi oluşturulurken bu kavramdan
faydalanma imkanları değerlendirilmiştir.
Bu çalışma, stokastik analiz tekniklerinin temel oluşturduğu Markov Zincirleri’ni kullanarak saklı Adakale türkülerinin yeniden canlandırarak bu bölgenin kültür mirasını korumayı ve ortak hafızaya aktarmayı hedeflemektedir. İlk olarak Adakale’yi merkez alan coğrafya ile ilgili daha önce yapılmış derleme çalışmalarından yararlanarak, bölgede en çok kullanılan makam yapıları, temel ezgisel motifler ve ritim yapıları üzerinde çalışılmıştır. Ardından, sözü olup ezgisi bulunmayan eserler için Markov zinciri ile ezgi üretimi yapılmış; seçilen bir ritmik yapı üstüne üretilen ezginin yerleştirilmesi sağlanmıştır.
Doğu Türkistan ve Orta Asya’nın çeşitli bölgelerinden batıya göç eden Abdallar’dan Anadolu’ya yerleşenler, Yörük Türkmenlerinin kültürünü devam ettirerek Bozlak geleneğinin günümüze kadar taşınmasını sağlamıştır. Diğer yandan Endülüs Bölgesi’ne ait Flamenko geleneği, Hindistan’dan İspanya’ya göç eden Çingeneler, Araplar ve Yahudiler’in etkisi ile şekillenmiş ve günümüze kadar taşınmıştır. Anadolu ve çevre coğrafyalar temelli bu kültürel aktarımların bir etkisi olarak, uzak coğrafyalara rağmen iki müzik türü arasında dikkat çekici benzerlikler bulunmaktadır.
Bu çalışmada, Flamenko müziği ve Bozlaklar ezgisel çekirdek tabanlı makam modeli kullanılarak analiz edilmiştir. Bu model ile, makamları özgün kılan ezgisel kalıplar olan çekirdekler incelenerek teorik ve pratik ortaklıklar tespit edilmiştir. Literatürde Flamenko müziği ile makamsal müzik gelenekleri arasındaki bağıntıyı inceleyen çalışmalar olmasına rağmen, burada özellikle Bozlaklarla olan ilişkinin incelenmesi çalışmayı özgün kılmaktadır.
Anahtar kelimeler: Flamenko müzik, Bozlak, ezgisel çekirdek, makam analizi, Endülüs.