Opera Quae Exstant Omnia
Opera Quae Exstant Omnia
Opera Quae Exstant Omnia
Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.
Normas de uso
Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:
+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.
El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
at. 601
verfa fonacense
eem . So fógai.
con 393);
atres latini
Felgentius
Jee. VI.florS05
joaq .1289 .
< 36604778 460019
Bayer. Staatsbibliothek
BEATI
VLGENTI
1
EPISCOPI RVSPEN
I
SIS IN APHRICA , PRIS
SCORVM ECCLESIAE DOCTO.
- SBE
ASIL E AE,
PER B ASTIA
N VM
HENRIC
PETRI .
.
Ritisborempi bre!
BIBLIOTHECA
REGIA
MONACENSIS ,
1
j
INTEGERRIMO Vla
RO : PIETATE , PRVDENS
TIA ET ERVDITIONE PRAE
STANTI DN. CHRISTIANO VRSTISIO,
Baſilienſis Reipub . Archigramma
teo,Domino & Patrono ſuo
multum colendo.
S. P.
Von de fimilibus da
Etionum humanarum
euentisſapienter olim
& verè pronunciauit
Thucydides,V ir amplif:
fime,mihiğ multis no
minibus obferuande,id
ego ad theoretica mortalium ſtudia haud
ineptè transferri poſſe ſemper exiftimaui.
Quemadmodum enim cùm eadem est ho
minam natura , eadem fæpenumero fierico
tingit:itaquog, dum ingeniorum humano.
rum eadem est conditio , eafdem de rebus
opinionesin omni diſciplinarūgenere na
ſciatgfubinde renaſci neceffe eft. Quod că
ſapientia Ariſtoteles a
parens ille humana nimad
?
PRÆFATIO .
nimaduerteret, in Meteorologicis eafdem
mortalium opiniones nõfemel veliterum ,
vel fecüdum paruum aliquem numerum ,
fed infinitiesavocxvxAsiatc &in orbē quaſi
rediredifertètestatus est. De Philoſophia
quidē & prophanis diſciplinishocab homi
ne Ethnicoprolatum effenödiffiteor:verī
vtinam neidem quoqz in Sacroſancta no
ſtraTheologia &iamolim experta eſſet &
nostrofeculo magnofuo incommodo expe
rireturEccleſiaChristi. Nam , vtde noſtris
faltem temporibus quædam dicam , an non
Anabaptiſtæ hodie Enthuſiaſtarum ,Noua
tianorum ,Catharorum , Donatiftarum d
fimilium inſana deliria tuentur ? Samoſa
tenicos & Photinianos furores nónne Ser
uetus, Gentilis, Blandrata & fimilesreno
uarunt? an non Pelagiana dogmata, Li
bertini:Neštorij errorem ,Stancarus: Euty
chetis hæreſim Hofmannus, Suencfeldius
in thea
&bona exparte nostri Vbiquitarij
trum reduxerunt? Antitrinitariorum de
nig & Arrianorum blaſphemias à multis
hodie apud Sarmatas & Pannoniosin lucē
reuocariquis ignorat? Hydre infernalisca.
pita
PRÆFATIO .
pita effe hac impiarum opinionum porten .
ta,earumģimpurosauthores,haudimme
ritòquifpiam dixerit , quorum vno reciſo
mulia alia repullulent,quod deLerneabe
ftia Poëtæ olim fabulatiſunt.
Hæc verò eum infinem à me dicuntur,
vt ostendamprifcorum Ecclefiæ doctorum ,
quos Patresappellare folemus,fcripta,qui.
bus contra ſuitemporis hærefesacriter,ne.
que minore ſucceſſu quam zelo,depugna
runt,meritò nobis quoque commendata eſ
fedebere.Non quod fundamenta religionis
nostræ inde petenda , autparem jscu ſcrie
pluris Canonicis authoritatem tribuena
dam cenfeam ( placet enimfummopere il.
lud B. Augustini:Negquorumlibet difpu ,
tationes quamuis Canonicorum & lauda
torumhominum veluti Canonicas
fcriptu
ras habere debemus, vt nobisnon liceat fal
ua honorificētia , quæ illis debetur homini
bus, aliquid in eorumſcripturis improba
re , fi fortèinuenerimus quodaliter fenſe
rint,quāveritashabeat, diuinoadiutorio
vel ab alijs intellecta, velà nobis )ſed vt
fcripturam Propheticam etApostolică
post
Ø 3 perpe
PRÆFATIO .
perpetuoquog,eruditeantiquitatis cöfen
fuinfide orthodoxa confirmemur& aduer
Jus varios errores nunciamur.Quemadmo
dum enim in Philofophicis diſputationibus
antiquorum testimonia veritati non funt
praiudicio,& , vtapudPlatonem & Ariſto
telčobſeruare licet, non niſi folidisantici.
patis rationibus adducuntur,veritatis illu
ftriusſtabilienda gratiâ : ita quoq, Theolo.
gisrationum loco effedebet Sacroſancta di
uinitùs inſpirat& Scriptura authoritas,qua
fola ad tuendam pietatem & confutandos
errores vt neceſſaria est , ita fufficere quogz
potest:nihilominus tamen S.Patrum lucu.
brationes non repudianda,fed fuoloco ad
confirmationem ſinceredoctrinaadhiben
de, ita tamen vt ex ijs honoraria magis,
quàm neceſſaria veritatis testimonia peti
meminerimus, & proinde tum demum ea
audienda,cum S.literarum Canoni confen
tanea dixerint,ſciamus.
Monstrat fanènobis & fuo exemplo ap.
probat hancde rebus facrisdifferendi me.
thodum B. Fulgentius, dumnon rarò ea
quæprimùm S. Scriptura authoritatefuf
ficienter
PRÆFATIO .
ficienterdemonstrauit,moxetiam Cypria .
nivel Augustiniteftimonijs confirmat: ip
ſequoginter præcipuos Ecclefia fuitempo
ris pwsagasfulgőseruditione, doctrine fin
ceritate,morum integritate,tolerantia fub
cruce,conftantiainconfeßione et defenfio
ne orthodoxe fidei nullifecundus . Cuius
fcripta ideo noftristemporibus videturef
ſeaccomodatiora, quia easque hodie graf
Santur hærefes,fiue S. Triados mysterium ,
fiue Christi perſonam ,ſiue denigsprædesti
nationis da liberi arbitri doctrinam per
Etes, tūquogEccleſiamChriſti exercuiſſe
coſtar: vtproindelibrihi,quib.dicta here
ſesaccuratè & folidèrefutatur,noftriquo
quetemporisAntitrinitaris,Arrianis, Eu
Nestorianis, Libertinis da Semi
tychianis,
pelagianis magnacū fructu opponipoßint. 1
Henricus luſtus
Baſilienſis.
B.FVL.
B. FULGENTII V lo
TA , EX SCRIPTORIS
BVS ECCLESIASTI :
cis collecta.
1
2
CATALOGVS LIBRORVM
ſ Primus eft de Perfona Chrifti
Secunda li: duas naturas in una hypoftaſı
bros tres integreretinentis, fol.210.
ad Trafi : Secundus,de immenfitate diuinis
müdum , tatis eius, fol. 264.
quorum ' Tertius,deeiufdem Paſsione,fo
lio 329 .
r
Prima eft de debito co:
iugaliouoto conti:
nentia, fol. 424.
Secunda , ad Galla de
confolatione ſuper
mortemariti et deſta His ad .
tu uiduarú, fol.444.
Tertia, ad Probam de iú &tus eft
Virginitate ♡ Hu: de Trinis
Tertia, militate, fol.479, itatis
Epiſto: Qua rta,ad eandem de incarna .
lasſepré, Orat ione o Cõpun tionis my
quarum ctio ne cordis,fol.sar. fterijs ad
Quinta,ad Eugyppiú Don
libe
atú
de Charitate o eius ไ r us
dilectione , fol.53 5. rus, fol.
Sexta ,ad Theodorum 583 .
Senatore de Conuer
fione à ſeculo,fo.547.
Septima,ad Venantia,
de recta panitentia,
Ofuturaretributio:
ne, fol. 558 .
Quarta
AVIVS OPERIS,
Primus eft de difpenfatoribus
Domini, fol. 610 .
Secundus de duplici natiuitate
Chriſi:una eterna ex Patre:
altera temporali exVirgine,
fol. 625
de laudibus Maria
Tertius,
Quarta fers ! partu Saluatoris, fol.635.
mones quin Quartus , de S. Stephano pros
que , quo : tomartyre,ubi ude conuer .
rum
fione Pauli quædam , fos
lio 619 .
Quintus, de Epiphania ubiet
de innocentúnece o muneris
bus Magorum nonnulla , fos
lio 648.
ARGV.
ARGVMENTA SINo
GV L OR VM L IS
BROR V M.
libro
ARGVMENTA.
LIBRI TRES AD TRA ,
SIMVNDVM VANDAL O.
tu
t's rum regem .
ino Liber primus .
Raſimundus Vandalorum in Aphrica rex , Arrias
int
T norumpartium ,isqui,utfcribit Procopius,Chriſtias
nos nonfupplicöso corporispanis,fed beneficijs o
præmijsad deferendam hdem inuitauit,uolumen quoddam
Det
obtuleratFulgentio, iubenscum illicoreſpondere. Cuma
hic ſparium uniusnoétis ad librinordineperlegendumoba
ift
tinerenópoffet, ad quæftionen tamen ex principioillius cos
13
OS
gritamrefponderetribus hiſce libris decreuit. Initiò igirur
huiusprimilibriſolicitecaptar beneuolentiam : partimafue
11.
Em
perfona,ſenon arrogantia autcontumacia impulfum ojiens
01
dens,fedneceſsitate perfeſsioniso officij ratione coaétum
adrefpondendum :parrim à perſona regis, cuiusrarum
{ingulareſtudium fapientiæ ita laudat, ut illudipfum niz
ofs firectauia ad ueritatem ingrediatur, hæreſesá uel Chriſti
19
perfonam,uel Sacrof. Trinitatem oppugnantesfugiat , utile
if
non eſſemoneur.Pofteaproponit omnes ferèhæreſes inde or
taselle,quodmyſterium incarnationisuel non crediderini,
ulnon reftecognouerint. Chriſtum enim lapidemeffe
offenfionis adquem impegerint ludai , Manichæi, Pho.
tinusoalij, quorumdogmata Apollinariſtiset Arrianis có
muria recenfetquidem ,ſed nomina confultò fubricet. Po.
| firemosiguur hos , quinórow nonnatura ſednuncupatione
Filium Dei,corpus fineanima affumpfiffeftatuebant, atque
ita naturasconfundebant « Deitatem paſsioni ato mutes
tioniſubýciebát,cü fibi refutandospropofuerit,primohoc
libro
IN LIBROS FULGENTII
tbro firmiſsimisS.Scripturæ teſtimonijs in perſona Chriſti
diuina humanaq ſubſtantiæfeu naturæ perfectionem des
monſtrat,potiſsimum ueró Chriſtum perfečtú eſſe hominem ,
o non ſolum corpus,fedo animam fufcepiſſe humanam ,
refutatis aduerſariorum argumentis,prolixèdeclarat.
Liber ſecundus.
Liber tertius.
Reflar illud Arrianorum dogma, quo in Chriſto , quem
Patre minorem eſſe fingebane,naturas cófundentes,Paſsios
nem diuinitari eius, qua loco animæ fuerit, attribuerunt:
quod ita confutat hoclibro Fulgentius, ut orthodoxamdos
Srinam de Vrione perſonali duarum naturarum in Chris
fto plenè, dilucide accurate fatisexponat.Principiourig
natura ſuasproprietates attributurus ne credaturcú Neſto:
rio duos Chrifios facere, aut quartam Trinitati perſonam
inferere,fidem ſuam deperfona Chriſtiexplicat odocet:nás
poreſſe Patriconſubftantialem , cundem ſine fuimutatione
in unionemperfora afJumpsiffe integramhumanam naiura,
ita u in uno Chriſto ſit ueritas utriuſque naturæ in.confufa,
fed unita.Sicut enim Pater o Filiusunus Deusſuntnatura:
ira humanitatem o diuinitatem inum effe Chriftum perſoa
nå : « quemadmodum perfonalisdiftinétio non faciatduas
naturas in Patre o Filio , unitas autem naturalis non cong
fundatperſonas: itain Chrifto naturarum diſtinctionem nó
facere duos Chriſtos, o unitatem perſone non confundere
naturas.Deindeperſonalis unionis rationem explicat o do:
cet eam non tollere nalurarum difcrimen o proinde alteri Communio
naturenonreipſa ineſſe,quodcum uniusproprium ſit, deals catio idio.
teralamen propter unionem perfonære&tè prædicatur, at niatum .
ficquoqueDeum in carne paffum ,non tamen diuinitatécara
ni compasſam eſſe. Tertiòmatorem ,triftitiam gaudium ,
olemilespaſsiones, quæ de totaperſona dicuntur,nondiuis
nitatis,fed anima humanæproprias eſſe,mortem oſepultus
tam ad folam carnem pertinere oſtendit,o uniuerſum redés
ptionis opus ita exponit , ut quid de tota perfona dicatur,
quid
IN LIBROS FULGENTII
quidfingulis naturisſieproprium indicet. Subfinem poſlqud
uarios errores circa perſonā Chriſti enumerauit,Pneumaid
machos refutat o Spiritú S. Patri o Filio confubftantiala
ex operibus,quæ cum ipſis communia habeat, demonſtrat.
EPISTOLÆ .
Rima. Vxor cuiufdam cum extreme laboraret,perpe
P.tuam uouitcontinentiam.poſtquã autemcomaluiſſet
carnisfragilitas aetatis in porētia uoto obluctátur.
In triuio igiturcogitationú cóftitutusmaritus conſiliú petità
Fulgentio,qui ei hac Epiſtolareſponſurus,quædam de Con
iugio o de Votis anticipar. Prin.um igitur docet no in coniu
gio,ſed in coniugum immoderatione uitium eſſe. Deinde có
iugium inſe honeftum o licitum eſſe probatS.literarum tes
ſtimonio. Tum definibuso recto uſu cóiugij , itemą, de uitio
quod ex accidente commixtioni carnali adhærcat,fidelibus
samen non adpeccatú imputetur,diſſerit.Adextremumforó
nicationis turpitudinem notat. Tranſitpoſtea adVota upri
mum ea licetin tribulatione promiſſaDeo reddenda eſcos
ftendit ,adeò utetiamres perſelicitæ interuenienteuotofiảe
illicita, o idcirco continentiæ uoto obftri&tis nuptias quos
illicitasfieri.2. Coniugesnon poſſe uouere , niſi idfoutex us
triuſg conſenſu. 3. Tantùm abeſſe utſimulatio excuſet, ut es
tiam magis damnabilem reddat úouentem . 4. Vnum:quemą
qui res Deo deuotasuel reperatuel retineat non effelegitie
mum reiſuæpoſſeſſorem ,fed diuiniiurisinuaforë.Hispras
miſsis reſpondet ad quaftionem ſibioblatam appellans coría
quibus conſulit conſcientiam : fiquidempariconſenſu uoue
rint, omnino uotum feruandum o contra carnis infirmitate
diuinum auxiliumimplorandum : ſın uerò unus fine altero
noueris
1
ARGVMENTA.
nouerittemeritatem uori agnoſcendam odebitum coniugi
reddendum . Subfinem afpergitprecepta quædamconiugas
lis, o docet quomodo fideles coniugesin reddendo debito
coniugalifegetere debeant:an fideli ſi ducida uzor:quod'.
namſu fidelismariti ingubernandafamilia,educandeslibes
ris officium :quod deniq fidelesconiuges aduitanameliore
afpiraredebeant.
Secunda.Epiftola hæc ad Gallam fæminam Romanam
loco ut apparet illuſtrinatam ſcripta ,wapauv@oxů naj nas
pertixà eft. Primum enim eam ſupermortemariti ravenis
confolatur, á propitiæ Deiprouidentiæconſideratione, ques
fratut omnianobis in bonum cedant. Sic Deúquoq marité
ipfiuspiumaiuuenéadhuc in caleſtépatriam tranſtuliffe,ut
billigaudia æternauitæ conferret Galla facultatem me
lius uiuendi concederet. Deinde aſpefuturæ refurrectionis,
que nopermittatfidelesultra modítriftari. Neq; enim atrā
diem auferre fidelcs,ſedimpios, qui in extremo dienon has
beantconfolationem :neq eriam Chriſtianum hominem etſi
adhuc iuuenis moriatur funere mergi acerbo , cum non
longe,fed bonauitahominiprofit. Terriò àdonorum Dei
comparatione o fidei natura. Dona enim Dei aliapöjseffe
propria; fiue in hac tantùm uita neceſſaria fint, ut fideso
operamifericordiæ: fiueinfutura uita perficienda ,ut caria
tas, ueritatis agnitioofimilia:aliapijscumimpös commu :
nia quibus beneo malè utipoſsimus,quæq; à Deo tempora:
literuttribuanturfic auferanturtam bonis,quàm malis. Sic
lobúin utraqfortunabeanmfuiffe:Lazarum in Euägelio
beariorem diuite. Et hisannumerari etiam nuptias pro.
inde bene has ocontemni o ſuſcipipoffe. Cúigiturfidesnó
temporalib.fedmernis intētaſuí, boniconſulendăChriſtiano
amiſo
IN LIBROS FULGENTII
amiſsionem donorum Dei, quæ ſunetemporalia w indiffea
rencia.Poftea Gallam in propoſto ſuoconfirmaturus,prunú
ftatum uidualem laudat ex collatione coniugij : coniugia
Chriſtianorum ſancta quidem eſſeafferens ,ſed tamen innus
ptas in altioridignitatisgradu collocatas.Deinde eandem
quoqueinſtruit præceptis o exemplis.Præceptis,cum eamui
dualis officijamonet 1. in tota uitaiubés illam á mundanis
curis liberam San&tam eſſe corpore o spiritu,adhærere Dco
o inſtare orationibus. 2.circa opes , quibus non debearele
intenta,fed thefaurizare in cælo non interra. 3.in uiētu ,ami
Etu conuiétu, in quibus omnibus delicias non carnis,fed
cordis ſectaridebeai, ſuperuacaneaſibiſubtrahere,ut ers
ga pauperes eò liberalior eſſepoſsit. Exempla ei proponit
partim aliena,ex Teſtamento ueteri, luditham : ex nououerò
Annam Prophetiſſamı : partim domeftica ,ſororem Probé.
Subfinem eam monet utfugiat iactantiam in bonis operis
bus o laudem hominum , quo Deus in ipſa laudetur, uia nia
hil propriæ uirtuti, fed omnia gratiæDei accepta referal,
neq tamen de diuino auxilio in aliquo diffidat . Concludit
Epiſtolam exhortatione ad uiriutem , fiudium S. literarum
w humilitatem.
Tertia.Scripta eſt hæc de humilitate o uirginitate Epia
ftola ad Probam nobilem uirginem Romanam ,idipſum -ſtus
diosèpetentem , antequampræcedentem ad fororëeius Gala
lam exaraſſet. Exordiū ſatiseſtprolixú.Duo enim aim fine
actionumhumanarú principia,Voluntas o Facultas,oſtens
dit Fulgentius,fequod ad uolítatem partim deſiderio Pro:
balaudabili moueri, partim Charitate inſita , per quam mea
bra Chriſtiſibi inuicem feruiredebeant,compelli:quod uerò
ad facultatem ,fe quidem agnoſcere uiriumſuarum imbes
cillitatem ,
ARGVN EN TA.
cillitatem ,cófideretamen in auxilio Dei,quod fperetſibi ads
juto precibus Probænon defuturum , cum Deus ex quo non
falsem posſe noftrum ,ſed o uelle , atque adeò omnisnoftra
ſufficientia,gratifs uadona largiaturfidelibus. Quapropter
ea quæ fatisfa turafint, diuinæ fufficientiæ:quæ uero minus
placitura,fua indigentiæ aſcribi modeſtepoſtulat. Rem por
cómendat 2.ab au
ſtea aggreditur'oprimùm Virginitatem
eius o ſpoſo Chrifto,2.ab
thore Erymologiauocis:uirgine,
inquiés,quaſıuiraginem ,uiraginéà uiro,uirum à uirtute dis
si.Sic Ecclefiam quod cuius typusſit Eua o uirginem o ui
rú dicio à Chriſto Chriſtianam denominari,cuius reſpectu
nonſaltem uirgo,fed o materofponfa nominetur. 3.d gra
tia donationis,quæmaiorſit in uirginibus, quam alijsmema
bris,quoadgloriam , non quoad uitam . 4. excomparatione
celibis o coniugalis uite .San & itatem uitæ non quidem ita
afcribiuirginibus,afferens,utconiugatis denegetur, cum a
nuptiæ non fine peccatum ,ſed opusdonum Dei : ueruntas
men inter dona Deidifcernendum , nec eum qui potius dos
num magis laudat, inferius damnare.Vitam igitur cælibem
à cóiugalidiftarenó usàmalis bona, ab immundismunda,
prophanisſancta :fed urà bonis meliora, a mündis mundios
sad fanétis fanctiora.Coniugijenim multa effe incommoda
circa prolem corporalem ,quæ mentem ad terrena deprimăt:
sumécontra multa bona ſont uirginitatiscirca prolem ſpis
ritalem , quibus etiã caro ad cæleſtia ſubleuetur.Deinde ad
Humilitatem uirginitatisinternam uirginitatem tranſiturus,
Virgines medium uirtutis callem tenere o neque ad finiz
foram ,quam carnalium obſideatturba uitiorú , neq; ad dex:
fpiritalium occupet iaétantia ſuperba uirtutum ,
tram ,quam
declinare deberemonet, Ad finiftram enim diabolum ſub
Specie
IN LIBROS FULGENTII
Specie blandarum uoluptatum măſtrare illismolliorecliuo
latioris uia defcenſumo ideo fugiendasdelicias carnis in
uicłu w amiétu. Hoſté uero ex hac parteſuperatú,ad dextra
quò occultiuseopericuloſiuspararepræcipitium , dum uira
tutem qua ſeſuperariuidet laudat, ut ui&tuspoſsit capriuare
uincentem ,perfuperbiam ,quæ omnis peccatifitinitium. Cú
enim fuperbia aliafuemanifeſta,corumquiuelpalam peccát,
uel peccare ſecallidè diſsimulát:alia occulta, eorumqui uel
aliosdeſpiciunt,uel bona opera proprijs uiribus attribuunt,
diabolum illaanimas in carne iacentes opprimere , hacuerò
decarneuolantes deijcere. Proinde uirgines debere utcors
poris integritaté, ita multo magis animæ humilitatem cuſtos
dire, cum utramqChriſtusSpõſus o Dominus uirginu exis
gat.Aduitādam ueròfuperbiam hominem debere fenóalijs,
ſedſibüpſi comparare a exemplo Dauidis propriaconſidea
rare indigentiamo informitatem . San &tosenim quogfen
tire peccatireliquias,à quibus tamen liberentur gratia Dei
quæ humilibusgratisdetur. ConcludittandemEpiftolam
exhortatione ad humilitatem , in qua illudſedulò inculcat
gratiam Dei in nobispræuenire omne bonum opus.
Quarta. Exemplo Probe cómendatpijs omnib.iugeprea
cum exſancta cordis compun &lioneſeucontritione o uera
humilitate conceptariiſtudium ,caufas aliquothuiusreigra
uiſsimas enumerăs,utnimirú mitigetur Deus,qui frequenter
à nobisoffenditur:utà Deo , qui omnis boni operis in nobis
eft author , adiutor w cuſtos,auxilium gratuitum impetrca
mus,o ita in hac uita proficiamus,netaméquicquãproprijs
uirib.aſsignemus,fed humilicorde à Deo accepti muneris cu
ftodiam petamus , cùm homofine Dei gratia nihilboni uelit
uel operetur,fed initium bonæ uoluntatis, o facultasbon
niopee
ARGVMENTA
ni operis,o perfeuerantiabonacomuerfationis à Deofit:ut
haqueosdiaboli quos nunquam nonnobistenditeffugiamus,
non proprijs uiribus confidentes, ſed ſecuritatem fugientes,
co nomine lachrymis orationibuso continuacordishumi
litarepugnantes : utfemina bonorumoperum rigantesflus
minelachrymarumo terram carnalis concupifcentiæ inſus
dore uultus exercentes, fru tum capiamus o adefum panis
noftriueniamus,h.e. uictoriade cupiditatib. noſiris ex diuis
neuirtutis opitulatione obtineamus:ue deni& quoniã in hac
uita partim ſumus Deofubditiper gratiā,partim adhucnon
fubdiciperculpă, ( Sanctosenim quogméteferuirelegiDei:
camelegipeccati)ograti ſmus ipſipro donis in nos collas
tis,o propriam infirmitatem agnoſcetesgemamus atoficas
muscorăillo, donecnos à concupiſcétia carnispenitus libes
fatosperducat ad perfectăſubie&tionéæternæ beatitudinis.
Quinca.De Charitatis dile&tione, quă feer leftione lites
tarú Eugyppij cócepiſſeinicio teſtarur, hac Epifiola queda
ad Abbaté fcripturus,primú Charitatem fpiritaliúdonorú
precipuumeſjedocer:deinde oftéditnô omnes qui cammirás
turo laudăt continuòillam quoq diligere, neg enim poſſe
Charitatediligi,niß ab ijs qui illáhabeãt,quodprobarà diſ
funili,Nam 1.nóita Charitatediligi,ut uiſibile oculiscorpos
vis videtur, ubi aliud eft quo uidemus , aliud itë quoduides
mas.Charitatem.n. nónifiàfeipfa diligi. 2.Nóita diligicha
ritatem ,quemadmodúpecuniasaut aliasres externas diligie
mus,quasetſinó habeamus,famé fæpediligimus o deſideras
mus. 3. Non etiãita quemadmodú alia dona ſpiritalia pros
phetia,lingua ofamilia, qua oipſa poſſunt diligi,nechabe
ri.Caufam huiusrei affert hanc quod cætera dona etiãſine
bonauolütatehaberipoſsins, ita uthabenteonerentporius,
quam
IN LIBROS FULGENTII
quã honorét, Charitas minimè. Ex quo colligitmaleuola ani
mum Charitatem neą alteri impendere, nequeſibihabere:
fed beneuolum efſe Charitatis domiciliun. Voluntatemaus
tem bonam uel malam non ex officio, fedexfine effe afliman
dam : non enim ex eo quod quisfaciat,fed ex eopropter
quod facit,qualitatem uoluntatis dijudicari. Inferttandem
charitatis dilectionem nihil aliud eſſe quam Deim proxis
mi,in quibus Charitatem inueniamus, dile &tionė, o idcirco
irrationalibus, quæ ut ratione ila Charitate carcant, no dea
beri. Subfinem hortaturEugzppium titex mutuo Charitas
tis affectu proſe inſtanter oraredignetur.
Sexta.Excufatſeprimum quod fcribatad ignotum :pos
ftcagratilatureideconuerſione,propter quam angelorum
cætus ei applaudat, diabolusueròlugeat,cosmagis quod
ercmpla optimatum poſt ſe trahant multitudinem inutrams
que partem.Conuerſionem autem docet Dei opuseſſe, quiſes
cundum incommutabile conſilium ſuum ordinemmutabis
lium rerum regat o difpenfet. Deum enim eſſe immutabis
lem ,c proindeeos,quircrum mutabilium amore cótempto,
in illius dilectionem tranſeant, perpetuò forébeatos , licce
huic uitæ mortui,licer hicpauperesatquehumilesſmt. Hus
militatem uerò hanc non habere eos quiuelmundum dilis
gunt,uel contemptímundiproprijs uiribusaſsignant. Pro ,
inde nonet Theodorur ut cumiam Deo dante didiceritea
in mundo funtcontemnere, non proprijsuiribus attris
bu at hunc conteniptum ,quoni non natura,ſed gratia tribuat
homini,itaà Deo facto ,utnon ſemper ſit,quod eſſepoteſt.
Gratiam Dei opcrari itinobis omnia,ipſum eriam orationis
affeftum , ideoa; omněquidemfuperbiam deteſtabilem eſſe,
maximè tamen illam ,quiafibi tribuit homo,qua Deus honia
nido :
1
ARGUMENTA
widonat. Veram autem Chriftianiſublomitatemeffe humis
16
litatem,quam itacommendatTheodoro, utfimulcum ad S.
Literarum lectionem hortctur.
13
Septima. Venantiam rebus aduerſis debilitatam atque
itt
fractan, de remiſsionequo peccatorum atq; æterna ſalute
6
dubitare cæpiſſe uerifimleeft. Fulgentiusigiturhac de uiça
sis
74 conuerfionisnatura o futureretributionis viciſsitudine
TTO
Epiſtolacamerečlurus o confolaturus , initiò ſibiperfalas
den fationis Lumilli literis infertæ indicium Venantie Charis
14
istem , arborem nimirum ex fructibus,innotuiſſe oſtendit.
Subinde Charitatis eam uim eſſe docet, ut non folum pres
00:
fentia,peccata uitari,fed opræterita relaxariefficiat:hanc
im
canena fuperbisocontumacibus, qui ciim omnempropria
vod falutisfpem abiecerint, aliorum quosconentur perturbas
fe confcientias,repudiari.Magnun uerò effefacrilegium fia
fes
gere ,Deum omnipotentem o fummèmiſericordemhomini
bis peccataetiam poftbaptiſmum commiſſa non remittere, cum
biz S. litere teftentur quoduis peccatum remitti comerfo, qui
-0% deſperando indulgentiæ ofiiumſibi non præcludat.Salubre
ditemcameſſeconuerfionem , quænefciat Speio Pantena
tiediuortium.luda panitentiamfuiſſe ſineſpe, aliorumfpe
is finepanitentia,ſednequehancab illa, neque illam ab hac
Separandameſſe. Omne uerò tempus uitæ præfentiselle pas
1 mitentiaaptum multis confirmat authoritatibus, atqueras
is
tioribus,deſumpris:à temperamento iuftitiæ o miſericors
dieDri:exparabolis Samaritani o Operariorú in uinea :
是ll
1 ezeo quodduritiacordis grauiter in peccatoribusreprehen
datur:ereo denią quodDeusnunquamnon nosperaduerſu
ad penitentiã inuitet. Exemplo autemDiuitisuLazari dos
cet,cosquigaudijstemporalibus oble&tarituræternis igiribus
Con
IN LIBRO'S FULGBNTII
concremandos: cosuero qui mala huius ſeculi cum timore
Dei patienter tolerent aterna quietepotituros, atq ficfutu.
ra retributionis uiciſsitudine neq; bonos nes malospriuatás
iri. Feſtinandum igitur utad Deum conuertamur,in conuer
fione autem de remiſsione peccatorum nödefperandum : ada
uerfa nonſolumpatientertoleranda, uerum etiam in ijs Deo
gratias agendas effe.
LIBER AD DONATVM.
1
ARGVMENTA .
no cuiferuirenos Scriptura iubet,isutiqueueruseſtDeus.
Crestaremim nec adoratio neg feruicusdebetur.AtquiFi
kúDei adorare cią feruire S.fcripturaprecipit: Ergo,or.
Tertiò.VerareligioeftuniusueriDei cultus.Vt enim ueritas
la eft, ita o Deus unus. AtquiS.ſcripturaut Patremitaa
Filium uerumDeumeffeexpreſsèdocet : Fatendum igitur
Patrem Filium eſſe unum uerum Deu naturaliter. Quar
tò refpondet addi&tum loan, 14.Patermaior me eft: Chris
ftum effe o dici Patreminorem fecundum humanitatem ,
eidemtamiæqualem eſſeſecundum diuinitatem ,reſpectu cu
ius dicat loan. 10. Ego o Pater unum fumus. In Chrifto
tin effe duasnaturaso minorationé eius adhumanaper.
tinere. Cótra Macedonianos ueró docet Spiritú S.uerúDeú
proin Patrio Filio æqualem 1. quia fu creator. 2. quia
immenfus.3.quianos templum eiusfimus . Pofthæcrepetit
breuier orthodoxam
fententiam defacrof.Triade, cią ope
ponit tres hærefes Sabellianorum perfonarum trinitatem ,
Arrianorum effentiæ unitatem ,o Macedonianorunt Spiris
tusS.diuinitatem negantium . Sub finem Incarnationis
mys
ſterium pauciſsimis perſtringit, oftendens Chriftum o uca
rum Deum eſſe ouerum hominem in una perſona:cosuerò
quific Chriftum uerum Deum eſſe faceantur ,ut ueram eius
carnem negent Manichæos :cos item quiſicin Chrifto humas
ne natureucritatem prædicent, ut eiufdem deitatemnegent
Protinianos eſſe harcticos., Mediatorem utriuf& nature
paruicipem effe.
SERMONES.
Rimo ſermone explicătur duo loci ex i 2.ca. Luca
PSprimú parabola difpéfatoris uerſu43.traditadeinde
> cxhorta
IN LIBROS FULGENTII
exhortatio Chriſti uerſibus 33. 34. O 35. comprehenſa .
Quodparabolamattinet oſtendit Dominum eſſe Chriſtum :
familiam autem eſſe Ecclefiam :diſpenſatores nonfaltem A.
poſtolos,fed ocæteros Epiſcopos: menſuram ueró tritici
à Paulo appellari menſuram fidei, quam miniftri Ecclefize
difpenfent,auditores accipiant. Ad hancpertinere exhortas
tionemillă Chriſti: Vedite quæ poſsidetis,oc. Docet igis
tur Chriſtianis omnibus conuenire ut in melius proficient, cí
fint arboresin agro dominico,quas Deus cælitus gratia ſpis
ritalicompluat ocolat : omnis autem arborſterilis excidas
tur comburatur.Adperfeétionem omnes aſpirare debere,
ita tamen ut quiſummum gradum nonpoſſunt attingere,os
peram dent quò ſecundum locum obtineant. Qui igiturnos
dum eoufa progreſſus ſit, utpoſsit omnia fuauendere, eum
tamenpoſſe eleemofynam dare,atqita terrenapaulatim cós
temnendo theſaurum in cælo ponere,quod tumfiat, fi lumbi
noftrifint præcincti o lucerna ardentes,h.e. utregius Pſal.
tes interpretatur ,fi declinemusà malo ofaciamus bonum :
ficoncupifcentiam malam cohibeamus a reétæ fideiregua
lamferuemus.
Sequentes duo ſermones die natiuitatis Chriſti habis
tifuêre.Priore duplicé Chriſtinatiuitatemperfequitur,alte
ram æternam o inenarrabilem , qua de Paire natus eſt alter
in perſona, non alius in natura : alteram temporalem , hos
minisprærogatiuam præangelis o Dei dileétionem erga ge
nus humanummanifeſto iudicio prodentem , qua ex uirgine
natus eſtuerus homo,utquodprimus Adam perdiderat,ipſe
Secundus Adamreſtauraret. Pofteriore laudes B. uirginis
Mariæ ex incontaminato,mundo o falutiferopartu Saluat
toris.
Quartus
ARGVMENTA .
Quartus ſermo eft de S.Stephanoprotomartyre, in cus
isprincipio pulchram inſtituitcomparationem Chriſtinas
frenciso Stephanimorientis.DeindedocetStephanum inui
ctú fuſſe,munimine nimirú regio ſeptum ,h.e.Charitate,quã
ceu anariuum Chriſtusmilitibusſuisdiſtribuat. illumes
sam inmicos dilexiſſe o cum pro eis oraret o cum eos cors
riperet , & itaexemplumpofterisreliquiſſe,maximè uerò mi
mopris Exclefia , ut ipſiquoq peccantes corriganto pro ijs
Oresa . Arminem igiturdeberehorum correptionibus offena
di auerit mare ideo charitatem frigefcere illos enimCha
i tre compulſos hortari o bonos ut perſeuerantiam Stea
prsni , o malos utconuerfionem Pauli,quiiam cum Stepha
so triumphet,imitentur.Concludittandem homiliam exhor
tatione ad charitatem .
Initio quinti ſermonis oftendit Epiphaniæ feftum nos
men inde traxiſſe , quod eo die Chriſti natiuitasgentilibus
Magismanifeſtata fuerit.Ideo uerò hanc nontantumpaftos
ribus ludæorum , fed oſapientibusgentiumfuifſe reuelas
tam docet , utſignificareturin Chriſto diſcrimen Iudæorum
o gentium ſublatum eſſe. Magosigitur quafiuiſſe regem lu
deorum adorandum , non Herodem autciusfilium Arches
laum ,ſed lefum pauperculæ filium cuius regnum nonfuerit
dehoc mundo. Vndeelegantiapoſtropha adHerodem res
gem inftitutauanum opræpofterum eius timorem furos
som redarguit, qui neque infantibus occiſis nocuerit, neque
Chriftofugiendineceſsitatem impofuerit, cùm ideo morino
lzerit cum paruulis,utuoluntaria mortepoſſetpeccataMía
dierpiare.Deitatem uerò Chrifti àſtella haud obſcurè fignia
fricatamfuiſſe,quemadmodúetiá Magorú munerib. odiuis
na cius maieftas,et regiapoteftas et humana mortalitasfucs
5 rir ins
IN LIBROS FULGENTII
rit indicata,cótra Arrianos,Manichæos,Neftoriúo Exy
chetem .
LIBER DE INCARNATIONE
ET GRATIA DOMINI NOSTRI
Ieſu Chriſti.
EatusPulgentiusnomine cæterorum Aphricæ Epis
,ſymmyſtarú ſuorú, libro hoc P.Diacono
BВ oſcoporum
collegis ita refpondet,ut fuăde Incarnatione uLi
bero arbitrioſeu Gratiafaluatoris fententiam Græcorú cós
feſsioniprorfus imójpopelje oſtendat.
Primú igitur de Incarnatione docet in Chrifto effe quidé
duasnaturas , fed unam perfonam :nósop enim cú in forma
Deieſſet,h.e. naturâ Deus,ſemetipfum exinaniuiſſe,nóDei:
tatem quæ fitimmutabilisminuendo uelamittendo,fedfors
ſerui,h.e.naturam humanam accipiendo, nonfolú in,
mam
uerim etiãexB.Virgine Maria, qua ( cú Chriſtusſitetſi ins
confuſus naturis, tamen indiuiſus perſona ) Deú conceperit
pepererit, ita ut Incarnatio Verbi u Virginis Conceptio
codem temporis momentopera&ta effeiudicentur. Eundem
licet uerèfinetamenpeccati labeconceptum et natum effe,in
ea carne, in quaetiam uerèmori debuerit,propeccatis homi
num . Accepiſſe eum in Incarnatione nonperfonam nouam ,
ſed naturam , quam fineconfuſionein umonem perfona aſ:
fumpferit.Neq enim Verbú ira aſſumpfiffe carnem ut nófies
ret caro,aut us in illo homine Deusſaltem effet,quemadmos
dum in ſanctiseſſedicitur:fed eundem Deum ,hominem eſſe,
fibią mirabiliterhumanitatem utriuſq; naturæueritatefer:
usia uniuiſſe. MariamigiturVerbum Deum ſecundúquod
Euro faftum eft ineffabiliter , ſed tamen ucrè concepiſſe,
76.00
ARGVMENTA.
Greatoremuniuerforum ,eundem & incarnatumpeperiſſehos
minumredemptorem :fica Deum qui ueneritpeccatacollere
infimilitudinecarnis peccati, de carnepeccatinatum , utde
virginis carne non traxeritpeccatilabem , fednaturaaccea
perit integram ueritatem . Beatam uerò uirginem concea
ptionem hancpartumnon humanismeritis,fed Dei dis
gnatione promeruiffe. Deum enim natum ex homine ut
homines ex Deo nafcerentur o ideo Filium Deifactumeſo,
fe filium hominis, utfilij hominumfierentfilij Dei: Vitam
ad mortem natam , ut nospoſt mortem renafceremurad uis
tam . Mortem enim Chriſti utramque in nobis mortem des
ftruxiffe : eiufdem reſurrectionem utramquenobis refurres
stionem attuliffe. Verbum igitur caro fa£tum unum eſo
feoplenum Chriftum ,ſiquidem carnisnomine,ſicut oanis
me Scriptura S.fæpenumerò totamnaturam humanam ing
telligiuelit. Ante Incarnationem Verbumfuiffe Deum non
Chriftum : in ipſa Incarnatione non aósòp à came aſſume
ptum , fed potius hunc affumpfiffe carnem : poft Incars
rationem ueró Verbum o Carnem unum effe Chriftum,
Incarnatam denique eſſenor totam Trinitatem re * Patris
uel Spiritus fan &tis perfonam ,ſed ſolum Deiflium , qui
cùm in formaDei effet, ferui formamacceperit. Conclue
die tandem priorem libri partem ,fummam orthodoxe do.
Arina deperſona ChriſtiMediatoris,in quaſinenatura ins
confufau indiuifa etiam poſtrefurrectionem , breuiter res
petens.
Capite 12. tranſitad alteram diſſertationis huius parte,
que eſt de Gratia Dei , non ea qua homines nafcimur,
fed qua à uinculispeccati originalis oa tualisliberamur.
Hominem igitur ait ab initiocrcatum à Deo nonſaltem
bonum ,
!
IN LIBROS FULGENTII
bonum,fed o libero arbitriopraditum , eis optionendas
lan uita,joobediret,o mortis,ſepeccaret. Poftlapfum auté
comdemfacultate bona cogitationis o uoluntatisamiſſa mi
ferabiliteruulneratum o ſpoliatum f,aftum effe peccatiſer
uum fimulquoq; uniuerſam ſuam pofteritatem adhancmor
tiferam ſeruitutem adftrinxiſſe.Vrigituràpeccato originas
liliberaremurdatumnobis effeMediatorem ,quifimulDeus
ohomo eſſet, Chriftum Dominum, quifueriemaſculusada
aperiens uuluam ,dequo Exod. 13.Expeccato autem primi
hominis non tantumpanam,fedetiam culpam propagatam
effe inpoſteros, w proinde infantesquognon ſinepeccato
effeprobar obliquèprimum.Sequeretur enim ni hoc itaeffet
1. Deuminiuftum qui infantes morifacit,cum morsſitpec:
cati ſtipendium.2.carnem humanam non eſſe carnempecce
ti, operconſequens, Chriſtum aſſumentem carnem peccati
non aſſumpfiffe bumanam naturam. 3.paruulos no indigere
opeMediatoris,utPelagius docuit. 4. coſdënon baptizans
dos.Deindedireétèteftimonijs aliquotfacræ Scripturæ idem
confirmat. Liberari autem nos à peccatofolafide Filij Dei,
feu Gratia Dei per Chriſtum :non autemlege,quæpeccatum
etiam augeat:neg libero noftro arbitrio . Hoc enim neque
fanum potuiffeferuaremandata Dei, necuulneratum de les
gefumerequantulumcung remedium. Deum uerò impium
iuſtificarefidem non inueniendo,feddando. Fidem enim no
ce in nobis ſineconuerfione: conuerfionem autem effe Dei
donumgratuitum . Non igiturrectè dici : Meum etaelle
credere,Deiautem gratiæ adiuuare: cùm potiusdicédum
fie: Gratix Dei eft adiuuare ut ſit mcum uelle credere.
Gratiam enim Dei in nobis non inuenire,ſed facere bonain
uoluntate probatà gratiæ naturâ,authoritate facra o excm
plo D. .
i
ARGVMENTA .
ploD.Pauli.Liberum arbitrium in hominepoſtlap
umano
teregenerationem eſſe liberum ,fed non bonum ,efſelibercem
nonſub Deo,fedfineDeo o proinde feruiliterliberum ,uts
rè autem liberum reddi gratia feruatorisin ipſa regeneratios
ne , in quanemo habearbonam uoluntatemmotuproprio,
cum reformatio noſtri nonfitexnobis. Fidem enim qua fac
initium nofbe renouationis effe donum Spiritus S.à que
Chriftusformeturincordibus noftris fecundum fidem ,fick
excoden in utero uirginis ſecundum carnem fuerit conces
peus:ita utgracia donancisinfundaturpriufquam homoime
cipiatuellecredere: quemadmodum B.Maria gratia plena
appellata fuerit,priufquamſe concepturam agnofcence:imo
Chriftumfeipfumformarein cordibus noſtris,fideig effe o
authorem oconſummatorem. Hominem igirursiamſuams
nec habereneque corrigere,fed utrumqueàGratiaprouca
nire,qualiberian arbitrium non tollat ſed Janet.Obijciencia
bus autem Deumperſonas reſpicere cùm non omnesfaciat
uellecredere refpondet 1. in Deo non eſſe perſonarum refpe
flum ,cum in pemine inueniat bonam uoluntatem . 2.Nonfes
qui Deum :finó omnibus,idcirco neminidare fidem .Figulú
haberepoteftatem et eademmafjaluci facerealiud uas inho
norem , aliud in contumeliam . Ne autem quis exiſtimet,hoa
minem à creaturis rationecarentibusnon differre,docet,bus
manam naturam ut infidelitatis ita o fideicapacem: poſle
ci meſſecredendi poſsibilitatem ,ſed tamen opoſsit illamha
bere, à Deo perendum o ſperandum . Hominem enimeſſe
Oriculam errantem ,quæà paſtore illo bono quæraturutip
fa querat: cią Gratia donum fanitatem reſtituere,quam erfi
eaſenon habear,haberetamenpoſsit.Sicenim naturam hos
biais nitiatam, utà Deo fanari poſsit,cùm incredulitasfit
contra
IN LIBROS FULGENTII
contra naturam eius, w proinde illius remotio poſsibilis
non homini , fed Deo . Hominem namque non omnia,
que habere poſsit, exfe habere poffe. Quemadmodum
enim carohabere poſsituitam ,non exſc,fed exanima: ita e:
tiam nos habere poſſefidem ,non exnobis,ſed ex donantis
gratia. Etdehisquigratisperfidem iuftificatietiam ad bez
nè operandum ſubſequentis gratia auxilium accipiunt , non
deincredulis intelligendum locum Pauli Rom . 2. degenii
busnaturaliter quæ legis ſuntfacientibus,in quorum cordis
bus ſcriptú fitopus legis legisnimirúfidei,nonfaftorum,ue
cognofcant Deum perceptionefidei ad hoc utſint inaccuſat
biles, non quemadmodum illi qui Deum finefidecognitum
non ui Deum glorificant,ita utfantinexcuſabiles, dequibus
Rom . 1.Legemenimfactorum quaetiamnaturaliterpoſsie
eſſe incordibusinfidelium noniuſtificare: Legem autemfie
dei, quam Deus fcribatin cordibusfidelium,non per nature
conditionem , fed per gratielargitatem , folam iuftificare.
Quodautem Deus nonfaciat omnes uelle credere, hocad
fecreta eius iudicia pertinere , qua non fcrutari,ſedads
orare debeamus «in ijs quifaluanturmiſericordiam Dei,
in ijs qui damnantur eiufdemiuſtitian agnoſcere oprædis
care.Errare uerò cosquiDei uolútatem ,quauult omnesſala
uosfieri, æqualiteraddamnandos o faluandos referant,is
ta ut in hominibus abfolutè fitumfit ſalutem uel amples
fi uel repudiare. Deum enim qua uelit facere oproinde
quos uelitfaluosfieri,eorum uoluntates mutare , neque exs
peftare donec incipiant uelle, ſedtribuere ijs ut uelint, quod
exemplo paruulorum , quorum alij damnentur, alij fjaluens
turdemonſtrat. Proinde omnes cos, quos Deus uclie fale
uosfieri,faluari o uocem Omnis ad uniuerſalitatem fals
uandos
ARGVMENT A.
uandorum reftringendam , u dmoret non omnia horris
Rum indiuidua , fed omnium etatum , conditionum , fea
Tuum , prouinciarum , oc. homines, quæ loquendiforma
Scriptura Sacre admodum fit familiaris. idcirco igitur
dici,Deum omnes homines uelle faluosfieri,ut agnos
foamus neminem , niſi ex gratuita es
ius bonitate, sale
Marin
INDEX
INDEX RERVM ET
VERBORVM MEMOS
RABILI V M.
A
Bnegatio . Aduétus Dei eft gratiæ ma
nis ſpecies nifeftatio 297, non los
eft ueritate caliter fit ୨୦
diſsimula . Aduentus Spiritus S. non
re 211 eft localis 93
Abraham Deo à ſe uiſo ſa : Ægyptus Ildis nauigium
crificauit 81 , non ex Os colit 845
peribus , ſed ex fide iu: Aftas 862
ftificatus 776 Aëllo 833
Achilles Thetidis , filius Aër maritat in glebis,pro:
897 ducit in folijs , & graui:
Achillis talus a quis Sty: dat in folliculis 863
gijs non tinctus S98 Agaue 873
Altaon 835.886 Aglaurus 872
Actiua uita 852 Alce 858
Adam uidens , nudum ſe Alce , præſuniptio 849
non uidet 895 Alceites & Admeti fabula
Adami creatio ,lapſus,pos $ 48
ſteritas qualis 677 Alcinena 858
Adami primi & ſecundi Alecto 832
comparatio 631.633 Alius , diſcernit perſonas
Admeti & Alceftes fabula non diuidit effentiam
848 Deitatis 188.189
Adonis & Myrrhæ fabula Alphei & Arethuſæ fabula
899 908
Altiora
I N D
Altiora nobis non quzré. Anima Chrifti,uide Chrids
da 788 Anima interdú totum ho.
Amor creatoris uera fas mincm fignificat 254 .
pientia creaturæ ratio- faluari non potuit,ai des
Dalis 37. cum periculo fuit anima Saluatori 234 .
887. inordinatus initiú 236
peccati 42.iuucnilis nó Anime uoce fæpe totus
diu durat $$ 7. mundi homo intelligitur in las
cur uitioſus 42. peres cris 716
gripari facit mentes 898. Animam ponere dilection
potentibus non ftabilis nis proprium eſt 383
891 Animal irrationale hő has
Amoris illecebra tribus bet Charitatem 545
modis trahitur 567.tres Anna Prophetiſa 468
ordines 884.trcs uncias Annæ Prophetiſfæ & ludi .
babent airi, nouem fæ , thæ comparatio 469
ming 661 Antæi & Herculis fabula
Amphitrite 831 860
Anacreon
Apaſimenes 845 Anté, cùm diuina natiui ,
886 taś Chrifti demöftratur ,
Anaximander
838 initium omne przuénit
Angeli noftris animabus 165
potiores 369.ſuarà pec Ante luciferú ġenitusChri
catis & paffionibus libe ftus
197
ci 370. omnes potuiſs Anthedon
869
ſent labi Anthropopathicæ locutio
269
Angelorum lapſus nes
196
Angelica natura hominis Antia 882
reparationi non fufficis Abrichriftüs 882
168
αφροδίτη 856
Apolli.
IN DE' X.
Apollinariſta 215 excidetur is
Apollo Pater line barba Arbores ſuccinum ſudans
842 tes 841
Apollinis fabula 835 Arc. Noæ myfterium ab
Apollinis & Marfix fabula Auguſtino diuerfimodè
:
900 explicatum 114. &
Apollophanes $ 29 feq.
Apud aliqueni efle non Arcus & fagitta Apollinis
eſt extra aliquen elle 841
12S Arethuſa ibid .
Apud Deum effe & in Arethuſa & Alphei fabula
Deo effe æquipollent 908
135.& feq. Argus 844
Apud Deum effe , non eft Aristaus 907
extra Deuin eſſe 123.8 Ariſtophanes Athenxus
ſeq.fed in Deo effel 35 . 894
& feq. Arriana interpretatio ini:
Apud hominem effe dicũ tij Euangelij ſecundumi
tur quæ funt in homine loannem ܪܘܐܐ eius
140 rclutario 122. & feq.
Apud ſe cogitare , non eft abſurda qux ſequantur
extra ſe cogitare 129 . 5
nofter 1
1
1 X D B X.
nofter 142.per omnia te caro 719. in cælū aſcens
tatus 243 pro nobis põti dens no deferuit 722. in
fex & hoftia factas 401 . forma Dei & ſerui ibid.
puer & filius dicitur ab uoluntarias & ueras has
Efaia 258.quib : alcēdes buit carnis infirmitates
rit ad Patre,& quib.non 385.quare 386.Deitati no
308.creaturę primogeni conueniunt 392
tus 167.primogenitus ex Chrilti anima, caro , diuini
mortuis 169 rex iuſtitie, tas in Lazari reſuſcitatis
pacis 282,facerdos & uis one oftéditur 362. itē in
Atima 241. ſaluauit quod 9
paſsione eiuſdé 363.ca.
perijt 245, ſapiétia ante ro & anima aſſeritur esii
fecula fu data 165.fecúdo denter à Petro in A &is
homo de cælo cæleftis - 261, caro corrüpi no des
398,ſemetipfum faſcita buitnee ánima derelin.
uit 411, fine patre & ma qui in inferno 3 99.4 ós.
tre 282. fine genealogia cóceptio & natinitas G:
285. line peccato fuſceps ne labe 635.conceptio
tus 169. Colus & angelos mirabilis 70 8. deſcēlus
ftabilire & homines re: qualis 270 dies duplex
parare poteſt 270. Osáv: 628.diuina natiuitas 343.
@pwtos 285. 228 & ſeq.to : diuinitas aſſeritur 334.di
tus fuit in inferno & fe , uinitas humanitari nec
pulchro , ubi tota huma, compaſſa nec cótriftara
sitas nö fuit 411. ueritas 367 diuinitas impaſsibis
353.uerus Deus 179. uerg lis 389. diuiniras neq;
Deus & homo 607.uerá carne in ſepulcro, neqjas
animná ſuſcepit 36.9. 381. nimă in inferno deſeruit
uerá carne affumpfit 223. 40s. diuinitasno eft paſſa
yous & idé eft uerbü at 348. immutabilis eſt 349.
d 4 diui .
INDEX.
diuinitas non localiter tio 165. natiuitas hums
ad inferas deſcédit 263 . na ducit nos in cognis
diuinitas ubiq; 3 24. dis tionem diuinæ 264 nas
uinitatem non paſſam tiuitas ineffabilis , fide
effe quædam appellas ſaltem cognofcitur 285.
tiones eius demonſtrát paſsio uoluntaria 380.
395. duplex natiuis perſonam qua'nam hæs
tas 599. minoratio ibi. reles infeſtent413.pers
fuga in Ægyptum 655. ſona cur tot erroribus
gaudium, defiderium ad hæreticorum oppugne:
animam pertinent 376 . tur219.perſonauna,abr
generatio de qua in que naturarum confu :
Fſal. 2. ſecundum carnč fione 359.351
intelligenda 170. 171 . de Chriſti perſona ſente
humanitas animâ non tia uera 262. perſonam
fuit deftituta 229. 230 . quę potiſsimùın hereſes
& ſeq. humanitas loco adortæ fint 221. & ſeq.
circumſcripta 3 22. hus de Chrifti perſona rectè
manitatcm localein , die ſentiendum 217. regnū
uinitatem immenſam er non de hoc mundo 653.
ſe confirmatur S. ſcriptu ſponſa Ecclefia 236.tris
tæ teſtimonijs 320. & ftitia ad animam perti :
feq. net 37 ; .una perſona,ge
de Chrifti humanitate ors mina tamē natura & nas
thodoxa ſententia 412. tiuitas 2 83. un &io ad
naſcentis & Stephani hominem referēda 354 .
morientis comparatio non ad diuinam natură
639. natiuitas æterna & 355 .
maieſtas immenſa 286. Chrifto capiti , Ecclefia
natiuitas diuina fine ini corpus adhæret per ſpis
ritalem
IN DE X.
ritale gratit 101. & feq. diuinitas humanitati us
nos quoq; compatimur nita 345.duæ naturæ no
402.comorimur403.cú confufa , fed unitæ 665.
co à doloribus inferni li duæ naturæ una perſona
beramur ibid. quod a. 693.346.25 8. genitum
lijs tribuit, non eft dene à creato diftinguendum
ganduin 392 166.ludzi & gētes coa•
quz Chrifto refpectu hu . luêre 649. natura non
manitaris tribuuntur , confulæ , fed unitæ 342.
Deitati in fe no conue. naturas diſtinguit, perſo
niunt 366 næ unitatem fatetur lo.
Chriftum affumpfiffe pets annes 3 36. Paulus 3 88,
feciam naturam homj. naturas diſtinguit Paus
Dis 229.234 . & feq. lus 372. non ſunt duz
& Deum & hominem perſonz 729. naturæ
appellae scriptura 248. non diuidendæ 727. ua
Patri e qualem qui non na non natura,fed perſo
credit , à corpore eius na 365. ut carnis ita &
quod eft Eccleſia arces diuinitatis ueritas agno
tur 309. tangere quid ſcenda 2 24.utraquc nas
308 tura propria fua ita ſero
de Chrifto contraria dicá uat at perſonz unitas
tur propter unioncm hy non diuidatur 333. 1.
poftaticam 341 tra que natura ſuas reti .
in Chrifto diuinitatem as net proprietates 319.
Aimam & carnein often , duplex natiuitas fpecta
dit Eſaias 397. dux na- tus 162. duplex natura
turt iaconfulz & iqdi. agnofcenda 172, non
niſz 723.daç paturę ing eft alius & alius , fed'as
tegiz 344. quomodo liud & aliud 365
ds Chri.
IN D B. X ,
Chriſtianus,uide Fidelis. Compunctio cordis & ps
Chriftiani uera ſublimi: ratio necellaria , fed à
tas ett humilitas 557 Deo infunduntur . 5.22
Chriſtianus à Chriſto , ut Conceptio uirginis & in,
nirgo à uiro 488 carnasio verbi fimul
Christiani præcinctos lum funt tempore 702
O
Natiuitas Chriſti, uide
Chriſti natiuitas
Natiuitas Chrifti cur pas Bedientia fubleuatur
ftoribus ludæis & genti creatura racionalis
libus Magis manifeſtata 37
65.0 , diuina fine initio Oculi Dei 196
165 Ocypite 833
Nariuitas duplex in Chris Odium naturale , cauſale ,
Ito 162 , filij perſonam officium Doctoris Eccles
non naturam à Patre diſa fiaftici 644
tinguit 3 34 gemina uer accidentale 8 32
bi Dei 675 Olei nomine Spiritus ſan .
Nariuitatis Chrifti dies Ctus fignificatur 357
635 in eo decet nos me Olor unde dicatur 875
miniffc diei reſurrectio : Omnes quos Deus uult ial
WOS
1 D E X
aos fieri , faluantur ferunt, iufti non ſuar
797 781
Quereix uox unde nata Operum bonorum remi .
191 in ſcripturis s non na riganda Aumine la .
ad literam , ſed ſecun : chrymarum 529
dum ſenſum continetur in Operibus bonis fugica
192 da iactantia 472 nemo
Omphale 858 ît ſegnis aut fterilis
Omoipotentia Dei miferi 618
cors 563 Operariorum in uinea pa•
Omnis denotat non fingu rabola 570
la generum , ſed genera Oratio coram Deo eft om
fingulorum 798 ne opus bonum 464
Opus bonum à Deo in no Oratio & compunctio cor
bis & in Deo à nobis 15 . dis neceflaria,fed à Dco
non propriæ uirtuti, ed ' donantur 522
gratia Dei acceptum res Oratione & cordis coms
ferendum 476. omne punctione aducrſus Dia
coram Deo eft oratio bolum pugnandum s 27
464 Orationis mutuz debitum
Operis boni quomodo 483
Deus author fit in nobis Orphei fabula 905
923 Orihodoxa fides Deum
Opera bona præparata à non iniuriat ſed hono ,
Deo 17 rat
194
Opera miſericordiæ quòd Orthodoxi de Chrifto &
ualeant 430 poft hanc de Trinitale rectè renti .
uitam definent 456 re debent 217.olim dia
Opera ſua qui ad finem fi, ati Homouliani 193
dci & Charitatis non sco Ouis perdita error qualis
intel
I N D É X.
intelligendus 231 honoratur 83
Ouis perdite parabola Patri & Filio uel deroga.
23 1. totă humanam nas tio uel honorificentia
turam à Chrifto aſſum- communis 183
pram teſtatur ib. & feq. Patrein & Filium ingenis
P. tos dicere τιραθολογία
Pactolus fluuius 870 eſt 180
Pandora 865.872 Paulus Apoftolus eundem
Parca 833
Spiritum habuit qué Da
Paridis iudicium $ 51 uid & Moſes 136. nunc
Pars pro toto interdi po : cum Stephano triūphác
nitur in ſcripruris 253 646
Paruuli Babylonis elidun. Pauli Apoſtoli conuerlio
tut ad petram 532 malis imitanda 645
Paſiphac 866 D.Pauli fupererogatio à di
Faſsiones triftitiæ , moro , uerlis diuersè interpre
sis ,tæ dij, & c. ad animæ tatur 11t
uita 524 R
Promethei fabula 863 REgeneratio 758. in ca
Promiſsio quid 53 nemo habet bonam
Proinifit Deus non omnia uoluntatem motu pro .
quæ prædixit 52.53.54 prio ibid.
Prophetę futura ſub forma Regnum Chrifti,uideChri
præteriti narrant 163 fti regnum
Proſerpina 834 Relationis nomina à ſube
Proferpinx & Endymionis ftantiæ nominibus dil ,
fabula 879 cernenda 15 S
Proſper defendit Auguſtis Relatiuanomina iss.no
num contra Gallos 71 naturarü, ſed perſonarú
Pralmi ſecundi locus de diuerfitatem oftendunt
generatione Chriſti ſe : 196
cundum incarnationis Reprobi uaſa iræ non cule
myfterium intelligédus pæ dicuntur 57. Eur
170 60
Repros
INDEX.
Reprobos propria malitia Salomonis locus de Mer
peccantes ad interitum fia explicatur 163
deftinatos effe 56,& feq. Saluationis, cauſa no funt
Requies quomodo Dco - mcrita noftra , ſed Dei
tribuarur 302 uoluntas 805
Res Deo deuota non repe Salus uera eft recta in Deu
tenda uel retinenda 438 fides 690
Rcfurre & io Chrifti , uide Samaritani parabola 568
Chrifti refurre & io . Sanctificare nomen Dei .
Reſurrectionis Chrifti frus 310
ftus 714 Sancti quoq; fentiunt pec
Retributione futura nec cati reliquias 5.16
boni nec mali priuabun Sapientia æterna incoin
tur 576 quinabilis 223. apud
Roſz ja turcla Venetis 857 homincs nota 13 2. infis
S nita 290
Sabellianorum hærefis Sapientia bona conſultas
605 tionis foos 883. iuncta
S.literarum ftudium in ius caſtitas 872.natura que
uenc laudabile 583 854
cui Sacrificarunt Patriar : Saturitas creat libidinem
chz cidem & Chriftiani 856
79 Saturnus dicitur Chronos
Sacrificium Ecclefiæ fpiri- ibid .
tus contribulatus 110 Saturni fabula 828. fillj
Sacrificia ſpiritalia offerat 830
fideles noui teſtamenti Satyri caprinis cornibus
tàm Filio quàm Patri 84. pinguntur 884
toti Trinitari offeruntur Scientiæ ueftibulum ,ſcire
83.87 quod neſcias 821
Sci .
I N D B X.
Scriptura S.noftro intelle. Sol unde dicatur 83 Ś
qui ſe accomodat 296. Solis cqui ibid. filiæ 866
fibi non repugnat 292 Solicrates 870
Scripluræ loci pugnantes Solides 889
conciliantur 291. 300 . Spadonibus melior locus
306 in doino Dei promitti .
in ſcripturis multa ſunt no tur 491
ad literam , ſed xar'loos Speculum Perſei 847
dewapiap i92. quçdam Spes à pænitentia neque
multiplicem interpretas hæc ab illa ſeparanda
tionem admittunt 113 -565. fine pænitentia
Scylla fabula 868 ibid.
Semele 873 Spiritus S. aduentus non
Sempiternum cum immé : eft localis 93
ſo conuertitur 289 Spiritus S. à Patre & Filio
Senectus libidinem extin , miſſus89.90.apud fides
guit 888 les manet & in ipfis eft
Seraptenum uinum 874 134. creat 415. uiuifis
Serræ inuentor 885 cat ibid. regenerat 416.
Seruitus peccato noxia , Charitas eius eft in nog
Deo bona 480 bis 417. habitat in no .
Seruiunt ſancti mente le : bis ibid . dat gratiam ib.
gi Dei, carne legi pecca : templú eius ſumus 418.
ti 5 32 ibi eft , ubi Charitas eft
Simeon figuram gerit prçs 98. in ſanctis operatur
ſentis qui 219 unitatem 106. hoc qui
Solmaturat in granis 863 carent faciles ſunt ad di
SolVeneris adulterium cũ uifioné 107.nó eft incar
Marte Vulcano prodic natus 720. nó eft prçter
866 Patrein & Filium 206.
Par
IN DE X.
Patri & Filio opório les 93.uocabulo Charis
415. & feq. tas intelligitur 108
cùm Spiritus S. poftulatur Spiritum duplicem fibiHe
aduentus, quid poftules lifeus popoſcir 96
tur ab Ecclefia 96.99 Ex Spiritu S , renatum eſt
eur Spiritus S.poftulet ads corpus, de quo caput eſt
uentum Eccleſia 99. & natim 10O
LOCOR V M SCRIPT VA
RAE HOC OPERE EXPLICA ,
torum Elenchus.
En.12 . Viſuus est Do Exod . 3. Ego fum qui
- minus Deus Abrahæ fum
G & dixit ei : Semini
fuo dabo terram istam , & c.
350
Num.6 . Benedicat te Domi
nus O custodiat te,oC. 174
78 ofeg. Dext.6.Audi Iſraël Domi
O
ELENCHVS LOC. SCRIPT. EXP.
sus Deus tuus, Deusvnus eft quod non est hominis via e
وهو ius, C. 763
Pfal. 2. Dominus dixit ad Ezech . 36.Et faciam vt in
re: Filius meus es tu,06.170 iustificationibus meis ambu.
PS-38. Tota die contrišta , letis,cc. 29
tus ingrediebar, & c. 528 Matth. 4. Dominum Dei
P1:44.Vnxit te Deus Desis tuum adorabis, c. ' 592
tuus eleo, c. 354.6 ſeq. Matth.6.Sanctificetur no .
Pf-49. Qui cöfidunt in vir men tuum 310
tæte, c. 352 Matth.6.Vbi thefaurus ve
PS. 109. Qui propitiusfit fter est,ibi, c. 619
omnibus iniquitatibus tuis Matth. 13. Tum iufti fits
OC. 361 gebunt,ficut sol, c. 197
Pſ.110.Ex vtero ante luci Matth. 16. Quem me dio
ferum genui te 195 cunt homines effe, c. 359
Prois. 8. Dominus creauit Matth.19.Omnis quireli
me initiuna viari , & t. 163 querit domum , & c. 460
Sap. 3.Nec indiemagnitu . Luc. 8. Ego noni virtutem
disasalloquutionem 448 de me exile 312
Sap. 7. Splendor est enim Luc. 12. Vendite queporo
lucas eterne fpeculum fine fidetis,date eleemofyram ,etc.
macula , & c. 290.294 verf. 33:34.35.fol. 617.619
ibid. Attingit à finevſque Luc.12.Parabola diſpenſa
adfinem 290 torisquem Dominusfamilie
Ecclef.10. Initiſ omnis pec fua præfecit 611
ceti fuperbia 35 Luc.rs. Parabola ouispero
Efa.5. Sanétus , Sanctus, dite 231
Sanétus Dominus Deus Sa. Luc. 16.Fili recordare quia
baoth
174 recepiſti bona ,& c. 574.pule
Ef4.7. Ecce virgo in vte. chira Divitus & Lazari copa.
10,66. 228 ratio 458
Efa. 9. Puernatus est no- loan. 1. In principio erat
bu, or 258 verbum & verbii,cc. Inters
Efa.53.Domine quis credi pretatio Arriana 1 20.eiusreo
dit audituinostro , 397 futatio 122.feq.
& vera ino
Jerem , 10. Scio Domine terpretatio 14%
Joan .
ELEN CHVS LOC. SCRIPT. EXP.
loan . 1. In principio erat, tis peccato,& c. 757
fol.249.275: Ibid.Stipendium enim pec
Ibid. Verbum caro factum cati mors eft, & C. 18
637 habitauit in nobis 256 Rom . 8. Quia miſit Deus
loan. 1. plenum gratie& Filium ſuum in fimilitudine
veritatis 336 carnis peccati 709.explicatur
loan. 2. Soluite templum etiam 741.742
boc o in tribus, & c. 364 Rom.9 . Non eſt volētis ne .
loan.s. Aequalem fefaciés
181
que currentis,fed, c . 755
Deo ibid. Quod fi volens Deus
Ioan . 10. Ego Pater v- oſtendere iram ,& c. S7
pum fumus 190.343 Rom . 1 1.Conclufit Deus os
Ioan.11,Iefusautëfremuit mnia in incredulitate 800
Spiritu ,& c. 362 1.Cor.7.Devirginibus au
loan.19. Poft hæc autěro- tëpreceptum non habeo ,& c.
gauit Pilatum Iofeph , & c. III
BEA
Beati Fulgentij
AD MONIMV M
LIBRI I'Í.
BEA
BEATI FVLGENTII,
IN TRES LIBROS
A D MONIM V M,
Præfatio .
Ratias ago Domino ,quod de bos
no theſauro cordis bona proferre nondes
ſinis,o lingud Eucharis,quæ in bono hos
mine abundat , puritatem tui cordis inſie
nuat : quc licet diuinitus conceſsis elo .
quentiæfluentis eruberet, non tamen tantum credofermos
nibus exprimi quantum fciocordis tui penetralibus contines
ri. Diuinocienim igneſuccenſus,ſic nobisiugiter compas
teris, ut etiam illas tribulationes, quæ licetacceſſerint no.
bis, Domino tamen adiuuante fueruntſuperata, tu ſic eas
pro nobis penè ſemper pateris,utquotiens eas corde reuolues
ris, totiens easpatiquodammodo compellaris. Ecce quan ,
tum bonicharitashabet ? Ecce quácum laudern coram Deo
o hominibus poſsider: Vedum dolet quod acciditilli quem
amat ,frequentius recordando magisipſa ſuſtineat. Hoc
ergo ſupereſt, ut quòd ipfa charitas facere confueuit ,pro
nobis iugiterfaciatis. Quid autem eft aliud , niſi ut illum ,
in quonospurè diligitis, ipſum pro nobis oretis : Semper es
nim charitas pro his, quos diligit poſcit, dum etiam illa ,
quæ tuta funt,metuit. Metuit autem non cotimore , quem
ipſa forasexpellit : nam perfecta charitasforas mittittimo.
rem : fed illo timore, quem non ad timorem , ſed ad amo:
rem habere conſueuit. Timet ergo non timido amore , fed
caſto . Non enim timet formidine criminis,fed robore pus
ritaris wfirmitate uirtutis.
Exie
PRAIATI O.
Exigis à me præterea debitum, quod me celeriter, Dos
mino adiuuanie,ſpondeo redditurum.Nonenimhocdebia
tum fic proficeor quemadmodú dequodamtuus Maro mes
morat, quod ipſe fatebatur,fedredderepoljenegabat. Sed
illo me debere fateor,inquome redderepoſſenon nego,fed
Spondeo. Ipfeenim mihi donatunde reddam , qui donauit
ut debeam . Nifi enim ab illo acciperemus , non folum rede
dere,fed necipſum deberepoffemus. Quid enim nobisina
uicem niſi charitatem debemus? Quod utique beatus Pau
lus,hac loquens fidelibuseuidétius oftendit : Nemini quico Ad RO. 140
quam debeatis , niſi ut inuicem diligatis . Quis autem
fateatur debitum , fi neget acceptum ? In eo igitur ,quòd
nosdebere dicimus, profecto nos accepiſſe monftramus.Dis
cit quippè beatus Apoftolus : Quid eniin habes , quod 1 Cor. 4.
non accepifti ? Quia gloriaris , quafi non acceperis ?
Namo alio loco reſtatur: Quid charitas Dei diffuſa eftin Rom . s .
cordibus noftris , per Spiritum ſanctum qui datus eſt
nobis . Qui ergo nobis dedit , quòd reddendo debeamus,
ipfe nobis donabit facultatem , qua poſsimus reddere quod
debemus. Illeigitur author eftdebiti,quiauthor eftdoni.
Nam ofeipfum ſua largitate dignatus eft facere debitoré
Non quia indigens abaliquo accepit ,fed quoniam abun
dans largiter tribuit. Seminecem quippè ſuoiumento ime
poſium ſ,tabulario curandum tradens, duobus denarijs
daris , ita fe debitoremprofitetur, ue diceret, fi quidſuper:
erogaueris, cum uenero , reddam tibi. Quideſtautem ,ſo
quid ſupererogaueris,niſi fiquid à me magis acceperis ?
Namoipſe,qui ſupererogabat, in eo quod non acceperat
præceptum ,feddabat ex charitate cöfilium , miſericordiam
feprofiebatur itaq; conſecutum , Ait enim : De uirginibus
autem
Ś PREFATIO
1.Cor.7 . autem præceptum Domini non habeo, fed confliú dó,
tanquam miſericordiam conſecutus à Domino, ut fim
fidelis. Miſericordiam eft igitur conſecutus , non ſolum ut
erogādum acciperet,uerumetiam ut ampliuserogaret . Ecs
ce qualis eft Dominus nofter,ut donando debeat,oquanto
magiscum debitorem eſſe non pigeat.In quárum enimgras
tis largitur,intátum debitor inuenitur. Necenim poteftalia
quis debitorem habere,niſiin eo , quodipſedignatusfuerit
gratuita largitate conferre.
Ipſumigiturpro me iugiter poſce ut mihi largiatur rede
dendi debiti facultaté, quidonauit,ut in ipfo Charitatis tibi
liberam debea feruitutem . Vt enim uerè tuo cordi, quod cor
meum eft,totú fatear,quoniā,ſıcut cordi meo ita cordi tuo,
aliquid calarenonpoſſum ,reddendidebiti tarditaté illamia
hi ratio procurauit. Quoniam aduerſus cuiuſdam hæretici
uaniloquiareſponderecompulfisſum , quinoſolum meum
nomen, ſub Fotiani erroris nota, non dubitauit laceſſere,
quinetiam fanétorum Auguftini o Hieronymi dieta , tans
quam meæprofeſsioni cótraria,in me uoluit retorquere.Cu.
jus nomen nunc literis inſinuare diſtuli,fed potesipſeprocul
dubio recordari. Namibi te nobiſcum apud Carthaginem
poſito,mihi di& ta eius allata ſunt, ( li benè recolo) eciamini
tuam notitiaperuenerüt. Nihil enim te ibipofito legerepof:
ſem ,quod tibi recenſendum offerrenopoſſem . Eoſdemigis
tur libellos,ſi Doming uoluerit veſtræ charitaticeleriterdes
ſtinabo.Et non dubito quòd meam tarditatem in tuo debito
digneris patienterferre.Quoniam ſcio,quantum dele&teris,
uel quantumnosſempercompellas, ut nos, Domino
adiuuante,non pigeat hæreticis
reſpondere.
BEATI
Beati FULGENTII,
AD MONIMVM, DE PRÆDE .
STINATIONE DEI, BONORVM
ad gloriam ,malorum ad
penam ,
LIBER I.
ITERÆ tuæ , fili charir.
ſime Monime, quantum Excufai res
demonſtrant delectabi. Spófionistar
ditatem
lem tui animi fyncerita .
tem , laudabilemą ſtudij
fpiritalis ardorem ,tātum
noſtræ refponfionis, querula benigni.
cate , uidentur arguere tarditatem : tan
quam in eo , minus quàm debeo ,te ui
dear diligere, quòd inquiſitionibus tuis
non curauerim celeriter reſpödere. Sed
crede mihi,ficut in charitate Chriſti per.
fonam tuam nequaquam in corde meo
contemptam , ſicreſponſionem meam,
non uiolãcate,ſed occupationum uarie
tate dilacam.Veruntamē inter ipſas oc
cupationes , quas inuitus tollerare co.
pellor, tantum ftudio cuo congratulor,
А quart
2 DE PRÆDESTINATIONE ,
quantum tua charitate delector: cò ma.
gis amplectens ſanctum auiditatis tuæ
propoſitum , quòd ( ſicut uere fpiritalis
negociator ,interioris hominis lucra cõ.
ſectans,& cæleſtium mercium quęſtus,
magis amplificare deſiderans) primum
quod àmeflagitas debitum ,ſubindecu
mulas fænore quæſtionum :ut ſcilicet,
tuorum commodorum militer incremē
tis, ipſa noſtrę neceſsitas tarditatis.Pro
inde confido in miſericordia Dei noſtri:
quia ſi quid mihi huius inquiſitionis ac
diſputationis opere pro meo merito no
conceditur,pro tuo mihi deſiderio con
cedetur. Neq enim inquiſitionē tuam
Deus inuentionis effectu fraudari ulla
tenus ſinet, qui te ad inquirendum ſpi
ritaliter inflammauit , dum ipſius fidele
promiſſum , nulla ratione calfetur, dicē
Luc.'11 .
cis : Petite & accipietis , quærite & inue .
nietis,pulfate & aperietur vobis.Internus
igiturMagiſter à quo ſubſidium doctri
næ cæleftis accipimus,non ſolum inqui
rentibus nobis fuorum aperit arcana ſer
monum : ſed ut etiam quæramus , ipſe
gratis inſpirat affectum .Quia necelu
rire
AD MONIMUM , LIBER T. 3
tire panem illum , qui de cælo deſcen
dit, poſſumus, niſi ab ipfo faftidientia
bus eſuries detur, qui ſe ad faciandose
ſurientes donare dignatur . Ab ipfo
etiam nobis eſt; quod ad fontem ficiens
tes currimus, qui ſenobis tribuit;ucbir
bamus. Ipfeigiturlaudandus eſt, in un
triuſque muneris gratia :ſiue cum nos
ad fe quærendum dormientes exſuſcit
tat,feucum ſeinueniendum nobis que
rentibus donat. Qui profectò nulla :
tenus inuenitur , niſi ipſe nos excitet,ue
quæratur. This
țribus. Quosautëpredeftinauit,hosetvo
cauit : & quosvocauit,has & iustificauit:
quos autē iustificauit,illos & glorificauit.
Veruntamen , cũſimul iuſtificatos &
glorificatos audimus, nõfimul& iuſti
ficationis & glorificationis opus plenti
tépori deputéinus . Iuſtificationis enim
gratia in præſenti dacur,glorificationis
aüt futura feruatur.Iſta eſt fidei, illa ſpei.
2. Cor.s. Dicit aūt Paulus: Quia nūcper fidem ama
bulamus,nonperfpem . Quod enim nunc
ſancti credunt, tunc uidebunt.Propter
quod Eccleliç dicitur: Audifilia& vide.
Quia fides ex auditu .Vndeiuſtus exfi.
deuiuēs,fiducialiterdicit:Credo uidere
bona Domini in terra uiuentiữ. Iſteigi
tur eſt in homine ordo diuinę redēptio
nis ac remunerationis,utnunciuſtifica.
tus credat , quod tunc glorificatus acci
piat. Propter quodPaulusait: Non quod
Philip. 3 . iam acceperim ,autiam perfeétus fim . In
hacergo iuſtificatione fancti euntes e
unt & fent, initcentes ſemina ſua: in illa
uero glorificatione uenientes uenient,
in exultatione portantes manipulos ſu
OS :
AD MONIMVM , LIBER I. 23
os . In hac operarii patrisfamilias in ui
nea operantur:in illa autem denarij mer
cedeſine dubio potientur. Iftam Deus
nunc donat,ut initium meriti bonigra .
tis indignus accipiat, illam uerò in futu
rum repofitā ſeruat, qua boni meriti pre
mium accipere dignus poſsit,quiboni
meriti principiã,cum eſietindignus,ac
cepit. Dicensigitur Paulus: Quiaquos AdRom . 8.
Deusiustificauit,illos & glorificauit :non
utrung præſenti uitæ deputat, ſed ea fi
de quod futurum eſt,uelut factâ firmat:
quia fide propheta de Deo dicit: Quife.
cit quæfutura funt.In illa quippe immo.
bilitate conſílý lui, ſecundum bonum
placitum eius,quodpropoſuit in eo , in
diſpenſatione plenitudinis temporum ,
inftaurare omnía in Chriſto ,quę in cæ
lis, & quæ in terra ſunt: in ipfo exæter.
nitate diſpoſitionis ſuæ , in prædeſtina
tioneiam fecit,quecunque effectu ope
ris ſui,tempore congruo facienda diſpo
ſuit.Sicut enim omne creatoris opusfi.
ne initio non potuit nec poteft fieri :fic.
illa ſempiterna uoluntasB eius,nunquam
4 mu.
24 DE PRADESTINATIONE,
mutabilitati ſubiacet: quia initium exi
ftendi non habet. Quod autem ſemper
ſiceſt,ut eſſenon cæperit, proculdubio
ſiceſt,ut id quodeſt,nõ eſſe non poſsit.
Vera igitur immutabilitas,digne uera
uocatur æternitas, in qua æternitatein
cómutabilis uoluntatis ſuæ Creator ille
iam feciſſe dicitur, quod in creatura mu
tabili, prout opportunefaciendű diſpo.
ſuit,ſic ritè diſpoſitű facit . Et ideò quæ
cung promiſit,iam facta dicimus : quia
de faciendis dubitare non debemus. A.
Rom.4 . braham enim paternoster(ſicut ait Apo
ſtolus) in repromißione Deinon haſitauit
diffidétia,fedconfortatus est fide,dansglo
riam Deo,pleniſsimèſciens: quia quacung
promiſit,potensest do facere.Ideò ergo in
Dei pmiſsis nulla eſt falſitas :quia in fa
ciēdis nulla omnipotenti eſt difficultas. ܠ
Etpropterea ibi nung deeft uoluntatis
effectus: quia uolūtas ipfa non aliud in
uenitur elle quàm uirtus.Quicquid au
tem uult,poteft,qui quantum uult, tan
tum poteſt. Propterea de ſolo digne'di མ་ སུས་
Paluns, citur; omnia quacunque voluit fecit.Et
iterum :
AD MONIMVM , LIBBR I. 25
iterum : Subest enim tibi, cùm volespoſſe.Sap. 14.
Ideo diximus , tantam ibi eſſe uirtutem
uoluntatis,quanta eſtuoluntas ipſa uir
tutis . Quia cui ſemper ſubeſt cum uo
let, pofle, nõ aliud eſt in illouelle quam
poffe. Quia ergo Deus nulla neceſsita.
te compellicur,ut aliquid nolēs promit
cat,nullius utiq aduerſitatis impeditur
obſtaculo ,quo id quod promiſit,aut mi
nus quàm uult, aut tardiùs faciat. Pro
inde potuit , ſicut uoluit , prædeftinare
quoſdam ad gloriam ,quoſdam ad pæ
nā. Sed quosprædeſtinauitad gloriam ,
prędeftinauit ad iuſtitiam .Quosautem
prædeſtinauit ad pænam ,non predeſti
nauit ad culpam.Poffet enimpeccatum
aliquod ex prædeſtinatione Dei eſſe, ſi
poffet aliquis hominum iuſte peccare.
Nullus autem hominum iuſte peccat ,
quamuis eum iuſte Deus peccareper
mittat.luſtè enim deſeritur à Deo, qde
ſerit Deum.Et quia homo deſerensDe
um ,peccat, deſerens peccatorem Deus,
iuſtitiam feruat . Quid autem magis iu
ftum , quàm ut ille , quideſiderio pecca
B 5 di
26 , DE PRÆDESTINATIONE ,
di iâ peccat,pro eo quod deſideranspec
care,ipſe ſibinoxiusefficit, ſemetipſum
peccato ſuo lædere permittat:In ſanctis
igitur coronat Deus iuſtitiam , quam eis
gratis ipſe tribuit,gratis feruauit, gratif
que perfecit. Iniquos autem codemna
bitpro impietateueliniuſtitia, quam in
eis ipſe non fecit. In illis enim opera ſua
glorificat,in iſtis autē opera non ſua co
NB. demnat. Hocitaą prędeftinauit Deus, 1
quod erat ipfe facturus,aut quod fuerat
largiturus. Illuduero nullatenus pręde.
ſtinauit, quòdfiue per gratiam ,ſeu per
iuftitiam facturus ipſe non fuit. Proin .
de diligentiſsimè requirēdum uidetur,
quid in hisDeus operetur, quos gratis
iuſtificat : quid etiam in illis, quos iuſte
condemnat. Dicit enim eximius gentiữ
Rom . 3 . Doctor : Si autem iniquitas nostra iusti
tiamDei commendat,quiddicemus? Nun
quidiniquus Deus, quiinfert iram ?Secun
dùm hominemdico . Abſit. Hic autem irã
pro condemnationepofuit,ficutalibi
Ioannes Baptiſta dicit: Quiincredulus eft
Loan.3. Filia non videbit vitam ,/èd ira Deimanet
ſuper
AB MONIMUM , LIBER I. 27
AD MONIMVM, LIBER I. 39
Proinde, quia initium malæ uolun .
tatis ſuperbia eft ,quæ ex Dco non eſt,
perſpicue claret,non ex Deo ellehomi.
nibus intericum malæ operationis,ſed à.
iuſto iudice rerribui malis interitum ul
cionis . Mala quippe uoluntas non per
tinet ad optimumcreatorem :iuſta uero
iniuſti angelihominis damnatio ,per.
cinetadæquiſsimum cognitorē . Aduo
lūtarem igitur malam Deus hominem
non prædeftinauit: quia homini eam da
turus ipſe non fuit . Quomodo enim
Deus hominē, quem ad imaginem ſua
fecit prædeftinaret ad malam uolunta
tem ,quam ipſenon fecit : Itaque pecca
re in hoc homo cæpit , in quo à Deo
diſceſsit . Scriptum eſt enim : Quia ini. Ecclef.10.
tium ſuperbia apoſtatareà Dco.Etalio lo. Pfal.73.
co :Ecce omnes,qui ſeelongant à te , peri
bunt,perdidiftiomnes quifornicanturabs
te.Ifti ergo, qui ſe elongant & fornican
cur à Deo, utic peccando pereunt , per
ſuam malam uoluntatem ,quæ noneſt
ex Deo . Perdet autem illos Deus iuftè
iudicando, quodcompetit Deoo . Non
C 4 enim
IN ATIONE
40 DE PRÆDEST ,
enim eos Deus iudicio perderet , nifi
perſuas iniquitatesipfi periffent. Scri
prum eſt enim : Defecerunt, perierunt
propteriniquitatem S VA M. Defectus
ergo à ſummo bono ad infimum bo.
num , hoc eft peccatoris proprium &
uoluntarium malum , quo malo ſei.
pſum perdit iniuſtus. Ecquia huic ma
lo author non eft Deus, ſed homo per
uerſus: digne itaque homini, qui ſe per
didic peccato , redditur in tormentis æ
terna perditio : ut pereat quidem , qui
perireuoluit ,non tamen fic pereat,qué
admodum uoluit. Qui enim ſi peri
bir,delectatione peccatorum illectus,ut
fi pofTec fieri, maneret in opere peccati
perpetuus, iuftè quidem eſt in perditio.
ne peccati dimiffus, quo propria ceci.
dit uoluntate : fed non ibi fuit impune
dimittendus,ne Deus fidelis, in quono
eft iniquitas, qui eſt iuſtus & ſanctus, fi
peccatorem ſemper in peccato relinque
ret impunitũ , putaretur illi placere pec
catum. Quamſentētiam inquibuſdam
Deus arguit, per Malachiam prophe.
cam ,
AD MONIMVM, LIBER I. 41
AD MONIMUM , LIBER I. 61
ſtina
miſſum, ſed quod eſt talibus benè red
ditum . Benè quippe malis intericus à
CIAS Deo redditur ,quamuis ſit malus interi
ghe
tuseis:quinunciuſte'deferütur, & poſt
..25 modum iuftè torquebuntur. In talibus .
17 ! enim Deus iudicium ſuum defertione "C
TUE
inchoat,cruciatione conſummat. Nam (C
6077
& hoc tempore ,quo diſcedentes malos
7 IN
und
deſerit Deus,non operatur in eis , quod
Tout
ei diſplicet: ſed operatur per eos quod
eiplacet,poſtmodūcis redditurus , qd
PI??3 abeiusiuſtitia merentur . Recipiente
31/0
nim non pro eo , quod Deus benè uſus
eft eorãoperibus inalis : ſed p eo quod
7u ipfi male abuſi ſunt Dei operibus bo
Clu
nis . Tales itaq; Deus, aptauit in interi
Det /
tum punitionis , quem peccatori iuſtus
iudex prædeſtinatione iulta decreuit :
non in peccatum , quod homo non ex
prædeſtinatione diuina ,ſed ex uolunta
DUN
07
te ſua,malecócupiícendo cæpit,& ma
ܬܳܟ
leoperando pertecit . Concupiſcentia
enim concipiens peperit peccatum ,pec
10-1 catumuero conſummatum genuit mor
34
tem. Non ergo iniqui prædeſtinati ſunt co
ad
ܣܛ
܂
62 DE PRÆDESTINATIONE ;
ad mortem animæ primam , ſed præde
در
ſtinati ſunt ad fecundam , id eſt, ad ſta
gnum ignis & ſulphuris. De quo bea
Apoc. 20. tus loannesdicit:Et diabolus,quiſedu
cebat eosmiſusest inſtagnum ignis áful
phuris. Et alio loco: Et mors infernus
mißiſunt in ſtagnum ignis. Hæc mors fe
cunda estſtagnumignis.Et qui non estin
uentus in libro vitæ fcriptus,miſſus est in
ſtagnum ignis. Rurſus dicit:Dubijsautem
& infidelibus contaminatis , & homicidis,
&impudicis, & veneficis, & Idolisſeruien
tibus, & omnibusmendacibus,parseorum
in ſtagno ardēti & fulphure,quod est mors
fecunda. Illam fecundam nuncupat mor
tem , quæ ſequiturex ſententia iuſti iu .
dicis ,non illam , quæ præceſsit in mala
concupiſcentia peccatoris . Qua morte
Saluator quoſdã mortuos afferebat, di
Luc.9 . cens : Dimitte mortuos fepelire mortuos
1.Tm.s. fuos. Et Apoftolus deuidua: Quæ autem
in delicis,est viuěs ,mortua est. Ad Ephe
Eph.2. fios quoq; ſic loquitur: Et vos cùm eſſetis
mortui delictis & peccatis vestris, in qui.
busaliquando ambulaštis,fecundum fècu .
lun
AD . MONIMUM , LIBER I. 63
lam mundi huius,ſecundumprincipempo
testatisaëris huiusfpiritus, qui nuncope
ratur in filis diffidentiæ , in quibus &nos
omnes aliquando conuerfati ſumus,in de
fiderijs carnisnostre ,facientes volūtatem
carnis & cogitationum , eramus natura fi
liiræ ,ficut & cæteri. Deus autem , quidi
ues est inmiſericordia,propter nimiä сha .
ritatem ſuam ,quidilexit nos, & cùm eſſe
mus mortui peccatis , conniuificauit nos
Christo . Dehac morte , qua homo eſt
mortuus in peccatis ,dicit Deus:Nolo Ezech. 18.
mortem morientis,fed vt reuertatur à vis
ſua mala , & vinat animaeius. Quomo
do autem ad mortem peccati prædeſti
nalle Deus hominem creditur, quam ſe
ipfe nolle teſtatur:Mors ergo iſta mori- Via mala
entis,uia ſuamala eft: quçqa mala, Deo quomodo
ignora . Scriptum namg eſt : Vias enim Deoignora.
que à dextrisfunt,nouitDominus:peruer. Prou.4.
fa autem funt,queà finiftris fünt.Vias er
go, quas Deus fecit,nouit, quasnon fe.
cit,perdit :quia eas non nouit. Vndeſcri
ptum eſt:Nouit Dominus viam iustorum Pſah a ,
& iter impiorã peribit.Ille igitur, qui ſcit
omnia
64 DE PRADESTINATIONE,
omnia antequam fiant, & cuius oculi in
omni loco ſpeculantur bonos & malos,
cuius etiam uultus ſuper facientes ma
la,ut perder de terra memoriam eorum,
ideò uiam malam non nouit, non quia
ſcientiam ipſius aliquid in operibus ho
minum fugit:ſed quia mortemmorien
tis non fecit, qui tamné mortem mortuo
iuſte retribuit. Prima igitur mors ani
mæ , quam ſibi homo intulit, ſecundæ
mortis eſt cauſa.Et fecunda mors quam
Deus homini reddit , primæ mortis eſt
pæna. Et quia iſtam ſibi homo iniuſtus
iniuftè intulit, illam à iuſto iudice iuſte
percepit :ut quia in iſta uolens ſemē ini
quitatis ſeminat peccator improuidus,
in illa metat fructum punitionis inui.
tus. Qui enim ſeminar in carne ſua, de
carne metet corruptionem : qui autem
ſeminatin ſpiritu,deſpiritu meter uitam
æternam . Sed qui ſeminatin ſpiritu , &
deſpiritu meiet uitam æternam ( à Deo
haberdonâ & meſsis & ſeminis : quod
Paulo teſte cognouimus, ſic enim ait:
2.Cor.9. Qui autem datſemen
ſemināti, & panem
ad
AD MONIMVM, LIBER I.
68
ad manducandū prestabit, & multiplica
bit femen vestrú,& augebit incremět
fr au
güiustitie veſtræ ) qui uerò feminat in car
ne, & decarne mecet corruptionē : Ideo
nõ lerabicur in meſle: quia non Deü ,ſed
ſeipſum habuit authorem in ſemine.
Peccata itaque hominum cũcta qui
dē Deus in peccatorib. pręſciuit futura:
& quia ipſenõea prædeſtinauit facien
da,iuſte prædeſtinauit iudicio puniéda.
Quod etiam in ipfis dictis S.Auguſtini,
quæ tuæ inferuiſti epiſtolæ, fi colíderes,
pfectò cognoſces. Quipoſtquam dixit:
Hoc ergo bonum ,quod est requirere Deum ,
non erat quifaceret, non erat vfqueadv .
num . Sed in eo genere , quod prædeſti
natum eſt ad interitum , ftatim fecutus
adiunxis, dicens: Super hoc enim refpexit
Dei præfcientia , protulitque fententiam .
Nempe fatis atch euidenter his dictis o
ſtendit:quia Deus peccata hominūprę
ſcientia uidic, quibus ſententiâ prędefti
natione dictauit.Quid enim aliud acci
pere debemus,in hac prolationeſenten
tiæ Dei, niſi paratū ſuppliciâ peccatori?
E luſte
DE PRÆDESTINATIONÉ,
luſte autem adpunitionē diuina æqui.
tate prædeſtinatus, qui peccator eft diui
na cognitione preſcitus:utpote,qui ini.
quitatem,ad quamà Deono eſt pręde.
ftinatuspropriaeſſet uolūtate facturus:
ut in quo præſciétia Dei uidebat futurâ
opus iniuſtã, huic per prædeſtinationis
ſententiam pararet ſupplicium iuftum .
Quamuis igitur tu ipſecæteriq tui ſi
miles,ſtudio legēdi, uel uelocitate intel
ligendi,ex hoc loco dictorum S. Augu
ſtini, quæ in tua epiſtola poſuiſti, facilli
mè cognoſcatis,quid cacholicushabeat
intellectus,de his, quos ad interitü præ
deſtinatos audimus: tamen netardiores
quick hunc tãtùm locum minus ſibi pu
tentin hac quæſtione ſufficere, de alńs
quoq S. Auguſtini libris quędã inſerui,
quibus docuit humanę iniquitatis cau
ſam ſolam eſſe ſuperbiâ , nęcad peccan
dũ homines, ſed ad damnationé præde
ſtinatos à Deo ,qui,ut non adiuuentur à
Deo, in ipfis cauſa eſt,non in Deo.
Plura ex Au In libro itaquefecundo,de Baptiſmo
guftino teftis paruulorum , ad Marcellinum ſcribens,
inter
AD MONIMVM, LIBER 1. 1 6
inter alia ſic dicit: Ignorantia igitur ea monia ſentés
infirmitas vitia funt,
quaadimped iunt tiam hancct
luntatem , ne moueatur facien dumvo-
o- confirmarid:
pus bonum, velab operemalo abstinědum .
Vt autem innoteſcat, quodlatebat, & fua
ue fiat , quod non delectabat, gratia Dei
est, qua hominum adiuuat voluntates :
qua vt non adiuuentur, in ipſis itidem cau
ſa est, non in Deo :fiue damnandiprede
ſtinatiſint propter iniquitatem ſuperbie,
fiue contra ipfamfuperbiam iudicandido
erudiendi, fi filii ſuntmiſericordie. Hîc
ſtarim Sanctus Auguſtinus teſtimoni
um Prophetæ ſubiunxit, dicens : Vn Hiere. 1 d .
de Hieremias, cùm dixiſſet : Scio Domi
ne , quoniam non est in hominevia eius,
nec viri est , vt ambulet, á dirigat greſ
fusfuos: continue ſubiunxit: Corripe me
Domine , veruntamen in iudicio , & non
in furore tuo.Tanquam diceret: Scio ad
corruptionem meã pertinere, quòdmi
nus abste adiuuor ,utperfecte dirigan
tur greſſus mei : ueruntamen hocipfum
noli licmecum agere, tanquam in furo.
re,quo iniquos damnareſtatuiſti,ſed tã
E 2 quam
DE PRÆDESTINATIONE,
quam in iudicio ,quo doces tuos non ſu
perbire . Vnde alibi dicitur: Et iudicia
Pfal.118. tua adiuuabunt me. Supra dictuinita $
Marcellinum tali doctrina ſanctus Au
guſtinus informans, ſequitur, & dicit :
Nullius proinde culpæ humane in Deum
referas caufam :vitiorum nanqueomnium
humanorú cauſa ſuperbia est.In iftis fan
cti Auguſtini dictis attende quæſo mi
chariſsime, primum , quia ut non homi
nes adiuuentur à Deo, in ipſis cauſa ef
ſe dicitur,nö in Deo . Deinde, quia pro
pter iniquitatem ſuperbiæ ,prædeſtinati
dicuntur damnandi, quod pertinet ad
iudicium :non deprauandi,quod perti
net ad peccatum . Tertiò etiam conſide
ra, quianullius culpæ humanæ ,in Deđ
referendam admonet cauſam , quaſiali
qua peccatorisiniquitas, à Deo præde.
ftinata creditur, iplius iniquitatis caufa
in prædeſtinatione diuina conſtituatur.
Quod quàm fic impium , quam fidei
Chriſtianæ contrarium ,nullum puto fu
gere Chriſtianum .Alio quoß eiuſdem
libri loco memoratus fanctus Auguſti
Dus
AD MONIMVM , LIBER I. 09
BEATI FULGENTII,
AD MONIMVM ,
L I B E R I I.
Complectens irium quaſtionum diſcußionem ,fcilicet
de oblatione Sacrificij, de mißione Spiritus fan
di: o de ſupererogatione Apostoli Pauli.
ATIS (ut arbitror) Moni
me chariſsime, quæſtionem
de diuerſitate prædeſtina. Tranſitio cú
tionis , iuſtorum ſcilicet & bri
præcedétis
ανακεφα
lia
iniquorum (hoc eſt, eorum naboca,
quos gratuita miſericordia Deipræue
niens iuſtificando conuertit, glorifica .
E 5 tura
74 DB CHRISTIAN. SACRIFICIO ,
tura conuerſos , & eorum quos iufta
Dei ſeueritas in peccatis derelinquit ,pu
nitura damnatos ) ſuperior ſermo (in
quantum Dominus puſillitatem noſtrā
dignatus eſt adiuuare) & pertractaram
continet & ſolutam , ita ut plerique, li.
cet in ea ſoleant non leuiter permoueri,
facilè poſsint, & diuinorum librorấte
ſtimonñs inſtrui, & S. Auguſt. libris,&
Proſperi eruditiſsimi uiri reſponſionib.
informari,in quibus agnoſcant præde.
ſtinationé Deinihilaliud effe,niſi prepa
rationē operum eius, quæ in æterna ſua
diſpoſitione,aut miſericorditer fe factu
rum præſciuit,autiuſte: & quia in pecca
tis nec miſericordia inuenitur nec iuſti
tia,ideo omnem iniquorum malā uo
luntatem ,qua peccant,pręſcitam :no ta
men eſſe à Deo prædeſtinatam , cum i.
plam uoluntatem malam non aliter eſ
ſent habituri,niſi ineo , quo fuiſsēt a Do
mino receſſuri: nec Deum predeſtinale
diſceſsionem hominis à ſe, cum cauſais
pſius diſceſsionis ſola uoluntaria eſſet a.
verfio peccatoris.Quæ quia Deữfutu
ra
AD MONIMUM , LIBER U ' . 75
ranon latuit, in æterna præſcientia ejus
præparatam ſibi pænā iuftæ retributio
nis inuenit.Nuncitac ad reſiduas quę.
ſtiones ,duce Domino ,indagandas,no
Stræ diſputationis dirigacur intentio.
Dicis à nõnullís te interrogatum , de
facrificio corporis & fanguinis Chriſti Prima ques
quod pleriqz ſoli Patri exiltimãcimmo- ftio de Chris
lari.Hacetiã aſſerisHereticorű eſſe qua- ftianorum ſa
ſi palmarem interrogationem . Sed no crificio.
uum non eſt,ut Heretici, priuati lumine
ueritatis,illis ſe propoſitionibus uerita
tem ſuperaturos arbitrentur, quibus fa
cillime ſuperantur.Gloria nang in con
fuſionem ipforum eſt, qui terrena ſapi
unt.Hoc ergo fectanteshçretici,ea fibi,
quafi palmaria & inuicta uidentur pro
ponere, undeſibiconfuſionem non ui
dent imminere. Sed cum à ueritate ſupe
rantur, hoc in illis utic impletur,utun
de gloriantur,indeconfundantur. Non
eft igitur mirum ,fiilli , quos malitia ſua
(ſicut ſcriptum eſt) excęcatos,ueritasi.
pſa(quęlux eſt uera )deſeruit,quorumo 1
1
96 DE MISSIONE SP. SANCTI .
niam taliấcrementa decriinētack chariſ
matū fecundùm id dicuntur, quòd qui
buſdam ſeu plus ſeu minus inſunt.Non
quod in ſeuelaugeri uel minui poſſunt.
Nam & fol tantus eſt cũuidetur ab ocu
lis ſanis,quátus cũuidetur à faucijs, nec
ipſe minuitur,cuin minus ab oculis tur
batis pcipitur,necaugetur, cũ amplius
oculis fanis infunditur. Quia diuerſitas
illa uiſionis, non ex diuerſitate ſolis eue
nit, fed in diuerſitate ſanitatis infirmita
tiſg cõliſtit.Etquamuis unű minus,alte
rũ magis illuminet :ipfe tamen unữacą
idē inlelumē habet,quod unus minus,
alter amplius uidet.Sic etiã Spiritu ſan
cto ,in ſefine augınēto ac decriméto im
mutabiliter permanente, duplicem fibi
Heliſeus fpiritum popoſcit, in eo, quòd
Quæftionis
augmentů ſpiricalis gratiæ poftulauit.
Cum ergo Sancti ſpiritus,ad ſanctifi
propofitæ candum
explicatio.
totius eccleſiæ ſacrificium , po .
ftulatur aduentus,nihil aliud poſtulari
mihi uidetur, niſi ut per gratiã ſpiritalē
in corpore Chriſti (qd eſt Ecclefia) cha
ritatis unitas iugiter indiſrupta ſeruetur.
Hæc
AD MONIMVM , LIBER 11 97
7."
98 DE MISSIONE SP. Sancti
prodeſt, quia non habent charitatem.
Multi etiam facultates ſuas pauperibus
erogantes, quia non curauerunt acqui
rendçcharitatis ſtudium impendere,res
quidem ſuas donauerất :quod ideo ni
hil eis profuit, quia ſeipſos perdiderunt
non acquirendo charitaté, quam acqui
rere debuerunt.
His igitur demonſtratur indicijs, ibi
eſſe Spiritum ſanctum ,ubi eſt finis præ
cepti,hoceſt, charitas depuro corde , &
conſcientia bona,ex fidenon ficta.Vbi
autem cum fide charitas non eſt, quæ
cunqz dona Spiritus ſancti eſſe poſte, i
pſum uerò Spiritum ſanctum eſſe non
pofle,ac per hoc , nibil prodeffe illorum
donorum largitatē , ubi ſicaliquod do
num ſpiritus habetur,ut ipſe ſpiritus no
habeač. Proinde tales, etſi uidétur quo
rumlibet paternorum donorum parti.
cipes,non tamen ſunt hereditatis pater
næ cõſortes : quoniam Spiritus ſanctus
Ephefiz. eſt pignus hæreditatis noſtræ : Et in hoc
nos Deus& Pater Domini noftri Ieſu Chri
ſtibenedixit in omæi benedictionefpirita .
li, in
1
AD MONIMVM , LIBER IL 90
li,in cæleftibus in Chrifto ,ficut elegitnosin
ipfo , ante mundi constitutionem , vt effe
mus fanctiet immaculati in cölpectu ipſius
in charitate. Dum içаque eccleſia Spiri
tum ſanctum ſibi cælitus poſtulat mitti,
donūſibi charitatis & unanimitatis po- |
ftulac à Deo conferri.
Quando autem congruentius quàm
ad conſecrandum facrificium corporis
Chriſti, ſancta eccleſia ( quæ corpuseft
Chriſti)Spiritus ſancti depoſcat aduen
cum quæ ipſum caput ſuum ſecundum
carnem de Spiritu ſancto nouerit natū .
Sic enim angelico Maria informature
loquio: Spiritusfanétusfuperuenietin te, Luc, i;
& virtusAltißimiobumbrabittibi.Ideoga
quodnaſceturex tefanétum vocabitur Fi
lius Dei. Euangeliſta quoq Mathæus,
eodē Spiritu ſancto replecus , affirmat:
Quia cum defponfata effèt mater eius Ma- Math.i;
rialoſeph,priufquam conuenirent, inuen
taest,in vtero habensde Spiritu ſancto.Et
ad lofeph ficmemoratangeluminſom
nis dixiſſe: Iofeph filiDauid , noli timereibid.
accipere Mariam coniugem tuam . Quod
G 2 enim
100 DE MISSIONE S. SANCTI, 1
enim in eanatum est ,de Spiritu ſanctoest.
Quid uerò eſt illius incarnationis domi
nicæ myfterio factum ,niſi ut diuiſa uni
rentur, & diſcordantia pacarentur : Te.
Bph... ſtis eſtenim Paulus deChriſto : Quia i
pſe est pax nostra , qui fecit vtrag vnum ,
&medium parietem maceriæ foluens, ini
micitias in carnefua, legem mandatorum
decretis euacuās, vt duos condat in ſemet
ipſum in vnum nouum hominem , faciens
pacem :vt reconciliet ambosin vnocorpore
Deo,per crucem interficiens inimicitias in
ſemetipſo: &veniens, euangelizauitpacē,
hisqui longè,&pacem his quipropè.Quia
in ipfo habemusambo acceſſum in unoſpi.
ritu ad Patrem .Hoc ergo factum eſt cha
ritate diuina,ut exipro Ipiritu corpus il .
lius capitis eſſet renatum , de quo ipſum
capuc eſt natum. Et ob hoc neceſſarium
nobis eſt, ut ſicut ex Spiritu ſancto na.
tus eſt Chriſtus,quando Deus unigeni.
tus in utero uirginis unicus homini ſuo,
tanquam ſponſus proceſsit de thalamo
ſuo:ſiceccleſia dono Spiritus ſancti ad .
hæreat Chriſto tanquã mulier uiro ſuo,
&
!
AD MONIMUM , LIBER II. 101
& tanquam corpus capitiſuo. Dicit e
nim Apoftolus: Quia Christus caputest Eph.s.
eccleſie , ipſefaluatorcorporis. Etiterum :
Quia membra ſumuscorporis eius, decar.
neeius,& deoßibus eius,propter hocrelin
quet homopatrem & matremſuā, &ad
harebit vxorifua, & erunt duo in carne v
na . Quod exponens adiecit: Sacramen
tum hocmagnum est.- Ego autem dico in
Chrifto & -in Eccleſia. Hoc teſtimonium
ueteris Teſtamēti, cũDominus aduer
ſus Pharifæorum tentamenta proferret,
ſecutus adiunxit: Igitur iam nöſunt duo, Match.19.
ſed unacaro. Quod ergoDeusiūxit , homo
non ſeparet.Viergo in illo ſancto cõnu
bio, quod factấeltin thalamo uteri uir
ginalis,iam nõ eſſentduo,fed una caro,
ſpiritali gratia factum eſt. Hoc etiam ut
indiſruptum iugiter teneatur , fpiritalis
gratia operatur.Quia ut capitiſuo inhæ
reathæcunitas corporis, & utſciēs,quia
omnes qui ſe elongant ab ipſo, peribūt,
& quiaperder omnes qui fornicaturab
eo ,poſsit ipſa caſtê acſuauiter dicere:
Mihiautem adhærere Deo bonum est.Et Pſal.73.
G 3 rur
102 DE MISSIONE SP. SANCTI,
Pfal.63. rurſus : Adhaſit animamea post te . Illa
charitas Dei facit,quæ diffuſa eſt in cor
dibus noſtris per Spiritã ſanctâ,qui da
tus eft nobis. Per hunc Spiritum ſanctű
tanta eſt unitas Chriſti & eccleſiæ :Et cũ +
communicatio Spiritusfanctiſitcum om
nibusvobis.Et alio loco:Siquod folatium Phil2 .
G 5. charita .
100 DE MISSIONE SP. SANCTI,
charitatis,ſiqua communicatio fpiritus)
Rom.s. propter hoc dicitur: Onia charitas Dei
diffieſa est in cordibusnostris,per Spiritum
fanctă,qui datus est nobis. Spiritus quip .
pèſanctus,qunus eſt Patris & -Filiſ,hoc
operatur in his ,quibus gratiam tribuit
adoptionis diuinæ , quod operatus eſt
etiam in illis,qui in libro Actuum Apo
ftolorum inueniñtur eundem ſpiritum
48.4. accepiſſe: de quibus dicitur : Alultitu.
dinis autem credentium erat cor & anima
vna.Vnum enim cor & animam fecerat
multitudinis credentiũ in Deo , quiPa.
tris & Filij unus eſt ſpiritus , & cũ Patre
ac Filio unus eſt Deus.Vnde & Apoſto
lus hanc ſpiritalem unitatem in uinculo
pacis ſollicitè dicit efTe ſeruādam , fic E.
Eph.4. pheſiosmonens:Obfecro itaque vos,ego
vinctus in Domino, vtdignè ambuletis vo
catione qua vocati estis,cum omni humili
tate&manſuetudine , cum patientia ſup
portātes inuicem ,in charitate follicitë fer
úare vnitatem ſpiritusin vinculopacis,v.
num corpus & vnus fpiritus. Hunc ſpi
ritum diſcedendo amittunt , fi qui aut
per.
AD MONIMVM, LIBER II. 107
BEATI FULGENTII,
AD MONIMVM ,
L I B ER II 1.
VOTIES , dilectiſsime
MONIME,à Chriſti fa
mulis uirtus conſideratur
ac perpenditur charitatis,
no minus inuenitur mira.
bilis quàm ſuauis. Quis enimeam non
miretur : aut quis non admodum dele.
ctetur . cuius ſarcina cum portatur, non
fatigatione animum debilitat , ſed ala
critate cófortac : Ipfa enim cum onerat,
ſubleuat, &miromodo , quem onerat,
non permittit coinprimi: quem ſuble
ua , non finit extolli . Hæc,me tibipræ
teritum debitum cum Domini adiuto
rio perſoluentem , rurſus efficit debito.
rem . Iam enim de quatuor quæſtionib .
quas mihi miſeras pertractādas, illo ad
H 4 iuuante,
120 DE ESSE FILII APVD PATREM ,
iuuante, qui ſapientiam præſtat paruu
lis,duos libros abſolueram ,cupiens tibi
reddere quod debeam . Sic repentecu..
iuſdam affertionis Arrianæ meas aures
perftrinxit opinio: quæ tantò magis in
utili eſtadinuentione genita, quãto ma
gis reperiturab omni intellectu , nõro .
lum diuinarum Scripturarum ,fed etiam
ipſius humanitatis, externa. Comperi
quippe quandam eos de initio Euange
In fecundum loannem inſolitam nunc
ſerere quæftionem , ut illud quod dictű
Palſainter: eſt: In principio erat Verbum , & Verbum
pretario dis erat apudDeum,& Deus erat Verbum , ita
tii loan.l. intelligendum atą exponendű putent,
uc idipſum uerbâ apud Patrem eſſe, nõ
in Patre,fed extra Patrem effe accipien
dum exiſtiment . Ita ut quidam eorum
( quantum auditu comperi) dum de his
duabus præpoſitionibus hoceſt, IN &
APVD , intereos oriretur quodam die
conflictus, accepto cuiuſda Birro , & in
manibus retēto,interrogafler, an in illo
eſſet, cum apud illâ effetBirrusille , quê
ipſe retineret . Atq hũc ſuam quaſi ſen
tentiam
AD MONIMVM , LIBER I. I 21
ARRIANORVM . 151
tam vobis.Alium dixit Patrem, & aliâ di
felt
xitparacletum .Et cùm non aduertãtur
1010
diuina iura & ſacramêta,efficiuntur ho
USch mines paganitatis profeſſores, quiante
enci,
aduentum Saluatoris dixeruntóworoloy,
cene quorum & hæretici facti ſunt profeſTo
Cira res,cììm afferunt,Patrem & Filiū & Spi.
dit
ritum ſanctum , unum eſTe Deum.
Scelus & ualde efle blafphemum ,ad. VIII.
Plur
Tell
uertant homines, qui ſalutaria pręcepta
he
cupiunt ſectari. Nam falſitas profeſsio
nis nunquam prodeſſe eis poterit, qui
u quærunt iniuriando Deum perblaſphe
hey
miam colere uel uenerari.Si ab homini .
COLI
To
bus non toleratur iniuria , ab ipſo Domi
no,auctore,qualiter poterit tolerari: O .
yl ? ſtendit enim circa infideles ſuam obiur
har
gationem ,dicendo :Populus hiclabüsmeMatch.is.
3
honorat,corautem eorum longè està me.
De generatione aūt eius quod dictű ix.
2
1171
eft:Exvteroante Luciferum genuite:quis Pfal.110.
dubitet, de carnali natiuitate fuiſſe di
. Ctūc cum ipſa anteſcriptio oſtendat tibi
de adintelligendum , cùm dicit Propheta,
quodinjlendoribusſanctorum ante Lu.
K 4 cife
152 ARRIANOR. OBIECTIONES.
ciferũ genitus ſit. Et ſplendor ſanctorá PRATO
præconium oſtenditur effe Prophetarű,
& eorum uaticinatio de eo fuiſſe adim LI
pleta,cũ manifeſtaret ipfam eſſe, & Pro . IN DE
pheta dicédo: Ex vtero ante Luciferü ge.
nui te, & fplendidum contigit,quòd per
uirginem naſcieum os Propheticum an
tea dixit.Quis dubitet hāc natiuitatem
ita contigiffe,ut Scripturamemorar:
Non eſt minimum dedecus, ut frau
dibus proprijs decipiatur , malè intel
ligens animus , ut aliquando duo di
çantur eſſe unus , aliquando tres unus.
Nunquid no occurrat benefici munus,
quando unus non eft cum duobus deſi
gnatus : Delyrium eſt credere,extribus
partibus Deữ unum conſtare, cùm ad
huc, quod peius eſt, dicitur de eis,quòd
ficcredendus eſt unus Deus , cứ non ſic
ipſe Pater,qui Filius , nõ ipſe Filius, qui
Spiritus ſanctus:Dequibus profitentur
differétias inter ſe habere, honorem ue
rò unuſquiſque ſuum non poſſehabere,
niſi malignum pectus eos in uno
Deo inueniaturcopulare .
BEA
V5.1. 153
aoi BEATI FULGENTII,
petar LIBER VNVS .
adim AD DECEM OBIECTIONES
& Pros Arrianorum , decem reſponſiones
complectens.
dpt
ICTV Meſt , Patrem de ſe
tala ipſo ,hoc eft, de eo quod i.
ati preeſt, ineffabiliter Filiấge
frau nuiffe. Adauctum eſt, non
Mie extrinſecus, ſed ex Deo na
od tum eſſe . Hæc reſponſione non indi
mu gent, quia fidci noſtræ concordant.
MUS OBIECTIO.
de
Quid ad hoc dicitur . Si ex Deo na
tus eſt, eſt de intra Deum ܀: ſed ſi non eſt
deintra,nec ex ipſo eſt, ſi modò uoca
ný bula diuerſa apponütur. Quid prodeſt,
ili
liipfaueritas non profiteacur?
RESPONSIO. Diuerfitas
ister
LIE
FiEq ,du no nona
, indehims duobm usmi
liusui mint
niur Pauorca& peno
bus, te mi inum
- SSrſ. Tronnuiaarmde,
bulorâ diuerſitas agnoſcitur. Quin effe
po non
tiùs perhæc duo diuerſa uocabula ſig- ni diuerfitantie tem
4. K 5 ficatur innuit.
154 OBIECTIONVM ARRIANARUM
ficatur utriuſquenatura:quoniam iſto .
rum nominum diuerſitas, non naturas
diuidit,ſed ueritatem generationis oftē
dit,ut ex unouero Patre ,unum uerum
agnoſcamus Filiã extitiſſe. Acſic, dum
uera Patris generatio , & uera Filñ nati
uitas prædicatur, in uno genitore, & u
no genito,nö folum unitas ſubſtātiæ ,ue
rumetiam in unoquoq proprietas pof
ſit agnoſci perſonæ : neaut ipſeputetur
natus eſſe qui genuit , aut aliud putetur
eſſe qui natus eſt,quã eſtille quigenuit.
No enim ipſeeſt Pater, qui Filius,quo
niam in utro® perſonarum proprietas
reſeruatur.Sed quòd Pater eſt,hoceft &
Filius:ga de Deo Deus, de pfecto perfe
ctus, deimmenſo immenſus, de omni
potente omnipotens, de æterno Patre
natus eſt Filiuscoæternus,eadēVerita.
Loan . 17. te dicente: Omnia quæ habet Pater, mea
funt. Pater ergo & Filius relatiuaſunt
nomina, quæ naturā gignentis genitig
non ſeparāt,ſed unam fine dubitatione
ſignificant. Relatiuum uerò illud dici.
mus,quod ad alium agnoſcêdum refe .
rimus ,
DISCUSSIO. 155
rimus ,ut dum unum nominauimus, ali
um demöftremus.Sicut inter homines,
hæc relatiua fæpiùs nominantur pater
& filius, filius & pater, ſocer & gener,
gener & ſocer. Nā ideo paterdicitur,ut
filium genuiſſe noſcatur: & filiusideò
dicitur , ut de patregenitus demonſtre
tur.Necin hac diuerfitate nominum in.
uenitur diuerfitas naturarum , quoniam
uterq; fimiliter homo dicitur,quamuis
unus pater , & alius filius nuncupetur.
Non ergo patris & filij poſſet una co.
gnoſci natura , ſi hæc non eſſent diuerſa NB .
uocabula : quoniam ſi ambo uocarētur Abfurdú ex
patres, eſsēt profecto natura diſsimiles :ſublatis pera
unuſquiſa enim ex ſemetipſo cõſtaret, ſonarum nos
& communem ſubſtantiam cum altero minibus,
no haberet:nec deitas una eſſet, quibus
una natura non eſſet.Cõſequens autem
fuit, ut duo patres duos filios gignerēt,
quoniam niſi uera de ſingulis proles exi
ſteret, paterni nominis in nullo ueritas
appareret.Tā uero in duobus filós,dedi
uerſis patribus natis ,licet poffet'non eſ
fe diuerfitas relatiui nominis, attēdatur,
fi
Iso OBIECTIONVM ARRIANARVM
fi poffet eſſenatura comunis.Quis non
uideat in utroquefilij nomē unum effe,
ſed utriuſque naturam unam non eſſe :
magis autem unumqueng filium non
cum altero filio , cum quo unâ relatio
nis habuit nomen , ſed cũ patre , de quo
extiterat, naturam habere communem .
A Sed quid ulterius de duobus patri
bus duoburg filijs diſputetur ? cũ iſtius
aſſertionis ueritas perſonarum diuerſi
tate non egeat,ſed ad documentūſuifa
18. ciliùs poſsicunius hominis cõſideratio
nefulciri,qua cognofcatur, relatiua no.
mina diuerſitate ſui non naturarum di
uerſitatem oſtêdere, fed ad perfonarum
ſignificationem maximè pertinere : ut
ſcilicet, dũunus oſtēditur, alterius quo
que perſona noſcatur.Illud autē nomen
Patri ſemper eſſe Filioc commune, no
ab exemplo.quo relatio perſonalis oftenditur, fed
quofubftantialis proprietas demoſtra
tur: nempe Seth, de Adam patre natus,
& denon genito genitus ,Adam patris
dictus eſt filius. Iſte ergo, donec ad uiri
lem perueniret çtatē,ut filium gigneret,
pater
1
Discuss 10 . 157
pater dici non potuit, &priuſquâ gene
raret, filius tantum fuit:quando aútge
nuit,etiam pater eſſe iã cæpit. Accedēte
igiturdiuerfitatepaterni nominis,nulla
in eo facta eſt diuerſitas naturalis , & cũ
unus homo hæc duo cæpiſſer habere
uocabula,non eſt in eo mutata aut diui
ſauel duplicata natura : fuit enim filius,
quia de patre extitit, fuit pater, quiafi
liūgenuit. Nec tamen ita naturam filij,
in qua natus eft,habuit,utin eo perma
nens, pater effenö poſſet: nec alia cum
nomine patris eſſentiam acquiſiuit, ut
filij ſubſtantiā, in qua natus fuerat, per
didiffet : Sed quod uerum eſt, ſicut ho.
mo fuit, quãdo filius extitit naſcendo,
ſicpermanſithomo,quãdo pater factus
eſt generando : necaliud fuit quam ho
mo, quod erat Adam ,de quo ipſeeſt na
tus,& quod erat Enos,qui deipfo eſtge
nitus. In Patre ergo Deo & Filio Deo,
perſonarum proprietate ſeruata,impoſ
ſibile non dicatur, quod documéro etiã
cuiuslibet hominis comprobatur , fed
diſcernamus, quid ad relationem , quid
ad
158 OBIECTIONVM ARRIANARUM
ad ſubſtantiam pertinere nofcatur. Rela
» cionis enim ſunt nomina , Pater & Fili
» us,ſubſtantiæ uerò nomēunữeſt,quod
» dicitur Deus. Relationis ergo nomina
fingula retinent , ſubſtātiæ uero nomen
unum communiter poſsident: quia li
cet unus dicatur Pater, & alter Filius,fic
tamē eſt Filius Deus,ſicut Pater eft De.
us.Illis namą duobus nominibus gene
ratio uera cognoſcitur :jſto autem uno
communi nomine ſubſtantialis unitas
demonſtratur.
2 OBIECTIO.
OBIECTI O. 3
Generationein eius, id eft,recte pro
fiteri,ut dicit ipfeDominus per Scriptu
ras: Dominus creauit me initium viarum Prou.8;
ſuari ,anteſacula fundauit me . Et ſequi
tur: Et ante omnescollesgenuit me. Et ite
tum : EgoàPatre prodij, & veniin hunc
mundum . Et iterű: Dominus dixit adme, Pfal, 2;
Filius meus es tu , ego hodie genuite . Et
poftquàm cognitus eſt in carne, profi
tetur deeo Euangeliſta dicens : Et vidi. loan, i ;
musgloriam eius,gloriam tãquam vnige
niti à Patre,plenumgratia & veritate. Et
Apoſtolus ait:Quieſt primogenitustotius Col.t;
creature. Ecce creatum fundatum , & ge
nitum proficemur:ſine aliqua ambigui.
tateirrationabili.
L RE .
162 OBIECTIONVM ARRIANARUM
RESPONSIO.
In utraque Chriſti natiuitate non fal
licur, qui in Chriſto, Dei & hominis Fi
In perſona
Meſsiæ non lio , & plenam ex Patre diuinitatem , &
onanatiuis plenum exmatre hominem profitetur.
tasfpecta: Aceita inillo utranqz ſubſtantiam uera
tur .
eſſe cognoſcit,dum quidæternitati,uel
quid temporalitaticongruat, fideli pie
tate diſtinxerit.Nec enim ignorare de
bemus , ipſum in fæculo,fecundũcarnē,
creatum ex homine, qui ſine initio fecũ
dum diuinitatem creatus eft, generatus
ex Patre.In illa nang natiuitate, quęini
tium non habet, ſempiternæ diuinitatis
maieſtas agnoſcitur: in hacuerò ſempi
ternæ diuinitatis pietas inuenitur . Qui
enim nõ creatus ſed creator,de creatore
pgenitus, bonitate ſua creauerat homi.
nem ,ipfe poftmodü eftpietate ſua crea
cus ex homine:nec ſui opus ipſe dedi
gnatus eſt fieri, quo poffetper eữſtatus
lui operis reparari.Huius igitur creatio
nis uolens ſapientia pronunciare myfte
riū ,utincarnationis ſuæ fucurã oſtende
ret ſacramentū , prophetico more , quo
ſolent
Dis CVS $ 10. 10 }
W
ſolentſub enấciatione præteriti tempo
ris futura narrare,dixit:Dominus creauit Interpretdå
meinitium viarumfuarum , in operin
a fua.tio loci Sao
i: Lomonis
5/ Cauſam creationis oſtendic,Deüſe
m,
tium uiarũ Deum in opera eius creatű
le
eſſenon tacuit . Nam ut oſtenderet,non
7 illiusæternæ natiuitatis effe,quod crea
ll, "h ta dicitur, ſed huius temporis, quocar
nē ſuſcepiſſe Dei Filius inuenitur, quid
præmiſerit attendatur.Sinunciauero ( in
GE quit) vobis,que quotidie fiunt,commemo
Tabo,que à féculo funt,enüciare. Ergo cũ
€1% quotidie iſta fierent, a fæculo facta præ
MUZ monet nunciari,oftédit,quæ dictura eſt
nobis , non æternitatis eſſe,ſed tempo
ris.Ob hoc ftatim addidir : Dominus crea
uit me initium viarum fuarum in opera
H
X fua.Quod ergo fapientia creata eſt,non
1 2"
0 antefæcula,ſed à fæculoeſt. Quod autē
initium uiarum Domini creatus eſt Fi
det lius, quid eftaliud, niſi quod ipſeuia no
12
1 bis eſt factus, ut eo duce atque rectore,
2.3
,2 per adoptionis quam accepimus grati
214 am , diuino munere ad uirtutum nobis
profectum paceret ingreſſus .
QWn L 2 Quod
No
164 OBIECTIONVM ARRIANARUM
Quod uceuidentius appareat, debe.
mus attendere ad hoc , filium creaturæ
initium factum , non ut nouam rurſus
creaturã conderet, ſed ut uetuftam iam
pridem perditam renouaret . Inuenitur
enim Apoſtolos quoque huius feciſſe
creationis initium , quorum officio re
parauit,qďfueraf antecollapſum , bea
lac.i. to lacobo dicente de Deo Patre:Volun .
tariègenuit nos verbo veritatis, vt fimus
initium aliquod creaturæ eius. Euidenciſ.
ſimis igitur demonſtratur indicijs , hoc
loco creationem , non ad conditionem
omniũ creaturarũ , ſed ad reparationem
hominūreferendā . Sicut & Dauid fan .
ctus orauit, dum gemini fuiſſet criminis
recordatione perterritus, non ſolum te
merati connubij,fed mariti etiam inſon
tis occiſi.Dum igitur tanti facinoris nę.
uum lachrymară flumine meditaretur
abluere, hoc inter gemitus , quos teſtes
Pfal.sn. habuit doloris,efiudit. Cor mundū crea
in meDeus, & fpiritum rectum innoua in
viſceribusmeis :hoc effe ſignificans cor
mūdum in ſe creari,quod erat, ſpiritum
rectum
DisCUSSIO . 165
rectum in eius uiſceribus innouari. Ad
hoc ergo Chriſtus uoluit creari , & hu .
ius creationis Apoſtolos ſuos initiű fie.
ri,utper eum poffet homo , qui uetuſta .
te perierat,nouari.
Ante fæculum autem ſapientiam fun
datam ſe dixit,ut natiuitatem ſuam ,qua
de Patre nata eft, immutabilem demon
ftraret.Quod enim fundarī dicitur, nul
la ratione conuellitur:quod autem non
conuellitur,non mutatur.
Vcautē natiuitas diuinitatis eius ſine
initio cognoſcatur, debet attendi quod
ſequitur:Priufquă terram faceret,priuf- Prou.8.
quam abyſos constitueret,priufquă proce
derent fontesaquarum , priuſquàmontes
ſtabilirentur,ante omnes autěcolles genuit
me. Iſtudante, cũ dicitur , omne prorſus
inicium præuenitur. Quod conſideran
dum eſt: quia ubicunqilla diuina & æ
terna demonſtratur filij natiuitas , non
dicitur , quando natus ſit, ſed ante ſem
per ponitur,ut quicquid homo infinita
us æternitatis cogitare uoluerit, ante
omne qdcogitatione cöcipitur,filiö ſem
L 3 per
106 OBIECTIONVM ARRIANARUM
pernatiuitas cogitet: ac fic natiuitas Fi
in Dei ſine initio cognoſcat,in qua non
aliud quam ante politū iugiter inuenit.
Vellemus autem nobis reſponderi,u
trum hoc ſit genitū quod creatấ ? quod
ſiunuin putatur utrunq , dicatur ergo à
Creatum à Deo genitus mūdus,à quo generari no
genitoin p= poteft ,& creatus : dicantur etiam incre
ſona Filij duli homines Filij Dei, qui de poteſtate
Deidiſtina tenebrarum non fuerint liberati : dican
guendum. turhæredes futuræ beatitudinis, quifi.
dem non recipiunt Saluatoris.Si autem
(quod uerűeft)aliud eft creari,aliud ge
nerari:diſcernatur, in qua Chriſtus ſub
ftantia creatus à Deo dicatur , & in qua
ex Patre genitus prædicer. Nam & ipfe
Scripturæ locus perfacilè quærentibus
mõſtrar,in qua créatus natura dicendus
eſt Chriſtus:in ea ſcilicet, in qua Domi .
num nominat ,ut ueritatem in reformæ
feruilis oftendat, ficut & in Pſalmo lo
Pfal.116. quitur,dicens: O Domine, ego feruustu .
us,ego feruustuus, & Filiusancillatuæ . Ex
ancilla ergo natus eſt ſeruus,quiex Pa.
tregeneratus eſt Dominus.Propter for
mam
Diś CVSS10. 187
mam igitur ferui dixit : Dominus creauit
me: nõ ſeà Patre dicit creatũ, ſed à Do.
mino. Nam ubi fecundum diuinitatem
genitus dicitur , Pater continuò nomi
natur. Sicut uere ipſe dixit: Ego à Patre loan.8.
prodý,&veni. Et beatus Euangeliſta de
eo: Et vidimusgloriam eius,gloriam quaſiloan.1.
vnigeniti à Patre. Vides , quia non dixit
hîc ,à Domino, fed à Patre .
Quòd auté eum primogenitū totius Chriftusquo
creaturædicit Apoftolus, creatura utiq modoomnis
intelligit reparata, nô condica, creatura creature
filiorû Dei, qua exferuis eius facti ſuntnitus.
primogao
fratres eius,qnos (ſecúdum Apoftoli di" Col.i.
ctum ) non confundirur fratres uocare,
dicens: Narrabo nomen tuum fratribusHebr.z.
meis , in medio ecclefia laudabo te. Erite
tum : Ego ero fidens in eum . Et iterā : Ecce
ego & pueri:quosmihidedit Deus. Quo
niam ergo & pueri communicauerunt .
ſanguini & carni ſimiliter, & ipſe parti .,
cipauitńſdem , ut per mortê deſtrueret
eum , qui habebatmortis imperium , id
eft,diabolum ,ucliberaret eos,qui timo
re mortis per totam uitam obnoxij erat
L 4 ſerui.
168 OBIECTIONVM ARRIANARUM
ſeruituti . Nuſquam enim angelosap
prehendit,ſed ſemen Abrahę apprehen
dit. Vndedebuit peromniafratribus ſi
milari,ut miſericors fieret, & fidelis pon
tifex ad Deū,ut repropitiaret delicta po
puli . In eo enim , quo paſſus eſt ipſe, &
tentatus,potens eft,his qui tentatur,au
xiliari.Audimus Chriſtî habentem fra
tres,audimus ſemen Abrahæ , audimus
per mortē,eum,qui habebat mortis im
perium,deſtruentē, audimus tentatum ,
audimus paſſum : & dubitamus Chriſtã
primogenitum totius creaturæ , ſecun
dum incarnationis profiteri myfteriữ ?
Cum denuò beatus Apoſtolus, in quo
eum primogenitû debeamus accipere,
teſtimonio fuæ prædicationis oftendat:
Rom . 8 ,
Scimus, inquiens: quoniam diligentibus
Deum omnia cooperantur in bonum , his
qui fecundùm propofitú vocati funt.Nam
quosprafciuit, & prædeftinauit, confor.
mesfieri imaginisFilijeius, vtfit ipſe pri
mogenitus in multisfratribus. Qui ergo
fecundum deitatem ſemper unigenitus
fuit ſine fratribus, factus eft fecundùm
homic
DISCUSSIO. 1 69
hominem primogenitus in multis fra .
tribus.
Quod euidentiùs illo rurſus Apoſto. Col.z.
li teſtimonio perdocetur,ubiprimogeni. Chriſtus pri
tus ex mortuis nominatur . Quid enim cx mogenitus
mortuis.
eſt primogenitus ex mortuis, niſi prime
ex peccatoribus hominib. homo Chri.
ſtus Ieſus in DeiFilium exaltatus : Na
tus aūt eſt, non fic ex peccatoribus pec
cator,ſicut ex hominibus homo,fed na
tus eſthomo,fufceptuseſt à Deoſineul
lo peccato , ut peccatores homines reco
ciliaret Deo,liberatos ab omni peccato.
Talēquippe hominem oportuit à Deo
ſuſcipi,per quem poffent homines Deo
gratuita iuſtificatione coniungi.
Primogenitus igitur eſt tocius crea.
turæ , illiusprofecto, de qua beatum A.
poftolum Iacobũaudiuimus paulo an
te dixiffe :Voluntariè genuit nos Verbo ve lac. .
ritatis , utfimusinitiumaliquodcreatura
eius. De hac creatura dicit etiam Paulus
Apostolus: Si qua ergo in Christo noua 2.Cor.s.
creatura. Dequa etiam Dauid prædia
xerat : Emittefpiritum tuum & creabun- Pfal.1042
L 5 tur ,
izo OBIECTIONVM ARRIANARVM
tür,durenouabis faciem terre . Alioquin,
fi fecundum diuinam natiuitatem Chri
3
ſtus primogenitus creaturæ totius acci
pitur, quibus teſtimonñs ante omnem
creaturam primogenitus ex mortuis o
ſtenditur:cùm dici non poſſent mortui
qui necdum fuerant uel creati.
Vnigenitiet Vnigenitum ego Chriſtum cognoſci
primogeniti mus ex Patre, primogenitum profitea
differentia.
mur ex uirgine. Inilla quippenatiuita
teuerè eſt unigenitus, in qua ſine initio
de folo Deo folus natus eft Deus : in hac
autem natiuitate primogenitus eſt to
cius creaturæ , id eſt, eorum quos in fra .
très ſibi per fidem dignatus eſt adopta
Loan. 1 . re. Quotquotautem receperunt eum ,dedit
eis potestatemfilios Deifieri,hisqui credūt
in nomine eius.
Hæc generatio in ſecundo quoc Pral
Locus ex mo cognoſcitur predicata,ubi Chriſtus
Pfal.z. ex perſonaſuſceptihominis dicit: Domi
nusdixit adme:Filius meus es tu ,ego hodie
genuites . Quod ut ſecundum incarna
tionis futuręmyſterium dictâ eſſemon
ftraret,adiunxit: Poštula à me , & dabo
tibi
DISCUSSIO . 171
RESPONSIO.
Affertionis defectus agnoſcitur,quã.
do quis ita fidei alterius deſtruere nici
tur regulam ,utcredulitatis ſuæ formam
nolit proferre ſententiain . Nos idcirco Filium de
Filium Dei de Patris ſubſtancia natum , fubftantia
hoc eſt, deid quod Pater eſt, credimus Patrisnací
& fatemur:quoniam quicquid ſubſtan - se.
tia Dei non eſt, no poſſumus uc Deum
uel adorare uel colere , ( præceptum le
gis ſollicitiùs obſeruantes, quo dicitur:
Audi Iſrael, Dominus Deus tuus Dominus Deut,6.
vnus est, & Dominum Deum tuum ado
rabis , & illi foli feruies ) quem Deum ,
non Patrem folùm credimus , Ted Pa
trem & Filium & Spiritum ſanctum.Fi
des enim noſtra ,qua unum Deum co.
limus
174 OBIECTIONVM ARRIANARUM
limus & timemus,nec unione perſonali
contrahitur, nec ſubſtantiali diuerſitate
diſiūgitur: ne auc Deos gentiliter cola
mus,diuerſascolendo ſubítātias:aut Fi
liữ & fpiritû cum Sabellio denegemus,
non ſeruantes in Trinitate perſonas.
Myſterij tri: ' Huius fidei rectam credulitatem,non
nitatis affer ſolùm Prophetica , ſed Apoſtolica no
tio .
bis inſinuat in ueritate doctrina. Nam
Eſaia s. Eſaiæ , cùm Dei uiſione dignus effici
tur , huius fidei credulicas intimatur ,
duobus Seraphin tertio clamantibus,
Sanctus, Sanctus, Sanctus, & ſemel infe
rentibus,DominusDeus Sabaoth . Quid
eſt, quod tertiò ſanctus dicitur, ſi no tri
na eſt in Diuinitate perſona cur ſemel
Dominus Deus dicitur, ſinõuna eftin
Diuinitate ſubſtantia : Dominus quo
que perMoyſen ,uolens benedicere po
pulum, hoc benedicendum tenore man
Num.6. dauit, ſic ( inquiens)benedicespopulum
meum, & ego benedicam eos:Benedicat te
Dominus, o custodiat te , illuminet Do.
minusfaciem fuam ſuperte, & miferea .
turtui,ac tollat Dominusfaciem ſuam fu .
per
DISCUSSIO. 173
per te, & det tibipacem . Ter Dominus di.
citur, & unus ſemper Dominus nomi
natur,utin Trinitate, quæ uerus eſtDe
us,nec cofundatur proprietas perſona
rum , nec ſubſtãtialis unitas denegetur.
Dauid quoque Deo per omnia placi
cus, ſub hac credulitate populo fideli di
uinæ benedictionis gratiam his uerbis
exoptatinfundi : Benedicat nos Deus De- Pfal.66.
us noster , benedicat nos Deus, metuant
eum omnes finesterre.Cui ſententiæ bea
tus cõcordat Apoſtolus, qui cum quo
dam loco dixiffet :Vnus Deus Pater , ex
quo omnia , &nosin ipfo, Et vnus Domi- 1.Cor.e.
nusIeſus Christusperquem omnia , & nos
per ipfum: deSpiritu ſancto quog dice
ret : Nolite contristare Spiritum ſanctum Eph.4
Dei, in quo fignatieftis in diem redemptio
nus: cũłe dixiſle meminiſſet,ex Patre per
Filium in Spiritu ſancto , ut hanc Trini
tatem ,unů Deum eſſe mõſtraret, alio lo
co ait:Quoniam ex ipfo & per ipfum & in Rom .2.
ipſo funtomnia : & quod ſingulariter in
tulit:ipfi gloria in ſacula fæculorum .
Ex ſubſtantia Patris natum Filium , &
fides
176 OBIECTIONVM ARRIANARVM
Teſtimonia, fides Chriſtiana rectèprçdicat, &ſancta
Filium efl Scriptura commemorat. Paulus Apo
Patricófub- ſtolus de Filio Dei dicit :qui cùm fit fplen
ſtantialem .
Hebr.1. dor gloria & figura ſubſtantia eius. Domi
nus denuò dicit ad Hieremiam : Super
lerem ... montes accipeplanétum , &homines non
audierunt vocemfubstantiæ meæ, à vola
tilibus cæli vſi,ad pecora . Filium autem
Patris eſte ſubſtantiam , Sapientiæ liber
Sap .16. euidenter oſtendit dicens: Eſca angeloră
nutrišti populum tuum, præparatumpanë
de cæloprestitisti eis, finelabore,omne de
lečtamentum in fe habentem , & omnem
Juauitatisſaporem.Subitantiã enim tuam
& dulcedinem tuam , quam in filios habes
ostendebas. Panem de cælo datum ,ſub
ftantiam & dulcedinem Dei eſſe , Scri
ptura teſtatur: panem uerò de cælo da .
cum , Filium Dei efle, ipſius Filij uerbis
oftenditur : quia ait : Ego ſum panis ui
uus, qui de cælo deſcendi. Dequo Da.
Pfalm.78. uid aic: Panem angelorum manducauit he
mo. Eccede ſubftãtia Patris extitiffe Fi.
lium ,nó folùm rationabiliter credimus,
uerum etiam teftimonijs approbamus ,
Scris
Discussio . 177
OBIECTIO .
Perturbationes mencium , quæ fine
ratione dicuntur,cùm hortantur aduer
ti , ueritas non uidetur ab eis compræ
hendi, nec profiteri: ob hocquod ab..
ſurdum ſitdicereuel credere, Patrem &
Filiữ ingenitos effe. Qui ſibi ſuadeciſta
excogitare, ipſe ſeuult fraude decipe.
re , quam quidé exegit illis hoc dici, qui
Patrem & Filium æquales aſſeruntelle.
RESPONSIO.
Patrem et Fi Perturbant quidé mentes,autigna.
lium ingenis uas aut inſcias,qui uoluerint Patrē & Fi
tosdicere,T-lium ingenitos dicere:ſed nõ hocfaciūt,
patongría
oft. qui cognoſcûtur æqualesPatrễ & Filiū
predicare.In duobus enim ingenitis,di
uerfa diuinitas inuenitur:in uno autem
ingenico ,ex uno ingenito, naturalis uni
tas demonſtratur. Duo quippe ingeni
ti , non poſſunt unam haberenaturam ,
ubi nec unusin uno ueram ex ſe genera
tioné inuenit, nec unus , ex uno uere in
ſe ſubſtantiam naciuitatis agnoſcit.Nos
autem
DISCUSSIO , 18
autem Patrē & Filium , nec duos ingeni
tos dicimus, nec duos genitos appella
mus,nec perfonaliter confundimus,nec
ſubſtantialiter ſeparamus.Et ideò æqua
les ſine ambiguitate dicimus , a diuer
fos aſenullatenus inuenimus . Vnusu .
num genuit, unus de uno natus eſt. Et
quia deincommutabili Patre incommu
cabilis Filiusextitit, & Pateræternus &
perfectus, coæternum perfectum Fi- Filiusquans
lium genuit: propterea Filius uerā , quã quam ſırgeni
haberex uero Patre,ſubſtātiam , nec mi- tus,Patritaz
norem habere potuit,nec diuerſam . Cô menaqualumo
oft
tumelia eſt quippe diuinæ naturę ,ſi Pa
ter Filium generans, non potuit elle in
Filio , quantus permanet in ſeipſo: & ge.
nitori (quod nefas eſt)potentia natura
lis adimitur,fi Filio paternæ ſubſtătięæ
qualitas abnegetur:cũhanc Apoſtolica
doctrina non taceat, Euangeliſta loãne loan, s.
dicente :Propterea volebant eum Iudæi in
terficere:quia non folùm foluebat ſabbatā ,
fed& Patrem fuum dicebat Deum , aqua
lem ſe faciens Deo.Quam æqualitatē, no
maleuola ludæorum aduerſitas ( ſicut
M 3 qui.
182 OBIBCTIONVM ARRIANARVM
quibuſdam uidetur) obiecit,ſed Euage
liſtę ueridica prorſus authoritas declara
uit:q ficut uerè dixit, leſum ſoluiſſe fab
batum , uerè etiam Patrem ſuum dixiſſe
Deum :ita uerè'dixit, perprofeſsionēpa
terni nominis æqualē ſe feciſſe diuinita
ti & omnipotentiæ genitoris.Hācęqua
litatem in ſeipfeuerus Filius prædicans
loan .10. & demonſtrans ait : Ego & Pater vnūſu .
loan.s.
mus.Et alio loco :Omnia quæ Pater fecit,
loan.17.
eadem & Filiusfecit fimiliter.Idē ipſe di
cit: Pater clarifica Filium tuum ,& Filius
loan.s. clarificet te.Etalioloco :Vt omneshonori
ficent Filium ,ficut honorificãt Patrem . Et
aliamulta,quæ prolixitatem uitātes , o
miſimus. Aequalem ſe itaqueDeo per
profeſsionem paterni nominis facere,
unum cum Patre eſſe,omnia quæ Pater
facit,eadem ſimiliter facere, clarificatus
& ipſe clarificare,æqualitatê ſibi pater
ni honoris exigere,ficutminorinon co
petunt, ficæqualem , remoto fcrupulo
dubitationis, oftendunt.
OBIECTIO.
Interea dum de lumine dicitur, non
intelli .
DISCUSSI . 183
intelligunt quod ſcriptum eſt:quia alius
eft Pater luminis, & alius eſt qui lumen
eſt appellatus,&lucet in tenebris, & te
nebræ eữnon comprehenderunt. Idcir
co debet aduerti, quidlex mādatuelin
ſtruitmēteshominum :quia interillum
authorem luminis,& iſtud lumē in tene
bris lucens, quodilluminat omnem ho
minē uenientem in hunc mundã, quod
per uită factus eſt Filius,& luxeſt oſten
ſus hominum ,illo qui oftenditur factus
non eſſe Pater æqualis eſſe non poſſe.
RESPONSIO .
Hocſemper Patris & Filijdemõſtrat
æqualitas, ut quicquid fuerit deroga
i
tionis uel honorificentiæ , ſimul ſic utria
que commune.Quo fit, ut dum contra
fidei normam Filius à Patris æqualitate
diſcernitur, magis Patri quàm Filio de
trahatur : quod huius loci manifeſtius
ľ
demonſtrat aſſertio , qua,dã Filius ſolus
lumen appellari creditur, ipfi Patri, qui
lumen genuit,nomen luminis abnega.
tur. Qui autem nõ ſubſtantialiter poſsi
det nomen luminis,non poteſt habere
M ' 4 ſubſtan
184 OBIECTIONVM ARRIANARVM
ſubſtātialiter uocabulum deitatis. Bea.
1.Ioan. 1. tus quippe loanes Apoſtolus dicit: Qua
niain Deus lux est. Si ergo qui Deus eſt,
lux eſt: q lux nõ eft,Deus non eft.Qua
relumen ex lumine credēdus eſt Filius,
quia de Deo natus eſt Deus: ne dum ſo
lus Filius lumen dicitur, Deus Pater in
Patrem non
tolerabiliter blafphemetur.
minuslumen Acne putemur Patrê coniecturama
dici in Scri:gis quàm ueritate lucem dicere , neceffe
prurisquam habemus hoc quoq teſtimonijs appro
Filium. eloquns de fapientia di-
bare.In ſanctis
Sap.7. citur:Omnium mobilitatūmobilior est ſa.
piētia. Attingit autem vbig propter
fuam
mundiciem . Vapor est enim virtutis Dei,
& manatio quadam charitatis omnipoten
tis Dei ſyncera.Etideò nihiliniquiname
ti in illam incurrit. Candor est enim , lucis
aterne, & ſpeculum fine macula Deimaie
ſtatis, &imago bonitatisillius.Candor lu
cis æternæ ſapientia dicitur,quam lucē
æternam Patrem elle,uniuerfa Chriſtia
nitas profitetur. Quòd ſi forte' aliqui pu
tant,iſtam lucem æternam , cuius ſapien
tia candor eſt , Patrem accipi non debe
re,
DISCUSSIO. 185
* re, neceſſe eſt,ut dum Deum Patrem
lucem æternam denegant, aliam lucem
æternam quærant, cuius eſſe candorem
ſapientiam euidenter oftendant. Sedi.
plinouerint, quomodo pofsint,autlu
cē,quæ Deus no ſit, aut alteram lucem ,
prærer ſapientiam , quæ Deo coæterna
fit,inuenire. Cognoſcaturergo lux eſſe
Pater luminis , ut faltem fic Filius Patri
non dubitetur uel negetur æqualis.
Vnoiam teſtimonio Dei Patrem lu
cē effe docuimus, melius eft, fi id ipſum
Apoſtolica quoq; prædicatione mõſtre
mus. BeatusPaulus:filios Dei nos effe
teſtatur dicés: Quicungspiritu Deiagun Rom . 8.
tur, hi filý ſunt Dei.Non accepistis ſpiritü
feruitutisiterüin timore,fed accepistis pi
ritü adoptionis
filiorum ,in quo clamamus:
AbbaPater. Ipfe fpiritus testimonium red
ditfpiritui nostro , quod fimus
filij Dei. Io loan . 1 .
annes etiam Euãgeliſta dicit: Quotquot
autem crediderütin eum , dedit eis potesta '1
1
BEATI
209
Beati Fulgentij
DE MYSTERIO MĖ.
DIATO'RIS CHRISTI ,
LIBRI III.
AD
I RASIMVND V M
Vandalorum in Aphri
ca Regem.
Primus est, de perfona Christi duas
naturasin vnahypostafiintegrères
tinentis.
Secundus,deimmenfitate diuinitatis
éius.
Tertius, de eiufdem paßione :
O BEA.
BEATI FVLGENTII,
AD TRA SIM VNDVM
VANO ALOR Y M
REGEM:
LIBER PRIMV S.
De mysterio Mediatoris Christi , duas naturas
in una perſona retinentis.
RIVMPHALIBVS cuis
ſenſibus, püſsime Rex , ne.
quaquam crediderim obli
Scriprionis uioni ſubtractum , quòdnu
horú librorú per mihi quoddā uolumen,
αφορμή.. baiulo Fælice,præceperis deſtinari, iu
bens meillico reſpondere. Cuius quia
tanta fuit prolixitas , utegeret aliquan
do diutiùs recenferi, & diurni finis ade.
rat, nocte propinquante , curriculi : uix
eiuſdem uoluminis principia citatæ de
libans lectionis excurſu popoſceram,ut
ad cuncta plenę recenſionis ordine per
legenda,noctisunius nobis fpaciū fuif
Ter indulcum.Quod ueſtrę manfuetudi
nis uoluntas omnino ftatuit abnegan
dum , ita, ut nec ſaltim ad reſidua perle.
genda
TRÀSIMVNDVM . LIB . I. 2 it
genda Scripturæ nobis pręcepiffes at:
tribui.
Ego uero ,cùm ſpacio quorundã die
rum ordinationem cui culminis præſto
larer, ac deinceps interrogationis illius
tenore ſubtracto ,ſola fuiller à nobis fla
gitata reſponſio : pauca,quibus (Domi
no adiuuance)noſtri paruitas ſufficit in
genij, de eadem interrogatione , quam
ex principio cenuiter cognoui,ueſtrę re
cenſendam manſuetudini deſtinaui: ne
forfitan , aut faſtidio putarer tumidus ;
aut taciturnitatisculpa iudicarerobſtri
ctus, quem ueſtra celſitudo ſuſpicare
cur, aut ſuperbia reſpēſionem non red
dere, aut ueræ fidei diffidentia tacuiffe:
Náſtudio ueſtro clementiſsimeRex,
compertum eſſe nõ ambigo , apud eos, Veritatis dis
qui Chriftianæ gratia participationere ſunulatio, :3
negarionis
dempti ſunt, penè id effe fidem nolle alſpecies ejf.
ſerere, quod negare , Quippe cum ipſe
unigenicus Deus, humani generis con
dicor & redemptor ,ficuc fe confeffurum
confitentem , lenegacurum negantem,
cerca prorſus denüciatione teftatur, dí
O cens:
212 DE MISTERIO MEDIATORIS,
Matth.1o. cens: Qui me confitebiturcoram homini
bus,confitebor& ego eum coramPatremeo
qui estin cælis.Quiautem negauerit meco
ram hominibus, negabo coegoeum coram
Patre meo , quiest in cælis. Ica denuò eru
beſcentem ſeſuoso ſermones,ipſe quo
que in ſuamaieſtate ueniens erubefcer.
Cuius dicti normam , tali Lucas ſenten
tia cognofciturpoſuille, ubi huius con
fuſionis ſic exitiale firmar caciturus file
tium , uterubeſcentem perditioninõſi
Luc.9.
leat mancipādum , inter aliaDominum
hæc dixiflè commemorans : Quid enim
proficit homini,ſilucretur vniuerſum mi.
dum,le autem ipſum perdat,& detrimen.
tum ſuifaciat?Cauſamo huius perditio
nisinſinuans,adiecit: Nam qui me eru.
buerit &meosſermones,huncFiliushomi.
nis erubefcet,cùm venerit inmaiestate ſua
& Patris & fanétorum angelorum . Nec
immeritò talis ſeruus & abíjcitur & pu.
nitur:quoniam uno eodemq ſilētio fir
ſeu tempore
mat errorem , qui errore , ſeu
pofTeſſus, ſilendo non adftruit ueritatē:
dominicam quoque gloriam qui non
firma
1
AD TRASIMVNDVM , LIB . I. 213
firmârit, euacuar: & diuinam contume.
liam qui non refutârit, accumulat. Ple
rúq miles ignauus, regia caſtra, ſomno.
lento corpore depreſſus, oppugnantib.
tradit,duin competentibus excubijs nõ
defendit .
Hæc idcirco quàm maximè præmit
tenda, neſuperbæ reſponſionis aliqua. Amouetàſe
tenusnotare tua pietasuelit,cui ipſa re- arrogantie
ſpondēdi neceſsicas officium liberære.Jufpicionem
ſponſionis imponit . Nam cum de Deo
res agitur,non leuis reatus eſt, ſi quod
ad ſalutem pertinet, taceatur. Ita nama
nos oportet corde ad iuſtitiam credere,
ut oris confeſsio fiat pariter ad ſalutem ,
quoniam uerbum Dei nõ eſt uinctum .
Huc accedit, quod illud diuinæpræ
ceptionis oraculum , omnis eccleſiaſtici
predicatoris perſonam ,no tantum fidei,
ſed etiam ſeruitij quadam comunione
perftringit, dicente Domino: Clama, ne Eſai.58.
ceſſes, quaſi tuba exaltavocemtuā.Quod
Efaiæ cum dicitur , in uno pluribus im
peratur, ipſo unigenito Deo diſcipulis
loquente: Quod vnivestrum
0
dico, omni
3 bus
214 DE MISTERIO MEDIATORIS,
bus dico . Propterea nos etiam beatus
Petrus ad reſpondendum paratoseſſe
2.Pet. 3 . debere,paternę iubet dilectionis inſtin
ctu : Parati, inquiens, ſemper ad refpon.
dendum omnipoſcenti vos rationem defi
de ¢ þe,quæ in vobis est.Cum omnipo.
ſcenti rationem fidei ſpeics noſtræ præ .
cipimur reddere, ceſſat prorſus uniuer- ,
fæ tam dignitatis exceptio quam perſo
næ. Cum enim ueritatis inſinuatio de
neganda putabitur , cùm ſe loquutum
ſine confuſione coram regibus Prophe
Pfal.119. ta teftatur, dicens: Loquebar in testimo
nijs tuis in conſpectu regum , & non con-.
fundebar?
Quocirca cùm pro noftra fide, in
quantum facultatum diuinitùs accepi
mus , libere reſpondemus, nulla contu
maciæ ſeu contumeliæ debemus ſuſpi
catione notari , cùm nec regiæ fimus di
gnitatis immemores, ſciamuso Deo ti
morem , honorem regibus exhibēdum ,
Apoſtolica ita nos præmonente doctri
na: Reddite omnibusdebita . Et paulo
Rom.13. poſt:Cui timorem , timorem : cuihonorem ,
ho
AD TRASIMVNDVM, LIB. I. 215
honorem . Huius timoris honoris ma
nifeſta nobis beatus Petrus aperuit dir
crecione noticiam , dicens: Sicut ferui 1. Pet...
Dei omnes honorate ,fraternitatem diligi
te , Deum timete, regem autem honorifica.
te.Non autem parum clementiæ cuedi.
lectionis exhibet & honoris , quiſquis
interroganti tibi hoc reſpondet, quod
ad fidem pertinet ueritatis. Competens .
igitur manſuetudini cuæ deferimus ho
noris obſequium , cui regalis apicē cul.
minis diuina cernimus largitate colla
tum . Nec tamen quenquam ſapientein
fugit, quanto fempiternus ille Rexre
guin & Dominus dominantium timo-..
redebeat ſuſpici, qui temporales etiam
reges præcipit honorari. Hîc fiquis pa
ruro meruit,ualdecontemnit:huius qui
non memorar honorificentiam , auget
iniuriam : necingrati refugit culpā, qui
creatoris immenſitatem perpetuam &
1
perpetuitatem immenſam creaturæ pu
tauerit qualitatibus æftimandam .
Hoc benigna mãſuetudo tua procul
dubio perſpicit, hoc ingenijſtudija cui
216 DE MYSTERIO MEDIATORIS ,
Tralimendi fagacitas recognoſcit, quam uerèmirā .
Tegislause dam , quiſquis nouitconſiderare, pro
nunciat.Non quòd infolitum ſit,homi
nem fcripturarum ftudijs inſiſtere : ſed
quòd rarum hactenus habeatur, barba
ri regis animum numeroſis regni curis
iugiter occupacum,tam feruête cogno
ſcendæ ſapientiæ delectatione flamma
ri,cum huiuſcemodi ſemper infatigabi
les niſus,non nifi uel ociofus quis habe
reſoleat, uelRomanus. Perte, clemen
tiſsime Rex , per te inquam ,diſciplinæ
ſtudia moliunturiura Barbaricæ gentis
inuadere, quæ fibi ueluc uernacula pro
prietate ſolet inſcitiam uendicare , Inuē.
tus es , quiteipro potior extitiſſes ,dum
fic Aphricano præſides moderando re
gimini,ut magis delideres animę ſpacia
dilatare quam regni.Noſti uenerabilis
Rex, & ( ut non ambigo ) firma tenes
ſententia comprobatum , quãtomelio
ribus inhæreat commodis , quiueritaté
deſiderat noſſe, quàm qui ſubactis gen
gibus , têporalis fines regni cupit latius
propagare . Magnum bonum confert
inquili.
AD TRASIMVNDVM , LIB . I. 217
1
308 DE PERSONA CHRISTI,
autem membrum illud neceſſe eſt moj
ueamus,donec ad rem, quam uolumus
tangere,ueniamus.Vlteriusautem mo
tum membri non porrigiinus , poſt
quam, ad tactum integrum uenerimus.
Sic & animi noſtri motum illic ſtatui.
mus , quod in corde noſtro credulitace
firmamus.
Proinde,fi quæ digna & cõgrua ſune
credamus de Chriſto , tunc tangimus
Chriſtum : quiſquis autem Dei Filium ,
fecundùm diuinam naturam ;æqualem
Patri non credit,nondum illi ad Patrem
Chriſtus aſcendit.Er cui Filius nõ aſcen
dit ad Patrem , tangendi Chriſtum non
accipit facultatem.Illi autem uerè Filius
aſcendit ad Patrem , qui Filium Patri æ
qualem , ſempiternitaris & immenſita
tis pariliratenõ ambigic, ut Filiâ Deum
de Deo Patre naturaliter genitum , nec
poſteriorem æſtimet,nec minorê. Quia
nonæqualis,fiminor immenſo ,necco
æternus, ſi poſteriorſempiterno. Vter
queautē ſenſus à Chriſti tactu ſeparat,
quia non exæquat Patri Filium ,ſed mic
norat .
AD TRASIMVNDVM, LIB. 11. 309 1
1
3.90 ' DE PASSIONE DOMINI,
æternam ,quæ eratapud Patrõetpalä fakta
est nobis.Filium Dei,quam uerbum Dei
ſuperiùs dixit, uitam in ſubſequencibus
nominauit. Quod eſt autem uerbâ ui
tæ ,niſi uerbum Dei? Etquoniã uerbum
uitæ uica eſt,una eſt utig uita.Illud uitæ
uerbum , & uita cuius eſt uerbum .
Ideo ergo Chriſtus , qui mortuuseſt
ex infirmitate, uiuit exuirtute Dei:quo
niã illi diuinitati hoc eſt uitā eſſe, quod
eſt uirtutem eſſe, & propterea hoc eſt il.
li poſſe, quod uiuere.Etideo nec in paſ
fione uirtutem uita deſeruit,nec in mor
sc Chriſti uirtus a uita diſceſsic: quoniã
Chriſti diuinitas(quæ uirtus & uica eſt)
mutari non potuit.
Alia D.Pau Rurſus pro unitate perſonæ in Chri
liteftimos' ſto firmiſsime commendanda ſic Pau.
nia.
Rom. 8.
lus,ſcribens Romanis, potuit,dicens de
Deo:Qui Filioproprio nopepercit,ſed pro
nobis omnibus tradidit illum . Aroutilla
traditio uolūtaria ex poteſtate Filij mon
ſtraretur effecta, Filiū quoo pro nobis
ſememorar tradidiſſe, dicens alio loco:
Gal.z. Quodautem nüc vino in carne, in fidewhe
KO
AD TRASIMVNDVM, LIB. III, 3.91
vo Filio Dei,quidilexit me, et tradidit ſe
7 metipfum prome. Sed ut oſtenderetur,
quid in Chrifto potuerit tradi ,prophe. lob ...
ticè dicit liber lob : Terra tradita estin Non ſolim
manusimpi . Et tamen pro unitate per humanitas
fonæ,non folum humanitatem Chriſti, Chrifti:fed
fet Chriſtumtraditumtenet & confite: Chriftustra
ditus eft
tur Eccleſia:quoniam in illa traditione, co
ſalua proprietate utriuſquenaturæ ,nec u
homo ſuſceptus ſeparari potuit à Deo, (c
52
Iefum quě vos crucifixiſtis. Scriptū eſte ;
das
tiam : Quia ſapiétia ædificauit ſibi domvi Act. 2.
At
fic etiam cũ traderetur à Patre ,ipſequo . Prou.g;
que ſe cognoſcitur tradidiſſe. Saiptueftm 2. Traditio:
Cc 4
408 DE PASSIONE DOMINI,
Rom, s. eft enim :QuiaDeus Filio proprionõpeper
cit,fed pronobis omnibus iradidit illü . Et
Gal,z. deipſo Filio dicitur:Quodautem nāc vi
uo in carne , in fideviuo FilijDei ,qui dile
3. Refufcita xit me , & tradidit feipfum prome. In re
tio,
ſurrectione quoq eius inueniturope.
risæqualitas : quia una eſt Patris Filis
Maieſtas. De Patre quippe ſiç Beatus
A &t. 3. loquitur Petrus:Vobis primùm Deusſu .
ſcitans Filium ſuum ,miſiteum benedicen
tem vobis.Deipſouerò ſic Dei Filius lo
loan. 2, quitur ad ludæos :Soluite templum hoc,
& in tribus diebusſuſcitabo illud. Quod
Ioannes aperuit dicens: Ipfe autem dice.
bat de templo corporis fui.Colloſſenſibus
quog Paulus loquens ipſum Deum Fi
lium humanitaté ſuam his uerbis figni
Col. 2. ficat ſuſcitaffe :Videte ne quisvos feducat
perphiloſophiam , & inanem fallaciā,ſecā .
dùm traditiones hominum ſecundăelemě
ta mundi, & non fecundū Christum : quia
in ipfo habitat omnisplenitudo diuinita .
lis corporaliter,et eſtis in illo repleti,qui eft
capuiomnisprincipatus & poteftatis. In
quo &circunciſieſtis,circunciſione nõma
nufas
AD TRASIMVNDVM , LIB. TIL 409
nufacta,in expoliationecorporiscarnis,in
circunciſione Chriſti, confèpulti ei in Bao
ptifmo,in quo& confurrexiſtisper fidéope
rationis Dei, quiſuſcitauitillőà mortuis,
& vos , cūmortui effetis in delictis & pre +
1
420 DĘ PASSIONE DOMINI,
1. Cor.6. quiens: quiamembra veſtra templū ſunt
Spiritusſancti,qui in vobis est, quem ha
betis à Deo ? Vbi eum Deum mõ.
ibid. ſtrauit,iſta ſubńciens: Et non eftis veftri:
empti enim eftispretio magno ; glorificate
& portate Deum in corporeveſiro. Hoc
tamen templum Spiritus ſancti,mem
Ibid.bra Chriſti eſſe teſtatur,dicens:Nefcitis:
quia corpora veſtra membra Chriſti ſunt?
Repetimtur Dicaturigitur, ſi cælorum uirtutem
fummatim potuit firmare qui non eſt Deus: - ſi pò.
quæ dictaSpi teſtuiuificare, qui non eftDeus:'fi po
ſunt de
ritu S. teſt in Baptiſmatis regeneratione lan
Ctificare, qui non eſt Deus: 4 fi poteſt
charitatem tribuere ,qui non eſtDeus :
sſi poteſt in credēribushabitare, quino
eſt Deus:. ſi poteſt gratiam dare, quinõ
eftDeus: 7ſi poceſt remplum membra
Chriſti habere, qui non eſt Deus:Et di
gne Spiritus ſanctus negabitur Deus.
Rurſus dicatur:Si ea,quæ deSpiritu ſan
cto commemorata ſunt , poteft aliqua
creatura facere : & digne Spiritus ſan
ctus dicetur creatura. Siauté hæcCrea
turæ poſsibilia nunquam fuerunt,& in
ucniuntur
AD TRASIMVNDVM, LIB III. 42L
ueniuntur in Spiritu ſancto , quæ tamē
ſoli competunt Deo,non debemus na
turaliterdiuerſum à Patre Filiog dice
re , quem in operum potentia diuerſum
non poſſumusinuenire.
Aclicex unitate operisunitas eſtco .
gnoſcenda uirtutis, nec quiſquam du.
bitet Patrem & Filium & Spiritum ſan- Vnus.
Deus Trinus
ctum , perſonarum Trinitate ſeruata, u
nữ Deum naturaliter dicere , qui potuit
uniuerſa ſolauoluntate condere ,quicũ .
cta poteſt uirtutis omnipotentia guber
nare , qui omnia poteſt immenſitate di
uinitatis implere.
Hæc ut Dominus dedit , Clementif- Concluſio.
ſime Rex ,malui cuępietati ſcribere, quã
omnimodis reticere,neſilendo ,auteſti
marer fuperbus , aut de fidei noſtræ ue.
ritate putarer ambiguus. Cùm Eccleſia
Catholicam ſolam Chriſtus 'columbam
fuam uoluerit appellari dicens : Vna est Eccleſia aps
pellatur cos
columba mea,vna est dilecta mea. In quo lumba.
colūbæ nomine charitas & ſimplicitas Cant. 6 .
7 deſignațur. Sola autem ueram poſsidet
charitatem,quæ Filium Dei, quem dili
Dd 3 git,
I
422 DE PAS. D. AD TRAS . LIB. III,
git,non dicit in diuinitate minorem ,ſed
Patri fatetur æqualem. Sola uerò poſsi.
det ueritatem ſimplicitatis , quæ unam,
ueram & fimplicem credit ſubftantiam
Trinitatis.
Echortatio Oramus autem Deum , ut aures cle.
ad Traſimú- mētiæ tuæ uerbo ueritatis placidas red
dum d uoto dat, & pio cordi tuo lumen ſapientięſpi .
incipiens a
in uorú deſis ritalis infundat,ut Filiū Dei Deữ Domi
nens. num leſum Chriſtūſichonorifices,ſicut
honorificas,Patrē. Meretur enim hoca
te, ut eum quite fecit patre tuo melioré,
Patri ſuo ſecundum diuinâ naturam fa
tearis æqualem. Quæſo glorioſe rex,ut
in te conſideres largitatem diuini mune
ris, & poteſtatem nõ minuas largitoris,
ut qui tibitemporale donauitregnum ,
donet etiam fempiternum . Ipfe enim
1.Sam . 2. dicit: Eos quimeglorificant , glorificabo.
Quod ipla Trinitas faciat,quæ unus &
uerus eſt Deus,qui poceſtomnia face.
re , ſupra quam pecimus aut intelligi
mus. Exipſo enim & per ipſum ſunto .
mnia , ipli gloria in ſæcula fæculorum ,
Amen ,
BEATI,
!!!
t i
Bea Ful g e n t i j
4.23
EPISTOLÆ VII
QVAR VM
Prima estde Coniugali debito de Voto
continentia à coniugibus emiffo,
Il. Ad GALLAM , de confolatione
fuper morte mariti & deftatu viduarum .
IHI.Ad PROB AM , de Virginitate
Humilitate.
HII. Ad eandem ,de Oratione ad Deum
3 & compunctione.cordis.
V.Ad EV GYPIV M Abbatem ,de Cha
ritate & eius dilectione.
VI. Ad THEODORVM Senatorem ,
de Conuerſione à feculo .
VI.ADVENANTIAM ,derecta pe
nitentia & futura retributione.
3 E I V S D E M
1 De Fide Orthodoxa , & diuerfis Erro.
ribus hæreticorum ad DONATV M , LI*
다. BER VNVS.
1
1 Da 4 BEA
424 -DE CONIVGIO . BT VOTO
BEATI FULGENTII
DE CONIVGALI DEBIS
TO , ET VOTO CONTI
nentiæ à coniugibus
emiſſo,
EPISTOLA I.
Exordine ab PISTOL AM tuam , ſancte
excufatione ſolicitudinis indicem , ante
tarditatis.
aliquot menſes accipiens,
cùm perſoluere cuperē ſine
dilatione reſpöſum , ſicſum
repentina corporis ægritudine corre.
ptus,ut febrium uiolenta nimietas com
meatum mihi uitæ præfentis auferret,
niſi uerus animarum corporumok me.
dicus qui ſanat omnes languores no.
ſtros, & redimit de interitu uitam no
ſtram , ad remouendum tantæ infirmi.
tatis flagellum dignaretur medicinę ſuę
largiri ſubſidium , recepta quoq ſoſpi
tate,non dcfuit quidē reſcribendiuolũ
tas, ſed ad dirigēdum obſtitit hyemalis
afperitas.Nūcitaq:quia creator & mo
derator
CONTINENTIÆ, EPIST. I. 425
derator temporum , tēperiem dignatus
eſt donare uentorum , conſultationi
tua, quod miſeratione atq inſpiratione
ſuperni largitoris accepi, redhiberi non
delici ,
Dicis itaque filiam noſtram , coniu . Narratio.
gem tuam ,penè'uſo ad extremum nu.
peregrotaſſe periculum, & ficut plerun
quecontingit , accepta manus impoſi.
tione , pænitentiam ſecundum morem
( quem habet Chriſtiana religio ) pere
giſſe. Verùm ,quia poftmodum diyinæ
bonitatis munere plenam accepit cor
poris ſoſpitatem , fragilitatem carnis al
legans,ætatis inſuperiuuenilis inconti
rentiam cõfiteris. Etin hac ambiguita
i
tecogitationis , qua carnem conſideras,
maieltatemg formidas, uelut nauta lo
corum ignarus, & fluctibus uentisos ia
ctatus,dum periculorum incerta preca
ues, noſtra tibi reſponſione demonſtra
ri flagitas portum,ubi poſsis animæ ui
tare naufragium .
B Tenor ergo interrogationis tuæ duo Partitio.
quædam me compellit non ſegniterco.
Dd 5 fideran
426 DE CONIVĢIQ ET VOTO
ſideranda penſare , ſcilicet , i non ſo .
lùm quid in ſeconiugalis ammixtionis
qualitas habeat , - ſed etiam ,quid inu.
naquaque re pollicitatio uouentis ex
poſcat.
Parsprima, Igitur ſi per ſeipſam quis fidelium co
qua coniu: iugum commixtionem , duce. ratione,
gium licitu conſideret culpabilis uſus
effe docet. non in con
iugali concubicu , ſed in concumbentiữ
Non coniu: reperietur exceſſú.Nec ex commixiio.
gium ,ſedcó ne maris &fæminæ , ſed ex immodera
iugú immo: tione libidinis culpam trahit coitus co
deratio cul- iugalis.In coniugibus ergo exceſſus ių
panda. rereprehenditur,nuptialis tamen digni
tas collati ſibi diuinitùs honoris mune.
re non priuatur.
Coniugium Ideo clamatApoſtolicæ prædicatio
honeftü eft. nis authoritas: Honorabile conubiüin om
Heb.13 . nibus, & thorusimmaculatus.Corinthios
quoc ſuper matrimonñ honeſtate ſer
uanda Paulus informans , cũ præmiſiſ
1.Corint.7. fet, bonum homini mulierem non tangeze,
quorundam infirmitatem uidens , at
Apoſtolica ſatagens charitate , tãquam
parieti inclinato , & maceriæ impulſæ ,
non
CONTINENTIA , EPIST. !. 427
non neglexit Doctor egregius conſo
lationis deſtinam , Chriſto in ſeloquen
te, ſupponere. Deniq ſubſequenter ad
iungit:Propter fornicationesautem vnuf- ibid.
quiſ fuam vxorem habeat, & vnaquage
fuum virum habeat. Vxori vir debitum
reddat ,fimiliterautem vxor viro.
Apoſtolicę itaq lectionis tenor oſte- Debitumcúm
dituxorem uiro, & uirum uxori quadā iugale.
debiti comunione miſceri. Quod pro
culdubio non appellaret Apoſtolus de.
bitum ,niſi legitimum ſciret eſſe redden
dum , nec iuberet reddendum mutuæ
conſénſionis officium , fi eſletiniqua re.
poſcentis exactio .
Vr@ adeo nang nuptias operi diui. Poteftas cos
no applicare non ambigit gentium Do iugalis.
ctor,ut & mulieris in corporeuiri, & in
uxoris corpore uiri poteſtatem æqua
liprorſus iure côfirmet, dicens: Mulier 1.Cor.7.
fui corporispoteftatem non habeat,fedvir.
Similiter autem & vir ſuicorporis pote.
3 ftatem no habeat,fed mulier. Alio autem Rom.13 .
1 loco idem dicit: Quia non est poteftas ni.
3 fià Deo,
1 Huius
428 DE CONIVGIO ET VOTO
Coniugij fiz Huius igitur poteſtatis inculpabilis
nisprocred: eſt uſus, officio gignendi diuinitùs at
tio ſobolis. attributus,fiiuftitiæ terminum tranf
gredi libidinoſusnon permittatur ex
ceſſus.Iuſtitia uerò utendi coniugij hæc
eft,ut non explendæ libidinis,ſed ſubſti
tuendæ prolis obtentu ſibi coniuges
congruo temporemiſceantur. Inillis
nanque bonis quæ fecit Deus, inueni
turcaſta copulatio uxoris & uiri,in qui
bus Dei operibus libido non poteſtin
ueniri:nec aliquando iuſtitiæ congruit,
Cui tamen que non hominibus ex dono conditio
accidit uis
tium . nis, fed peccatorib . ex uitio primæ præ
uaricationis acceſsit . Sed quia ſineilla
in corpore mortis hui9 proles humana
non ſeritur,non eam affectant coniugia
caſta , ſed tolerant, eig imponit nupcia
lis honeſtas modum , line qua nõ poteft
in carne peccati naturalis explere fæ
cunditatis officium .
Coniugio Sic ergo quæri debet ex nuptijs fru
quomodo re Ctus,utcohibendus ſit lubricæ uolupta
Steutendú.* tis exceſſus. Quocirca , ſi coniugalis u
{us eatenus temperetur, ut non æftuan
tilibi.
CONTINENTIA , EPIST. I. 429
3
ti libidini animus feruiat, fed prouentū
naſcituræ prolis attendat , & cum nata
fuerit , diluendam celerius fpiritali ge
nerationenon negligat, non deputatur
fidelibus coniugibus ad peccatum , car
nis indulta commixtio : quia & coniu
galis ſeruat confæderatio caftitatem ,&
uerecundia cuſtodit modeſta tempe
riem , & Deo dicandam coniugalis ex
hibet fæcunditas prolem , ut & redem
ptoris ope homo iam natus reformetur
baptiſmatis Sacramento , cuius opere
prius formaturin utero: & illum habeat
humana natura beneficio ſecundæ na
tiuitatis patrem , quem in prima natiui
cateſuæ conditionis agnoſcit authorē.
Coniugatus ergo ſifornicetur; damn- Coniugium
nabiliter peccat:ſiuerò thori fidem non medetur
deſerat,ſed in uxore ſua naturali dunta- quogi informi
tati carnis:
xat uſu aliquantulũ intemperatus exce (
dat ; non ſolū ſcilicet generacionē quæ
rens, ſed aliquandolibidini carnis obe.
diens, hoc equidem ſineculpano facic:
talis autem culpa citius bene operanti
atq oranti remittitur : quia ipficoniugi
ſeruat
430 DE CONIVGIO ET VOTO
ſeruat maritalis charicas fidem , in qua
non poteſt maritalis infirmitas cuftodi
re temperiem : & fi nuptialis in uxore
modeſtia non tenetur, à nuptialitamen
fide nulla immoderatione diſceditur.
Seruata tho Retenta ergo thori fides maculam di
rifidesmacu ſuit,quam contrahit infirmitas carnis, fi
lamlibidinis
diluit.
mulierinon miſceatur alteri , quiſquis
nõ pro ſola generatione , ſed etiam pro
pter fragilitatem carnis fuæ miſcetur u.
xori.Quia & fipræfixum concumben
di modum tranſit, tamen coniugalem
terminum non excedit. Et licet contra
hat carnalis infirmitas culpā, impetrat
tamen nuptialis integritas ueniam .
Accipitergo talis indulgentiam ,non
pro eo quod ab una debitum coniuga.
le plus quàm oporteat exigit, ſed quia
una legitima accepta cõtentus, alteram
non requirit.Si tamen non deſunt miſe
ricordiæ opera , quæ tantum ualent in
religione Chriſtiana, ut non ſolũqui có 1
1
AD GALLAM , EPIST. II, 445
uult ſalubriter deterrenis ad cæleſtia pa
ternæ benignitatis diſpenſatione tranſ
ferre.
Nequeenim fruftra Dominus (cuius Conſolatio
incomprehenſibilia iudícia , & inueſti- Galla.
gabiles uias Apoſtolusprædicat Pau.
Lausmariti
lus) coniugem tuum religione fyncere defuncti.
fidelem , corde humilem ,moribus mi
tem , operibus miſericordem , conuerſa
tione penitus innocentem , ætate iuué.
nem , de peregrinatione huius uitæ ad
æternam cæleſtis patriæ celeriter tranſ
tulit manſionem : niſi ut & illi gaudia
æterna conferret, & tibi facultatem me
lius uiuendi concederet . Illi donauit ut
corpore ſpoliatus, ſit cum Chriſto ſine
fine uicturus: tibi donauit,utquæ ſunt
Domini ageres , & fecundùm Apoſtoli
ſermonem ,ſisſancta & corpore & ſpiri
tu. Proinde, ſine dubitationecrede,qd CC«
diuinitùs dicitur: & cum dilectione ſpe
ra , quod promittitur, ut poſsis benefa. CC“
cere quodiubetur.
Primo igitur de mariti morte perA. Chriſtiani
poftolum Paulum , quid debes fideliter non
demorruis
debent
tenere ,
440 DB STATV VIDVALİ,
contriftari, tenere,cognoſce.Ait enim :Nolumus au
ficut infide- tem vos ignorarefratres de dormientibus,
les. vt non contristemini, ficut & cateri qui
1.Theff.4. Spem non habent. Si enim credimus, quòd
lefusmortuus eft, & refurrexit ,ita & Deus
eosqui dormierütperlefum adducet cum
eo. Si ergo ueræ fidei tenaces ſumus , ſi
de fermonibus Dei nihilambigimus , fi
ad futuram uitam ſpe certiſsima tendi
mus, fidigne Deum proximumg dili
gimus, ſi nõ abhominibusinanem ,fed
à Deo ueram gloriam Chriſtiani nomi
nis expectamus, non debemus utig de
fidelibusmortuis , & (ut propriè dicam )
de dormientibus noſtrisaliquam ( ficut
infideles) habere triſtitiam .
Triſtitia du Salubris eteniin noxiæc triſtitiæ de
plex. bet in noſtro corde manere diſcretio ,
qua ut nec de amiſsione ſolati tem
fit
poralis concidat animus æternis rebus
deditus, & dehis falubrem triſtitiam fu
mat , in quibus ſeautminusaliquid aut
ſecus quàm oportuit feciſſe conſiderat:
Propter quod Paulusutrang triſtitiam
non minusopere docet, quam retribu
tio .
AD GALLAM, EPIST. 11. 447
tionem diſcretam . Denig in una ſalutis
prouentum , in altera mortis poſitūde
monſtrat exitium ,dicens: Quæ enim fe. 2.Cor.7.
cundùm Deum est triſtitia , pænitentiam
in falutë ftabilem operatur, fæculi autem
tristitia mortem operatur.
Neigitur ultra fidei Chriſtianæ mo.
dum indiſcretam teneas de mariti mor
te triſtitiam ,nec amiſſum exiſtimes,ſed
præmiſſum , nec ipſius iuuentutem pu
tes immature præciſam , quam intermi
nabili uides æternitate firmatam Fideli
quippe animæ dicitur: Renouabitur ficutpfal.ios.
Aquila iuuentustua.
Abſic autem urinfideliữ conſentien- Fideles non
tes erroribus æſtimemus aut dicamus: auferi atra
dies.
quia illum iuuenem Chriſtianum :
Virg . Aca
Abstulit atra dies,o funere merſit acervo, neid. 6 .
Illos nanqueatra dies aufert,qui ſecun
dùm loannis Apoftoli dictâ ,in tenebris 1.loan.zi
funt,et intenebrisambulāt, & nefciūtvbi
į ambulāt:quia tenebra obcæcauerüt oculos
eorum . Illos abſtulit atra dies, quos ipſa
lux uera uehementer obiurgãs: Hoc est loan.3.
kūt,inquit,iudiciñ : quia lux in mūdã ves
nit,
DE STATV VIDVALI,
nit, &dilexerunthomines magistenebras
quàm lucem : erant enim eorum mala оре .
ra.Tales funt quiuiuunt,utcùm audie.
rint vocem Filý Dei , non ad uitam ,ſed
adiudicium ſuſcitentur, dicente Domi
loans. no : Quiaveniethora , quando omnesqui
inmonumentis funt;audient vocem eius,
& procedentqui bonafeceruntin reſurre
ctionem vitæ,quimala egerunt in refurria
ctionem iudici.Etquia his nec breuis ui
ta poteft prodeffe,neclonga,cõſequen
terde talibus inlibro Sapientiæ dicitur:
Sap.3. Etfiquidem longa vitæ erunt , in nihilum
computabuntur, & finehonore eritnouis
fimaſenectusillorum . Etſiceleriùsdefun.
Eti fuerint,non habebuntfpem ,nec in die
magnitudinisalloquutionem .
Diesmagnie Quæ eſt autem dies magnitudinis,
tudinis eſt niſidiesin qua non iudicandus,fed iu
dies extremi dicaturus ueniet Dominus.Nuncenim
iudicij.
cùm uenit ut pro nobis iudicaretur, no
fuit dies magnitudinis , ſed minoratio
nis , in qua minoratus eſt paulò minus
ab angelis: tunc autem erit dies magni.
cudinis , quando ſecundum loannis at
teſta .
AD GALLAM , EPIST. II. 449
'teftationem , omnes mali abſcondi cu-,
pient in cauernis montiâ ,dicentes mon
tibus & petris : Cadite fuper nos é ab- Apoc.6..
fconditë nos à conſpectu Patris ſedentisfit
per shronum , & abiraagni: quoniam ve
nit dies magnusira illorum , & quispote
ritftare ? Inhacdie magnitudinis,mali
|
non habebấtalloquutionem , fed incre
pationem . Non enim audient: Venitė Matth.2 si
benedi ti Patris mei,percipite regnū, quod
vobisparatum està constitutione mundi?
fed dicetureis : Ite maledicti in ignem e
ternum ,quiparatusest Diabolo &angelis
eius. Tales igitur,quantumliber longæ
ui moriantur, acerbo funere demergun
tur , & quamuis ætas eorummatura ui
deatur in corpore,mortifera camē mun
di dilectio immaturæ mentis acerbitaté
retentat in corde.
Chriſtianus autem qui in timore Dei Chriſianus
uixerit, quacunque fuerit defunctus æ- etiam ille:
tate corporis,non acerbo funere mergi - nisſimoria
tur,ſed placita Deo ſubnixus maturita tur, non ias
te transfercur. Legimus nanqz in eodem men mergis
Sapientiæ libro: Quia ſenectushonorabi. acerbo:
Ff lis Sap.4 .
450 DE STATV VIDVALI,
lis est non diuturna , neque numero annos
rum computata . Cani ſunt autem fenfus
hominis, & ætas ſenectutis vita immacur
lata ,quæplacita Deofalta dilecta est. De
us
nique in ſubſequentib bene uiuen
tem quendam Deocí placitum , ob hoc
raptum celeriter dicit , ut nullam muta
tionem perferret maliciæ ſecularis , nec
anima eius aliqua fuiſſet fictione dece.
thid . pta. Sic ergo dicitur :Raptusest, ne mali .
tia mutaret illius intellectum , aut nefictio
deciperet animam illius. Faſcinatio au.
tē nugacitatis obſcurat bona, & inftan ,
tia concupiſcentię tranſuertit ſenſum fi
ne malitia, conſummatus autem in bre .
ibid. ui,repleuit tempora longa.Placita enim
erat Deo anima illius,propter hocpropera
uit de media iniquitate illum educere.His
nempeuerbis ,ſancta Scriptura nosdo.
Nonquàm cet in hoc fæculo Chriſtianis fidelibus
div,fedquă nõ uitam longam prodeſſe, fed bonam .
bene. Et ad cognofcendum , quãtum poſsibi
leeft, cuiuslibet defuncti meritum , non
quantum uixerit, ſed qualiter quiſq ui
xerit intuendum . Sicut enim uita mala,
quan
AD GALLAM , EPIST. IL. 451
quantò magis fuerit temporaliter pro
i longata,tantò magis delinquentib.mul
11 tiplicat pænam :ſic in uita bona, quam
uis hicbreui tempore terminata ,magna
fempiternamg conquirit beneuiuenti
bus gloriam . Vita igitur mala immatu
ros acerboso ſenes demergit in Tarta.
rum: uita uerò bona defunctos iuuenes
maturos perducit ad regnum .
Non ergo fis triſtis quod te ille præ- Tranſità
cefferit diebus paucis , led eſto ſolicita, confolatios
& ſicuiam mortalis huius uitæ perage, ne adſació.
viduarum
ut ad æternam uitam ualeas peruenire.
Proinde Apoftolici te oportet indeſi.
nenter meminiſſe ſermonis,quo ait: Mů Vidua fit
lier innupta & virgo ſolicita est quæfunt fančta ſpiri
Domini , vt ſit ſancta do corpore & fpiri- tuocorpos
re .
tu . Innuptam hîcuiduam dicit, nõ quia 1.Cor.7 .
omnino no nupſerit,ſed quia uiromor
cuo ſoluta fuerit uinculo nuptiali . De
qua alio loco dicit: Siautemmortuusfue Rom.7.
rit vir eius,foluta est à lege viri. Hanc
ergo ſanctam iubet efle & corpore &
ſpiritu. Quid autem aliud eſt, corpore
& fpiritu ſanctam eſſe, niſi quod fancta
Ff 2 eſt,
Um
4.52 DE STATV VIDYALI,
eſt, & in opere & in cogitatione ſeruả .
re : Etenim quæ mundi ſunt, illa cogi
tare permittitur , quæ corporali uincta
connubio detinetur , eodem Apoſtolo
i.Cor.7. dicente : Quæ autem nupta est ; cogitat
quæ funtmundi,quomodoplaceatviro. Il
lic eſt ergo mundanæ cogitationis fub
eunda neceſsitas,ubi mortalis caromo
rituro carnaliter nubit . Et quia illos i
pra cárnis neceſsitas durioribus uincu.
ibid . Iis tener innexos, propter hoc de illis A.
poſtolus dicit:Tribulationem autem car .
nis habebunt huiufmodi. Mulier ergo,
innupta : id eſt, uidua, cuipræcipiturut
ſit ſancta & corpore & Spiritu , ſicut
corpore deſiſt marito ſeruire;ſic non de
bet cordecarnalia cogitare.
San &tafunt Sancta quidem ſunt Chriſtianorum
Chriftiano: coniugia: quia & coniugalis ibi caftitas
rum coniu: cuſtoditur in corpore , &puritas fidei
gia.
ſeruatur in corde.Nam & Apoſtolica di
Heb.13. cit authoritas : Honorabile connubium in
omnibus &thorus immaculatus. Non eſt
ergo connubium ex colluuione pecca
ci,fed inſtitucioneDei ,& in eo quod ſibi
con
(
AD GALLAM , EPIST. II. 453
coniuges inuicem carnis debitum red
dunt, inquantum id modeftè faciunt,
Chriſti pręceptacuſtodiunc:quia nulla
tenus à coniugali charitate & caſtịratę
diſcedunt. Execratur autem adulteri
nos concubitus caſtitas coniugalis , &
honeſtatis uerecundiæ tenax , ab una u . "
nus, & ab uno una expetit , quod uter
! ſe uni tantum legitimè debere cogno
[ cit . Illic equidem carnis debitum red
ditur uiro ,coniugalis autem caftitas ma
gis debeturChriſto , quàm uiro : quia &
corpus tāc uerè caftum eſt, quod forni
catione carnali non polluitur , quando
fpiritalis integritas Chriſti timoreac di
lectione ſeruatur,
Attamen à muliere nupta mulier in- Innuptain
nupta & uirgo no parua gradus digni- altiori gras
du eft quam
tate diſcernitur, quando quidem nupta
cogitationibus mundanis tenetur ob- nupta.
ſtricta : mulierautem innupta & uirgo
carnalibus tribulationibus non ſubijci
tur : quia carnalis matrimoni uinculo
non tenetur. Vbi certior eſt corpora
lis atque fpiritalis continentiæ libertas:
Ff 3 quia
454 DE STATV VID VALI ,
quia nulla eſt ex coniugali ſeruitute ne ,
1 çeſsitas. Vtrung igitur donum Dei eft,
& cõiugalis pudicitia, & cötinentia ui
dualis. Vnuſquiſq enim propriũ habet
donum ex Deo,& illud quidem , quan
tum in ſe eſt, laudabilę :quia bonā: hoc
autem laudabilius: quia melius. Coniu
gali nang ſeruitute turpitudo uincitur
fornicationis:uiduali uero libertate cre
ſcit dignitas caſtitatis. Illic fides conſu
lit infirmitati, necadat in uitium :hicle
fidelis animus ad uirtutis extendit au.
gmentum . Deconiugatis enim dicitur:
1.Cor.7. Propter fornicationes autem vnuſquiſque
fuam vxorem habeat , & vnaquag fuum
Zbide virühabeat. De uidua uerò dicitur:Bea
tior autem erit, fi ficpermanferit. Beata
ergo quæ illicitum concubitum turpi.
tudinis horrore non appetit,ſed beatior
quæ licitum maiore puritatis amore co .
temnit.Beata quę alligata uiro ſicuiuit,
ut foli uiro carnis fuæ debitum reddat:
ſed beatior,quæ ſoluta fic permanet in
Conſolatio nupta ,ne debeat.
pidus, Proinde in eo quod exconiugata fa
cta
.
AD GALLAM, EPIST. II. 45 $
cta es uidua , donum Dei auctum tibi
magis exiſtima,non ablatum.Nequee
nimte deſeruit, qui tibi ſequédam uiam
uitæ melioris oſtendit. Gradibus te uo
luit Dominus ad meliora conſcendere,
ut primitus coniugata cum uno uiro fi
deliter uiueres , quo poftmodữ ſine dif .
ficultate abſq uiro uidua permaneres .
Adhoc igitur animû tuum diuina gra
tia coniugali caftitate nutriuit, ut quæ
didiceras,illo uno uiuente,alterum non
quærere , diſceres ab omni uiro uidua
continere. Noliergo negligere gratiam
quæ in te eſt. Et tu enim nofti, quanto
melius fit iugiter à concubitu continę
re , quàm uel pro coniugali neceſsitate
concumbere. Maritus qui tibi datusfue
rat ad tempus,diſceſsit in tempore, da
cus enim tibi fuerat non ad patriębeati.
(.
tudinem, fed ad itineris confolationem .
Alia quippeſunt Dei dona,queDeus Triagenera
ita ſuis largitur fidelibus in preſenti tem Dei.
donorum
pore, uteorum uſus in hac tantum uita LEori qua
neceſſarius habeatur , quo futuræ vitæ in hactang
meritum comparetur , ſicu
Ff 4
t eſt creduli- tú vita fure
nece
tas ſfarten
456 DE STATV VIDVALI,
tas rectam uitam tenens,& operatio iu ,
ſtitiam miſericordiamo cuſtodiens , ut
fides recta non deferatur charitatis auxi
lio,quç in operationecognoſcitur,pro
Gal.s. pter quod Apoſtolus eam fidē probat
quæ per dilectionem operatur. Rectai
gitur fides & miſericors operatio poſt
hancuitam deſinent, cum per ſpeciē ui
debitur, quod nấc cùm crediturnõui.
detur . Nec inter beatos erit aliquis mi.
ſer,cui miſericordia prærogetur.Hec au
tem duo:id eft,fides & operatio ,ita poſt
huius uitæ finem non ſunt neceſſaria,uc
ante finem non ſint ullatenus deſeren .
da.Quiſquis enim ante finem uitæ prę.
ſentis à fide recta ſiue bona operatione
diſceſſerit, etiam fi in his antea ſtrenue
uigilantero cucurrerit, pro eo quòd ab
itinere recto deſiſtit,perdit mericum co
1
țius itineris quod cucurrit,
2. Eorú que sem ſunt alia , quæ fic hominibus in
hîcinchoan hoc tempore pietas diuina largitur, ut
tur,in altera non ſolum in hac uita cum hominibus
rita perfici: debeant côtinua , uerumetiam creſcant
enture in retributione diuina:ſicut eſt peccato
rum
AD GALLAM, EPIST. II. 457
6 rum mundatio , ueritatis agnitio , Dei
1 proximic dilectio . Hæc enim fiquis in
hoc tempore perſeueranter in ſe cuſto
dierit,& diuino munere proficiendo au
gere curauerit inchoata,in futuro habe
bitærerna ſecum perfectione manſura.
Tunc enim perfecta mundacio perfectă
cognitionein ueritatis accipiet, & perfe
cta cognitio nihilin nobis perfectæ chą
ricatisdeeſſepermittet,
Alia uerò funt, quęlicà Deo têpora. 3. Eorá que
Deotertema
liter donantur, uc tēporaliter auferátur, àporali do
ſicut eſt copulatio coniugum , procrea. năng ở đua
tio filiorum ,abundantia diuitiarum , inferuntur.
columitas corporum , & fi qua ſimilia,
quęper fenec miſeros homines poſſunt
facere,nec beatos. Ideo hæc & bonis &
malis à Domino dantur,& nonnunquã
bonis malis diuinitus auferuntur,
Beatus fựitlob , cùm in diuitñs iuſtè Exemplum
uiueret : ſed beatior, cùm in paupertate lob.
iuſtior extitiſſet. Beatus fuit cum decem
circundaretur filijs: ſed beatior , cum u
na cũctorum ſimul orbitate percuſſus,
in Dei dilectione permanfic immobilis.
FE Beatus
ş
458 DE STATV VIDVALI,
Beatus etiam fuit in corporis ſoſpitate:
fed beatior eft factus in uulnere.Beatior
etiam in aceruo ſqualorib.pleno, quàm
in palatio marmoribus adornato .Attē .
deetiam duos , unum in diuitis & fani
tate miſerum , alterâ in egeftate & uul
nere multum beatum .
Exemplum Diues ille qui induebaturpurpura &
Diuitis com byffo , & epulabatur quotidiefplédide,
Lazari. quàm inanis fuit in illis epulis, quam
Luc. 16.
pauper in multitudine diuitiarũ , quam
nudus in pulchritudineueſtium ,quàm
infirmus in ſanitatecorporis ,quàm fa
melicus in ſacuritate uentris , quàm mi
ſer in gaudijs, quam defolatus inter a
micorum colloquia, quàm deiectus in
ter obſequia ſeruulorum . Attende quo
que Lazarum in paupertate diuitem, in
miſeria beatum ,in infælicitare fælicem ,
in uulneribus fanum , & quidem ſine do
mo,fed non fine domino: ſine uefte, fed
non ſine fide: ſine bona ualecudine cor
poris,fed non ſine roborecharitatis : fi.
ne cibo,ſed non ſineChriſto: canib, ex
poſitum ,ſed ſocium angelorum , quino
acci,
1
AD GALLAM , EPIST. ' 11. 459
accipiebatdemicis quæ cadebât demē.
fa diuitis , ſed cæleftem panem uiſceri
bus ructabat internis.
Hæc funt igitur quæ nonnunquam Tertijgenes
bene habentur, nõnunquam male : no. risdone
nunquã benè contemnuntur, nonnun. ſunt indif.
quam malè. Benèquippe habétur,cùm ferencia,
in eorum uſu timor Dei ſeruatur.Bene
autem contemnuntur, cum in eorũ con
temptu a ſummo Deogloria ,nõ ab ho.
minibus quæritur.
Tales ſunt etiam nuptiæ , quæ & be- Tales etiam
ne ſuſcipi poſſunt, & bene contemni. nuptie.
Quàm bene nuptiarum opus in caftita
tecõiugaliSuſanna ſeruauit? quàm me
liùs in continentia uiduali ludith atque
Anna contempfit : quàm optime in in .
tegritate uirginali Maria inſtituit:
Non eſt igitur interpræcipuaDei do Coniugium
na coniugiữæftimandum ,licet non ne- eft donum
getur donum eſſe diuinum . Nec eſt di- Dei,nonide
menprecis
cendű, beatitudinis munus, quod cum puum .
bono poſsit propoſito teneri,poteft etiã
propoſito meliore côtemni.Nam fi hoc
interprecipua Dei donaæftimari opor
teret,
400 DE STATV VID VALI,
teret,no oreSaluatoris noftri laudaren ,
tur,qui ſeipfos caſtrauerunt propter re.
gnum cælorum ,nec proſe patrem ,ma
cré, fratres, ſorores, uxorē, filios, agros,
relinqui Saluator ipſe cum centupla re .
tribucionis & uitæ æternæ promiſsione
Matth.19. iuſsiſſet,dicens: Omnis qui reliquerit do .
mum velfratres,autforores , aut patrčaut
matrem ,autvxorem , aut filios,aut agros
propter nomen meum ,centuplum accipiet,
9 & vitam æternam poßidebit.Hocautem
,, dicens , Chriftus no diuortium fieri iuf
ſit, ſed iuſta diſcretione, quâuis Dei mu .
nera,tamen temporalia æternis, caduca
» permanentibus , parua magnis à ſuis fi
delibus poſtponenda monſtraụit. Non
damnatbona , fed meliora plus laudat.
Illa non odit,ſed iſta plus diligit.Illorum
enim ſiue adeptio ſiue amiſsio , non eſt
retributio fidei ,ſed probatio.
Fides non Fides autem noltra non temporali
corporalis bus,ſed æternis effe debet intenta . Pro
pternos
Ecrois fitin. am Vas electionis
quodpræſentis ad tolleranti
tribulationis exhor
tenta .
tans, præcipit, ut à contemplatione tem
pora.
1
AD GALLAM , EPIST. 11. 401
poralium rerum cordis noſtri penitus
auertamus obtutum , dicens ܀: Id enim 2.Cor.4:
quod in preſentiest momentaneum & le
ue tribulationis nostre , fupra modum in
fublimitateaternum gloriæpondus opera
turin nobis,no contemplantibus nobis que
videntur,fed quanõvidentur. Que enim
videntur temporalia funt:quæ autemnon
videntur,àterna funt.
Ambula igitur ficut ſcriptum eſt, de Apoſtrophe
exhortato :
uirtute in uirtutem ,& animus tuus ab ria ad Gala
intentione temporalium ad contempla lam .
tionem tranſeat æternorum, tranſienso
à uirtute coniugalis pudicitiæ ad potio
rem uirtutem continentię uidualis, non
minore continentia cordis prædicata
debes eſſe quàm corporis , & poft obi
tum temporalis mariti, omnes in corde
tuo reliquiæ debent mundanæ cogicas
tionis extingui.
Cur enim uidua Chriſtiana gerat ani: Viduane fit
mum uinculo cuiuſquam mundanæ co cogitationis
bus mundas
gitationis innexum , quæ mortuo uiro nis implicia
mundum debet æſtimare commortüữ: 14 .
Cauſa igiturmundanęcogitationis de.
ſiſten
462 DE STATV VIDVALI,
liſtente , debet ipſa quoque cogitatio
mundana cellare. Et ficutantea corpo .
raliter ornabaris uiro , qui delectarecur
ſpecie corporis : ita nunc ſpiricalicer or
nanda es Chriſto , qui ſolam in te quæ
rit pulchritudinem mentis .
Ornatus un Attende quid beatus Petrus etiã con
habitusoia iugatis mulieribus mandet , quibus ex.
duarú qua: terioris habitus interdicit ornatum , hęc
liseffe de: loquens: Mulieresſubditefintviris fuis,
beat.
1. Pet.3 . vt ſiqui non credunt verboDei,per vxo
rum fuarum conuerfationem fine verbo
lucrificentur, conſiderantes vestram in ti
more castam conuerfationem , qua infit
non extrinſecuscapillorum implicatio,akt
auri circumpofitio , aut in habitu vesti.
mentorum ornatus , fed ille abfconditus
cordis homo incorruptibilitate quieti
modesti Spiritus,qui estante Deum locu
ples. Hoc præceptum beatus Apofto
lus ſanctarum mulierum firmauit exem
zbid . plo,dicens: Sic enim & aliquando mulie
res ſancta , quafperabant in Deum , orna
bantfe,fubiecte virisfuis.Si ergo fanctæ
mulieres etiam coniugatæ, no ſunt mo
nilibus
N
AD GALLAM, EPIST. II. 463
med nilibus commendæ, ſed moribus, & èo
magis humilitate debent ornari quàm
ueſte : qualis debet effe uiduæ habitus
& inceſſus,quæ non homini uiro cupit
placere,ſed Chriſto ?quęneceſsitatecora
poralisabſoluta connubij, ſpiricalia tan
tum debetornamenta ſectari:
Habitus ergo talis ſit,qui nõ ad laſci
uiam excitet, ſed ad continentiam pro
uocet:qui non inliciat ad libidinem , ſed
comprimat ad timorem , qui non atten
dat carnis concupiſcentiam , fed extin
guat : qui no inlicetad concubitum ,ſed
exciterad profectum :ex quo cordis co
punctio,carnis libido naſcatur, unde Fi
lio Dei placeas,unde te caſtam obtutui
ſpõli cæleſtis oſtendas.Ille etenim ſpon
Sus carnem tuam maceratam uult uide:
re,non nitidam . Animæ connubio uti
cur,nec carnis ,fed animæ pulchritudine
delectatur: Quocirca caſtigationecor
poris acquirepulchritudiněcordis. Vi
libus caro tegatur operimentis; & præ
ciofis animaueftib.induatur.Nec quæ
ras ut placeas oculis hominum , ſed ut
Chriſti
4
BEA
1
1
479
BEATÍ FULGENTÍI.
DE VIRGINITATE
SIM VE ATQVE HV .
milicate,
AD PROBAM
EPISTOLA III.
Piritali deſiderio ato inſti- Congratula
tuto tuo > Sancta famula tur Probe ,
1
-
AD PROBAM , EPIST. 11t. 499
in eis. Quod enim ab eis nunc inuiola:
tum ſeruatur in opere, hoc eis gloria im
V
mortalitatis cumulatum reddetur ini
munere ,
Quocirca , quæ nón eſt fæculi uirgo, Tranſitad
fed Chriſti, ſicut non debet monilibus, Humilita=
ita debet uirtutibus adornari . Ornatus tem ,
áutem ' uirginis eſt, uirginitatis bonum
1
non minusmente quam carne ſeruare.
Vtfcilicet femetipfam tantomunerico- Virgoned
digram ſemper exhibeat, & ficueritatis ad dextram ,
teneat uiam , ut no diuertat ad dextram neque ad ſia
noftram
uel ſiniſtram . Siniſtram quippé oblidet clin et.
des
carnalium turba uiciorum : dextram te
net ſpiritaliữ iactatio ſuperba uirtutum .
Illa carnem publicis delectamentis ' ob.
lectare contemnit : hæc menti laudemi
propriæ ueritatis immurmurare non
definir.
Illa nang blandiens uirgini perſua. Siniftrapia
dere conatur , ut tantum carnis integri- oft voluptas
tate ſeruára quicquid pertinet ad deli- carnis.
cias ciborum ,nitorem ueſtium , fomen
ta balnearum , ſomniorû lenitatem , io
corum hilaritatem , ſub ſpecie uitandæ
li 2. infir
!
500 DE VIRGINIT , ET HVMILITATE ,
infirmitatis & cuſtodiendæ corporeæ
foſpitatis diligat , appetat , teneat . Et
quaſi molliori cliuo deuexum latioris
uiæ monſtrat gradienti deſcenſum , quâ
1
non cõſcendat ad cælum , ſed deuolua.
turin Tartarum ,inſinuatuitandum iti
neris anguſti laborem , ne perueniatur
ad requiem.
Dextra eſt Eftalia quanto occultius tanto perc
fuperbia culofius parat uirginipræcipitium , dữ
mentis. callidè collaudatalcenſum.Etenim ſite
neatur in cibis abſtinentia :ueſtis non ſit
nitida,ſed deſpecta : buxeum pallorem ,
ruboreſublato ,corpori ieiunia generēt:
candorem carnis lauandi contemptus
obfuſcet :laſſo corporiſomnus ſtratis du
rioribus detur : cutis lenitas deſpectis a.
ſperetur unguentis : contractior uultus
riſui ſemper obfiftat& ioco: hæc omnia
non diuino adiutorio deputat , ſed uiri
bus humanæ poſsibilitatis aſsignat.
Fugiat ergó Proinde ad exteriorem uirginitatem
virgo delis interioremo ſeruandam , ſolicita debet
cias carnis. uirgo ſemper exultare cautela , delicias
carnis & oblectamenta corporis ( quæ
fibi
AD PROBAM , EPIST. III. 501
ſibi non tàm neceſsitas exigit, quàm uo
luptas)omnino ſacra uirgo refugiat.Spi
ritalis enim uirginum fponſus non quę
ritin uirgine carnem deliciis accurată,
ſedieiunijs caſtigatā. Hoc Doctor gen
tium cum facere dicit,nobis quoq inſi
nuat faciendum . Castigo,inquiens, cor- 1.Cor.9.
pus meum ,& ſeruituti ſubijcio. Etrurſus;
In vigilysmultis,in fame& fiti,in ieiunijs 2.Cor.11.
multis. Deuidua uerò dicit : Quæautem 1.Tim.s,
in delicijs est ,viuēs mortua est.Non quę.
rat ergo Chriſti uirgo carnis delicias
quas nec uiduæ uidet eſſeconceſlas. In
ſaturitate cibi uiuens Sodoma , cibus i. Gen.19.
gnis effici meruit.Et Niniuiticus popu long . 3 .
lus diuinum furorem ,cunctorũiam cer
uicibus imminentem , ieiunio lachry
misck ſubmouit . Igiturſi uiſibilis cupi
ditas uindicatur in corporeinimica , in
uiſibilis poteſtas no dominatur in cor
dę. Illam fæliciter uincimus,fifortiter cũ
iſta certeinus : & deilla triõphusacqui
ritur, cùm iſta calcațur.
Porrò ieiunijs fic eft adhibenda tem- Temperies
peries , ut corpus noſtrum nec ſaturitas ieiuniorum.
li 3 exci
502 DE VIRGINIT. ET HVMILITATE,
excitet, nec inedia immoderata debili
țet.Talis igitur tantach uirginis ieiuniữ
refectio ſubſequatur , ut nec ſuauitate
corpus illiciat n, ec ſaturitate ſuccendat.
1
Suauitate quippe minuitur eleemofyna
pauperum , faturitate corpus efficitur
þellicoſum . Illic fratribus debitum in
uaditur, hic hofti auxilium ſubrogatur.
Volentibus enim nobis concupiſcen
tiam gulæ diuerſis oblectare pigmen
tis, quod egenus accipere debuit,uolu
ptas inſumit. Proindeieiunium nec de
bilitas præripiat , nec ſaturitas extollat.
Vtrac enim noſtris aduerfarijs militat:
quia una utilitatē ieiunij pręcedētis adi
mit: altera facultati ieiunij ſubſequençis
obfiftit.Saturitas facit,ut inaniçerieiune
mg:debilitas facit, ne ieiunare poſsimo.
Veſtes virgi Veſtis quoc talis ſit facræ uirginis ,
num quales quæ teftis exiſtatintimæ caſtitatis : Ni
effe debeãt. hil nitoris in habitu exterioris hominis
quæratur , neinterioris hominis habitu
fordidetur. Virgo, quęornatum corpo .
reueſtis affectat, animam ſuam uirtutí
fplendore deſpoliat: nec habet caſtitaté
ure
AD PROBAM , EPIST. II . 503
ueram , quæ intuentibus parat illecebra:
nec fidei ſeruat Chriſto , quæ populo
quærit magis placere quam ſpõło.Con
fequenter autem neceſſe eſt, ut quæhu
mano conſpectui concupiſcentiam ſe
minat,in diuino conſpectu iracundiam
metat. Quienim ſeminatin carnefua,de Galat.6.
carnemetetcorruptionem : qui verò ſemi
nat de ſpiritu , de ſpiritu metet vitam a
bernam .
Verùm de his atæ horum ſimilibus, Haftenis
quæ ad curam pertinent carnis , & ani- contrados
mam faciunt ſub uirginitatis nomine in luptaté cara
concupiſcentijs dormicare, illæ potiusninc ad fica
admonendęſunt uirgines, quę delicio perbiamens
E. fæ ,quæ uagæ , quæ iocis deditæ . Nobis tis.
autem nuncad ſpiritalem uirginem lo
quentibus, de illis eſt laqueis euitandis
aliquid memorandum , quos (utita di
cam )non terrenis rebus, ſed in ipſis cæe
leſtibus aduerfarius tendit:nec à uia ma
nifeſto ſeducit errore, ſed ( ſicut ait Pro
pheta: In via hac qua ambulabam , abfcon Pfal.242.
derunt laqueos mihi,) ubi benè' ambulan
tes perſpicit in operibus bonis,ibiuehe
li 4 men
504 DE VIRGINIT. ET HUMILITATE,
mentius & periculoſius ſub colore ſi
mulatępacis occultis repugnatinfidns,
& non ualens uirginitatem carnis in car
neperdere, uirginitatem fpiritus cona
tur auferre .
Cordis vir: Propter quod non eſt Chriſti uirgini
ginitas car: bus negligentius intuendum ,quantum
nisvirginis cordis uirginitas carnis uirginitati præ
tatipræpon ponderet.Hæcenim fi à fidelibus con
derat.
Gal.s , iugatis ac uiduis in fide ( quæ per dile
ctionem operatur) etiam ſine uirginita
te corporea in hac uita fuerit cuſtodita,
.
in futuro nec carnis uirginitate priuabi
tur & regni cæleſtis beatitudine pere
fruetur.Corporalis uero uirginitas, etiã
Deo dicata,ſiuirginitatem non feruaue
rit cordis , nihil proderit in corpore cu
ſtodita , ſi ſpiritalis caſtitas fuerit in men
Diabolus de te corrupta .
tramp per: Vtrang Diabolus perfequitur,utran
fequitur:fed quecallidis conſilijs inſectacur. Sed uir
ginitaté cor ginitatem carnis per hominem nicitur
dis varijs præripere, cordis uero uirginitatem per
technisop- ſeipſum conatur auferre. Nam plerung
pugnat, ad hoccarnis uirginitatē ( quæ inferior
eſt)
1
AD PROBAM, EPIST. III. 505
eſt)non impugnat,utillius,quæ potior
eſt, fundamenta ſuffodiat, & tanquam
diuerſis machinis , ſicinnumeris utitur
argumentis: & cum certamini hanife
ſto cedit, ad hoc feuictum demonſtrat,
utuincat: ad hoc fugam ſimulat,utper
ſequentem , miſsis poſt tergum ſagittis,
occidat.Euidentibus quippe uitijs pro
uocat , dum uirginitatem cordis impu
gnat,in quibus li palam ſuperetur,illico
ſuperbiam perniciofifsimèiaculatur, &
uitiorum author,in eo quod uincereno
poteſtuitijs ſuis, uincit uirtutibus alie
nis.Armis,quibus eliditur,ſurgir, & uir
tute, qua deijcitur,deijcit. Laudat , qua >
7
AD PROBAM , EPIST. 111. 513
fi quamlibet aliã uideas criminibus de
ditam :nec propterea tibi aliquid uelo
citatis aſsignes,fiquaslibet,aut retro re
deuntes, aut ſegniter uideas ambulan
tes . Neque enim idcirco fanos oculos
haberepronuncianduseft lippus : quia
uideturcęcus à lumine penitus alienus:
nec ideo ſanus dicendus eſt , qui graui
iacet uulnere ſemiuiuus, fi alius grauio
reuulnere reperiatur occiſus:necibide
bet tanquam uictor uindicare gloriam ,
quiſquis , licet ab hofte non ſitocciſus,
tenetur tamen ab hofte captiuus . Noli
ergo alijs te comparare ,ſed tibi . Audi
Apoſtolum hoc facientem , & ut hoc fa
ciamus,falubriter ammonentem :ad Co
rinthios quippe ſcribens,dicit : None. 2.Cor,10.
nim hudemusinferere aut comparare nos
quibuſdam , quiſeipſos commendant ,fed
ipfiin nobis nofmetipfos metientes, doscom
parantes nofmetipfosnobis.
Si ergo ſemetipfam comparet uirgo
Chriſti, & ut ad perfectam perueniat ſa
nitatem ,non debetde aliorum ſibi peri
Culo grauiore blandiri, ſed de ſua curet
Kk infir
$ 14.DE VIRGINIT. ET HVMILITATE;
Dauidis ex : infirmitate criſtari . De qua ille triſtabas
emplum . tur iugiter,qui dicebat : Tota die contri.
Pfal.zs. Statusingrediebar:quoniam tanima mea
Talias
bi mei
lum impletaest illuſionibus, & non est fanitas
in carnemea . Etur oſtenderet,huic tri
ſtitię humilitatem debere coniungi, ſta
+ aliâsaffli tim lequutus adiữxit: Incarnatus fum ,
Etus & humiliatusſum nimis .Et ut deſiderio
ibid . fanitatis hoc à ſe fieri perdoceret,adiun .
Ibid. xit: Rugiebam à gemitu cordis mei, & ante
te est omnedeſiderium meum , & gemitus
meus à te non estabfconditus. Iſte autem
qui hoc dicebat , fatetur ſe aliquando
tanquam deuirtute ſanitatis elatum , &
in eo ſe periculum grauiſsimæ infirmi
tatis expertum . Dicit enim in alio Pfal.
Pfal.30 mo: Ego dixiin abundantia mea,non mo.
uebor in æternum . Et quia hoc dicens,
adiutorio diuinę gratiæ fueratdeſertus,
& in ſua defecerat infirmitate , turbatus
Ibid . ſequitur dicens : Domine in bona volun .
tate tua præstitisti decori meo virtutem ,
auertisti faciem tuam à me , & factusfum
conturbatus. Etut oſtenderet adiutoria
diuinæ gratiæ , quamuis iam habitum,
humi.
AD PROBAM , EPIST. III. 515
humiliter eſſe ſine intermiſsionepoſcen
dum,hoc quoqueſubnectit: Adte Do- ibid.
mine clamabo,& adDeum meum depre
cabor. Nemo autem deprecatur , & ro
gat, qui non aliquid ſe cognoſcitminus
habere ,aut quod habet, ſua tantum uir
cute poteſt ſeruare.
Quiſquis igitur & beneficium rogat,Quia o ca
& adiutorium flagitat, neceſſe eſt, ut & genioimbe
euidentiain ſuæ imbecillitatis & egeſta- cillesfumus:
tis agnoſcat. Et ideo egeſtas noſtra dari ideoben
nonefiſo:
fibi quod non habetpoſcit, & imbecil lum cirem ,ſed com
litas noſtra cuſtodiri libi poftulat quod adiutorium
accepit. Egeſtas audit: quid enim habes, àDeo flagis
quod non accepisti ? Et non poteſt homo tandum .
accipere quicquam , niſi datum fuerit ei 1.Cor.4 .
de cælo.Imbecillitas audit:Reuela ad DoPfal.37.
minum viam tuam , & fpera in eum , & i.
pſe faciet . Audit etiam ab ipſa uirtute:
Sine me nihil potestis facere.Audit à Pro. loan.15 .
pheta: Nifi Deus cuftodierit ciuitatem ,in Pſal.127.
Vanam vigilant qui custodiunt eam . Di
cat ergo egeſtas illi , qui propter nos
pauper factus eſt, cum effet diues, ut il
lius paupertate nos diuites eſſemus.Di
Kk 2 cat:
516 D6 VIRGINIT. ET HVMILITATE,
Pfal.119. cat: Da mihiintellectum vt difcam man
data tua . Dicat etiam imbecillitas illi,
qui pro nobis crucifixus eft ex infirmi.
2.Cor.13. tate,fed uiuit ex uirtute Dei . Et quiſic
infirmatus eſt propter peccata noſtra,ut
femper ipſelitDeiuirtus & Dei ſapien
tia. Dicar ergo illi imbecillitas humana:
Pfal.17. Custodi me Domine,vtpupillam oculi,ſub
umbra alarum tuarum protegeme, à facie
impiorum ,quimeafflixerunt.
San &ti quo Grauiter hîc affliguntur animæ om
quein hac nium iam iuſtificatorum ex fide uiuen
vitaſentiunt tium , imò folæ animæ intelligunt, in
peccati qua ſintlumen
reli: fundit afflictione pofitæ ,quibusſein
uerum ,quod illuminat ,
quias. o
mnem hominem uenientë in hunc mű
dum . Vident enim, quia licet fint gra
tiæ dono ab operum malorum conta.
gione liberæ , teneantur tamen cogita
tionum uarietate captiuæ. Quis enim
gloriabitur caſtum ſe haberecori aut
quis gloriabitur mundum ſe eſle a pec
cacis ? Attendamus qualis quantus
140.3 iuſtus dixerit : in multis enim offendimus
omnes.Ec ille qui dixit: Si dixerimus,quia
pece
AD PROBAM , EPIST.. 111.. 517
peccatum non habemus, nos ipſos ſeduci- 1.loan.1.
mus,& veritas in nobis non est. Ille etiam
qui cõdelectabatur legi Dei ſecundum
interiorem hominem,uidebat autem &
liam legem in membris ſuis , repugnan- Rom.7.
tem legi mentis ſuæ , & captiuantem
eum in legepeccati , quæ erat in mem
bris eius donec eum ſuæ infælicitatis
conſcium , de corpore mortis huius libe
raret gratia Dei per leſum Chriſtî Do
minum noſtrum .
Ab hac ergo lege peccati , quæ eſt in Gratia Dei,
membris noſtris ,non uirtus cuiuslibet quæhumili
bus gratis
hominis fortis, non induſtria ſapientis, datu
nor, s
fedfola liberat gracia Saluatoris, quæ liberatàpec
non niſi humilibus gratis datur :Deuse. catilege.
nim ſuperbisrefiftit, humilibus autemdat 1.petisi
gratiam . Veruntamen hæc gratia ,ſicut
non niſi humilibus datur,fichumilis ho
mo eſſe non poteſt, niſi detur . Datur e
nim ut humiles eſſe incipiant , & datur,
ut humiles eſſe non deſinant. Gratia i
giturDeifacit , & uthumiles ſimus , &
humiles perſeuerare poſsimus. Quie
nįm potuit quod non habuimus dare,
Kk 3 ipſe
518 DE VIRGINIT. BT HVMILITATE,
ipſe poteſt ,quod accepimus cuſtodire.
Præcepta Proinde, ut in te ſit uera humilitas,
humilitatis quæ uirginitatis eſt interna uirginitas,
provirgini:
bus.
non ignoras,quanta ſacrę uirginidebe.
at paupertas ſpiritus inefle , ut regnum
cælorũ mereatur accipere:quantaman
Pſal.27. ſuetudo,ut illa poſsideat ujuentium ter
ram , in quaſe Dauid bona Domini ui
furum plena credulitate confidit: quan
ta etiã cautioneuirgini luctuoſa fit præ
fentis feculi lætitia fugiēda ,cui ſemper
in hac uita præſtolanti ſponſi cæleſtis
aduentum ,magis fit exdeſiderio fpiri
tali lugendum , utadipiſcatur intimun
certum folatium : quantam quoque
uirgo Chriſti debeat eſuriem ſitim iu
ſtitiæ perpeti , ut plena mereatur æter
næ dulcedinis ſatietatelætari:qualibus
etiam ſit induenda uiſceribus miſericor
diæ, ut in conſpectu Dei miſericordiam
ualeat inuenire : mundandiqúe cordis
quantum debeat ineffe facræ uirgini ſtu
Pfal.45. dium , ut illum uidere mereatur fælicib .
oculis ſponſum , ſpecioſum forma præ
filijs hominum , ad quem carnis uirgi
nitas
!
AD PROBAM , EPIST. I. 419
nitas non poteft peruenire , nifi humili
corde fulciatur uirtute uirginitatis in
1 ternæ : quantam etiam pacificæ quietis
uirgo poſsidere uirtutem debeat,utde
ſideriorum carnaliữ tela ſpiritalibus ar
mis induta compeſcat.
Talibus te ſponſus tuus uti fruig mo
nilibus cupit,qui tefibi fide deſpondit,
fpe firmauit, charitate coniunxit. Ne
que uero fidei ueritate, carnisok integri
1
tate ſpiritaliter tali ſponſo nupfiffes, ſi Omne opus
non eum , contempta uanitate feculidi bonú pra :
lexiſſes,nectamen eum fuiſſesaliquate uenbirgratia
it innoin
BEATI
AD PROBAM, EPIST. 1111. 521
BEATI FULGENTII
DE ORATIONE AD
Deum , & compunctionę
cordis,
AD PROBAM :
EPISTOLA III .
Domine in Christo plurimum venerabili,
ocum omni honorificentia nominanda
famulę Dei,filia Proba, Fulgentius ſer.
uorã Chriftifamulus,in Domino falute.
Piſtolam ſanctitatis tuę, cum Probehumi
tota cordis gratulatione, ſu- litas cunctis
fcepi, non ſolum ſtudium bo imitanda.
ni operis,fed etiam humilita
tem cordis tui certis indicis præferen
tem , Benè igitur, ſancta filia, in laudem
Dei,non de bonis operibus ſuperbiæ
uento extolleris , ſed ad implenda Do
mini præcepta infirmitatē inualidam
teſtaris. Ita debet ſentiri, quiſquis uerbi
Dei non auditor obliuioſus, ſed factor
operis eſſe deſiderat, qui non hîc ab ho
minibus recipere mercedem ſuam ,fed à
1 Deo in die retributionis expectat, qui
no in præſenti têpore inanis gloriæ ua
Kk 5 nitate
$ 2 2 DE ORATIONE ET COMPvNCT. CORDIS,
nitate raptatur, ſed fanctoigne diuini a
mgris accenditur. Hunc enim Chriſtus
uenit mittere in terrā,utomneſuperbiæ
germen exurat, & humiliatio cordi fer
uorem ſanctę cõpunctionis iniciat. Sic
ficutin noftris peccatis nofmetipſos ue.
raciter accuſemus, & in bonis operibus
noſtris Deữuera cordis humilitate lau.
demus: Illi aſsignemus, quæ nobis eius
piecas donat:nobis imputemus, in qui
bus eum noſtra infirmitas exacerbat.
Oratio o Et quia frequenter à nobis offendi
Compüftio tur,neceſſarium eſt,ut frequente oratio.
cordisnea ne, & iugi cordis compunctione mitige
ceſſaria tur.Compunctio enim cordis excitato .
funt:fedá rationis affectum , oratio humilis diui.
Deo infuns
duntur, num promeretur auxilium . Compun
etio cordis uulnera ſua reſpicit : oratio
uerò medelam ſanitatis expoſcit. Etad
hæc quis idoneus: Quis enim uel orare
copetenter ualeat, niſi medicus ipſeno
bis initium deſideri ſpiritalis infundar:
Aut quis perſeuerare in orationequeat,
nifi Deus in nobis hoc quod cæpit au
geat, quodſeminauit enutriat, & quod,
mi
AD PROBAM , EPIST. IIII. 523
miſericordia pręcedente, gratis donauit
indignis, ad effectum perfectionis, mi
ſericordia ſubſequente ,perducar?
Sic enim à nobis poterit boni operis Deus quos
modo ftau
meritum non perire,fiDeus author ato thor
adiutor ſemper glorificetur in opere: peris boni og
in nos
necputemus,liceum authorem bonio bis.
peris exiſtimandum ,tanquãin ipfo tan
tum creationis exordio fic Deus naturę
humanæ boni operis facultatem dede
rit,ut ipſius adiutorio deſiſtête , ſola per
ſeipſaspoſsithumana natura quodcun
que bonõuelle feu facere, cùm hoc nec
in ipfo primo homine potuerit ſola im.
plere conatu proprio , quando necdum
fuit uitiata peccato .Quomodoergo in
firma,fine iuuamine medici, ſoſpitatem
ſuam repararepotuerit: quæ dum ſana
effet ſoſpitatê ſuam cuſtodire nequiuit.
Non ergo glorietur terra & cinis : quia
in uita ſua proiecit intimaſua,necuulne
ratus, de hoc, quod in ſe ſanű exiſtimat,
tanquam ſanus exultet,ſed ſuorum uul
nerum putredinem compuncti cordis
humilitate conſideret, ut clamans cum
Pro.
524 DE ORATIONE ET COMPVNCT. CORDIS,
Pſal.38. Propheta: (Computruerunt edeteriora ,
tæ funtcicatrices meæ , à facie infipientiæ
mee ) poſsit medelam , non ſuo merito,
ſed gratuito munere diuinæ pietatis ac
& .Cor.4 . cipere. Quid enim habet homo, quod
non accepit: Si autem accepit, quid glo
riatur,quafinon acceperit: Solusigitur
Deus poteſtomnibus,quibus uoluerit,
dare,unde uera ſalusacquiri poſsit:& i
deo ſolus poteſt in accipiepte cuſtodire
Pfal.127. quod dederit: Niſienim Dominus custo.
dierit ciuitatem ,inuanum vigilant qui
custodiunt eam . Illeitaq nõ patietur fur
tiuum nequiſsimiprædonis ingreſſum ,
cui non defuerit Domini uigilantis au
Pfal.121. xilium . Ipfe enim non dormitauit,neque
obdormiet,qui custodit Ifraël.
In hac vita Sicut autem,qui ad patriã tendit, do,
femper prosnecperueniat,ſemper habet ubi ambu.
facere
mus.
debe let,ficetiam nus., quamdiu in hoc mor
tali corpore conſtituit peregrinamur à
Domino præſens uita nobis eſt uia , in
qua femphabemusubi poſsimus pro
ficere,donec Deo perducente, ad illam
ualeamus beatæ immortalicatis æterna
patriam
AD PROBAM , EPIST. 1111. 525
patriam peruenire.Magnæ igitur beati
tudinis eſt, ficin præſenti uiuere ſeculo,
ut profectui ſpiricaliomnis fidelis ope
ram det , nec tamen hoc ſuis aliquando
uiribus ſuperbus aſsignet , fed humili
corde à Deo pofcat iugem cuftodiâ ac
cepti muneris à quo emanat totius bo
næ ,non tantùm principium ,ſed etiam
perfectio uoluntatis.
Nec enim lacobi Apoſtoli prædica- Homo ex ſe
tio , aliqua poteſt argumétatione caſſa- abſque Dei
ri,dicens: Omnedatum optimum , & om - gratia mihi!
ne donum perfectum defurfumest defcen-poteft
operariboni
del
densà Patre luminum .Nec quiſquam ho velle.
minum , fiue ad cogitandum , ſiue ad o- lac. .
perandum quodcunquebonum ,poteſt
efTe idoneus,niſifuerit munere gratuito
diuinæ opitulationis adiutus :Deus est Philip.z.
enimquioperatur in ſuiseu velle &perfi
cere pro bona voluntate, ficut Vas ele
ctionis affirmat: quo etiam docente cô.
B
gnouimus : Quia non fumus idonei ; co- 2.Cor.3 ,
gitare aliquid à nobis,quaſi ex nobis ,fed
ſufficientia nostra ex Deo est . Ille igitur
nobis omnem boni ſufficientiam lub
mini
526 DE ORATIONE ET COMPUNCT. CORDIS ,
miniſtrat, cuius non minuitur plenitu
do cum donat, qui nobis omnebonum
benigne largitur,ut habeamus,et in ſei
pro fine diminutione permanet plenus:
quod nec angelica poteſt, nec humana
præftare natura,aclic nulla,licet ſpirita.
lis , tamen creata ſubſtantia: quia omne
quod creatum eſt,ſicut antequàm crea
retur non fuit, fic antequã acciperetha .
bere non potuit, & ficut ſubſiſtere non
poteſt fine illius operatione qui fecit, fic
bonum non poteſtuelle ſeu facere, niſi
5, Deus dignet iugiter adiuuare. Ab ipſo
» nang eſt initium bonæ uoluntatis, ab i
is pro facultas boni operis,ab ipſo perſeue
» rantia bonæ conuerfationis,ab ipſo da
» tur in præſenti ſeculo uera cordis humi.
» litas , & in futuro retributionis æternæ
» fælicitas,ut ipſi ſint ſine fine fælices,qui
» núcfinefictione ſunt humiles,nec fein .
flationeuanaſeducunt,in qua ficnopo
teft effe bonis plena ſecuritas, ut tunc fa
ciliùs aduerſitas ſubrepat, cũ ſe proſpe
ritas fraudulenter oftendat.
Neceſt aliquod huius uitæ tempus,
in
AD PROBAM , EPIST. III . S 27
in quo nó hominibus muſcipulam ten- Homo pros
datinimicus, cuius laqueos nemo po- prijs viribus
teſt proprijs uiribus euadere, niſi quem laqueos Dia
Deus gratia-ſua per leſum Chriſtů Do. bolieuadere
minum noftrum dignatus fuerit libera nonpoteft.
- re.Ideo Vas electionis, cùm captiuari ſe
in lege peccati ſentiret, exclamabat,di
cens:Infelix homo ego,quismeliberabit de Rom.7.
corporemortishuius?Gratia Deiper Iefum
Christum Dominum nostrum .Propterea
etiam Propheta,non ſuauirtute, ſed di
uino munere,pedes ſuos é laqueo præ
dicat euellendos; dicens : Oculimei fem . Pfal.zs.
i per adDominum : quoniam ipfe euelletde
; laqueopedesmeos. Et alio loco, ex perſo
na ſanctorum , quos de huius feculi la
queo liberatos,ad æternā dignatus eſt
Dominus ſecuritatem lætitiamg tranſ
férre,ſic dicitur: Anima nostra ficutpaſ- Pfal.124.
ſer erepta est de laqueo venantiū, laqueus
contritusest , &nos liberatifumus.
Veruntamen, ut ſuam animam unul. Non tamen
quiſque noftrûm inter aduerfitates & lafecuruseſſe
queos inimici uerſari cognoſcat, nec in debet.
hoc ſeculo noxia unquã ſecuritate tor
peſcar,
§ 28 DE ORATIONE ET COMPUNCT. CORDIS,
Pfal.38. peſcat,idem Propheta dicit: Tota die con
tristatus ingrediebar. Quoniãanima mea
impleta estillufionibus & no estfanitas in
carne mea . Quid eftautē: Tota die con
triſtatus ingredi , niſi totius huius uicæ
tempore , peccatorum recordatione tri
ſtari: in quo enim anima illuſionibus
impletur , niſicum concupiſcentiarum
carnalium frequenti tentatione concu.
titur : Quibus etfi conſenſione nonces
dit,fatigatione laffeſcit. Quamuis enim
ſubinde ſuis Dominus in certamine, ne
deficiant,adiutorium tribuat , permitti
tur tamen fatigari propriæ infirmitatis
onerepręgrauata mortalitas,ſed cum in
ſeipſa nullum uirtutis inuenit firmamé
tum,ad poſcendum diuinæ pietatis cico
recurrat auxilium.
Sed oratio: Hic ergo tuncaduerſariấuincimus,fi
ne o cordis lachrymis & orationib. & cötinua cor
cópunétione dis humilitate pugnemus. Scriptum eft
pugnare.
Eccli. 35 .
autem : quia oratio humilium nubes per
netrat , & non elongat Dominus , donec
exaudiat. Humilium ergo fiecus, ma
gnus eſt cócupiſcētię carnalis interitus.
Lachry
AD PROBAM , EPIST. II . 529
Lachrymæ, quæ ex compunctione cor
dis ueniunt, & inimicum uincunt, & no
bis donum lætitiæ triumphalis acqui
runt. Qui enim euntes eunt & flent, mit- Pfal.126.
tentes ſeminafua , ipfivenientesvenient
in exultatione,portantes manipulosfuos.
Quàmbene' autem ſanctus Prophe
ta ſemina bonorum operum rigāda do
cet Aluminelachrymarum . Omnia ete
nim ſemina non germinant,niſi fuerint
irrigata, nec de ſeminepcedit fructus,ſi
fuerit aquarũ iuuaminedeſtitutus.Pro
inde nos quo&, fi uolumus fructus no
ſtrorum ſeminữ capere, non deſinamus
ſemina noſtra lachrymis irrigare , quæ
magis cordeſunt fundendæ quam cor
pore, Ideo nang nobis dicitur per Pro- loel.a.
phetam , ut ſcindamusnoſtra corda , &
non ueſtimenta noftra, quod tunc face
re poſſumus, cum ſcilicet recordamur
noſmetipfos, & ſinõin opere ſaltem in
cogitatione frequéter delinquere.Quia Sapient. 9.
terrena inhabitatio ſenſum multa cogi
tantem deprimit, & terra noſtra germi
nare ſpinas nobis & tribulos non quie
LI fcit,
530 DE ORATIONE ET COMPvNCT.CORDIS,
ſcit,nec poffumus peruenire ad eſum pa
nis noftri,niſi fuerimus ſudoreuultus &
fatigatione confecti.
Fatigatio Facigamur enim ſudoribus , dum p
noftra in res prijs cupiditatibus repugnamus.In quis
pugnādocó: bus uincendis ,idcirco maior eſt certami
cupifcentijs. nis difficultas :quia non extrinſecus ex
altero , fed intrinſecus ex ſeipſo certanti
hoinini concupiſcentiæ carnalis gene.
ratur aduerſitas, quæ fatigationem in
gerit humanæ imbecillitati dum naſci
tur, quamuisdiuinquirtutis opitulatio
Gal.s. neuincatur.Caro enim concupifcit aduer
fusfpiritum :fpiritus autem aduerfus car .
nem.Hæc enim inuicem aduerſantur,ut
non quæcunq; uolumus illa faciamus.
Hinceſt,quod nondum Deo ſumus o
mnino ſubiecti: quia ex nobis naſcitur,
quod diuinæ renicitur iuſsioni. Nam
licet ex gratia Dei ſit uoluntas nobis
bona , quæ nos Deo reddat humiles,
non nobis tamen deeft prauæ cupidita .
tis exortus , qui nos faciat contumaces.
Per Dei ergo gratiã ſumus iam Deo
exparte ſubiecti,per culpam uerò no
ftram
AD PROBAM, EPIST. II . 331
ftram ſumus adhuc ex parte non ſubdi- Deo Jum.is
ti. Propter quod ad Hebræos dicitur, partim ſubie
necdum omnia Chriſto efle ſubiecta. ei, partim
non ſubditi.
Sic enim ait: In eo enim quod ei ſubijcit o- non
Heb. 2.
mnia,nihil dimiſit noſnubiectum ei. Nunc
autě necdum videmus omnia ſubiecta ei.
Subiecti ſumus igitur Deo , ex eo quod
ipſo nobis operante condelectamur le
gi Dei ſecundum interiorem hominem:
Necdum autem fumus ſubiecti ex eo
quod uidemus aliam legem in mébris
noftris,repugnantem legi mētis noftræ ,
& captiuantem nos in legepeccati,quę
eſt in membris noſtrís. Subiecti ſumus
Deo :quia ipfius miſerationeeripimur à
tentatione:(ipfi enim cantamus: A'tee- Pf.18.
ripiar à tentatione, ) ſed necdum ſumus
oinnino ſubiecti :quia tentatio est vita lob.7.
hominis ſuper terram . Subiecti ſumus
Deo , in quo greſſus noſtros dirigit ſe
cundum uerbum ſuum , utno domine Pſ.119.
tur nobis omnis iniquitas : ſed necdum
fumus omnino ſubiecti : quia in mul- lac. 3.
tis offendimus omnes . Subiecti ſu
ſumus , inquantum ipſo donante , in
LI 2 carne
532 DE ORATIONE ET CONPUNCT. CORDIS,
2. Cor. 10. carneambulantes , non fecundum car
nē militamus: fed necdum ſumus omni
no ſubiecti ,quia etſi habemus ex dono
Dei,ut mente ſeruiamus legi Dei, habe
mus tamen ex reliquis peccati,ut carne
Rom .7. feruiamus legi peccati. Propter quod
Apoſtolus dicit:!gitur ipfe egomente fer
uio legi Dei, carneautem legi peccati.
Sanéti men Omnis enim qui nunciuftè uiuit,car
teſeruiunt le ne quidem ſeruitlegi peccati, dum in ſe
gi Dei:carne naſci carnalem concupiſcentiam ſentit,
legi peccati. mēte autem feruit legi Dei:quia eidem
carnali concupiſcentiæ non conſentit.
Carne feruimus legi peccati , dum fin
Babylonis naſcentes, inquietantanimā
noſtram : fed mente ſeruimuslegi Dei,
ParuuliBa, cùm ijdem paruuli Babylonis elidūcur
bylonis elis ad petram . Babylon enim confuſio in
duntur ad pe terpretatur, cuius filia eſt omnis carna
tram .
PS. 237. lis cupiditas, quam cordis confuſio ge
nerat. Quamdiu autem in corpore pere
grinamur à Domino,partus ſuos nobis
integerit iſta confuſio. Ex ipſa quippe
confuſione omnis praua cogitatio na
fcitur, quæ paruula tuncadpetram eli
ditur,
AD PROBAM, Epist. IL 533
ditur, dum celeri recordatione atqueo
pitulatione Chriſti ſuperata calcatur.
Igitur liceat habeamus ,undegratias Ergratias
agere Deo debeamus: quia nos tibi gra agere Deo
cuita miſerationefubiecit,uthumiles ti pre
o adeunde
ces funde
mus : habemus tamen , unde continuis re debemus.
precibus diuinas aures pulſare debea
mus : quia quamdiu in hocmortali cor
pore ſumus ficutnõ poſſumus ſine pec
cato eſſe, ſic necdum ualemus perfectă
humilitatem diuinis iuſsionibus exhi.
bere. Propter quod agendæ quidē ſunt
gratiæ Deo , inquantum nobis donat,
ur bene'operemur ,ne muneribus eius
exiſtamus ingrati:& danda eſt opera,uc
ad meliora proficiamus, ne mortiferam
incidamus ſuperbiam , ſi conuerfationé
noſtram putemus ex omni parte per
fectam .
Proinde gemamus & fleamus coram Fleamghic,
Domino qui fecit nos, ut à concupiſcē. utillic fimus
tia carnis & concupiſcentia oculorũ , & quieti.
ſuperbia ſeculi ,quæ non eſt ex patre,fed
exmûdo eft, liberęt nos, & ad illam nos
ſubiectionem perducat,inqua nobisni
LI3 hil
534 DE OR.ET COMP. CORD . AD PR. EP.1111,
hil repugnet ex mortalitatis uitio, fed ex
immortalitatis dono totum , quicquid
in nobis eft, fiatſubditum Deo.
Qualis in Tuncenim erit in nobis uera , perfe
cælo beatitu cta, & excelſa humilicas , cùm & in car
do.
ne , & in mente noſtra , nulla remanferit
praua cupiditas, nec cogitationibus fa
tigabitur Spiritus,laborib. macerabitur
corpus,nulla erit ſollicitudo cerraminis,
ſed perfecta ericſecuritas pacis, nulla no
bis erit iuſtitię indigêtia , ſed cũ delecta
tione ſaturitas plena. Ibi erimus perfe.
eta celſitudinebeati: quia pfecta erimus
Deo carnis & fpiritus humilitateſubie.
Cti. Ibi nec minor erit laudatione noſtra
dilectio , nec inferior dilectione lauda
tio . Erit enim plena noſtra laudatio:
quia tunc in nobis erit Dei proximique
perfecta dilectio , Tunclaudabimus &
habebimus & amabimus , tunc fatiabi.
murcum delectatione, & dele .
tabiinur cum fatie
tate.
BEA
535
BEATI FULGENTII
DE CHARITATE ET
EIVS DILECTIONE,
AD EVGYPPIVM ABBATEM ;
EPISTOLA V.
Domino beatißimo , & plurimum uenerd
bili,ac toto charitatisaffe tu defiderabi,
li , ſancto fratri & compresbytero Eva
gyppio, Pulgensius ſeruorum Chriftifaa
Mulus,in Domino falutem .
Tinam fancte frater, tanta Deleétatio
meo facultas ſuffragaretur ex leftione li
eloquio ,utad explicandam terarum Eu
fpiritalem ,quam extuarum pli3 cab
ppuiliinexa
s.
literarum lectione percepi ,
dulcedinem uerba ſufficientia reperi
rem , quod dum uolo, nec ualeo , mirum
mihi aliquid eueniſſe cognoſco ,uidensi
gaudiữ ,quod ex tuis ſermonib.ſumpſ ,
nö poffe meis ſermonib.explicare. NE
pe,quod mihi fcripfiſti, poſtquã cogita
tione inuentum diſpoſitumg eſt, licin
Ll 4 literas
530 DE CHAR. ET EIXS DILECT.
literas digeſsiſti,ut autipfemanu ſcribe
res,autoredictares.Vndeigitur factum
eſt, utos meum dilectionem dictando
parerenópoſsit,quam cor meum ex tui
oris dictatione concepit, quæ eft inops
opulentia,uel opulenta inopia,ut eomi
nus mihi ſermo ſufficiat, quo memagis
affectus inſtigat : Er quod ideo loquor,
quia delector, minus eloquarquam de
lector. Quid rogo eſthoc q & eloquio
ſignificare uolo,necualeo:Nimirum a
liquid eſt,quod ſic corporali eloquio ſti
loúeſignificatur, uttamen non corpo .
raliter,ſed ſpiritaliter habeatur.
Charitas pri In ſpiritalibus autem donis , primus
mus fructus fructus eſt charitas . Vnde non inordi
Spiritalium
donorum .
natè eam Vas electionis ita poſuit :fru
Gal.s. étus autem fpiritusest charitas, gaudium ,
pax & cetera.Alio quoque loco , præci.
puum quiddam cæleſtium uoluit ſigni
ficarechariſmatum , cum diceret: Quia
Rom.s. charitas diffuſa est in cordibus noftris per
Spiritum ſanctum ,quidatus eft nobis.Hec
charitas, quàm Spiritus fancti dono, cũ
indigni eſſemus,accepimus, tam bona,
tam
AD EVGYPPIVM, EPIST. V. 337
tam ſancta,tam immenſa eſt,ut eam etiã
qui habet in corde,nunquam pofsit ſer
monibusexplicare. O qualis charitas
multum miranda , multum laudanda,
multumo diligenda,
Veruntamen non omnes, quichari- Charitatis
tatem mirantur & laudant , ftatim dili- dilectio.
guntcharitatem . Etideo niſi eamquif
que diligat,nihil ei proderit, quòd eam
miratur & laudat. Tuncautem fructuo
ſa eſt admiratio charitatis & laudatio ,ſi
nondeſitin admirante atqz laudante di
lectio .
Sed nunquid , ſicut eam poffunt ad- Charitatem
mirariatą laudare, qui eam non habēt, non diligit,
itapoſſunt eam diligere,qui eam necdâ quieam
habet. non
habenc.Nequaquam : Charitas quippe
ipſa eſt dilectio . Quomodo autem dile
ctionem iam diligit, qui dilectionē ha
bere non cæpit :
Nam eccemulta uiſucorporeo uide. No A'diſsimili.
ita chari
mus,ubi non hoceft ipfe uiſus,quod eſt tasdiligitur,
illud quod eo uidemus : quia illud eſt ut uiſibile os
ſenſus:quouidemus: illud autem ſenli- culiscorpos
bile,quod uidemus.Er cum illud, quod ris uidetur.
LI 5 uide
538 DE CHAR. ET BIVS DILECT.
uidetur,ab oculis tollitur, ſi fanitas ineſt
oculis,ficillud quod uidebatur, à ſenſu
uidentis aufertur,ut ipſe ſenſus à uiden
te nullatenus auferatur.Ita fit, ut uidédi
ſenſus in homine maneat, quâuis ab eo
quoduidebatur uiſus ipſe diſcedat. At
cũcharitas diligitur: quia non nifi dile
ctione diligitur,non poteſt homo, tan
quam oculum corporis à quacunqre
uifibili , ſic à charitate intentioné auer
tere dilectionis , ut poſsit & charitatem
non diligere,& dilectioné habere.Cha.
ritas quippe: id eft,dilectio , nullatenus
diligitur,niſi dilectio habeatur,qua ipſa
dilectio diligatur. A feipfa igitur dile
Ctio diligitur:quia tuncdiligitur, cũha.
betur,nec diligiturnifi habeatur. Equi.
dem poteſt diligi à nobis etiam cũpe.
timus, ut augeatur in nobis,fednon di
ligit eius augmentum , qui non habet i.
nitium .
2. Non ita Non ergo ſic charitasdiligitur , ſicut
diligitur cha nummusaut aliquid eiuſmodi. Poteft
ricas , ſicut enim quiſque unum non habere num
pecunia, mu, & multitudinem diligere ac deſide
rare
C1 AD EvgYPPIVM , EPIST . v. 33.9
rarenummoiū . Diligit ergo iſte num .
morum multitudinem ,cũ neunius qui
dē nummi habeat facultatem . Apud ſe
unum nummum non inuenit , & fo
ris nummos innumerabiles quærit ,
Hoc & in cæteris rebus corporis in
uenimus , utaliquid eorũ poſsit diligi,
ita, ut hoc ipſum quod diligitur , nulla
ex partehabeatur.
Eft tale quiddam & in pleriſque ſpiri 3. Non etia
talibusdonis.Velut,ſi quis diligat(uer- ficut alia do
na ſpiritas
bi gratia) ut habeat prophetandi donữ, lia.
1
quod nullus negat, inter dona ſpiritalia
literis Apoſtolicis contineri. Aly quippe 1. Cor. 1z.
daturperſpiritum ſermofapientia, (ſicut
Vas electionis affirmat)alij autem ſermo
fcientia
fecundùm eundem ſpiritum ,alteri
fides in eodem fpiritu ,aly gratia fanitatū
in unoſpiritu ,alij prophetia, alijdijudica
tioſpirituum ,alý genera linguarum , alij Cateradona
interpretatio fermonum.Hecaụtem om- ſine bonauo
luntate habe
nia operatur unus atque idem fpiritus, ri posſunt:
diuidens ſingulis proutuult . charitas aus
Cùm igitur, utde cæteris taceamus tem nequas
fpiritalibus donis, poſsitdiligi pphetnec
ia quam.
340 DE CHAR . ET EIVS DILECT .
nechaberi : charitas tamen nö habetur,
ſinon diligatur,nec diligitur, ſi non ha
beatur : Ideo cætera ſancti Spiritus do
na:id eft,linguæ ,prophetia , Sacramen
torum ſcientia,fides, facultatem in pau
peres diſtributio , corporis quoq ipfius
exuſtio , poſſunt hæchaberiſineuolun .
tatebona , ad hocſcilicet, ut habentem
onerent,non honorent. Charitas uero
ſinebona uoluntate non poteſthaberi:
quia uoluntatem , in qua charitas fuerit,
malam fieri non permittit. Charitas e
nim nec agit perperam,nec cogitatma
lum.Et quianon gaudet ſuper iniquita
te,necefleeſt,ut in quaeſt,bonam faciat
uoluntatem.
Maleuolus
animus Cha
Maleuolus ergo animus non impen
ritatem nec ditcharitatem alteri : quia non habetfi.
impenditnec bi.Cùm autem cæperit habere exordi
habet, um , ut ita dixerim , charitatis necmale
uolus poteſt eſſe,nec ſterilis.Etquia do
nec permanet in charitate , in Deo per
manet,& Deus in illo manet,femper ha
bebit,fi eam ſemper impenderit.Quan
do autem eam nonimpenderit,non ha
bebit.
>
1
'$ 40 DE CHA. ET EIVS DIL. AD Egyp. EP. v .
pidítatis abſumat, & nos Spiritu feruien
tes in charitate perficiat. Illius& nos fa
ciat beatitudinis compotes,in qua ficut
nulla eſt delectatio praua,fic nulla mors
timetur ex pæna, ubi nihil quiſquam ex
carnis fragilitate perpetitur, ſed ab om
nibus ſanctis Dei & proximi perfecta
femper charitate regnatur.
Concluſio . Orantem pro nobis ſanctitatem ſuā,
clementia diuina cuſtodiat , quod opto
Domine ſancte ac beatiſsime frater.Do
minus Ianuarius ſanctitatem tuam toto
3
ſalutat puritatis , & plenæ rationis affe.
ctu . Benedictionem à uobis directam ,
tota cum exultationeſuſcepi,Libros ſi
cut præcepiſti, ad Monimum datos , in
quaternionibus deſtinaui , in quibus , ſi
aliquid placuerit,utinam ueritatis, & no
folum amoris eſſecognoſcam :Hiſunti
gitur meæ paruitatis oblatio, quam uo
bis faciet puritatis ueſtri cordis acceptā .
Suggeſtione fratriscõmunis accepta;
quæſo,ut adiutrix adſit ueftræ charitatis
induſtria . Obſecro ut libros , quos opus
habemus,ferui tui deſcribant decodici
bus ueſtris . BEA .
547
BEATI FULGENTII
*
DE CONVERSIONE
à ſeculo ,
AD THEODORVM SENATOREM :
EPISTOLA V I.
Domino illuftri, & merito inſigni, ac pre
ftātißimofilio Theodoro,Fulgentius fer
uoră Chriſti fumulus in Dominofaluté.
T ignotus corporeuideare. Excufat se
piſtolari tibi méā notitiâ infer quod ſcribat
re ſermone,quæſo 'ne impu adignotum.
dētiæ deputes,neúeimportu
nitati opus charitatis aſsignes. Ad ſcri Occaſifoeri
bendű não primūſancti fratris Romuli bendi.
dulcis Epiſtola,deindefratrữexindeue
nientiñ ga uobis in Domino benigne
ſuſcepti ſunt, eo me magis ſuaſio cõpu
lic , quo ueſtri ſpiritalis ppoſiti cognitio
libentius inuitauit . Reculerunt quippe
quòd Chriſti compulſus affectus,noltri
nominis in colloquio benigne feceris
mentionē, dicens te noſtra Epiſtola de.
lectari. Libens igitur feci, quod teuelle
libenter agnoui,malensinculcus uideri
ſermone,quam eſſe frigidus charitate,
Mm Domi
548 de CONVERSIONE,
Domine illuftris & meritò inſignis ac
præftantiſsimefili.
Gratulatur Ita& multum gaudeo , quòd iam fe .
eide conuer. cularis dilectionis nexibus non teneris ,
fone. & mundum cótemnendo calcas, à quo
cùm eữ diligeres, calcabaris.Nuncuero
conſulatu proueheris,nuncfelici trium
pho certiſsime ſublimaris, non cui po
pulusRomanus applaudat,ſed cuian.
gelicus cætus adgaudeat . Beatus es
quia hoc non caro & fanguis reuelauit
tibi, ſed ille Pater quieſtin cælis, inter
quos cælos & tu factuses cælũ . Quan
tum putas ineſſe luctũ Diabolo , quod
à tecontemptum perſpicit mundum , &
teconuerſum cognoſcit ad Chriſtum ,
quod teuidet ea,in quibus uideris elle,
deſerere, & ab amore temporalium ter
renarum rerum , ad illa cæleftia & æ
terna,iamcorde migrare : Quamuise .
nim Chriſtus æqualiter fitpro cunctis
fidelibusmortuus, & æquale cũctis be
neficium redemptionis impenderit (di
Gal.3. cente Apoſtolo : quicung in Chriftoba
ptizati eſtis, Chriſtuminduiſtis.Non eft fer
HHS
AD THEODOR. EPIST. VI. 549
1 uusneg, liber,non est mafculusnegfæmi
na , omnes enim vos vnum eftisinChriſto
Iefu ,)tamen conuerfio potentium ſeculi
multű militat acquiſitionibus Chriſti. Exempla or
Sicut enim multi fratres & amici, cli- ptimaiú tras
entes &fubditi,noti pariter & ignoti, ta huntpoftſe
1
lium authoritate,ad mundanę dilectio- multitudină.
nis excitantur ardorem , & eo magis i
gne ſecularis concupiſcentiæ fuccen
duntur , quo ſublimes ſeculi dilectione
mundana libenter captiuos teneri con
ſpiciunt:ita quotiens ille, qui reſpicitin
terram , & facit eam tremere, qui tangit
montes,& fumigabất,dum terrenis re
bus intenta corda miſericorditer reſpi.
cit, & conſiderationeiudici ſui tremere
compellit, dum cötingit ſuperba cor
da ſublimium , uelut altitudines mon
tium,ut confeſsione fumigent peccato
rum , in talium tremore plurimi contre
miſcunt, & in talium conuerſione mul
ti ad ſubſidium miſerationis diuinæ cõ.
fugiunt . Ita fit,ut qui ſuntinſeculicul.
mine cõſtituti,aut plurimos ſecum per
dant,aut ſecum multos in uia falutis ac .
Mm 3 quirant.
550 DE CONVERSIONE,
quirant . Magna tales , aut pænasma
net, ſimultis præbeant malæ imitacio .
nis laqueum , aut gloria , ſi multis o.
ftendant ſanctæ conuerfationis exem
plum.Quis enim non paruam defpiciat
cellam , quando ſenator domum defpi.
cit marmoratam : Quis non terrena con
temnens ad acquirenda cæleftia ſibi co.
fulat, quando ad cælum Romanus con
ſul terrenorum contemptu feſtinat :
Conuerſio Vere in te illud, quod Propheta ceci
Dei opus eſt. nit,opere uidemus impleri : Hæc est mu.
tatio dextræexcelſi. Quis enim in te hoc
operari potuit,nifi ille, qui ordinem mu
tabilium rerum, ſecundum incommuta
bile nouit regere ac diſpenſare conſiliū .
Quia ut ſingula pro opportunitate tem
porum , pro uarietate cauſarum ,uel in
deterius uel in melius commutentur, il
lius incommutabili conſilio fit, qui nec
meliorib.rebus nec deteriorib.commu .
Deus tamen tatur. Neq enim habet ubi proficiati
immutabilis. pſe in melius, autundein deterius defi.
ciat.Ille quod eſt, ſemper eft:&ficut eſt,
ita eft:no in ſe habetnõ eſſe poſſe, quod
eft:
AD THEODOR. EPIST. VI. 551
eftiquianecin ſe habet effe poffe, quod
nõ eſt.Et hoc quod ſiceft ,nõ inicio prę .
uenitur,non fine concluditur, non tem
poribus uoluitur, non locis continetur,
non ætatibus uariatur . Nihil ibi deeſt:
quia totum in illo eſt. Nihil ibi ſupereſt:
quia nihil præter illum eſt.
Siqui ergo rerum temporalium & Qualis vita
mutabilium amore contempto, in illius eterna .
dilectionem tranſeunt,in ipſo erunt ple
ni,in quo nihilindigetur:in eo ſecuri, in
quo nihil metuitur :in eo uerè ſemper
gloriofi,cuius uera & fempiterna gloria
nec aufertur,nec minuitur,nec augeture
Quis non illius uitæ deſiderio, præſen
tem uitam deſpiciar:Quisnon illius ab
undantiæ delectamento , diuitias tem
poris labentis exhorreat : Quis non il
lius regni dilectione, omnia terrenare.
gna contemnat:
Illä ergo uită tuncaccipiemus, ſi huic Beati mors
nos uitæ mortuos æſtimemus & illas di tui , paupes
uitias tűc poſsidebimus,fihîc pauperes res,humiles
in hac uita.
{piritu uiuamus, & ad illiusregni culmē
tuncpueniemus, fi hîchumilitatē , quã
Mm 4 Deus
552 DE CONVERSIONS
Deus ille Magiſter docuit ,uero corde te
neamus . Talibus mortuis dicit Beatus
Col.3. Apoftolus:Mortui enim eftis, & vita ve
ſtra, abfcondita eft cum Chriſto in Deo , că
Chriſtusapparueris , vita veſtra, tunce
vosapparebitiscum illo in gloria.Detali
bus etiam pauperibus ipfe Dominus lo
Matth.s. quitur,dicens:Beatipauperesfpiritu ,quo
niamipforum eft regnum cælorum . Deta
Luc. libus quoq humilibus dicit: Quoniam
14.
qui ſe humiliauerit , exaltabitur.Et alio
Matth. 11. loco :Diſcite à me,quia mitisfum ,& hu
miliscorde, &inuenietisrequiem anima.
busveſtris.
Hanchumilitatem non habent, ſiue
qui mundum diligunt, feuqui ſuis uiri
bus aſsignant,cum ea quę ſunt in mun
Superbiæ do contemnunt.Hæc duo ſuperbiæ ge
duo genera. nera uno uerficulo Spiritus ſanctus de
Pfal.49. fignauit in Pfal.dicente Dauid: Quicon
fiduntin virtute, quiſ in abundantia di
uitiarum fuarum gloriantur.In abundan
tia enim diuitiarum ſuarum gloriantur,
qui ſic diuitias ſuas diligunt , ut in ipfis
ſummam beatitudinis collocent. In ſua
uero
AD THEODOR . EPIST. VI. 553
uerò uirtute confidunt, qui ſic contem
aunt diuitias, ut ipſum contemptūuiri
bus ſuis aſsignent.Acper hoc utriqſu .
Ferbi ſunt.Illi, quia in diuitijs cófidunt,
mõin Deo:Illiaất,quia qd diuitias (per
nit,fibi uolüt aſsignare,no Deo.Illi, qa
quod benè diligi non poteſt, malê dili
gunt: iſti,quia quod benèſperni poteft,
non benefpernunt.Ac per hoc,illi malá
mile faciunt:iſti bonum malè operatur .
Proinde,quoniam Domino in te mi- In uirtute
ſericorditer operante , iam didiciſti, in fua homo
abundantia diuitiarũ tuarûnõ gloriari, ne confi
dat.
hocfupereft, ut non confidas in uirtute
wa:id eft,ne deputes uiribus tuis, quòd
feculi facultates diuitias contemnis,
quod honores mundi pro nihilo ducis,
quod deſiderio regni cæleſtis accende
ris, quòd uiam mandatorâ Dei currere
delectaris.Hæc enim omnia nullatenus
baberes niſi à Deo munere gratuitę do
homini dat
nationis acciperes.Non hoc
natura,fed gratia. Non hoc ex qualitate
(2 A
UDI
côditionis humanę habetur,fed ex beni
gnitate diuinæ illuminationis acqritur.
24
Mm Homo
ީބ
554 DE CONVERSIONE ,
Poſſeet Effe Homo quidē ficà Deo factus eſt , ut
in Deo funt hæc habere poſsit,ſed haberenõ poteft,
coniunéta:in niſi dono Dei miſerātis acceperit. Nam
creaturis fe- & oculus ſic factus eſt, ut uidere lumen
juncta.
poſsit:ſed uidere non poteft,niſi ſe illi lu
men infuderit.Quod ergo uidet oculus
beneficium eſt luminis , quo ſicaruerit,
cecus remanebit in tenebris.No omie,
quod aliquid eſſe poteft,iam hoc eft &
eſſe poteſt ,cui naturaliter hoc eſt die
poſle quod ſempereft. Hic autem unus
Deus ipfa Trinitas eſt :id eft,Pater & Fi
lius & Spiritus ſanctus, quiſolus eft om
nium rerum creator:quia folus à nullo
creatus eſt.Omnia uero ,quoniam abil.
lo creata ſunt,non de illo , naturaliter&
detrimento ſubiacent & cremento .
Gratia Dei Vt ergo quædam in deteriora nõre
operatur om cidant gratia eius gubernat: & ut quæ.
nia in nobis. dam ad meliora conſcendant, gratia i
plius eleuat :ut
& æternum permaneāt,
ipſa gratia uiuificat & conſeruat.Huius
gratiæ adiutorium ſemper eft nobis à
Deo pofcendum , ſed ne ipſum quod
poſcimus noſtris uiribus alsignemụs;
neque
AD THEODOR. EPIST. VI. 558
neque enim haberi poteſt ipſe faltem o
rationis affectus, niſi diuinitus fuerit ata
tributus . ' Vtergo deſideremus adiu
Iorium gratiæ hocipſum quoque opus
eft gratiæ . Ipſa nanque incipitinfundi,
ucincipiat poſci: ipfa quoque amplius
infunditur , cum poſcentibus datur.
Quis uerò poteft gratiam poſcere, niſi
uclit: Sed niſi in eo Deusipſam volun
1 tatem operetur, uelle nullatenus pote
rit. Propter quod Beatus Apoftolus,
non ſolum bona opera hominum , ſed
etiam bonam uoluntatem Deum in no
bis operari teſtatur, dicens: Deuseste. Phil.ze
nim qui operaturin vobis & velle & per.
facere pro bonavoluntate. Hoc eſt quod
ſolicitudinem fidelibus humilitatem
qúe commendans , permiſit dicens : Ibid
Cum timore & tremore veftramſalutem
operamini. Ec ibi adiecit: Deus este.
nim qui operaturin nobis do velle &per
ficere pro bona voluntate . Vt ad eum
quoque ueniamus , currimus : & ideo
currimus,quia currere uolumus.Sed ne
vel uoluntatē uelipfum curſum aſsignę
mus
5 5.6 DB CONVBRSIONE,
mus uiribus noſtris,idem nos informat
Rom ,9. Apoſtolus,dicens:Non volētis , negcur .
rentis,fed miſerentis eftDei.
Superbia is Quocirca,ut inhis bonis quæ à Deo
gitur eft des
teftabilis. accepiſti,permaneas & proficias,ut nec
inuia remaneas,nec retrô redeas, nec in
dextram ſiniſtramúe diuertas,quicquid
habes bonæ uoluntatis uel bonæ ope.
rationis Deo aſsigna qui dedit: & i.
pſum humiliter roga,ut & conferuet &
augeat qd donauit.Nihiltibi bonitan.
quam tuum aſsignes , ne non accipias,
quod accipere poteras,& quod accepe.
ras,perdas. Deteſtabilis eft enim cordis
humani ſuperbia qua facit homo,quod
Deus in hominibus damnat:ſed illa de
teſtabilior,qua ſibi tribuit homo, quod
Deus hominibus donat . Tanto enim
deterioris tenetur iſte ſuperbiæ reus,
quáto in melioribusdonisexiſtitingra
tus. Damnabilis eſt, qui ſubſtantiaſe.
culi malè utitur , ſed damnabilior, qui
{piritalibus donis ſuperbus effertur.
Humilitasa- Creſcat igitur in tehumilitas animi,
mimi eftfubs quæ uera eſt & integra ſublimitasChri
ftiani,
AD THEODOR . EPIST. VI. 557
ftiani , & tanto magis in te cognoſce limitas Chri
Dei gratia creſcere, quâtomagis tibihu ftiani.
militatê cordis uideris abundare. Quã
ut ſemper habeas,in qua ut ſemper pro
ficias, cūtimore& tremore tuã ſalutem
operare. Nec lectiodeſit operib.bonis,
nec bona opera deſint ftudio lectionis.
Bona coram Deo & hominib. prouide.
In Scripturis ſanctis ftudia tui cordis im
pende.Etibi ſi fueris, quiſis, quiq debe
as eſſe cognoſce.Adhasſi humilis & mi
tis acceſſeris,ibi pfectò inuenies,& pre
uenientē gratiâ , qua poteſt eliſusſurge
re , & comitantē,quauiâ recti queatiti
neris currere,& ſubſequentē,qua ualeat
adregni cæleſtis beatitudinē puenire.
Sanctam multum in Chriſto uene
rabilem matrê ueftram , quętuo ſpirita
li ſtudio Chriſtiana fide, & ueremater
na charitate concordat,fed & uenerabi.
lem ſororem tibi iam in Chriſto coniu
gem tuã, obſecro,ſalutaredigneris.In
leparabilis Trinitas protectioneuos uir
tutis ſuæ cuſtodiat, quod opto ,Domi
ne illuſtris fili.
BEA
S5B DE POEN. ET RETRIBVT. FVTV.
BEATI FULGENTII
DE RECTA POENIS
TENTIA , ET FVTVRA
retributione,
ADVENANTIAM
EPISTOLA VII.
Dominc illuſtri og meritò venerabili, filie
Venantie , Fulgentius feruorum Christi
famulus,in Domino falutemi
Venantiam Icut uera lux nullatenus ob:
tanquam at : ſcuratur, ita nunquam ueri
boréex fru : tas eternamentitur. Lux au
& ibusſibico tem & ueritas Deus eſt , de
gnitam. quo ſcriptum eſt : Erat lux
loan, 1 .
vera ; quæ illuminat omnem hominem ve
nientem in hunc mundum . Ipſa quoque
loan. s. lux & ueritasdicit : Ego fum lux mundi.
loan. 14. Et rurſusde ſe ait:Ego fum via,veritas ,
vita . Ipfius ergo doctrina monemur:
Matth.7. quia arborbona bonosfacit fructus, &
quia ex fructib.arbor agnoſcitur,in ipſo
te dominailluſtris & merico uenerabilis
filia,cũſis ignotaziam ſcio:in ipſo tibi,cũ
ſis tam procul conſtituta,congaudeo.
Per
AD VENANTIAM , EPIST. VII. 559
Per Epiſtolam ſiquidem clariſsimiFi
lij mei lunilli, propoſitum ſimul & ſtu
dium tuę Chriſtianitatis agnoui, qui mi
hi gratiam , quam tibi largitus eft Deus,
intantum ſignificari curauit,utin ſuis li
teris tuæ quoq ſalutationis mihi demo
ftraret indicium.Hocproculdubiò non
feciſſes, niſi Chriſtum tota punitatemē
tis in ſuis famulis dilexiſſesinec incogni
tum ſeruum tam benigne in Domino ſa
lutares, niſi Dominum pio cordegeſta
res.Gratiasilli , qui multiplicat gaudia
noſtrum de charitate fidelium . Ipſeeſt
charitas,quęcredentes perducit ad De
um : quia ipſa charitas eſt Deus. Vnde
Ioannes Apoſtolus dicit: Deus charitas 1.Ioan. 4:
eft, & quimanetin charitate, in Deo ma.
net, & Deus in illo manet .
Hecubi habitarecæperit,nõ permit. charitatis
tit dominari peccatũ , ſed cooperit mul- multiplexbo
num contra
citudinem peccatorā. Nec ſolū præſen peccatum
tia peccata facit uitari, quinetiã præteri
ta omnia relaxari. Hác ſuperbi cotuma
ces repudiãt, qui de peccatorű remiſ
ſione deſperant.Et no ſolum falutis ſuæ
curam
560 DE POEN. ET RETRIBVT. IVTY.
curā miſeranda cæcitate renfciunt, quin .
etiã fideles animas , ſi peruertere neque
unt, perturbare mortiferis ſermonibus
non quieſcunt.His etenim plerunq aut
peccatorũ immanitas, aut ætatis nequi
ter peractæ longquitas,ſpem ſalutis adi
mit, & ad deteriora perpetranda copel
lit:ita ut in talibus illa Sanctæ ſcripturæ
Prou. 18. ſententia compleatur : Peccator cùm in
profundum malorum venerit, contemnit.
Eruerè malorum profunditas necat , ſi
quos deſperatio indulgentiæ deteſtan
da cordis obduratione præiudicat.
De Deimis Quis enim nõ uideat,quam ſit impi
ſericordia um ,quamos ſacrilegūſi homini per pæ
requaquam nitentiam præteritorí malorã ad bona
deſperandú. cõuerſo, credatur cuiuſquã peccati dari
non poſſe remiſsio : Quid autem aliud
his uerbis agitur , niſi ut omnipotentis
medici manus,ſub humanæ ſalutis effe
Ctu, deſperationis uitio repellatur. Ipſe
Matth. 9. quippe medicus ait: Non indigent , qui
Marc.2. ſaniſunt,medico,fed qui malè habent. “ Si
Luco só pericus eſt medicus noſter, omnes po
teſt infirmitates fanare. Si miſericors eft
Deus
AD VENANTIAM , Epist. VII. 56 i
Deus nofter,uniuerſa poteft peccata di
mittere. Non eſt perfecta bonitas,à qua
non omnis malitia uincitur, necelt per
fectamedicina,cuimorbus aliquis incu
rabilis inuenitur . Scriptum uero tene
turin literis ſacris :fapientiam autem non Sap.7.
vincit malitia . Et omnipotentia medici
noſtri talibus in Pfalmo fermonibus in
timatur : Benedic anima mea Dominum , Pfal.103.
1 & omnia interiora mea nomen fanitume
ius. Benedic anima mea Dominum, & noli
obliuiſci omnes retributiones eius. Qui
propitius ſitomnibusiniquitatib. tuis, qui
ſanat omnes languores tuos , qui redimet
de interitu vitam tuam , qui ſatiat in bo
nis defiderium tuum , qui coronat tein mi
Jeratione & mifericordia ,renouabitur ſi
cutaquilaiuuentus tua . Quid rogo no
bisputemus remitti nõ polre,cum pro
pitius ſit Dominus omnibus iniquica
tibus noſtris : Aut quid in nobisafti
mamus ſanari nõ poile, cum Dominus
fanet omnes languores noſtros : Aut
quomodo fanaco & iuſtificato, indigen
tiæ aliquid relinquitur, cuius deſideriữ
Nn
562 DE POENIT. ET RETRIBVT. FVTV .
in nobis ſatiatur : Vel quatenus plena
remiſsionis beneficio potiri non credi
tur , cui etiam corona in miſeratione &
miſericordia condonatur :Nemo igitur
demedico deſperans, in infirmitate re
maneat , nemo miſericordiam Dei mi
norans,in iniquitatibus contabeſcat.A .
poſtolus clamat: QuiaChristuspro im .
Rom .. pysmortuusest . Ipfe itidem dicit : Quia
1. Tim... Christus Iefusvenit in huncmundum pec .
catores faluos facere.
Peccatats Sed forſican dicitur , illos peccatores
tiam poftba'poffefaluos fieri, qui poft peccata me
priſmú com rentur Baptiſmatis ablutione mundari,
remiſsibilia. deinceps autem , peccata , quæ uiderur
baptiſatusadmittere,irremiſsibilia per
manere . Nunquid non baptizatis lo
quebatur loānes Apoftolus,quibus di
2.loan , z. cebat: Filiolimei,hæc fcribo vobis , vt non
peccetis : Et ſiquis peccauerit , aduocatum
habemus apudPatrem Iefum Chriftum iu.
Quoduis ftum
ftris.
, & ipfe est exoratiopropeccatis no
peccatú re:
mittitur con Qualecung ſitergo peccatũ , à Deo
uerfo. quidem poteſt remitti conuerſo , ſed ille
fibi
AD . VENANTIAM, EPIST. VII. $ 63
ſibi remitti non ſinit, qui deſperando ,
contra ſe indulgentiæ oftium clauſerit.
Cæterum ueritas non mentitur,quæ di
xit:Querite & inuenietis,petite & accipie Matth.7.
tis,palfate & aperietur vobis : omnis enim
qui quærit,inueniet :quipetit , accipiet &
pulſanti aperietur. Vnde & Propheta
fanctiſsimus Eſaias , ad remiſsionēpec
catorum nullatenus deſperandam im
pios & iniquos hortatur,dicens: Quari
te Domini,dum inueniripotest , inuocate Efa.55.
eum ,dum propè est. Derelinquat ergo im .
pius viam ſuam , & vir iniquus cogitatio
nem fuam , & conuertatur adDominum :
quia multus est ad ignofcendum , Relin
quatergo impius uiam ſuam , qua pec
cat, relinquat iniquus cogitationē ſuā,
qua de peccatorum remiſsione deſpe.
rat,& fecundùm Prophetę dictum , con
uertaturad Dominum : quia multus eſt
adignofcendum . In hocmulto nihil de
eſt,in quo eſt omnipotés miſericordia,
& omnipotentia miſericors eſt. Tanta -
eft autem & benignitas omnipotentiæ
& omnipotentia benignitatis in Deo,
Nn 2 yt
564 DE POENIT. BT RETRIBVT. FVTV.
ut nihil fic quod nolic aut non poſsit re
laxare conuerſo .
Salubris Salubris autem conuerſio duplici ra.
cóucrſio tione conſiſtit,ſinec pænitentia ſperan
qua. tem ,nec fpes deſerat pænitētem :acper
hoc, fi ex toto corde quiſquam renun
» ciet peccato ſuo, & toto corde fpem po
nat remiſsionis in Deo.Etenimnõnun
quam aut ſpem pænitenci homini Dia.
bolus adimit, aut ſperanti pænitentiam
tollit. Vnum , dum onerat , comprimit:
alterum ,dumeleuat, dencit.
lude pænis ludas qui Chriſtum tradidit, peccati
tentiaſine ſui pænitentiam geſsit,ſed ſalutem per
Spe. didit: quia indulgentiam non ſperauit.
Deniq ficde illo Euangeliſta loquitur:
Matth. 27 . Tunc videns Iudas, qui eum tradidit quia
damnatus est,pænitětia ductus,retulittri
ginta argenteosprincipibusfacerdotumo
ſenioribus,dicens:Peccauitradensſangui.
nem iustum . Atilli dixerút: Quid ad nos?
tu videris. Etproiectis argēteis in templo,
feceßit, & abiens, laqueo ſe ſuſpendit . Di.
gnè quidem pænitentiâ geſsit: quia pec
cauit,tradensſanguinē iuſtum : ſed ideo
fibi
AD VENANTIAM , EPIST. VII. 505
ſibi fructum pænitētiædenegauit: quia
peccatum traditionis ſuæ ipſo , quem
tradidit, diluendum ſanguine non fpe
rauit,
Plerofqz ſub una fpe indulgentiæ in Aliorüfpes
peccatis Diabolus tenet , & compellit fine pæniten
eos Dei iuſtitiã non metuere , quos ina- tia.
niter ſuadet de Dei bonitate gaudere.
Tales dicunt fecundum Apoſtoli obiur
gationem: Faciamusmala,vt veniant bo Rom .3.
pa , quorum damnatio iusta est.
His indiciis euidenter agnoſcimus, Non igitur
inaniter hominem pænitere,fi dum poe pænitentia,
àſpe autem
nitentia geritur, indulgêtia deſperatur: hac ab illa
& fruſtra indulgentiam ſperari ſine pec
catorum pænitētia.Acperhoc,neclub Separanda.
ſpe remiſsionis debet aliquis peccare
fecurus,nec peccatorum ſuorum confi
derans multitudinem ,remanere cathe.
na deſperationis obſtrictus. Hortatur
enim nos Sçriptura ſancta, utpeccare
iam deſinamus, nec defperemus nobis
remittenda quæ fecimus. Dicit quippe:
Filipeccasti ,ne adijcias iterum , fed & de Eccli.21.
præteritis deprecare,vt tibi dimittantur.
Nn 3 Veran
$ 06 DE POENIT. ET RETRIBVT. FVTY.
Vtrang ſancta Scriptura pręmonuit, &
oſtēdit,quod nec inpeccato debeamus
remanere , nec de remiſsione cuiuslibet
iniquitatis ambigere.Cur enim iubetur,
ne adijciamus peccata peccatis, fi eft in
peccato manendum : Aut cui iubetur,
ut de præteritis deprecemur,ut nobis di
mittantur,fi ſunt aliqua, quæ deprecan
tibus dimitti nullatenus poffunt : An
forſitan temporum cuiquam prodeſſe
longæuitas ,utſicut peracto tricennali
ſpacio nullus ſinitur legibus humanis
ablaca repetere,fic legibusdiuinis , poſt
1
REVERENDÆ MA.
TRIAC DOMIN £ , NCHA
RITATI PIRCKHEIMERI A B BA
tiſſa virginum ſancta Clara, Norinberge,
Domina ſuaomnihonorificentia
pracolenda , loannes
Cochlaus.
V M peftis Francofortianame hic ſpe diu :
tius diftineret , Mater obferuandiſsima, ne
illuc,ubi reſidere debeo, irem , allatus eſt ad
fratremtuum (quo noneft hic alius, uelfas
ma notior, vel omniuga literarum erudis
tione clarior)codexquidam peruetuftus, Longobardicis o
inſuetis,atq adeò incognicis huic ſeculoliteris,perfcriprusy
Oo in
380 EPISTOLA
in quo continebantur operaBeati Fulgentij, Theologi prie
decunq Suſpiciendi,nonfolum honoreantiquitatis,veruns
etiamobertate doctrina, elegantia ſtylio copia dicendi.
Continuò igiturperſuaſit Germanus illetuus oKobergero
noftro,Bibliopola inquam famatiſsimo,or Calchographic
impenſas miniſtraret ,o mihi antiquofuo clientulo or codis
čem ,dum hic eſſem ,exfcribere. Fuit ismihilabor haudqua:
quam facilis,nonſolum quòd oculimihiſine alioqui hebes
tiores,languidioresø ,quam orfacilè percurrant ſcriptárea
tuftiora ,ſitu blattisở ſqualentia,verumetiam ,quodtotum
volumen adeo in folitis ſcriptum erat characteribus,ot ne:
ceſefuerit,mevelutà nouoAlphabetariumfratri tuo licea
ras quafdam præmonſtrante ) fieri. Vlera hancmoleſtiami
ſuberant difficultates nonpaucæ . Erat enim opus admodú
informe,nonſententiæ punétis,non verbaſpacijs, nontitulis
libri erant diſtincti, fed perpetua quadam tectura ,feu dda
ſtum aliquodmare,defertumúe campeſtre,obi neſcitignos
tus,autquouſąpergat,aut quo retrocedat. Eo tadiotorú
per ſcribendum fuit opus:nonenim poteram inſolitam eiuſ:
modi Scriptura citò relegere,otſenſum Authoris velut fíós
pumcertum intenderem . Itaq; liceteſſemperquam cupidus
intelligendiſingulorum librorum argumenta, nihil tamen
cómodèconſequipotui, donec omnia perſcripfiffem ,ot mea
deinceps fcripturam ,otpotenotiorem mihi oculis & meis ma
gis peruiam ,cito perfpicerem , quidfibi velit author intellea
&turus. Veruntamen non ftatim ,na to tranſcribendi fine,02
mniseft laborfinitus. Erantadhucfeefrontibustitulorum
libri.contextusverborumfinepunétisflaccidio indiſtincti,
fineannotationibus Scripturarú loca, margines nudi; oid
genus
1
COCHLÆ I. 587
genus defe&tusplurimi,quibusad implendis, frequenter fuit
totum opus reuoluendum . Supraomnes verò moleſtiasfuie
inquifutio locorum , quibus frequentiſsimè ( queillius ta
rai copia , ingeniją vis) pſuseft author . Nam eo tempore
ita erat Sacra fcriptura omnibus Theologiæ ftudiofis nota,
bt inter allegandum non foret opus neque Authorisneque
libri,multo minuscapitisnomine.Satis tum erat dixiffe,ſeri
ptum eft,autdicit Scriptura , ſeu propheta. Quemadmo.
dum anteavſque abinitio Chriftianæ doétrinæ obferude
cum fuerat,primum à Saluatore ipſou Apoſtoliseius : des
inde à patribus, quotquot Sacris literisoperam dederant,
antequam Barbarorum immanitate temporum iniuria 0 .
mnis reéta interiret eruditio . At noſtris téporibus adeò nes
glectuifuerútlicera diuina,dınófatisfıtıſınotusfieridebeat
locus quifpiam allegatus,nomen velAuthoris, vel libri,cae
pitisúeindicaſſe, niſi o certa capituliporcio , peralphaberi
literas diftributa, demonſtretur. Laboriofum itaque fuit,tot
allegata perquirere,fuisų libris o capitulis reddere, lites
ris demum certis ,velut digitis oftendere. Accedebat alia
quoquedifficultas, quòd authoralia, quam nos, eſus eſtins
terpretatione Latina,denon rarò mihi opus fuerit,non tam
perba quàm fenfum allegatum perquirere. Volui tamen De
nus torimportunitatesperferre, vi omnibus per Calcogras
phiamfacilis oabſoluta communicetur tantile&tio Autho .
ris,qui ante milleiã annos tampræclarè literas Sacrasedos
çuir. Ideo o amplioribus in marginibus breues extraxiſens
tentjarum ſummas,piretper tranſennam inſpicienti peruia
fitmensAuthoris. In titulis item librorum argumenta.com
prehendi , fingulos4 ſuis præfixi libris, atque vniuerſos in
00 3 primam
EPISTOLA
582
primam congreſsi paginamotinpromptu habeat leftorde
biſummam huius operis agnofcat abſque foliorum reuo .
Lutione. Nec verò lectori quippiam in Authore quarenti, os
pus foretſemper adcaput libri recurrere, fingulispaginis
O argumentum o- librum affixi. At vt opus auétiusficret,
multas hic bibliothecas, o publicaso priuatas ,locupletes
fanè ac neutiquamdulgares, diſcuſsi, exquibus, qua Ful:
gentij effent,huicoperi adiungerem. Nihil autem inueni
ofquam , niſi in curia diui Laurentij, vbi præpoſitus ( rt of
tàm vita,quàm docirina inſignisTheologus ) oftendit mehi
vnum Fulgentij ad Donatum libellum ,aliquotą eiusfets
mones in vetuſto volumine contentos . Sed eorumquatuor
iam antea tranſcripferam ex libro quodam , quem Abbas
Sancti Aegidij inquirenti mihi benignè comunicaucrai. In :
ueni iten tres libros Mythologiarum , vonum de abftrus
fis ſermonibus,qui itidem adſcribuntur Fulgentio. Quid
verò aliena ineſt illis materia magis grammaticæ quam
theologiæ conueniens, non libuit, præfertim ex fratris tui
conſilio , eos libros huic albo Theologico inferere. Acci:
peigitur, reuerenda mater,hanc meam , quantulacunque
eft, operam ,eo, quo tibi offertur , animo. Nempe vttuo
fub nomine ( quod doctiſsimis pleriſque iampridem celebre
efto venerabile ) bonis omnibuscommunicentur iam præs
clari Theologi ( qui totſeculislatuit) opera , tàm eloquen:
tia quàm eruditione referta. Adieciffem alicubifcholia,
niſi acceleratum fuiſſet, non ſolum ab impreſſore , fedá
meipſo: nam iter mihi nuncmaximè fuadent,nonfolum li:
tere amicorum , verumetiam peſtisipſa , quæillic placata
us e occipit, geludiuturnum ita
in his nunc regionibfæuir
ria
COCHLA . 5 83
vias explanauit, ut commodiſsimum fit nunc iter arripere.
Bene dale materdo&tiſsima, cum ſtudioſo virginumchoro .
Ex Norimberga ondecimo Calendas lanuarij. Anno falen
tis M. D , X I X.
BEATI FULGENTII
DE FIDE ORTHODOXA,
ET DIVERSI'S ERRORIBVS
hæreticorum ,
A D D ON Á T M:
LIB ER V N. V S.
Cui fortaſsis rectiùs inſcriberetur de
Trinitatis & Incarnationis myſterio.
Domino eximio e in Christi charitate plu
rimum deſiderabili filio Donato , Ful
gentius,feruorum Deifamulus,in Do.
mino ſalutem .
VLTIS benedico Domi- Laudabile
num , dilectiſsime fili, cuius in iuuene S.
gratia calis es ,ut cum ſisæta literarum
teiunior, nonquæ ſunt car- fudium.
nis,ſed quę ſunt ſpiritus, co
cupiſcas: & de fideiferuore ſuccēlus, il
la laudabiliter iam incipias meditari,
quibus non uoluptas carnem damna
Oo 4 biliter
$ 84 DE FIDE ORTHODOXA ,
biliter nutriat, fed agnita ueritas animų
fpiritaliter paſcat. Iplius enim factũin :
ſpirationeno dubito , ut cum ftudós in
ſiſtere ſoleas ſeculariumliterarum , diui
nis eloquñsaffectum impendas. Illud
utiq uolēs magis apprehendere nõun
de tumida eloquentia diſcitur,ſed unde
uitæ perennitas comparatur,
Commenda Quifquis enim fidem uerâ tenet, ui.
turftudium tampoſsidet :iustusenim ex fideviuit. Et
S.Theolos quiſquis in eiufdem fideimyfterio cupit
gie. inſtrui uitæ ſcientiam deſiderat adipiſci.
Abac.» In qua tamen quiſq creſcit, quanto ma
gis,quod uerũ& ſalutare eſt,diſcit.Hu
ius ſcientiæ qui tenuerit indubitanter i
nitium ,perueniet ad perfectum , & qui
nõfpreueritlac Apoſtolici ſermonis hu
militer accipere,ipſe merebitur ſolidi ci
bi perceptione gaudere . Siue autê quis
intra eccleſiam catholicam lacte nutria
tur,fiue cibo paſcatur, tamen a ſinuma
tris eccleſiæ no receſſerit,uitę particeps
permanebit :quia tenens fidei iuſtitiam ,
poſsidebit & uitam . Quam uitamnec
ille poſsidebit, qui permanet in infide.
litacę
AD DONAT. LIBBR VNVS. 585
litate,necillequi perſeuerat in crimine:
quoniam de illis eſſecouincitur, quiſe
cundùm Apoſtoli ſententiam uerã, am
bulantin vanitate fenfusfui,tenebris ob- Ephef.4.
fcuratum habentesintellectum , alienatià
via Derper ignorantia, quæ estin illis pro
ptercecitatem cordisipforum . Ipſa enim
cordis cæcitas, & quid credat, & quid
agat,ignorat,
Dicis itaq,à quibuſdam Arrianis de Donatus ab
Patre & Filio propofita queſtionem ,in Arrianis tão
qua Patrē maiorē , & minorē Filiâ affe. tatus.
rebant:teuero , propter diuinarű igno
rantiam literarum , quibusminusinftru
ctus es,non inueniffe,quid eisin defen
fionem ueræ fidei reſponderes.
Hocin teitaque primitus in nomine Quiveritas
Domini laudo q: uia fi tibi non fuit tan- tem ore non
ta reſpõdendi facultas,permanfit tamē poffuntde:
fendere:cor
in corde tuo ueritatis firma credulitas. de deuitent
Noenim omnes qui Chriſti participes errorem .
ſunt,etiam reſpondendo poffunt defen
ſare quod credunt, ſed etiam illa pars eft
profecto uictoriæ ,utquamdiu quis fer
mone non poteſt defendere veritatem ,
Oos fideli
586 DE FIDE ORTHODOXA,
fideli tamen corde deuiter errorem. Ex
pedit autem,ut ſaluberrima Petri Apo
ftoli uerba ſectemur,præcipientis , vt fi
1.Pet. 3 .
musparatiſemperadrefpondendum omni
poſcentinos rationem de fide& pe, quain
nobis est . Volens ergo ad reſpondendű
paratior inueniri,petis, ut noſtro inſtru
ctus ſermone, agnoſcas, quemadmodu
Hæreticis , fidem noſtram impugnare
uolencibus, diuinis ualeas armatus elo
quijs obuiare.
Trinitatis Proinde illud admoneo,principaliter
myfterium. teneas ſanctam Trinitatem :id eft, Patré
& Filium & Spiritum ſanctum , natura
liter uerum eflè Deum , ſummum , uerű,
& bonum ,uniusnaturæ,unius eſſentię,
unius omnipotentiæ , unius bonitatis,
unius æternitatis, unjus immenſitatis.
Aclic, cum unum Deum audis, Patrem
& Filium & Spiritum ſanctum ,unāna
turam ſummæ illius Trinitatis intellige.
Et cùm Trinitatem audis, Patrem & ti.
lium & Spiritû fanctum , tres perſonas
unius ſummę illius diuinitatis agnoſce.
Tres enim perſonæ ſunt, Pater & Filius
&
AD DONAT. LIBER VNVS . 5 87
& Spiritusſanctus, ideo Trinitas dici
tur. Sed una ſubſtantia eft Patris & Filn
& Spiritus ſancti, ideo ipſa Trinitas u.
nusDeus ueraciter à fidelib.prædicat.
Tres itaq perſonas efTe,Patrê & Filiữ Tresperſos
& Spiritum ſanctum , oftendunt ipſius næin Trinis
eloquia ueritatis. Vnde Saluator nofter tate.
loan.s.
ait: Non fum folus,ſed ego &quimifit me
Pater. De Spiritu ſancto quoc dicit : E- loan.14.
gorogabo Patrem & alium paracletum da
bit vobisfpiritum veritatis. Præcepitetiã
baptizari gentes,in nomine Patris & Fi
ln & Spiritusſancti. His itac huiuſmo.
di teſtimonijs oftéditur,Patrem & Filiữ
& Spiritum ſanctum , tres eſſe perſonas,
ſed non tres eſſe naturas.Vnde Trinitas
illa ſancta dignè creditur in perſonis.
Tres autem Deos dici , Patrem & Fi-Sedonus
lium & Spiritum ſanctum , non permit- Deus.
tit unitas naturalis.Et quia in una nacu.
ra Trinitatis,nulla potelteſſe diuerficas,
ideo in tribus perſonis manet inconfuſa
proprietas , & in unitate naturæ regnát
incommutabiliter ſubſtantialis æquali
tas.Ideo de Filio dicitur:Quică in forma
Dei
588 DE FIDE ORTHODOXA,
Philip.z. Dei eſſet, non rapinam arbitratus est effe
ſe æqualem Deo.Et quia nõ ſolum ſolưe.
bat ſabbatum ,ſed & Patrem ſuum di
cebatDeum ,æqualem ſe faciens Deo .
Ad hancæqualitatem naturæ uirtutisg
etiâ illudpertinet, quod ipſe Filius ait:
loan.s. Quia quæcung Pater facit , hac eadem
Et
Filiusfimiliter facit.ficut Pater fufcitat
moriuos et viuificat,fic & Filiusquos vult
viuificat. In illa Trinitatis natura,ſic to
tumunum eſt,ut nihil ibi pofsit fepara
ri uel diuidi:ſic totūæquale eſt, ut nihil
¡bi maius aut minus ualeat inueniri.
Teſtimonia Iftum nobis unum Deum,noui & ue
Scripturæ teris Teſtamenti ueridica demoſtrat Au
de vnitare thoritas . De hoc enim uno Deo Bea .
Dei.
Deut. 6. tus Moyſes dicit : Audi Ifraël,Dominus
Deus tuus , Deus vnus est , & Dominum
Deut.3 2. Deum tuum adorabis, & illiſoliferuies.Ec
ipſe DominusDeus de ſe: Videte quòd
ego ſum ſolus, & non est aliusDeuspreter
Pfal.18. me. Dehoc & Beatus Dauid dicit:Quis
Deus,præter Dominū, aut quis Deus, pre
ter Deum nostrum . Sanctus quoqlaco
bus Apoſtolus,iſtum unữ Deum præ .
dicans,
AD DONAT. LIBER VNVS. 5 89
dicans,ait:Tu credis: quia vnusest Deus, lac.2.
benè facis . Dæmones credunt, & contre
miſcunt.
Veruntamen non ignoramus iſta te. ſtimonia
Hereticites
ſtimonia, & fiquaſimilia in diuinis re hac depers
periuntur eloquñs, quibus unus & ſo ſona Parris
lus aſſeritur Deus, nõ ipſi ſanctæ Trini-'intelligunt.
tati , ſed unitantum perfonæ :id eſt, ſoli
Deo Patri,ab hereticis aſsignari.Proin
de illorü, quæ propoſuimus teſtimonia :
id eſt,illius, quo dicitur: Audi Ifraël, Do. Deus,6.
minus Deus tuus, Deus vnus est : & alte
rius ,quo legitur: Dominum Deum tuum Matth.4.
adorabis,& illi foliferuies :in quantum , i
pſo Domino Deo donante,poſſumus,
intelligentiam requiramus.
Primùm quippe nos teſtimoniã pô. Ratiocina
ſuiſſe meminimus illud , quod dicitur: Arriano
tur contra
s,
Audi Ifraël, Dominus Deustuus,Deus v ex dicio: Au
nus est.Hocitaqz ſic utrinq facemur eſſe di Ifraël,
firmiſsimum ,ut ab hoc teſtimonio nul- oc.
lus exiſtimet aliquatenus recedendum .
Proinde quoniam duos à fidelibus CÒ- Aut Pater
li , regula præcepti huius nulla rationeo Filiusva
permittit,aut Patrem &Filium credant musfuntDe
us, aut duo.
unum
590 DE FIDE ORTHODOXA ,
unum naturaliter Deum , ſi uolunt fine
huius tranſgreſsione mandaci unữ Deữ
ſiccolere, ut nec Patrem colant line Fi
lio ,nec Filium fine Patre. At quia Deus
Sin duo: vel maior & Deus minor , Deus unus elle
folus Pater non poſſunt,neceſſe eſt, ut aut Patréſo .
erit Domi:
nus , vel ſo: lum Dominum Deum ſuum dicant, &
lus Filius. Filium Dominū Deum ſuum omnimo
dis negent:autſolum Filium , Domina
Deum aſſerant,& à Dei Patris cultura
Atqui Parrë recedant. Sed Deum Patrem Domi
Dominum num Deum ſuum negare non poffunt,
fuum non quem uſque adeo Dominum Deumo
negant: mnium elle confirmant , ut etiam ei di.
uinitatem Filij tanquã minoris Dei in
uitæ ſeruitutis ſubiugare contendunt.
Filium però Filium uero,fi Dominum Deum fuum
ſi Dominum negare uoluerint, ipſius paternæ uocis
Deum ſuum teſtimonio protinus arguuntur. Per os
negarint. enim Prophetæ , ex perſona Dei Patris
1.Reclamat dicitur:Et domuiIudemiſerebor,et ſalua
authoritas bo eos in Domino Deo fuo. Ipſum Domi
Prophetica, num eſſe Deum noſtrum Euangelicæ
Oſe. 1. quoqueritatis commendat authoritas,
ubi beati Thomæ Apoſtoli cõfeſsio pra
uitati
AD DONAT. LIBER VNVS. 591
uitati hæreticæ prorſus contrà dicit , ex- Et Apoſtos
clamantis atque dicentis :Dominus meus lica.
& Deus meus. Ergo quando & Patrem loan,20.
Dominum fine dubio confitentur , &
Filium Dominum Deum fateri Pro
phetica atque Euangelica ueritate co
guntur, aut Patrem &Filium , perſona
rum proprietate ſeruata, unum Domi
num Deum naturaliter dicant, aut con
fitētes folum Patrem ſuum Dominum
Deum , conſequenter dicant Filium nec
Dominūſuấeſſenec Deữ . Quod cum 2.Chriſtia.
dixerint, nunquam ſe audebunt allere, nosſeeſſefi:
re Chriſtianos,cum utique Chriſtianus mul negant.
à Chriſto nomen accepit: Chriſtianus
autem nullatenus efle poſsit ,quiſquis
ipfum Chriftum Dominum Deum ſuữ Ergò Pater
effe non dixerit. Fateantur ergo Patrem o Filius D:
& Filium non duos Dominos Deos , nusſunt
fed unum Dominữ Deum ſuum , ſi uo. Deus..
luncueritatem tenere fidei,& noluntre
belles præceptis legalibus atque Euan- tra
Aliudcong
Arria ,
gelicis inueniri. nosexdiéto :
Sic enim poterunt &illius teſtimo Dominum
nij quo dictum eſt:Dominum Deum tui Deum tuú,
adora- oc
$ 92 DE FIDE ORTHODOXA ,
adorabis; & illi foli ſeruies: intellectum
pariter officium ſéruare. Neque enim
fas eſt, ſic adorare Deum Patrem , ut
Deum Filium non adores,cùm utip de
Pfal.97. ipſo Filio fcriptūſit in Deuteronomio:
Filiusquoq Letamini cæli cuni eo fimul, & adorent
adorandus, eum omnesangeliDei . De ipfo quoque
ideoq;rerus Beatus Dauid in Pſalmo dicit: Aiora
Deus eft. bunt eum omnes regesterre ;omnes gentes
Pfal.72. feruient ei. Quia li Filius ſecundum di
uinitatem unus Deus cum Patre nõ el.
Alioquin ſet, unius cumæ eo natur æ utiq non fuiſ
creature, us creaturali
ſet, & ſi natur alteri eſſet,
adorationë ne dubio eſſet . Si aût creatura eſſet,fer
o ſeruitutë uiéndum ei,ſanctarű Scripturará autho
deberiſeque ritas nõiuberet , ſed potius prohibereti
retur .
In primò enim decalogi mandato ſicut
unius Dei cultura ſeruitus manifeftif
ſimè præcipitur,ita omnicreaturæ ado.
ratio ac ſeruitus à fidelibus exhibenda,
Quodtaméuehemētiſsime'prohibetur: Ibi enim di.
Jeuerèpro- citur: Ego enimſum Dominus Deus tuus,
hibetur. qui eduxite de terra Aegypti, dedomo fer.
Exod.20. uitutis , non erunt tibi dijabfqueme.
Sed ſi hoc fimul à Patre & Filio dictum
acci
1
AD DONAT. LIBBR VNVS. 593
accipitur , unus Dominus Deus creda
tur Pater & Filius. Sed ſi hocaut Pater
ſine Filio aut ſine Patre creditur dixiſſe
Filius, neceſſe eſt, ut aut Pater Domi
nus negetur,aut Filius.De illo enim qui
dixit: Egofum DominusDeustuus,qui edu
xi te deterra Aegypti, de domoſeruitutis,
no erunt tibi dij abſqzme: de ipſo ſanctus
Moyſes ait : Audi Ifraël, Dominus Deus Deut. 6.
tuusDeusvnus est.Et quia ipſe Deus ſibi
ſoli præcipiens tantummodo ſeruien
dum, ſeq iubensà fidelibus adorandã ,
prorſus interdixit, ne quis auderet crea
turam adorare , creaturæ feruire,pro
pterea in fine illius primi præcepti,deo
mnibus quæ creauit ita loquitur. Non Exod.20.
adorabis ea necferuieseis : ego enim fum
Dominus Deustuus. Quod ucicß ſciens
Beatus Apoſtolus, iram Deireuelari P
nunciat,fuper omnē impietatem & iniuſti
tiam eorum ,qui commutauerunt veritaté
Dei in mendacium , & coluerunt & feruie- Rom . 1.
runt creatura potiusquàm creatori,quieſt
benedictus in fecula .Veritatem Deitene . "
CC
| re,eft unum Deum colere . Veritatein
Pp Dei
594 DE FIDE ORTHODOXA ,
Dei in mendacium conuertere ,eft crea
turæ ſeruire. Vera enim religio in unius
ViVeritas' conſtatueri Dei ſeruitio.Ipſananq ueri
unaitaunus tás unus eſt Deus,& ſicut excepta una
Deus, ueritate nõ eſt alia ueritas , ſic abſce uno
Deo uero nõ eſt alius uerus Deus. Ipſa
enim una uericas,eſtnaturaliter una ue.
ra diuinitas. Et ita non poſſent duo ueri
dö ueraciter dici , ficut ipſa una ueritas,
naturaliter non poteft diuidi.
S. Scriptura Sancta uerò ſcriptura, quæ nobis u
o Patre o num Dominum Deum ueraciter falu
Filium uerú britero commendat , ficut Patrem ue.
Deữ afferit. rum Deum ,fic & Filium uerumDeum ,
fidelibus cũctis inſinuar.DePatrequip
pe dicit beatus Paulus Apoſtolus Ther
ſalonicenſibus ſcribens : Conuerfi estis
1.Thef... adDomină ſimulachris ſeruireDeo
à , vi.
uod vero , expectare Filium eius de cælis,
quem fufcitauit àmortuisIefum , qui eri.
puit nos ab ira ventura . Hicleſus Chri
ſtus nõ ſic eſt Dei Patris Filio, ficus nos
firmus.Ille eſt enim pprius,nos redépti:
ille natus , nos facti: Illeuerus, nos ad
optiuisille autem,qui uerus eſt Filius,ip
fee
AD DONAT. LIBER VNVS. 593
ſe etiam uerus eſt Deus, non adoptione
generacus, ſed dePatre naturaliter na
tus. In quo uero Deo uerog Filio ideo
eſtuera diuinicas : quia naturalis eft illi
de Patre natiuitas.Propter quod eõue.
rum Patris Filiū , uerum Deum uitam
qúexternam ,beatus Ioannes in Epiſto 1.10an,ulici
la ſua profitetur: Scimus,quia Filius Dei
venit , & dedit nobis intellectum vt fcia
mus verum . Et ſcimus in uero Filio eius
Ieſu Chriſto,Hiceft uerus Deus, & uita
æterna .
Verum itaque Deum colere , uero . Veritaté Lei
que Deo ſeruire,non eſt utique uerita in menulaitis
rem Dei in mendacium commutare. Il computare,
leueritaté Dei comutat in mendacium quid.
qui Deo non uero exiſtimat ſeruiendữ .
Ille aūc Deữnon uerũ colit , & Deo non
uero ſeruit,qui creaturæ feruierit,creatu
ramo coluerit . Quia ubi Deus non ue
rus colicur ,& Deo nõ uero ſeruitur, ibi
Dei ueritas in mendaciữ commutatur.
Quoniam ergo , & Deum Patrem cölulitcó
Deum uerum , & Deum Filium De- tra Arria
um uerum , cæleftium eloquiorum
atteſt
nos.
Pp 2 a.
1
596 DE FIDE ORTHODOXA,
atteſtatione cognoſcimus:aut unum ue
rum Deum naturaliter Patrem & Filių
cum catholicis afferant:aut duos ueros
Deos à fe coli contra ueritatem fanctæ
fidei dicát: aut creaturæ cultores ſeipſos
profiteri non meruãt , ut ueritatem Dei
ſe in mendaciâ commutaſſe, ipſa rerum
manifeſtatione cognoſcant. Vna quip
peueritas,uniusueriDei,imò una ueri
tas,unus uerus Deus,non permittit fer
uitutem atque culturam ueri Dei , Deo
creaturæcé coniungi:uera quog religio
excepto uno uero Deo,nulli Deo finit
culturæ ac feruitutis obſequium à natu
ra Dei Patris , ſinedubio creata natura
eſt.Quid eſt autēcreata natura,niſi crea :
tura. Omnis porrò creatura , quoniam
opus eſt ueritatis, eſt quidēcreatura ue
ra,non tamen eft ueritas. Sola autem na
turaliter eſt ueritas , quæ naturaliter eſt
uera diuinitas . Illi ergo ueritatem Dei
non commutant in mendacium ,fed ue
ræ fidei tenent ſalutare myſterium , qui
nec folum Patrem nec ſolum Filium ,ſed
fimul Patrem & Filium ,unum Dominữ
Deum
AD DONAT. LIBER VNVS. 597
Deum ſuum , corde credunt ad iuſtitiā , Rom.1o.
& ore confitentur ad falutem . Quia no
folùm Pater Deus , fed etiã Filius Deus
naturaliter & uerax Des, ueritas , Deus
permanês cum Patre nacuraliter , unus
uerax,unus uerus,unaq ueritas. Quia
duos Deos credi uel dici , omnino pro
hibet una ueritas , quæ ſola uera eltdi
uinitas .
Proinde , fecundum diuinam naturâ Chriftus Pdo
tri æqualis,
non eſt minor Patre, ſedæqualis eſt Pa. ſecundum di
tri:quia Filius ita uerus Deus dicitur, ut uinitaté:cos
Pater Deus uerior non dicatur . In Deo dem minor
enimuero , nihil minus exiſtimari ſinit i- fecundú hus
pſa ueritatis agnitio . Permanet ita« in manitatem .
Patre & Filio naturaliter una ueræ diui
nitatis æqualitas, & unaincõmutabilis
ac ſempiterna maieſtas. Sic autem Fi.
lium Patriæqualem ueraciter dicimus,
ut etiam minorem ueraciter non nege
mus . Scimus enim Deum Filium natû
de natura Dei Patris,natum etiam dena
tura Virginis matris. Ac per hoc uerum
Deum ueritatem paternæ naturæ, uerű
Deum hominēde ueritatematernęſub
Pp 3 ſtantie,
598 DE FIDE ORTHODOXA ,
ftantiæ , quem diuinitatis æternitas ofte
ditſineinitia natum , & temporalis ſu
ſceptio carnis docet ſine dubio minora
tum . Aequalis eſt Filius Patri,& minor
eſt Filius Patre,æqualis uera diuinitate,
lohan.z. minoruera humanitate.Aequalis,quia
in principio erat Verbum , Verbum erat
apud Deum , & Deus erat Verbum : minor
autem ,quia Verbum caro factum est ,
Phil. 2 . habitauit in nobis. Aequalis , quia cùm
in forma Deieſſet ,non rapinam arbitra.
tus est effe fe æqualem Deo : minor au
tem ,quia ſemetipſum exinaniuit,formam
ſerui accipiens, Aequalis eſt Patri Filius:
ga de Domino natus eſt Dominus: mi
nor eſt autem Patre Filius:quia de ancil
la factus eſt feruus. Inde eſt quod dicit:
Pf.22. De ventre matris meæ , Deus meus es tu.
Et iterum : 0. Domine , ego feruustuus,
Pſ.116. & filiusancilla tue.Aequalis eft PatriFi.
lius : quia omnia per ipfum faéta funt,&
loan. z. fine ipſo factum estnihil. Minor eft au
tem Patre Filius: quia factusest ex mulie
Gal.4. re,fačtusſub lege. 'Etideo, ſicut ueraci.
ter Dei Filius Deo Patri coæternus a.
gnoſcitur
AD DONAT. LIBER VNVS. 59.9
gnoſcit ,ſicueracitermatre poſterior in
uenitur.Primam quippe natiuitatem Fi Duplex Chri
1n ,nullatenuspręceſsiteternitas Patris,fti natiuitas.
cuius tamen ſecundū natiuitatem præ
ceſsit temporalis natiuitas matris.In illa
quippe natura Dei Patris, quæ eſſenon
cæpit,deæterno Patre,coæternus eft Fi
lius,inenarrabiliter natus :in natura uir
ginis, quæ eſſecæpit ex têporali matre,
tēporaliter eſt idē Filius miſericorditer
generatus. In ea natura Dei Filius equa
lis eſt Patri, qua ante omnia coæternus
eft Patri : & in ea natura eſt Filius Patre
minor, in qua eſt & matre poſterior. In
ca naturaPatri æqualis eſt Filius,in qua
creator eſt angelorī : in ea natura Patre
minor eſt idē Filis,in qua ab initio crea.
turæ adoratur & laudatur ab Angelis ,
Apoftolica quippe authoritas,huius. Minoratia
minorationis no deſtitit demoſtrare my Chrifti.
ſteriũ,dicens:Eum aŭt,qui modico quàm
Angeli minoratus est, videmus Iefumpro. Heb.2.
pter paßionem mortis gloria & honore co
gonatum .Superiùs autem,cuius naturæ
ſithec aſsignanda minoratio,euidenter
Pp 4 often
600 DE FIDE ORTHODOXA ,
oſtenſum eſt, quádo illud teſtimonium
Prophetæ probatum eſt, in quo dicitur:
Pſal. 9. Domine quideft homo,quodmemoreseins,
aut filius hominis quoniam viſitas eum ?
Minoraſti eum paulòminus abangelis,
Chriſtusin Dei ergo Filius,ante ſuſceptionē car
forma Dei, nis,cùm in forma Dei effet, non rapinam
aqualis eft arbitratus eft,effe feæqualem Deo, quiain
Deo.
Phil.a. illa forma Dei Filius æqualis eft Patri.
Quia ſiminoreſſet, in eadem forma Dei
non eſſet. Sed in forma Dei Filium effe,
Apoſtolica dicit authoritas. Ideo ergo
æqualem Deo eſſe , nonilli rapina fue.
rat , ſed natura ,quæ in formaucri Dei
non niſi uerus eſſe potuit Deus.Et diui
næ formæ unitas,ipſa eſt diuinitatis hu
ius naturalis æqualitas.Vbi ergo formę
unitas in natura erat , æqualitas rapina
non erat.Naturalis autem diuinitatisę.
qualitas,quæ in forma Dei erat , auferri
Deo uero non poterat.
Idem igitur Indeeft , quod retinens ueritatem di
Chriſtus cuinitatis, Queritatem accipiens carnis,
Patre minor
♡ eidem &: unus idemo Dei & hominis filius , &
qualis. Patre factus eſtminor, & Patri perman
lic
AD DONAT. LIBER VNVS. 601
ſitæqualis. Ideo utrunq ueraciter ipſa
ueritas dixit :Et Pater maior me eft, & ego loan.14 .
& Pater vnum fumus.Verè ergo Deo Pa lodn.10.
tre minor eſt Chriſtus : quia naturaliter
ex patribus eſt ſecundum carnē. Etuerè
Deo Patrięqualis eſtChriſtus:quia na
turaliter eſt ſuper omnia Deus benedi
ctus in fecula . Proinde uera fides ,quæ
in unoeodemg Chriſto, utriuſq credit
& confitetur ſubſtantiæ ueritatem , unữ
eundēm Chriſtum Dei Filium , & ſecun
dùm ueritatem carnis factum , prædicat
minorem , & ſecundum ueritatem diui.
nitatis Patri Deo credit & confitetur ę
qualem.Sicueraciter unum Deum cum
PatreFiliū ,uera fides adorat,quæ ſicu.
ni Deo nouit à creaturis omnibus fer
uiendum , ut nouerit creaturæ non de
bere ſeruitutis obſequium .
Inde eſt , quod etiam Spiritum ſan- Spiritus S.
ctum creatorem uera fides aſſerit, non quog uerus
creaturam. Quomodo enim creator effe eftDeus.
?.quia credo
negetur, à quo firmata cælorum uirtus tor.
oſtenditur,dicente Dauid: Verbo Domi. Pf. 33 .
funt , & Spiritu oris eius
ni cæli firmati
Pp 5 omnis
602 DE FIDE ORTHODOXA
ibid. 104. omnis virtus eorum . Et alio loco: Emit
tefpiritum tuum & creabuntur. Creator
quippe eſt omnium rerum , qui factor
eftomnium . De quo Beatus lob dicit:
lob.26. Spiritus diuinus,qui fecit me. Spiritus er
3. quia im : go ſanctus, ſicut omnia creauit,fic om
menfus.
nia replet immenſus. Et quia omnia re
plet,naturaliter eft uerus Deus. Scriptâ
Sap. 1 . eſt enim : Quia fpiritusDomini repleuitor.
bem terrarum .Nam & Beatus Dauid ,u
bią eſſe Spiritum Dei teſtatur, dicens,
P5.139. ipſe de eo :Quòibo à fpiritu tuo,aut à facie
3:quiatem, tua quò fugiam :Quomodo autē negant
plum eius ſu Arriani,Deum effe Spiritum ſanctum ,
mus. cùm ita fimus téplum Spiritusſancti,fi
cutſumus templum Patris & Filij. Apo.
1.Cor.3. ſtolus enim dicit:Neſcitis, qui templü Den
eftis ? & Spiritus Deihabitatin vobis ? Si.
quis autētemplum Dei violauerit, difper,
det illum Deus.Templum enim Deiſanctă
eft,quod eftis vos.Sicautem nos Apoſto.
lusaſſerit eſſe templī Dei, ut in eadem
epiſtola, nos dicatetiam Spiritus ſancti.
1.Cor.6, Dicit enim : Neſcitis,quia membra veſtra
templum funt,quiin vobishabitat, Spiri
AD DONAT. LIBER VNVS. 603
fusfancti,quěhabetisà Deo?Ecut ipſum
Spiritum ſanctum Deum eſſemonſtra
ret,cótinuò ſubiunxit:Glorificate dopor.
tate Deum in corporeveftro.
Aequalis eft ergo Patri &Filio Spiri- Concluſio
tus ſanctus::quia creator eſt omniü rerű ,de Spiritu
ficut Pater & Filius. Aequaliseſt Patri S.
& Filio Spiritus ſancts: 2qa replet mun
dũ,immélus ſicutPater & Filio.Aequa
lis eſt Patri & Filio Spiritus ſanctus:sqa
omniū fideliữ membra unữ templũ ha
bēt,ficut Pater & Filius. Quis aất nega
reaudeat,unam effe diuinitatem Patris
& Filij & Spiritusſancti , cum corpora
fidelium (quemembra ſunt Chriſti)ipſa
ſinttemplum Spiritus ſancti:
Trinitas eſt itaç unus ſolus creator Concluſio
omnium rerü Deus. Trinitaseſtunus ſo de Trinitate.
lus immēlus naturaliter Deus. Ad hui,
imaginé. Trinitatis homo factus agno.
ſciſ,in cuius nomine baptizatus, denuo
renouar.Baptizari aūt gētes in nomine
Patris &Filn & Spiritoſancti, Saluator
noſter edocuit, utſicutTrinitatis opere
initiữ cõditiõis açcepims, licin nomine
Trini
604 DE PIDE ORTHODOXA,
Trinitatis,diuinę adoptionis gratia frui
mereremur. Vnus eft ergo uerus Deus
Pater & Filius & Spiritus S. qui om
nipotētiſsima bonitate creat homines,
& gratuitamiſeratione iuſtificat pecca
tores.Præter huncunum Deum uerum
Deut.32. nullus eſt Deus,quia dum dicit: Videte,
quia ego fum Deus, & non est aliusprater
me: Docet nos & admonet , graue effe
peccatum , fiquis extra unum Deum a
lium credat . Alium ſine dubio credit,
quiſquis in Patre & Filio & Spiritu ſan
Ćto diuerſitatē diuinitatis exiſtimat, cũ
ille Deus qui ſolus habetueram diuini.
tatem , colendi alterius Dei nullatenus
tribuatfacultatem :nec Sacramento re
demptionis ſit aliquatenus nominan.
dus, quiſquis ab unius ueri Dei natura
inuenitur extraneus. Myſterium autem
redēptionis humanæ nulla ratione per
ficitur, ſi in baptiſmo uel Filij uel Spiri
tus ſancti uocabulum ſubtrahitur.
Proinde quoniam epiſtolaris modus
ſermonem noſtrę diſputationis nõ per.
mittit extendi, dilectionis tuæ primor
dia,
AD Donat. LIBER VNVS . 605
dia , non ſunt lectionis prolixitate fati
ganda,ſed breuitate potius excitāda : ut
dum breueopusdelectabiliterlegis,ad
prolixã lectione ardentius infãmeris.
Pauca quæ dicturus fum , intente lege,
prudēter intellige,& indubitantertene,
ex quib.ualeasin aſſertione à falſis uera
diſcernere, & Chriſtianam fidem , ipſius
illuminatoris noſtri iuuamine retinere.
Vnus Deus eſt ſancta Trinitas,Pater Retta fides.
: & Filius & Spiritus ſanctus. Vna eſt Pa .
tris & Fili & Spiritusſancti natura , ſed
이 non unaperſona.
Proinde, ut rerēta ueritate, poſsis re- Sabelliano:
fellere,uel certè reſpuere falſitaté ,fi quē rum o Ars
uideris, ita Patris & Filä & Spiritus fan rianorú hæs
cti unã confiteri naturā, ut uelitunã afſe reſes.
Erere perſonā , noli Chriſtianű catholicũ
putare,ſed hereticum Sabellianūagno
Ice.Si quem uero audieris, ita tres perſo
nas , Patris & Filn & Spiritus fancti di
cere , ut uelit tres naturas iſtarũ triïper
ſonarī aſſerere,Arrianum hæreticũline
dubitationeintellige.Verű eſt enim qď
Sabelliani de natura Patris & Filn & .
Spiritus
80 DE FIDE ORTHODOXA,
Spiritusſancticredűt, ſed falſum eſt, qd
tres perſonas eſſe non credunt. Verum
eſt etiam , quod Arriani tres perſonas
Patris & Filn &Spiritus ſancti dicũr,fed
falſum eſt, quod iftarũ trium perſonarú
tres naturas perſuadere contendűt. Per
uerſè itaque Arriani naturam Trinitatis
diuidunt , perſonas Sabelliani confun
dunt.Cum ita ſit una natura Patris & fi
ln & Spiritus ſancti, utnõ una perſona:
quia alia eſt perſona Patris,alia Filí,alia
Spiritus ſancti.
Macedonia . Siquem uero uideris,Patris quidé &
mövrü error.Filijunam conficere naturam , fed Spiri
tus fancti alteram prçdicare ſubſtātiam ,
utęqualē quidem dicatPatri Filium , &
ſolum minorē aſſerat Spiritum ſanctű,
iſte no tenet catholicę fideiueritaté ,ſed
Macedonianæ perfidiæ ſectatur errorē.
Proinde quia non eſt catholicus Chri
ſtianus , ſed Macedonianus hæreticus
eſt,ab omnibus eſt fidelibus reſpuēdus.
Chriftus ues Nunc pauca de myſterio dominica
rus Deus o incarnationis aduerte. Chriſtus enim
Homo, Dei Filius,qui ſeipſum ueritatem profia
tetur,
AD DONAT. LIBER VNVS , 607
tetur, ſicut uerus eſt Deus , ſicuerus eſt
homo. In quo, ſicur eſt plenitudo diui:
næ naturæ , ita eft & plenitudo humanæ
ſubſtantiæ . Ineft enim illi naturalis ueri
tas diuinitatis , naturalis ueritas animæ
rationalis, & naturalis ueritas carnis.Ac
per hoc naturalis diuinitas communis
eft illi cũPatre : naturalis uero humani
tas comunis eft illi cum uirgine matre.
Si quis ergo ſicin Chriſto ueram diui Manichæos
nitatê predicat, ut eius ueram carnēne- rum hares
gare cotendat, nõ eſt Chriſtianus catho fis.
licus,ſed hæreticus Manichæus : cũ ipſe
Chriſtus diſcipulis dubitãtibus diceret:
Palpate & vidite, quiafpiritus carnem & Luc.248
offa non habet,ficutmevidetishabere.
Rurſum , ſiquis in Chriſto ſicuerita- Phociniano
tem prædicat animæ & carnis , ut ueri- rum error.
tatem in eo nolit accipere deitatis:id eſt,
qui ſic dicit Chriſtum hominem ,ucDe.
um neget , non eſt Chriſtianus catholi
cus,ſed Phocinianus hæreticus. Chri
ſtus enim quemadmodum ſecundum
ueram diuinitatem Deus creator eſt ho
minum :ita ſecīdum uerā carné media
tor
608 DE FIDE ORTHODOXA,
tor eft Dei & hominum.Mediator enim
1
nullatenus effet,ſi uel cum Patre diuini
tatis naturam, uel cum hominibus com
munēcarnis & animæ ſubſtantiam non
haberet.Et crucifixus eft ex infirmitate,
& uiuit ex uirtute Dei.
Concluſio. Hæc tibi,Chariſsimefili, pro tuo ſan
cto deſiderio & dilectionetranſmiſi ,ex
quibustibi quidē prębeatur inſtructio
nis guſtus, & exhocguſtu creſcat in te
prolixioris lectionis affectus , uttanto
magis poſsis Deo adiuuanteproficere,
quanto ſtudioſius cæperis ſanctorum
patrű relicta requirere,inuenta frequen
tiùs atos attentiùs recenſere. Vnde tibi,
Deo adiuuante , gratia ſcientiæ plenio
ris accedat, qua poſsis no ſolùm ueram
retinere fidem , uerumetiam hæreticorí
mortiferam conuincere falſitatem , cre .
dens, & firmiter retinēs, unam naturam
& tres perſonas in Trinitate Deo , & u
am perſonam duas naturas in uni
genito Dei Filio, Domino no
noſtro lefu Chri
ſto .
SER
609
SERMONES
Beati Fulgentij
QVINQVE:
1
OVOR VM
Primus est de diſpenſatoribus Do
mini.
11.de duplici natiuitate Chrifti: v
naæterna ex Patre : altera temporali
ex Virgine.
III.Delaudibus Marie ex partu
Saluatoris .
IIII. De Sancto Stephano Proto
martyre, vbi& deconuerfionePauli
quædam .
V. De Epiphania, vbi & de inno
centum necedo muneribus Magorum
nonnulla .
Qq SER :
610 SERMO BEATI FULGENTII
SERMO BEATI FUL
GENTUT, DE DISPEN.
SATORIBVS DOMINI.
<
640 SERMO BEATI FULGENTII
uelatus,iſteaſcédit, fanguinelaureatus.
Aſcendit iſte lapidantibusludæis: quia
Lukshme ille deſcendic,lætantibus angelis: Gloria
in excelſis Deo,heriſancti angeli exultan
tes cantauerunt: hodie Stephanum læ.
tantes,in ſuũ conſortiùſuſceperűt. He
ri Dominus exiuit deutero uirginis :ho
die miles egreſſus eſt de ergaſtulo car.
nis . Heri Chriſtus pro nobispannis eft
inuolutus:hodie Stephanus ftola eſt ab
eo immortalitatis indutus. Heri præſe
pis anguſtiaChriſtű portauit infantemi
hodie immēſitas coeli ſuſcepit Stephia .
num triumphantē.Solus Dominus de
... ſcédit,ut multos eleuaret: humiliauit ſe
rex noſter,ut ſuos milices exaltaret.Qui
enim corpori ſuo uirginis preparauitin
terũ , ipſe martyri ſuo aperire dignatus
eft cælī . Dominus Chriſtus anguſtias
intrare non dedignatus eſt uteri,utani
mã Stephani latitudo ſuſciperet cæli.
Śléphápis Neceſſariū tamē nobis eſt,fratres cha
imtübtuso tiſsimi;agnoſcere, quibus armis precin .
1 ctus Stephanus, ſæuitiam Iudæorūpo.
tuit ſuperare ; ut ita meruiffet fæliciter
trium
DE SANCTO STEPHANO. 641
triumphare.Nec enim paruipendenda
ſunt,talisuirtus,talis triüphus. Haud
3 ueró uilibus armis potuit præmuniri,
4 qui à multisnõ potuitſuperari. Inuictæ
nanc in eo enituit inſigneuirtutis, quæ
nec frequentium fæuitiam formidauit,
neclapidantium ictibus deuicta ſuccu
buit.Vlq adeò enim interfremētes per
manſic interritus, & inter lapidum fuit
cruciamenta ſecurus, ut incredulitatem
Iudæorü fidenter argueret, & benignus
pro lapidantibusexoraret.
Quod eft ergo tam magnum atæ in- Quibus ara
ſuperabile genus armorum, quo muni- mis fuerit
tus,fæuientes argueret, lapidantes nori munitus.
repercutiens , ſed patiens ſuperaret,inſu
per & occiſus,aulam coeleſtis regni ; ui
uus & coronatus intraret Proculdu
biòmunimine regio ſeptus, nullatenus
eft ab aduerfarijs leparatus. Quoniam
rex nofter, cum ſit altiſsimus, pro nò.
bis humilis uenir: fed inanis uenirenori Donatiuum
potuit. quodnam
Magnum quippe donaciuũ ſuis mi- lirChriſtus mis
ibusſuis
litibus acculis,quo eosnõſolum copio diffribuerit.
Ss fè dic
642 SERMO BEATI FULGENTI ?
ſè ditauit,ſed etiam ad certandum inuis
ctiſsime confortauit . Arculit nanque
donâ charitatis , quæ perducerethomi
nes ad cófortium Deitatis . Quod ergo
attulit,erogauit,nec ſibi aliquid minuit,,
fed mirabiliter & ſuorum pauperiem di
tauit, & indeficiêtibus theſauris plenus
ipſepermanſit.
charitatem Charitas ergo,quæ de cælo ad terras
pro armis depoſuit Chriſtum , ipſa Stephanum de
habuit Ste: terra eleuauit ad cælum. Charitas quæ
phanus. præceſsitin rege, ipſa ſubſequenter re.
fullitinmilite . O admiranda ubiq po
tentia Saluatoris. Oʻprædicanda inde.
ſinenter gratia redemptoris.Oftenditin
matre uirginitatis æternæ miraculum ,
demonſtrauit in martyre inuictæ chari
tatis indicium . Integritas quippe inte
merata permanlit in uirgine,dilectionis
uirtus inuicta perſeuerauit in martyre.
Etſicut in matre Domini no potuit uir
ginitas uiolari, licin martyrismente no
potuit Chriſti charitas tanto fæuientiâ
agmine ſuperari.Stephanus ergo ,utno
minis ſui coronam meruiſſet accipere,
cha
1
DE SANCTO STBPHANO. 643
charitatem pro armis habebat, & peri
pſam ubiq uincebat. Per charitatê Dei,
fæuientibus ludæis non ceſsit, per cha
$ ritatem proximi , pro lapidátibus inter
ceſsit.Per charitatem arguebat errantes
ut corrigerentur:per charitatem pro la
pidantibus orabat,ne punirentur.Cha
titatis uirture ſubnixus, uicit Saulű cru
deliter fæuientem , & quem habuit in ter
ra perſequutorem ,in cælo meruit habe.
re conſortē. Ipſa ſancta & indefeffa cha
ritas deſiderauitorādo acquirere , quos
nequiuit monendo conuertere.
Neq enim , fratres, exiſtimandus eſt Stephanus
Stephanus tuncinimicos dilexiſſe, cum inimicos die
pro eis oraret, & no dilexifle, cum eorû lexit,o cuim
incredulitatē arguêdo corriperet. Abſic pro eis orda
hoc ab anima martyris ad cæli palatiū coscorris
feſtinantis.Ipſa enim ſancta charicas fir puit.
mam ſeruauit in oratione patientiam ,
quæ rigidam tenuit in correctione cen
furā. Etideo in oratione audiri meruit
lenitas : quia ſine charitate non fuit in
correctione ſeueritas. Acper hoc, ſiue
orando ,ſiue corripiendo , charitaté bea
Ss 2 tus
SERMO BEATI FULGENTII
644
tus Stephanus reſeruauit: quia utrobic
ſalutem errantium cogitauit: & indicio
ſanctę orationis oſtēdit, increpationem
illam non fuiſfe odij,ſed amoris.
Hocaūt faciens,& preſentib.charita
Doctoris
Ecclefiaftis tem beatusmartyrexhibuit, & utile ni.
ciofficium mis exemplã poſteris reliquit. Demon
eft ocorri: ſtrauit enim gemină eccleliaftici diſpen
gere peccan facoris induſtriam ,ut ad corrigendũcu .
tes o proijs iuslibet peccantis errorem , & non deſit
ordre .
in ore correptio,& ad Deum pro eo ſup
plex effundatur oratio, ut qui malum fe
cit , per increpationē demalis operibus
confundatur , & per orationē apud De
um adiuuetur.Acfic ,ipſa charitas , & in
oreiuſtitiam fonet, ut errãcem corrigas
& in corde patientiam ſeruet, ut pro er
rante orationem puro affectu dilectio
nis effundat. Qui enim errantem non
corripuerit de negligentia iudicatur :
quiautem pro eo non orauerit , de per
nicie condeinnarur.
Nemo igit Quocirca fratres ,fi quando aliquis
correption
nib. offena pro animæ ſalute corripitur non aſper
datur. nanter accipiat monita charitatis , nec
præ
DE SANCTO STEPHANO . 045
præſentem triſtitiam ſuæ uoluntatis at
tendat, ſed conſideret quæ lucra utili
tatis acquirat.Idcirco enim arguitur, ut
à prauis operibuscorrigatur. Nec camē Autexiftig
met ideocha
cùm uidet correptionem aliqua uerbo, ritatemfris
rum auſteritateferuere ,exiſtimet chari
tatem in corde frigefcere.Sic enim uigi-sefcere.
let in ore correptio , ut in corde non dor
mitetoratio .Acphoc,in utroq peccan
ti,conſulte proſpicitur, ut dũhomo cor
reptus de peccato confunditur , & à ma
lis operibus ſepararetur,&per orationé
(Deo miſerāre)ſaluetur. Nam & fancta
Scriptura dicit: Quoniã quem diligit Do- Heb.1s.
minus, corripit . Flagellat autem omnem
filium quem recipit.
Chriſti ergo Charitate compulli, & Boni Stes
bonos hortamur , ut in bono permane. phanī :Mali
Paul imi
ant: & malos copellimus , ut amalo dif tanturum
.
cedant.Prefertim quoniain in iſtis duo.
bus ſanctis , geminum nobis monſtra
tur falutis indicium . Vifi quis bonus
eft, imitetur perſeuerãciam charitatis in
Stephano:qui autem malus eſt,ſectetur
exemplum cöuerfionis in Paulo.Et qui
Ss 3 bonus
640 SERMO BEATI FULGENTIL
bonus eſt, equitatem uſque ad finem te
neat: qui autem mulus eſt, quantotius à
ſua peruerſitate diſcedat .Nec bonūho.
minem præſumptio iuſtitiæ faciat negli
gentem,nec malum iniquitas faciat de
Iperantem , fed ille bonú fortiter teneat,
iſte malum celeriter deſerat . Bonus ti
meatnecadat,malus conetur ut ſurgat,
Quiſquis ergo malus eſt cũ Paulo pro
fternaturin malo, ut cum eo erigatur in
bono . Quoniam & ille ceciditmalus,
& ſurrexit bonus , Proſtratus eſt ini
quus,& erectus iuftus. Cecidit fæuiſsi
mus perſecutor, & furrexit ueridicus
prædicator.Cadens lumen corporis im
pius perdit, ſurgens autem lumen cor
dis iuſtificatus accepit,
Paulusnäc Coniấctus eſt itaqz Stephano, factus
cum Stepha ouis ex lupo. Et ecce nunc Paulus cum
no triums
Stephano lætatur,cum Stephano Chri
phat. fti claritate perfuitur , cum Stephano
exultat,cum Stephano regnat . Quò e
nim præceſsit Stephanus,trucidatus la
pidibus Pauli , illuc fequutus eſt Pau
Jus,adiutus orationib.Stephani.Quàm
wera
DE SANCTO STEPHANO. 047
uera uita,fratres mei,ubi non Paulus de
Stephani occiſione côfunditur,ſed Ste
phanus de Pauli confortio gratulatur:
quoniã charitas in utroq lætatur. Cha
ritas quippe in Stephano ſuperauit ſæ
uitiam ludæorum , charitatis in Paulo
cooperuit multitudinem peccatorum ,
charitas in utroo pariter regnữ meruit
poſsidere cælorum .
Charitas igitur eſt omniū fons & O- Exhortatia
rigo bonorum , munimen egregiữ, uia ad Charita
quæ ducit ad cælum . In charitate qui ten .
ambulat,necerrare poterit, nec timere.
Ipía dirigit, ipſa protegit, ipfa perducit.
Quocirca fratres, quoniam ſcalam cha
ticatis conſtituit Chriſtus, per quam ad
cælum omnis pofsit conſcendere Chri
ftianus , puram charitatem fortiter reti
nete,ipfamuobis inuicem exhibete , &
in ea proficiendo conſcendite , inſiſtite
operibus bonis , ut ad præmia æterna
peruenire poſsitis, adiuti gratia Sal
uatoris:Qui uiuit & regnat in
fecula feculorum ,
Amen.
$s 4 SER
648 SERMO BEATI FULGENTII
SERMOBEATI FVL .
G'ENTII, DE EP l.
PHANIĄ.
Beati Fulgentij
RVSPENSIS E.
PISCOPI:
Tt 3 ANA.
662
ANA GNOSTES
LECTORI S.
-N quintoTomo Orthodoxographorum ,qua ante as
I-logia
nos aliquot er Officina Henricpetrina,magno S. Theo
ſtudioſorum commodo ,prodierumi,catat interce
tera ſcriptum quoddam Petri Diaconi de Incarnatione u
Gratia Domini noftri lefu Chrifti, Româ ad EpiſcoposAs
fricæ tranſmisſum .Ad quod cum B. Pulgentiushoc fuo li
bro de codemargumento conſcripto reſponderit: placuit
Typographoin tui gratiam ,benigneLe&tor, P. Diacon: lis
bellum reſponſioni Fulgentij præfigere, o tanquam aučia:
riumquoddā nouæ huius editionis hocloco inferere. Quod
nifallor,tibi quod non diſplicebit. Vale.
ETRVS Diacapus uixit circa annum Chrifti
Pec CCCCLXXXVI, Valente Arriano principe ad
gubernacula Roinani Imperij fedente. Qui fuerit
non fatis conftat,fed qualis in doctrina fuerit ex hoclis
bello exiguo colligitur , çujus tamen alij Auguftioum ,
alij Falgentium faciunt auctorem . Illos refutant tempo
ra,quia quatuor in hoc libro ponunturConcilia , quos
rum duo ſunt poftmortein Auguſtini congregata : hos
ipſa ratio conuincit, quia ad ſe ipſe Fulgentius ſcribere
non potuit . Quod uerò Bertramus ex hoc uerba quça
dam citat Fulgentij noinine,id auctoritatis nihil habci.
Inuentus eft ante paucos annos in cænobio Pare
cendi,quod eft ſocietatis Præmontraten
fis,įn agro Lonauicníc,
D. PE,
003
D. PETRI DIACONI
ET ALIORVM QVI IN CAVSA
FIDEI A GRAECIS EX ORIENTE
Romam miſsi fuerunt, de Incarnatione &
Gratia Domini noftri Ieſu Chriſti, ſeu
de Gratia & libero arbitrio ad
Fulgencium & alios E
piſcopos Ą.
fricę,
ޤިތ LIBER . VNVS .
CAPVT I.
Quòdconfenfus Ecclefiarum in fide,fit
confirmatio
fidelium .
DOMINIS SANCTISS.ET CVM OMNI
Heneratione nominādis, Daciano,Fortu
nato, Albano,Orontio, Boëtho,Fulgétio,
lanuario , & ceteris Epifcopis , p in
Chriſti confeßione decoratis : exigui Pe
trus Diaconus, 'ohannes, Leontius , 10
hannes o ceteri fratres , in caufa fidei
Romam directi.
TILE & perneceſſarium ſan Proæmium
etisch Dei Eccleſijs ſpeciali.
ter credimus profuturum , ea
quæ de incarnatione & dil
To 4 penſatio
664 PET. DIACON. DE INCARNAT.
penſationediuina,nobiſcum uniuerfæ
fanctæ Eccleſiæ Orientalium contra hæ
reticos defendunt (qui prauis & iniquis
argumentis antiquam Ecclefiæ fidem
inquietare non ceſſant)Sanctitati ueſtrę
ſuggerere, atque de his conſenſum ue
ftræ Beatitudinis fuppliciterpomereri.
Quia nullo ſanctam glorioſamos con
fefsionem ueftram credimus diffentire:
præſertim cum uno ubique Spiritu ſan
&am Dei Eccleſiam uegetari, minime
dubitemus .
Non enim parua, imò potius magna
lætitia uniuerſi replebūtur Orientales,
ſi Sanctitatem ueſtram ſuis ,imò magis
catholicis nouerintin omnibus confen
tiredogmatibus.
Vnde ſuppliciter petimus &obſecra
mus Beatitudinem ueſtram , quatenus
diligenti examinatione, ea quæ inferiùs
continentur diſcutientes(utdecetueriſ
fimos & intrepidos Chriſti prædicato
res)ſcriptis fentētiam ueſtram nobis pa.
tefacere iubeatis: ut ſi Deo pręſtante ca.
tholicæ fidei conueniens, & Apoſtoli
cis
1
ET GRAT. DOM. N. Tesv CHRISTI. 665
cis traditionibus noſtra apuduos( ſicut
non diffidimus ) fuerit expoſitio com
probata, & facilètantorum uirorũ pro
batiſsimorum facerdotum authorita.
temuniti: iniquæ loquentium ora ob
ſtruere ualebimus, & in fide ſanctorum
patrum perſeuerantes,Deo qui nos ſan
ctimoni ſui cõfeſsione glorificauit,gra
tias referamus, Domini ſanctiſsimi &
Deo digniſsimi. Nuncea quæ ſequun
*
tur, diligentiùspetimus exploretis.
CA PVT II.
3 Quòdbeata Mariaproprièfit
Dei mater .
Eatam uerò uirginem Mariamno Maria orotó.
$ Bprop
propter dignitatem hominis illius, xG .
qui ex ipſa natus eft ( quem gratia
& nõnatura Deum quidam impie prę.
dicarenõ metuunt)ſed proprie,& fecun
dum ueritatem credimus theotocon : id
eft,Dei genitricem,eo quòd peperit ue
rè & propriè Deum uerbum incarna
tum ,& hominem factum , atq; effentia
liter ſiue naturaliter carni unitum .
Propterea etiam eſſentialem ſiuena- Vnio duarit
turalem factam naturarum unitionem naturari in
omnimodis confitemur, non ficut illi, Chriſtonatu
qui tanquam in Propheta,itain Chriſto ralis feu eso
Domini Verbum inoperaſſeconten- Sentialis.
dunt . Quos redarguit Beatus Grego- Gregor.Na.
rius Nazianzenus ad Clidoniâ dicens: Zanzen,
Si quis ficut in Propheta ſecundữ gra
tiam dicit inoperaſſe Domini uerbum , “
& non eſſentialiterfactam confiteturu . '¢
nitionem ,ſit uacuusmelioris in opera.rs
tionis,
608 Pet. DIACON. DE INCARNAT.
tionis, magis autem plenus ſit deterio
ris . Necficutilli quiſecundum illuſtra
tionem ,autdilectionem ,aut affectionē,
aut perſonalem , uel ſubſiſtentialem fiue
fecundum authoritatem ,aut potentiam
aut æqualitatem honoris , unitionē ten
tât aftruere naturarum .Quos paulò ſu
B. Cyrillus. periùs memoratus Beatus Cyrillus ana
thematizat , dicens contra Neftorium :
» Siquis in uno Chriſto diuidit ſubftane
» , tias poſt unitatem ſola ſocietate conne
,, ctens fecundùm dignitatem,& auctori
» , tatem ,aut potentiam , & non magis con
iunctionem quæ eſt ſecundum unitaté
naturalem,anathema fit.Deus enim uer
bum non nomineuacuo , non particula
ſui,fed natura Deus tantus, quantus
Pater eſt, æqualis per omnia Patri,præ .
ter hoc tātummodo quod ille Pacer eſt,
iſte Filius,naturæ ſehumanæ uniens,fa.
ctus eſt homo.
Paulus Sas Hinc etiam à ſanctis patribus aduna
tione ex diuinitate & humanitate Chri.
mofatenus
aur damnas ſtus Dominus nofter compoſitus præ.
BUS . dicatur. Quod nolens Paulus Samoſa.
tenus
ET GRAT. DOM. N. IBSV CHRISTI 669
tenus confiteri,damnatuseſt ab Antio
cheno Concilio ,Malchionepresbytero
eiuſdem Antiochenæ Eccleſiæ uiro per
omnia eruditiſsimo, & ab uniuerſis ſa
cerdotibus, qui cótra eundem Paulum
conuenerant,tunc electo, qui ſummum
diſputationis certamen àConcilio me
morato ſuſcipiens,ita eundem hæreticũ
inter cæteraredarguit dicens:Exſimpli ccMalchio
contra P.
cibus fit certè compoſitum ,ficut in Chris Samosas
ſto leſu , qui ex Deo uerbo & humano - ten .
corpore , quod eſt ex ſemine Dauid u.co
nus factus eſt,nequaquam ulcerius diui co
ſione aliqua,ſed unitate ſubſiſtens. Tu « CC
1
ET GRAT.DOM . N. IESV CHRISTI. 671
inoperationem humanam , & pro una «
ſubſtantia Domini noftri Ieſu Chriſti,
duas ſubſiſtentias, & duas perſonas, & " 6
pro ſancta & ineffabili Trinitate, qua- cc
ternitatem indecenter dogmatizantes so
& impie.
Rurſus Beatus Gregorius in ſermo. Regula B.
nedeFilio : Vno autem, inquit,capitu- " Gregory.
lomeo , ut altiora quidem aſcribas di. "
uinitati , & illi naturæ quæ paſsionibus “
& corpore probatur eſte ſuperior :hu. "co
miliora ueró côpoſito tribuas, qui pro. “
pter te ſemetipſum exinaniuit, & incar. "
natus eſt. Hinc ergo rectiſsimècredi. "
mus , quod plenus & perfectus Deus
uerbum eciam poft aſſumptam carnem,
nullum augmentum detrimentumque
pertulerit, imòunitione fua ineffabi
lem gloriam conculerit aſſum
ptæ naturæ .
CAPYT
23
67 2 Pet. DIACON . DE INCARNAT.
CA PVT IIII.
D. FVLGENTII R V.
SPENSIS EPISCOPI ET A.
LIORVM QVINDECIM EPISCOPO,
rum Africæ de Incarnatione & Gratia Do.
mini noftri Ieſu Chriſti : ſeu de gracia & li
bero arbitrio ;ad Petrum Diaconum
qui ex Oriente in cauſa fidei Ro.
mam miſsi ſunt,
LIBER VN V S.
C A P v T I.
Quòdrectain Deum fidesin hac vi.
ta ,ſalushominum est.
Dile&tißimis, vt in Christi fideatq; gratia plua
rimum amplectendis , fan&tis fratribus Petro
Diacono,lohanni,Leontio, alio lobāni, ca.
teris “; fratribus, quos vnà vobiſcum in cauſa fi
dei Romam directos literis intimastis : Dacid .
nus, Fortunatus, Boerhus, Victor, Scholafticus,
Vorontius,Vindicianus,Vi&tor, lanuarius, vi
xx Etorianus,
690 D. FYLG. DE INCARNAT.
& orianus, Porinus , Quod vult Deus , Fulgen .
tius,Fælix, lanuarius in Dominofalutem .
Eatus fraternoſter lohannes
Diaconus à ueſtra ſocietate
B directus, literas nobis quas
miſiſtis habuit, quibus recen
fitis , ueſtram ſimul alacres & fidem co
gnouimus & falutem ,imò in agnitione
fidei ueſtra nobis ſalus innotuit. Quçe.
nim uera in hac uita ſalus eſt hominum ,
nifi recta in Deum fides: quæ per chari.
tatem operatur,perquam nos gratia di
uina ſaluatos Apoſtolica teſtatur autho
Eph.s. ritas,dicens : Gratia falui facti eftis perfi
dem , & hoc non ex vobis. Dei enim donumi
est, non ex operibus, vtnequis extollatur.
Ec quia charitas , rectæ fidei debet iugi
ter adhærere,quæ ſtudio atque efficacia
bonorum operum cooperit multitudi.
nem peccatorű , ideo Doctor genciun
in fide & ueritate , ne quid ſibihumani
tumoris auderet arrogantia uendicare,
poſt commendationem fidei per quam
gratis falui facti ſumus , operum quo
quebonorum gratiam ; muneribus di.
uinæ
ET GRAT, DOM. N. IESV CHRISTI. 691
uinæ benignitatis aſsignans ſubſequen
ter adiunxit: Ipfius enim fumus factura, Eph.z.
creatiin Chrifto Iefu inoperibus bonis,que
præparauit Deus,vtin illisambulemus. In
eis nos Deo dirigente ambulare, ipſo Rom . ias
rerum gaudemus effectu . Solicitudi
ne quippe non pigri , & fpiritu feruen
tes,quo deuotionelaudabiliore Domi
no ſeruitis,eò charitasde corde puro , &
conſcientia bona, & fide non ficta nos
inftigat , pro fidei communione ple
niusagnofcēdaueſtri exili ſecreta per
quirere.
Quia igitur fermo Dei non eftalligaa 2.Tim.2.
.
tus; qui uiuus eft & efficax , idcirco nos
quoque ea quæ de incarnatione ac dir.
penſatione Domini noftri Ieſu Chriſti,
& degratia (quæ gratis indignis ita tri
buitur, ut ipſa in nobis & exordium &
profectumbonæ uoluntatis operetur)
canonicorum ſancta authoritate uolu .
minum , paternorum quoq dictorum
doctrina,atque inſtitutione percipimus
& tenemus,ueſtrę charitati reſcripto in
dice demöſtrauimus,cõfidentes in Do
Xx 2 mind
6 92 D. FYLG . DE INCARNAŤ .
mino (à quo & fides infunditur, ut cor
decredamus ad iuſtitiam , & fermo da
Rom.10. tur,utore côfiteamur ad ſalutem ) quod
noſtrum pariter & ſenſum gubernabic
& ftylum , utueſtræ interrogationi talis
reddatur noſtra reſponſio , in qua & de
incarnationeDominiea dicamus , quæ
noſtræ redemptionis continet ueritas,
& de gratia Dei ea loquamur , quæ no
bis ipla gratis infundit ſuperna maie
ſtas.
CA PVT I 1.
Quòd in Christo confiteri oporteat duas
naturas, & vnam perfonam , Deum ſcili
cet & hominem ,de Maria Virgine
pronostra ſaluteveraci
ter natum .
Repetitfen : Icitis itaque uos iuxta ſanctorum
tentiam P. Patrum traditionem , Dominum
Diaconi, de noftrum Ieſum Chriſtum in dua
pſona Chri bus naturis unitis & inconfuſis : ideſt,
fti,ex epiſto: diuinitatis & humanitatis in unaperſo
la eius.
na ſiue ſubſtancia confiteri. Vnde con
ſequenter beacam quoq Mariam pro
prie &ſecundum ueritatem , uos crede
reaíle
ET GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI. 693
re afferitis genitricem Dei,eo quod ſci
licet peperit uerè & proprie Deum uer
ܕܬ
bum incarnatum & hominem factum ,
atq eſſencialiter ſiuenacuraliter carnių.
nitum. Hæc ex epiſtolæ ueſtræ tenore
poſuiſſe ſufficiat.Ex his enim pēdentcę
tera , quæ de incarnatione Domini fer.
monis ueſtriprofeſsio comprehendit.
Si quis igitur in Domino noftro leſu Suam fentés
Chriſto ,autduasnaturas aut unã noluetiam priori
ritſiue dubitauerit credere ac prædicare Suétypor
perſonam : Velli quis noluerit confite-ſubnectie.
ri eundem Deum atque hominem : id
eſt, Verbum incarnatum ,deMaria Vir
gine, pro noſtra ſalute ueraciter natum ,
tantum à catholica fide deprehenditur
ac demonftratur extraneus, quantum ſa
cramento redemptionis humanæ refi.
ſticingratus.
12 Hocenim eft illud magnum pietatis
0 commendatum fidelibus cunctis ore a
poftolico ſacramêtum , quodmanifesta . 1.Tim.z.
72 tum est in çarne,iuſtificatum est in ſpiritu ,
apparuit angelis,prædicatum estgentibus,
çreditum est in hocmūdo, aſſumptum est
Xx 3 in
094 D. FYLG . DE INCARNAT:
in gloria. Quia ſcilicet Verbum quodin
Loan,1 .
principio erat, & apud Deum erat , &
Deus Verbum erat:id eft, Dei unigeni
tus Filius, Deig uirtus & fapientia , per
Verbíçüm quem & in quo facta ſunt omnia , &
in forma ſine quo factum eſt nihil: id eft,Deus u
Deieffet. nigenitus cum in forma Dei effet: ideft,
Philip.z. cùm æqualem per omnia genitori uni
tatem cum eo naturalis ellentiæ pofsi.
deret, & in ea natura quam ſempiternus
habet exPatre,hoc quod naturaliter Pa
ter eſt:id eft,Deus uerus ſummus incom
mutabilisce effet,nec alter à Patre Des,
ſed manente perſonali diſcretione,unus
naturaliter cūPatreDeus effet, nec mi
nor ſcilicet nec poſterior Patre , nec di
verſæ poteſtatis , nec alterius eſſentiæ:
( non enimrapinamarbitratus est effefee
qualem Deo ) tamen ſemetipfum exinani
uit formam feruiaccipiens: id eſt, in ſimi
Semetipfum
litudinehominum factus, idem habitu
exingniuit inuentus ut homo in quo nulla potuit
formă fere eſſe rapinæ arbitratio q: uia de ſubſtan
wiaccipicns. ția Patris ineffabili ac ſempiterna nati
uitate genita, naturalis equalitatis in eo
pering:
ET GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI 699
permanet plenitudo . Semetipſum igit
exinaniuit formam ſerui accipiés. In eo
quippe Deus homo efle naturaliter uo
luit, & Dominus omniñ rerum , feruile
naturā ſine amiſsione propriæ domina
tionis aſſumpſit, in quo ſerui formāmi.
ſericorditer exinanitus accepit,
Quam bene autein ſanctus Apofto- Exinanitio
ļus noui Teſtamenti, ſicut ipſe teſtatur Filij Dei
factus à Deo miniſter idoneus, ne quiſ quomodo
quam noſtrum exinanitum Dei Filium intelligena
da ,
audiens,amiſlam uel diminutam æqua
litatem paternæ formęin Deo unigeni
to noxia cagicatione cociperet, & obli
quos ſequesſerpētinæ deceptionis an
fractus,rectę fidei tramite no teneret,il
la exinanitione ſubmaris reſeruauit am
bagibus, quando ſubſequenter adiecit,
formā ſeruiaccipiés.Illa igitur exinanitio
unigeniti Dei , acceptio fuit formæ ſer .
ụilis, non amiſsio uel diminutio Deita.
çis. Diuina quippe nacura nec minui po
teſt aliquatenus nec augeri: quia incom
mutabilis manēs hochabet ſemper elſe,
3 qd'eft.Naſi Deus ille uerus
XX 4
& ſummus,
qui
696 D. FYLG. DE INCARNAT.
2.Cor.8. qui propter nos egenus factusest, cùm effet
diues, vt illiuspaupertatenos diuites eſe
mus, plenitudinem ſuam ( quod nefas
eſt ) exinanitus amitteret, aut aliquidmu
tabilitatis in illa formęſeruilis acceptio
ne ſentireț: non dixiſſet beatus Iohan
Iohan.1. nes Euangeliſta de Verbo incarnato:Et
vidimusgloriam eius,gloriam quaſivnige
niți à Patre,plenumgratia& veritatis.
l'erbumca: Verbum itaq caro factum , in uerita
ro factum te humana caro eſſe cæpit,fed in uerita
eſt. te diuina Verbum effe non deftitit.Etſu
fceptionis ac redemptionis humanę my
ſterium ideo efficaciter peregit redem
ptoris admiranda benignitas : quia nec
mutabilitatis , nec diminuționis unquã
receptrix eſſe potuit diuina maieſtas.
Verbum igitur Dei , idem Verbum
Deus , humanam carnem de carnema
tris accipiens , ſicutio formam ſerui ac
cepit, ut permanens in forma Dei æter
nus atqz inçõmutabilis Deus per unita .
tem perſonæ, in quam formam ſerui ac
cepit,fieri dignaretur ipſe,quod fecit. In
ſimilitudinent quippe hominū factus,
ha.
ET GRAT. DOM . N. Iesv CHRISTI. 697
habitu eſt inuêtus ut homo,& incomu.
1
tabilem habês de natura Patris per om
nia Deitarē , creari dignatus eſt nõ crea
tus, & fieri uoluitex muliere,non factus
à Patre,ſed genitus. Atq itaVerbum ca
ro factum est, ut eller vnús mediator Dei 1.Tim.2.
& hominum homo Chriſtus Ieſus,qui estſu
per omnia Deusbenedictus in ſecula,unus
& uerus Dei atque hominis Filius , u
nus idemg de Patre fine initio Deus
ſemper genitus:de matre uerò Deus fe
cundum carnê temporaliter conceptus
. & natus . Quam carnem non concept
accepit unigenitus Deus , ſed in ea eſt
Deus ipſe altiſsima humilicate conce.
ptus.Idē quippe Deus creatus eft in Vir
gine,& de Virgineſecundâ carnē,qui ſi
bi,de qua,& in qua creauerat genitricē.
CAPVT III.
QuòdVerbum non folùm in Virgineca. si Verbum
ro fa &tum est ,fed etiam ex non ex Vir :
Virgine, gine carnem
I autem Deus Verbum ſic in Virgi- aſſumpli sſet,
Shneeculscaro
dubio non de carne matris ide
no eſſet mes
fieret,ut ex ea nõ fieret, pro diator nos
eums ter
Xx 5 D f .
1
698 D. FULG. DE INCARNAF.
Deus haberet ſubſtātiam carnis , eſſetos
eius per Virginem tranſitus,atą ita nec
Mediatoris facramentum nobis profi
ceret ad ſalutem , nec humanæ diuinæ
plenam in ſe Chriſtus Dei Filius incon
fuſibiliter unirer ſubſtantiæ ueritatem .
Hoc ergo medicinaliter uſa eſt bonitas
diuina remedio, ut illeunigenitus Dei,
qui eſtin ſinu Patris , non folum inmu
liere, ſed etiam ex muliere fieret homo.
Quod indubitãter diuinis credere acą
iubemur oraculis .
In Virgine In ea quippe Deum hominem facta
Deushomo Propheta non tacuit,dicens:MaterSyon
factus. dicei homo,& homo factus est in ea , & ipfe
fundauiteam altißimus. Efaias quaque
Spiritu ſancto plenus, futuræ incarna
tionis Filij Dei ſic prænunciat facrae
Ff4.7. mentum : Ecce Virga in vtero concipiet,
&parietFilium , & vacabiturnomencius
Emanuel, quod interpretatur, nobiſcum
Deus. Quia ergo ille,quem in uteroVir
go concepit & peperit nobiſcum Deus
uocatur. Deusutiquein utero Virginis
conceptus natus cognoſcitur. In E
uan :
ET GRAT, DOM , N. IESV CHRISTI. 699
uangelio quoc dicitur de Maria: Inuen Matth.r.
ţa ešt invtero habensde Spiritu ſancto.E
tiam loſeph quem uirum Maria non ad
concubitum corruptelamos carnis , fed
ad teftimonium cuftodiamos ſacræ uir
ginitatis & caſtiſsimæ fæcunditatis ha
buit,angelico ſic admonetur oraculo : la
3 feph, fili Dauid ,netimeas accipere Marià
coniugem tuam . Quod enim in ea natum
est,de spirituſanctoest.
Exipfa quoqs factus cæleftibus de. Ex Virgine
Verbum ca
monſtratur eloquijs. Dicit enim Apo
ſtolus Galatis:Postquam autem venitple roGalfactum
.4.
.
1
ET GRAT. DOM. N. IESU CHRISTI. 749
12
CA PV T XV 11.
Quòd Chriſtus hominem liberet, non
inueniendo fidem ,fed
dando.
Iberauitautem non in quolibet ho. Deus iuftifica
mine fidem inueniendo , fed dãdo . cat fidem ina
** ?
Deus enim qui impium iuſtificat;ipfe in Spirando.
fideli fidem quæ per charitatem opera- Gal. s..
tur , gratia ſuæ bonæ uolütatis infpirat.
Vnde quod ad benè cogitandi atcinet
facultatem ,teſtatur Apoftolus: Quia no 2. Cor.3.
fumus idoneicogitarealiqd ex nobis, quaſi
ex nobis,ſed ſufficientianoftra ex Deo.Re.
uera enim fecundâ eiuſdem Apoftoli di
ctum : Deus quib. voluerit dat pænitentià 2.Tim.z.
es
adcognofcendăveritatem , vtrefipifcant à
Diabolilaqueis, àquo captiuitenenturad
r ipſiusvoluntatem.Vndè ille Apoftolorũ
D.Tu primus , & dignė Beatus ueritatis elo
quio nuncupatus,decredulicare,gentiữ
loquens: Deum , dixit,fidemunclaſſe cor. A &.15.
தி da eorum.Rurſus ait:eandem gratiam di.
winitus datam gentibus quamywis, ot
crederent, ubi gratuitum gratiæ donum
Apoſtoli
17:50 D. FULG ; DE INCARNAT .
Apoftoli & maiores natu in doctrina
fancti Spiritus agnouerunt,omnes u
nanimes uno orein Beati Petri ſenten
A &. 11, tiam ,tranfierunt,dicentes: Ergo & genti.
bus Deuspænitentiam ad vitam dedit:
nēpe cum ipſe Saluator noſter propria
+ uocis imperio humanam conuertit uo.
Marc.1. luntatem dicens : Pænitemini e credite
Euangelio.
Homo crede
Clarec tamen quia ut homo in Deum
re nópoteft, credere incipiat, àDeo accipit pæniten
pæniten-
tiæ donú acs tiam ad uită, ita utomnino
nili credere non
ceperit. poſsit, niſi pænitentiam dono Dei miſe
rantisacceperit. Quæ eft autē pæniten
tia hominis,niſimutatio uolütatis : De
us ergo qui homini pænitenciā dat,ipſe
mutat hominis uoluntatem .
Qualirer di Proinde fi quis dicit , meum eft uelle
Atum fit: credere : Deiautem gratiæ eſtadiuuare:
(
Meum eft mutet igitur dictorūordinem , imò non
uelle crede: mutet,ſed ſeruet, nec quod poſterius eft
re . Dei auté
gratia eft
in priore loco , nec quod eft prius in lo
adiuuart, co poſterioriconſtituat.Malè enim gia.
tiam Dei ſuæ uoluntati poſtponit, cum
iſta bona eſſe non poſsit, fi illa defueriti
Noni
ET GRAT. DOM ,N.JESU CHRISTI. 751
Non enim dicat méum eſſe uellecrede
re: Dei autem gratiæ eſt adiuuare . Sed
alice dicat,gratiæ Dei eſt adiuuare , ut fic me.
um uelle credere.Tunc enim uerè recte .
qúe ait eius hoc uelle , cùm enim gratia
præueniens cæperit adiuuare. Fides ë .
nim quæ per charitatem operatur,humi
lem facit eum , cui datur: quia charitas 1. Cor. 13:
non inflatur.
Adiutorio igitur ato munere gratiæ Fideso por
fibi fidem dari unuſquiſque non dubi. ritentia à
tet,nedum initium ſibi fidei nititur aſsi. Deo donane
gnare.Penitentiam quoq quam Deus tur .
ad uitam dat; fibi homo non ſanitate ua
lidus , ſed infirmicatë præiudicarus aſsi
*
gnet, cantics medicaminis beneficio ca
reat,cuius gratiam contumaxatą ingra
il tus oppugnat, cũ cordis humilitas diui
nis ſit eloquñs admonenda , ubi princi
palicer ipſa bona uoluntas , qua incipi
mus uelle credere,a Domino præparari
demonſtratur ac dirigi,Salomone dicê
te:Praparatur voluntasà Domino. Et Da Prouerb,zt
uid canit in Pſalmis:A Dominogreſſusho PJ.37,
minis dirigentur, & viã eiuscupiet nimis.
СА.
752 D. FvLG. DE ' INCARNAT.
CAPVT XV II 1.
1
ET GRAT. DOM . N. IESU CHRISTI. 757
berum:quia non gratuito miſerētis Dei
munere liberatum.HocApoſtolus eui.
denter inſinuat, dicens : Cùm enim ſeruiRom.6.
elletis peccati,liberi
fuistisiustitie. Serui
reigitur iuſtitiæ non poteſt, qui iuſticia
liber eſt:quia quãdiu eſt peccaci ſeruus,
non niſi ad feruiendum peccato reperi
tur idoneus.
Ab iſta ſeruitute peccati nemo liber Verè aucem
liberum red
efficicur,nifi qui liberatoris Chriſti gra
ditur gratia
tia liberatur,utſcilicet liberatus à ресса Seruatoris,
to,feruus fiat Deo . Hoc autem quem
admodum fiat, ipſe liberator nofter o.
ftendit: Si vos, inquiens , Filiusliberaue.lohan.8.
rit,verèliberi eritis . Ideo uas electionis
3 beneficium nobis gratiæliberatricis in
ſinuans,non ſolum liberos,ſed etiam li
beratos nos efle teftatur his uerbis : Não
Rom.6 .
autem liberati à peccato ,feruifacti Deo,
habetis fructum vestrum in fanctificatio.
nem : finem verò vitam æternam . Hæc
uerò libertas que non ex humano arbi
trio naſcitur,fed gratuita Dei miſeratio .
ne confertur , à bona uoluntate ſumit
exordium , & per fructum ſanctifica
BBb 3 tionis
758 D. FYLG. DE INCARNAT.
E
tionis in uita æterna plenum ſui ſortitur t
effectum .
In regenera Sed ficutin natiuitatecarnali,omnem
tionenemo, naſcentis hominis uolütatem præcedic
habet bană
voluntatem operis diuini formatio : licin ſpirituali
1
motu proa natiuitate ( qua ueterem hominem qui
prio, corrumpitur ſecundùm deſideria erro
ris,deponere incipimus, ut nouum qui
in iuſtitia & ſanctitate ueritatis creatus
eſtinduamus ) nemo poteft habere bo.
nam uoluntate motuproprio ,niſimens
ipfa : id eft, interior homo noſter refor
metur ex Deo. Ideo nos beatus Paulus
Ram , : 2.
præcipit no conformari huicſeculo, red
reformari in nouitate ſenſus noſtri.
Reformatio Cuius reformationis initium neno
noftri
nobis.
nó ex ftræ facultati aſsignare aliquatenus de
beremus,Dominusper Prophetam feie
pſum formatorem lucis oftendit, dicés:
Efaia45. Ego Dominus formanslucem ,& creanstes
nebras. Quod & beatus Apoſtolus ſua
2.Cor.4.
prædicatione confirmat, dicens: Deus
qui dixit de tenebris lucem fplendefcere,il.
luxit in cordibus nostris. Eidem luci, quá
iam formaưerat Deus, alio loco dicit:
Erati
ET GRAT. DOM , N. IESV CHRISTI. 759
Eratis enimaliquando tenebre, nuncau- Ephef.5.
tem luxin Domino. Quibuſdam uerò ex
dla lucis formationelaudabili, ad uicu.
perabilem tenebrarum informitaté re
laplis, affectum piæ mentis oſtendens,
ita loquitur: Filioli mei, quos iterum par. Gal.e.
formetur Christus in vobis.
turio , donec
Quomodo autem Chriſtus in ſuis for
mari poteſt, niſi quomodo in eis habi.
tare incipit:id eſt,perfidem :Quod bea
cusPaulus ita confirmat:In interiore,in- Epheſ.si
quiens,homine habitareChrist um per fi.
dem in cordibusnostris.Dum ergo refor
mamur,renouamur, & in eo quo reno.
yamur,uiuificamurç
CA PVT XXХ.
Quòd vita fanéta à fide fumitini.
tium .
Ita autê noſtra à fide lumit initiữ : Ran.1,
Fides Spirio
V dem
quia iustus exfide viuit. Quamfi
nõ ex uoluntatę noſtra naſci,
tus S.doa
num .
ſed per Spiritum ſanctum unicuig da
ri , beatus Paulus oſtendit,dicens: Ali
quidem datur per. fpiritum
fermoſapien.
die : alij autem fermo ſcientia fecundùm 1.Cor.13
B Bb 4 enn
760 D. FULG. DE INCARNAT.
eundem fpiritum ,alteri fides in eodem ſpie
ritu.Non ergo Spiritum ſanctâ: quia crę
dimus,ſed ut crederemus accepimus.
Eodem ſpis Forma enim præceſsit in carne Chri
ritu forma: fti, quã in noſtrafide fpiritualiter agno
tur Chriſtus ſcamus.Nam Chriſtus Filius Dei lecun
fecúd.im fi: dùm carnem de Spiritu ſancto conce
de in corde:
ptus & natus eſt :carnem autem illam,
quofecúdú
carnem in d. nec concipere Virgo poſſet aliquando
tero fuitçó:necparere, niſi eiuſdem carnis Spiritus
ceptus. ſanctus operaretur exortum . Sic ergo
in hominis corde nec concipi fides po.
terit nec augeri , niſi eam Spiritus fan
ctus effundat & nutriat, Ex eodem nan
que Spiritu renati ſumus ex quo natus
eſt Chriſtus. Eodem igitur ſpiritu Chri
ftus formatur ſecundùm fidem in corde
uniuſcuiuſqz credentis ,quo ſpiricu ſecấ
dum carnem formatus eſt in utero Vir .
ginis. Ideo Propheta ex perſona fideliữ
Efa.26. clamat ad Dominum : Propter timorem
tuum Dominein vtero cöcepimus,&par
turiuimus fpiritum ſalutis tua : iustitiam
fuper terram .
non fecimus
Sicut autem non ſolum priuſquam
Virgo
ET GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI. 701
Virgo Maria Chriſtum conciperet , ſed Gratia do:
etiam priuſquam ſecõcepturam agno- nantis homi
ſceret, gratia plena angeli uoce nuncu- ni infundi
pata eft,cumnulla eiuspræcederetcon- incipiat
tur priuſqua
vele
cipiendi Filň Dei uel cognitio uel uo. le credere
luntas,ut agnoſceretur ex gratia Dei ef
ſe, tam ipſa obediensuolūtas Virginis,
quam coceptio Domini Saluatoris: Sić
homo priuſquàm credere uelle incipe.
ret, gratia donantis infunditur cordi, ut
incipiat in homine per fidem Chriſtus
formari,
Cum autem Chriſtus in unoquoque Chriſtusi:
formatur,ipſe ſe format:quia ipfe fidem pfefefor:
in corde uniuſcuiuſg credentis initiat. matincrea
dentibus.
Propterea in Epiſtola quæ ad Hebræos
ſcripta eſt admonemur , utafpiciamus
in authorem fidei & confummatorem le- Heb.12.
fum : qui proculdubio lic eſt author fi.
dei noftræ , cum ipfe fidem non haben
tibus donat,ſicut eft eiuſdem fideicon
ſummator, cùm eam in habentibus au
gendo multiplicat,& ſancta operatione
conſummat.Dicit enim beatus Apoſto
lus lacobus : quia fides BAbrahæ patrisno- lacob.z.
B b 5 ſtre
761 D. FYLG, DE INCARNAT.
ftri ex operibus confummata est . Auchor
eſtergo fidei noſtræ conſummatoriale
ſus:quia ipſeoperatur in nobis & uelle
& perficere,pro bona uoluntate.
Deuso ini: Quòd fi in eo tantum eft auctor fidei
tiumo con noſtræ :quia noſtram uoluntatem expe
fummatio ctat,ut ex qobis eſſe fides incipiat :con
fadeinoftræ fequés eſt, ut etiam conſummator fidei
in folidum . noſtręideo dicatur:quia expectat ut no
ftro tantum conatu ad conſummatione
fides,quæ à nobis exorta eft, perueniat,
Acſic totum Deo adimitur , li & inicia
& conſummatio fidei noſtræ humani ar
bicrij uirib . applicetur. Quod quia ual
deimpium eſt, ſi Scripturarum ſancta .
rum eloquijs fàlutarib. nos reſiſtimus,
omnia quæpertinent ad bonæ uolunca
tis initiuin uel profectum ,Deum in no.
bis & incipere & perficere ſine aliqua
hæſitatione credamus. Ipfeeſtenim qui
operatur in nobis & uelle & perficere,
Homo viam pro bona uoluntate.
fuan nohas
bet neccor : Clamemus igitur in humilicate cor
rigit. dis & ueritate fideicum Propheta : Scio
Lerem 10. Domine, quianon estin homine viaeius,
nega
ET GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI 763
es neg; virieft,vtcorrigat viam fuam .Non
eſtita $ in homineuia eius,quam habet
ex Deo , neque uiri eſtut corrigatuiam
22 ſuam , quam habet ex ſeipſo . Viam ergo
fuam non habet inſe, nec uiam ſuă cor
rigit, niſi cum rectitudine cordis donữ
gratiæ ſpiritualis acceperit. Ideo Salo
mon dicit:Dirigitautem corda Dominus. Prouer. 2.1.
Beatus quo& ApoftolusIacobusteſta. lacob.s.
tur: Quia omne datumoptimum , &omne
donum perfe tum deſurſum est, deſcendēs
à Patreluminum , eorum ſcilicet luminû
quibus perEzechielem noui cordis gra
tiam repromittit, dicens : Dabo vobis cor Ezech1 19
nouum , & fpiritum nouum ponam in me.
dio vestri,&aufereturcor lapideã decar
nevestra , & dabo vobis cor carneum ,
fpiritum meum dabo in vobis, & faciam
vt in iuftificationibus meis ambuletis, ebon
iudiciamea obferuetis & faciatis. Beatus
quoque Paulus humanæ comprimens
præſumptionis audaciam ,dicit: Quise- 1.Cor.4.
pim tediſcernit?Quidautem habes q, uod
non accepifti? Siautem accepisti,quid glo
riarisquafinon acceperis ? Cum quo nos
opors
764 D. FULG. DE INCARNAT.
oportet humiliter ſalubriteros cognoſce
1.Cor.is. re pariter & fateri, gratia Dei nos efTe
quod ſumus, ſi tamen aliquid fumus.
Gratiano ,, Qua gratia humanum non aufertur,fed
tollit hus , fanatur:non adimitur, ſed corrigitur:no
manú ar:
bitrium . > remouetur,fed illuminatur:non euacua
„ cur, ſed adiuuatur ato feruatur arbitrić:
>> ut in quo infirmitatem homo habuit, in
eo habere incipiat ſanitarem : quo erra
> bat , eodem in uiaredeat:in quo cæcus
fuit,in eo accipiat lumen : & ubi fuit ini
>> quus,ſeruiens immunditiæ & iniquita
ti ad iniquitatem , ibi gratia præuentus
„ atque adiutus ſeruiac iuftitiæ in Cancti.
ficationem .
C A P P T XXI.
QuòdDeus non fit acceptor perfonarum ,
faciens.
quos vult credentes
Obie &tio. Tramur autem quoſdam dicere;
Deus igitur
cum non om
MSSi uolentes Deus facit, ut uelint
credere,nullus autem eft, qui na
mibus gra: turaliter poſsit credere in Filio Dei , aut
tiam confes
aliquid boni uelle, quod percinet ad ui.
rat , eſt res
Coronkalys. tam eternā ,cur ergo no facit omnes uel
le, cã non ſit perſonarū acceptor Deus:
Ex
ET GRAT. DOM N.TESV CHRISTI. 765
Ex quibus uerbis quæueftris literis Reſponde:
indica ſunt,appareteos minus conſide, detur
rare quod dicunt:Perſonarum acceptio 1.In Deo nó
apud Deum tunceſſet, ſi ( quemadmo- rumreses
eftperfona:
dum iſti uolunt) in quolibet hominum Eius.
aliquod inueniret bonæ uoluntatis ini
tium . Cum autem in nullo bonam uo
luntatem inuenit,ſed eam gratis cũ uo
lueritipſe concedir: agnoſcitur nulla ef
ſe perſonarum acceptio, quãdo gratuita
eſt donātis in unoquoq largitio .Quod 2. Non ſex
autem dicunt , cur non facit omnes uel quitur Deus
omnia
le : Iráneuerò in nemine hoc facit: quia non
bas:egone
nõin omnibus facic: An non habet po- minidonat
teſtatem figulus luti,ex eadem maſſa fa- fidem .
cere aliud uas in honorém , aliud, quidē
in contumeliam aut culpari poteft iui
ftitia in uaſis iræ , quæ iuſte pro meritis Rom.g.
aptauit in interitũ : uel miſericordia in
uaſis miſericordiæ , quæ ſine ullis meri.
cis ſolo gratiæ dono præparauit in glo.
riam : Quibus ipſam quoque præpara .
2
ri uoluntatem à Domino ,Scriptura ce
fte,docuimus.Quæ ſi non à Deo datur,
fed in homine inuenit,falſum eſt, quòd
ea
66 D. FULG. DE INCARNAÍ.
ea in Scriptura præparati dicit à Domi
no.Omnis aấtScriptura diuinitùs inſpi
rata ,cuncta quæ dicituèra dicit: quia ex
Pfal.sn. ueritaceſuntuniuerſa, quę dicit: Eloquis
enim Domini,eloquia castai
Deus ergo qui uolícatem præparat,
ipſe donat. Quam fi Deus per ſuam gra
tiam homininon dederit, nunquam po
telt homo in Deum uelle credere : quia
ipſam uoluntatem gracia non inuenit,
fed operatur in homine.
CA PV T XXII.
Quòd credendi facultashumanapoßit
ineffenature:quia Deuspotest
eamfanares
In naturom Vmautem dicimus neminē poffe
humană ca. in Deum credere, niſi per gratiam
ditfides o Dei cor illumineturutcredat, non
infidelitas. credendi poſsibilitacem humanæ natu
ræ omnino ineſteno poſle dicimus, fed
ut habeatipſum poſſe, unde debet{pe
rare ac poſcere,demõſtramus.Nam uci.
que naturaliter homini, cum cæperit in
Dei Filium credere, li poſle credere in
conditione primi hominis dacum non
ellet;
1
call it GRAT. DOM. N. LESY CHRISTI. 767
eſſet,nunquam peccatum de infidelita
te contraheret,nec ulli naturęcredendi
facultas inſita eſt,quam rationalem non
fecit Deiis. Nunquid enim debobuscutá 1.Cor.9:
est Deo ? In quibus nec punitur impietas,
ce néc pietas coronatur.Dehominibus au
tem omnibus curam effe Deo cæleſti
bus eloquijs edocemur . Naturæ igitur
humanæ competit fidès, cuius tantam
curam Creator habere dignatur , ut e
ciami capillos capitis noſtri numeratoś
ueritas dicat, ut ſcilicer dum ſetantùm à
Deo diligihumana natura cognoſcit,di
ligentem ſe Deúm diligat , eig per fi
dem puri cordis inhæreat ,cui ad beatf
tudinem fidës eft uia ,cui eſt infidelicaś
inaġna miſeria : & ideo dignè punitur,
cùm in Dei Filium non credit: quía ui
tium eius eſt, eius infidelitas: ſicut uir
tus eſt fides, non qualis in dæmonibus
ara inuenitur, ſed qualem Deusſanctisſuis
41 donat, quos ex impietateiuftificat.
Ipſa eſtfides, quæ per charitatem ope Gal.se
ratur. Nam & dæmones credunt & co.
کتر
trémiſcuor,ſed nondiligunt eum,à quo fitc, 2.
per
768 .
D. FYLG . DE INCARNAT . .
Quomodo perſuperbiam receſſerunt. In quam ſu
homo derá perbiam:quia primus homo Diabolica
fidem amiſe eſt perſuaſione deiectus, in quo perdi
rit.
dithumilitatem ,perdidit fidem : perdés
autem fidem , perdidic diuinam prote.
Eccli. 20. ctionem.Scriptum eſt enim : Quinon ce
dit Deo,à Deonon protegitur.Exinde cæ
pit ſuperbire terra & cinis : quia in vita
ſuaproiecitintimafua.
Adipſa intima uchomines redeant,
diuinus non definitfermo clamare , di
Ef4.4.6. cens:Redite præuaricatores ad cor verum ;
quia illi caro funtIpiritus vadens & non
Pſal.78.
rediens, necunquam redire uelle poteft
ouis errans,niſi fueritboni paſtoris , in
Homo eft quiſitionė præuenta, & humeris repor
ouiculaer- tata:Propterea paſtorbonus uenit que
rans. rere & faluam facere ouem perdita, qux
Luc.15. paſtorem ſuum querere non poteft, pri
uſquam ab eo quæratur , fed à quæren
» te præuenitur,ut quærat : Paftor autem
„ eam fruſtra quæreret,fi quærere ipſa pa
>> ſtorem quæfita non poflet . Sed hicei
» quærentis paftoris bonitas donat , ure.
» tiamipſa quærendi paftoris habeat uo .
lunta
.
IT GRAT, DOM . N. IESV CHRISTI .. 769
luntatem . Quæriturautem ut quærat, “
quando illuminatur ut credat.
Hocigitur in homine diuinitùs agi- Gratiedos
tur,cui fidem Deus infundit, ui gratiæ nim ſanıtas
dono uirtutem credendi natura recipi- tem reftituit,
at quam amiſit, & quod non poterat quam ex ſe
non habet
uitiata per culpam, incipiat poſcere for homo, habe
mata per gratiam , ac ſic operante illo re tamen po
medico, qui non eſtopus ſanis, ſed ma. test.
lê habentibus infirmicasexpellatur,na. Luc.s.
tura faretur . Quam ſanitatein poſce
bat qui dicebat : Ego dixi Domine, miſe: Pfal.41 ,
rere mei ; fanà animam meam : quia pec
caui: Nullus autem ſanctorum fanita .
tem poſceret, ſi humana natura ſania eſ
fet. Et fruſtra fanitatem quiſque poſce
re"; ſi ſanari humana natura non poflet.
Natura igitur huimana ſanari poteſt:ſed
illius gratia, ſanitatis accipit donum , ex
quo creationis ſumpſitinitium . Nam ſi
homo naturaliter fanari nullatenus poſ
ſet, ad ſanandum eum cæleſtis medicus
ñó ueniſſet. Rurſus ſi ſeipfè fanare pol
ſec, cælefti medico non egeret: Sana
tur enim per fidem , quam liex ſeipſo a
CCC -liquis
770 D. FULG. DE INCARNAT.
liquis habere poffet, Deus eam homini
non donarer:donat autem quoniam al
1.Cor. 1 2. teri daturfides in eodem fpiritu ,ſicut A.
Rom.12 . poſtolus dicit : Deus ergo vnicuiquedi
uifitmenfuram fidei.
CA PVT XXIII.
1
ET GRAT, DOM . N. IESV CHRISTI. 775
CA PV T XXV.
Quòdgentes qua naturaliter ea qua legis
funt,faciunt, non niſi Christiani fi
deles intelligendi ſint.
Ehis igitur in quibusnatura diui .
D curali
no ſanatur munere, ut in Deữna- Rom .2.
ter credant , qui gratis per Locus Paua
fidem iuſtificati etiam ad bene operan . li degentis
nu da
. dum auxilium gratię ſubſequentis acci buliters quaurles
piunt, Apoſtolus dicit: Cùm enim gen-gis funtfaci
tes que legem non habent,naturaliter que entibus,oc.
legis funtfaciunt, eiufmodilegem nonha- non deincre
ri benies,ipſi ſibiſuntlex ,quioštendunt opus dulis,ſedde
legisfcriptum in cordibus ſuis . Quê qui fidelibus ins
dem Apoſtoli locum ,hi qui gratiæ con . telligi des
bet.
tradicunt, gentibus incredulis aſsignare
contendűt,ex hoc uidelicet quod etiam
illi, qui fidei gratiam non recipiunt, illa
quæ ad honeltatem morum & humanę
ſocietatis uinculum pertinent , naturali
* quadā legeſicſeruant,ut etiam eos, qui
illa uiolare contendunt,iudiciorūæqui
tate ac reueritate coërceant. Vbi minus
attendunt,Apoſtolicoſuam ſententiam
prorſus eneruari ſermone, que ſuperiùs
CCC 4 præe
770 D. FYLG. DE INCARNAT.
ibid. præmiſic,dicens:Non enim auditores les
gis iustiſuntapud Deum ,fed factores leges
iustificabuntur. Iuſtificari autem ſine fi
deneminem poſle, idem beatus Apo
Gal.z. ſtolus oſtendit, dicens : Scientes autem ,
quòd non iustificabitur homoex operibus
legis,niſi per fidem Iefu Christi, &nosin
Christo Iefu credimus, vt iustificemur ex
fide Iefu Chrifti, & non ex operibus legis.
Propter quod ex operibus legisnon iustifi.
cabituromniscaro . Et paulo poſt fidei
gratiam commendans , per quam uera
Ibid. confertur unicuiq iuſtitia ,ficait: acon
abijciogratiam Dei. Si enim per legemiu
ftitia,ergogratisChristusmortuusest. lié,
cùm Patrem noſtrum Abraham , no ex
operibus legis , ſed ex fide iuſtificacum
Galat.3. affererer,dicens: Sicut Abraham credidit
Deo, & reputatum est illiad iustitiam ,ut
etiam gentes, quas ſemini Abrahę diui.
nus ſermo promiſit , ex fide iuftificari
Ibid . Paulus oſtenderetſecutus adiunxit:Co
gnoſcite ergo : quiaqui ex fide funt,hifunt
filijAbrahe . Prouidensautem Scriptura:
re.
quia ex fideiustificantur gentes,Deusp767
ET GRAT. DOM. N. Iesv CHRISTI. 777
nunciauit Abrahe,dicens: Quia benedi.
centur inte omnesgentes. Igitur qui ex fi
defunt,benedicētur cum fideliAbraham .
Hunc autem patrem noſtrum Abrahã,
non ex operibus , ſed ex fideiuſtificatű
elle, confirmansalio loco fic loquitur:
Si enim Abraham ex operibus iuftificatus Rom.4.
est, habet gloriā,ſednon apudDeum .Quid
enim Scripturadicit: Credit Abrahá Deo,
& reputatum est illi ad iustitiam , Ei an .
tem qui operatur , merces non imputatur
fecundùm gratiam , fed fecundùm debi.
tum . Ei verò qui non operatur,credenti
autem in eum qui iustificat impium , re .
putatur fides eius ad iustitiam . Cumer
go Apoſtolus dehis gentibus loquens,
quæ naturaliter ea , quæ legis funt,fa
cientes oftendunt, opus legis ſcriptum
in cordibus ſuis,de his ſeloqui teſterur,
3
qui iuſtificanțur; Abraham autem pa
2
trem noſtrum non ex operibus , ſed ex
fide iuſtificatum eſſe comemoret : quis
audeat illas in hoc loco gentes accipe .
re, quas conſtat non effe iuſtificatasex
fide, cùm ipſeteſtetur Apoſtolus; quia Rom.14.
с Сс 5 omne
778 D. FYLG . DE INCARNAT.
Heb.11. omne quodnon est ex fide, peccatum est.
Et , Quia finefide impoßibile est placere.
Quod liAbraham ex fideiuftificatum
elleconſtat, cuius ſeminis gentes Apo
ftolus promiſſas eſſe comemorat : quiſ
quis afTerit gentes, non ex fide, ſed ex
operibus iultificari poffe,quid ſupereſ,
niſi ut eas neget ad Abrahæ femen , cui
gentes promiſſæ ſunt, pertinere : cum
Rom.4 . Abraham (ſicutApoftolusdicit) Pater
fit omnium
on credentium per præputium ,vt
reputetur illis adiustitiam .Quoniam
Rom . 3 . igitur vnus Deus, qui iustificat circunci
fionem ex fide, & præputium per fidem ,A
poſtolusautem dehis qui iuſtificantur
ſe loqui monſtrauit, cùm de gentibus
naturaliter quæ legis ſunt, facientibus,
& opus legis in ſuo corde habentibus
diſputaret:ille ſenſus eſt ueritati conue
niens, quòd gentes in eodem loco acci
piuntur , quas Deus fidei dono iuftific
cat , & ineo , quod eis gratiam fidei tri
buit,opus legis ſuæ in eorum cordibus
donata iuftificatione conſcripſit, ut ſine
Teſtamenti veceris litera, per noui Te.
Kamen
ET GRAT. DOM. N. Iesv CHRISTI. 779
wſtamenti gratiam natura renouata , o
pus legis ad hocſcriptum habeat,utad
La populum Dei nonoperum præceden
-tium merito, fed iuſtificationis gratuito
msc'munere incipiatpertinere. Quod nobis
to
Tenore prophetico cæleſtis dignata eſtuul
a gare doctrina, ſancto Ieremia dicente: lere.31.
u Ecce dies venient,dicit Dominus, & con
sfummabo ſuper domum Ifraël, & fuperdo.
umum Iuda Testamentum nouum . Et pau .
bilo poſt: Quia hoc est Testamentum ,quod
7,90diſponam domui Ifraël: Post dies illos, di
cit Dominus ,dabo leges meas in corda co
rum , & in fenfibuseorum ſuperſcribam
srweas, & ero eis in Deum , & ipfi eruntmihi
in populum , & non docebit vnuſquiſque
proximum fuum ,& vnufquifque fratrem
wfuum dicens, cognofce Deum :quoniam o.
ac mnesſcient,meà maiore vſque admino
remeorum : quia propitiusero iniquitati.
bus eorum, & peccatorum illorum iam non
levert memorabor.
CAPVT XXVI.
Quòdcognitio Deifine dilectionenie
hil profit .
Hæc
7 80 D. FULG . DE INCARNAT .
Da dupler:Hagnofcitur
aliafinefide, , utpeccatoráremilsio
diuinæ propitiationis munere tri
quereddi: buaſ,longe aliena eſt ab illa cognitione
les:alia cum illorã, qua cognofcentes Deum ,non ficut
fidequared Deumglorificauerunt, autgratias egerüt,
dit inaccuſa ſed euanuerüt in cogitationibus ſuis,quidi
biles. centesfe effe fapientes,ftultifacti ſunt,a
Rom . 1 .
mutauerunr gloria incorruptibilis Dei, in
fimilitudinem imaginiscorruptibilis homi
nis. Iſti enim quia line gratia fidei, quæ
percharitatem operatur,Deum cogno
uerunt, ipſa ſua cognitioneinexcuſabi
1
les facti ſunt.Hiuero qui Deum perce
ptione fidei cognoſcunt, inacculabiles
Rom . 8 .
fiunt.Quis enim accuſabit electosDei ?
Nemo utiq, diligentibusenim eis Deī,
omnia cooperāturin bonũ. Et ideo eos
nullus accuſat: quia Deos eos fecīdum
propoſitum præſcitos & prædeſtinatos
uocatosos iuſtificat atque glorificat, ut
gloriatione legis factorű, quafe homo
fuperbus extollit, excluſa , per legem fi
dei, quæ per charitatē operatur, quiglo
riatur,in Domino gloriecur.
Quod
et GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI. 781
Quòd fi quibuſdam cognofcentibus luſi apud
Deum ,nec tamē ſicut Deù glorificanti- Deunnon
bus,cognitio illa nihil profuit ad faluté : Jiunt,quiope
quomodo hipotuerunt iuftielle apud ra luaquă,
181 Deum ,qui ſic in ſuis moribus atq; ope. referune ad
ribus bonitatis aliquid ſeruant , uthoc finem fidei
ad finēChriſtiane fidei charitatiscß non o charitas
referant : Quibus aliqua quidem bona, tis.
quæ ad ſociecatis humanæ percinenta
quitatem , ineffe poſſunt:ſed quianon
charitate Dei fiức, prodeſſeno poſſunt.
Erenim fieri poteft,ut quiſquam Deum
eſſe credat, qui Deum non diligit : ut au
tem quiſqua Deum diligat , qui in Deữ
non credit, fieri nullatenus poreft : quia
poreſt unuſquiſque credere aliquid ef
ſe, quod non diligit: diligere uero ne
mopoteft,quodeffe non credit. Apo
ftolus autem dicit, fine charitate fidem ,
cæterac bona opera cuiquam prodeſſe
non polle,dicit enim :Sihabuero omnem 1.Cor.15,
fidem , ita vt montestransferam , & fidi.
- ftribuero in cibos pauperum omnes facul
tates meas, & tradideró corpus meum vt
ardeam , charitatem autem non habeam ,
nihil
8 D. FVLG . DE INCARNAT.
nihilmihiprodest. Si ergo opera cum fi
de, ſine charitate prodeſſe non poſſunt,
quomodo proderunt opera quæ in fide
non fiunt.Vnde non immeritò beatus
2.Thef.1. Apoſtolus pro Theſſalonicenſibus o
rat , ut eis Deus impleatomnem volante
tem bonitatis,& opus fideiin virtute . Nã
& in eodem loco , ubi de gentibus le
gem naturaliter facientibus loqueba
Rom , 2. rur, ante præmiſerat, dicens : Gloria au
tem & honor & pax omnioperanti,bonă,
Indæo primum & Græco.Quomodo au
tem infidelibus poteſt eſſe gloria , quæ
Rom . 8 . non dat,niſi iuſtificacis: Quos enim Deus
Rom , 3 . iustificanit,illos & glorificauit.Iuftitia au .
tem Dei perfidem Iefu Christiſuperomnes
quicredüt.Atquis honorincredulis da
bitur, cum huncno niſi credentibus tri
1. Pet, 2. bui,beatus Pecrus edoceat,dicens : Vo.
bisigiturhonorcredentibus.Vel quomo.
do erit pax ei, qui no eft redemptus fan
guine leſu Chriſti,in quo Deus pacifica
uit,ſiue quæ in terrisſunt,fiue quæ in
Ephef. 2. cælis ? Ipſe est enimpax nostra , qui fecit
virag unum . Hæcautem pax line cha
ritate
ET GRAT, DOM.N.IESU CHRISTI. 783
ritate & fide Chriſti non poteft pofside.
ri : quia iuftificati ex fide, pacem habemus Rom . s.
ad Deum per Dominum nostrum Ieſum
Christum ,per quem & acceſſum habemus
per fidem in gratia išta, in quaſtamus &
gloriamur, inſpegloria filiorū Dei. Quos
ſpes ideo non confundir: quia charitas
Dei diffuſa estin cordibus noſtris,per Spi
ritum ſanctum ,quidatus est nobis. Acce
pimus enim fpiritum adoptionis filiorum ,Rom, 8.
in quo clamamus Abba Pater.
-23 Vtigitur homines Filñ Dei fiant, Fi- Filij Dei fie
lium Dei unicum per fidem recipiunt, unt,
si quirecipi
cupi:
ão
& ipſo donante hanc accipiunt à Do. Filium Dei
mino poteſtatem , ut& in eum credant, per fidem .
& ad numerum filiorum Dei pertine
ant: Quotquot enim receperunt eum , de- loan,s.
dit eispotestatemfilios Deifieri, his qui
credunt in nomine eius. In eorum cordi
bus daclegem ſuam , & in ſenſibus eo.
rum ſcribit eam : id eſt, legem fidei,quæ
inſpirata iuſtificat, nõ legem factorum ,
quæ etiam obſeruatores ſuos ſine
dubitatione condem
nat.
с А.
7.84 O. FYLG. DE INCARNAT.
CA p VT XXVII.
Quòdlex factorum,(quenaturalitereffe
potest in cordibus infidelium Jabimo
pietate nonliberat.
La fakto : Am illa quæ lex factorum eſt, que
rum non in :
ſtificar.
Gal.a.
N hominem iuſtificare non poteft,
quia ex operibus legis non iustifica
bitur omniscaro , poteſt quidem natura .
liter efTe & incorde gentilium,& in cor
de fidelium ludæorum : Quætamē ſine
fide Chriſti nullatenus iuſtificar ſecta
tores ſuos, fed eostenétuinculo impie.
tatis obſtrictos. Hæcutio fuitin corde
Pauli,quando fuit incredulus,ſecûdum
æmulationem perſequês Eccleſiâ Dei,
& fecundum iuſtifiam ,quæ in legeeft,
conuerſatus ſine querela. Quam tamen
Philip.si quia ex Deo nó habuit, ideo dicit : Que
mihi fuerunt lucia , hæc arbitratus fum
propter Christum detrimenta:veruntamē
existimo omnia detrimentum effeproprer
eminentē ſcientiam lefu Chrifti Domini,
propter quem omnia detrimentum fecit,
&arbitror vtſtercora, vt Chriftum lucri.
faciam , &inueniarin illo non habens mei
initi
ET GRAT. DOM.N. Iesv CHRISTI. 785
iuftitiam ,quæ ex lege eft,fedillam , quaeft
ex fideChrifti, quæex Deo iuftitia exfide
adcognofcendum illum .
Quis non his uerbis Apoftolicis ui
legis: aliaaliafis
deat, iufticiam quæ ex lege eſt, eſſe ex luftitia
homine : iuſtitiam uero quæ ex fide dei.
Chriſti eft,non eſſe niſi ex Deo. Ilia eſt
igicuriuſtitia , per quã impius erigitur,
ut cadat in pænam : iſta autē eſt per qua
iuſtificatus humiliatur ,ut exalcetur ad
gloriam . Ideo cùm in illa,quæ ex lege
eft, finequerela conuerſaretur Apoſto
lus, fuiffe fe impium non negat, dicens :
Viquid enim Chriſtus cùm adhucinfirmi
effemusſecundum tempus,pro impysmor-Rom . s.
tuus est ? Inimicum quo $ Dei fuifleue .
raciter confitetur ,dicens : Sienim cùm i
nimici effemus,reconciliati ſumusDeo,per ibid.
mortem Filijeius , multò magis reconcilia.
ti,falui erimus in vita ipſiusab iraperi
pum.Quid ergo pdeffet Pauloſineco .
i gnitione Chriſti, illam quæ in lege fa
ctorum eſt,ſeruare iuſtitiam :cùm ipſeſal
uator nofter ludæis dicat : Nificognoue
ritis, quia ego fum , moriemini in peccatis loan. 8.
veftris. DDd Ergo
786 D. FYLG. DE INCARNAT.
Lex fidei in Ergo quia iuſtitiam , quæ eft exfide
cordib.ſcris Chriſti, ad cognoſcendum illum efTete
pta,finequa ftatur Apoftolus , manifeſtum eſt le
nemo ſaluas gem fidei efTe, quam feDeus in corde
IHT .
luorum ſcripturum eſſe promiſit.Quod
eiuſdem tenor euidenter oſtendit . lbi
Ler.31. enim dicit Deus : Etnon docebit usuf
quiſque proximum fuum , & vnufquif
quefratrem fuum dicens : CognofceDo
minum :quia omnesfcient meà minore
vfque ad maiorem eorum . Hæc eſt lex,
quam Deus ſcribit in cordibus eorum
omnium , non per conditionem natu
ræ , ſed per largitatem gratiæ : non per
liberum arbitrium hominis, ſed per mi.
niſterium Euangelicæ prædicationis:
non in lapide perliteram ueteris Teſta
menti,ſed in corde per Spiritum Dei ui
ui. Quod Beatus Paulus euidenter in
2.Cor.5. ſinuatdicens: Epiſtola eſtis Chrifti, mi
niſtrata à nobis , & fcripła non atramen .
to , ſed Spiritu Dei viui, non in tabulista
pideis, ſed in tabulis cordis carnalibus.
Hoc ergo Deus ſcribit in cordibus bo.
minum perSpiritum ſuum , quod exin
de
ET GRAT.DOM. N. Iesv CHRISTI. 787
de Diaboli deleuit inuidia , per quam
mors intrauit in orbem terrarum . Scri
bit itaque legem fidei per quam iuſti
ficat gentes Deus , ut dando gratiam
renouet naturam . Charitatem quip
pe , quæ plenitudo eſtlegis, ad hoc per Rom . 13.
: Spiritum ſuum diffundit , ut faciat im
pleri quod præcipit: & illuminationis
gratiam per Spiritum fidei propterea
largitur, ut quod Deo placitum eſt, fi
des per charitatem operetur. Quæ
quandiu in homine non eſt, quicquid
ſine lege fideiperlegem naturalem fcri
ptum remanfit in homine , operantem
nullatenusfaluat : quia neminem Deus
ſine fide iuftificat , nec poteſt operanti
ſalutem acquirere: quia ſine fide impof- Heb, 11,
ſibile est placere Deo . Nemo ergo na-
turali legi conetur aſsignare legem ,
quam Deus non condendo naturam ,
ſed donando gratiam in cordegentium
po ſcribi.
Hæc eft enim lex , non qua homoſo . Lex fidei
cietatis humanę uinculum etiã ſine fide qua fit.
cuſtodit:ſed per quam credendo Deum
DDd 2 cogno
788 D. FYLG . DE INCARNAT ,
cognoſcit & diligit , non per quam ſibi
etiam bona operauel ipfamfidem quif
quam ſuperbus uendicat, ſed qua Deo
in ſe miſericorditer operante, cam fidem
fuam ,quàm bona opera ſubiectus aſsi
gnat.Hæc enim cor hominis ita compo
nit & dirigit, ut cũhomopræcepta Dei
audit,id donari ſibiquod præcipitur po
ſcat, & cùm in fide operatur , gratia Dei
ſeiugiter adiuuari non ambigat.
CAPVT XXV II 1.
1
ET GRAT DOM . N. I ESV CHRISTI. 799
omne humanű genus,in ipſis omnibus ficaric Sao
ſemper intelligidebere commoneāt , fi- cris literis.
cut eft illud,quod dicit Dominusp Pro
phetam: In nouißimis diebus effundam de loel, 2 .
Spiritu meo fuperomnem carnem . Quod
in centum uiginti hominibus , in quos
Spiritus ſanctus linguis igneis uenit fa
ctâ,Beatus Petrus oſtendit.Sic ergo hic Acto. të
omnem carnem , omnes omnino puca
uerimus homines intelligi, incipiet ( q !
abſit)mēdax eſtimari diuinus ſermo.Ért
autem Deus uerax, & eloquia Dominie. Pſal. 23
loquia caſta. Super omnem igitur carnē
* ſicut ſe Deus effuſurũ de Spiritu ſuo re
promiſit, fic fecit, fic facit,fic uſq in finé
feculi facturus eſt. Prorſus ſuper omné Vniuerfalis
carnem : id eſt,ſuper omnes hominesef- refir.nzitur,
fundit de Spiritu ſuo , fcilicetſuper illos
homines , quos uultfaluosfieri. Etuto
ſint omnes iſti,pleniùsnouerimus,eiuſ.
dem B.Petri ſermonib.auſcultemus ,qui
illam predicationem ſuam ſancto Spiri
tu repletus, hacexhortatione concluſit:
Pænitentiam (inquit) agite, & baptize- 1&to, 2.
ای turvnufquifque veftrùm in nomine left
Chrifti,
800 D. FULG. DE INCARNAT.
Chrifti,in remißionem peccatorum veftro
rum , & accipietis donum Spiritus fancti.
Vobisenim eftrepromißio, t filýsveftris,
domnibusqui longèfunt, quoſcung aduo
cauerit Dominus Deusnoſter.Omnes ita
que dixit, ſed quoſcung Dominus ad.
uocauerit.
Rom , 8 . Quos etiam Beatus Paulus, ſecundó
propofitum uocatos inſinuat, qui alio
ibid. 11 . quoque loco ait:Conclufiffe Deum omnia
in incredulitate , ut omnium mifereatur.
Ec tamen Deus non ita omnium omni.
no miſeretur,quos in incredulitate con
clufit, ut omnibus infidelibus gratiam
fidei miſericorditer donet , cùm tamen
eandem gratiam fidei non infidelibus
mifericors donet, ſed illis procul
Deus
Exod.g. dubio de quibus adMoyfen dicit : Mi.
ſerebor,cuimiſereor,etmiſericordiam pra
ſtabo,cuiusmiferebor.Gratiam igituruo
luntariæ donationis oftédens, licutDo
minus ſuis dignatus eſt loqui diſcipu.
Matth.us. Jis: Vobis datum eſtnoſle myſterium regns
cælorum : illisautem non eft datum . Item
Matt.19. dicit: Quipoteftcapere,capiat: Sed uti
pram
IT GRAT, DOM , N. IESV CHRISTI. Sot
17 pram capacitatem diuina doceretlargi
,59 cate concedi,alio loco ait: Non omnes ca- Cap.codem .
piunt verbum ,ſed quibusdatumeft. Hi
ſunt ergo omnes quorum Deusmiſere
tur:quia miſericordia ipſius præueniun
tur,utcredant& gratis falui fiant per fi
dem. Eorum namque credulitas non ex
humana uoluntate ſumitinitium , ſed i.
pſi uoluntati fides gratuita Dei miſeran
tis largitate donatur.
Hanc omni diſcretionem , quàm fide
lis debet intellectus omnino ſeruare, B.
Paulus uno Epiſtolæ ſuæ loco ſic poſu
it , ut omnes homines ſine aliqua exce
pcione dicens,ftatim quoſdam omnes
homines exceptis alijs incimare. Aite
nim: Sicutpervnius deli tum in omnes ho Rom.s.
mines in condemnationem ,fic & per vnius
:/
iuſtitiam in omnes homines in iuftificatio
nem vite. Nunquidnam quia in omnes
homines in condemnationem , & in om
nes homines in iuſtificationem Apoſto
lus dicit, ideo prorſus omnes homines,
quos perpeccatīAdæ originaliter con
ſtaceffe damnatos , ſimul omnes eofde
ЕЕe credere
802 D. FULG. DE INCARNAT.
credere debemus iuſtificatos eſlegChri
ftum cũinnumerabiles infidelium mor
tes obſiſtant, qui ſine gratia iuſtificatio
nis dehacuita tranfeût,& abſque ſacra.
mento baptiſmatis, ad ſedemmortis æ.
ternac fupplicia rapiuntur. Reſtat ergo
ut non omnes omnino,quos incodem
nationem ponit Apoſtolus, tranſiread
iuftificationis gratiam ſentiamus , fed
quoſdam ex illis omnibus.Omnes iſtos
itag,omnes per Adam in codemnatio
nem eſſe filios iræ , & ex eis quoſda per
Chriſtum omnes eſſe filios gratiæ . Illos
ergo effe omnes , quos per primum ho
minem propago peccatrix carnali gene
rationecondemnat:omnes enim terre
ni ſunt, qui terreni hominis imaginem
gerunt: & omnes cæleſtes, qui ad æter
nam uitam imaginem hominis cæleſtis
accipiunt.
Pf.86. Iterum dicit Propheta : Omnes gentes
quaſcung feciſti,venient,& adorabunico
ramte , & glorificabunt nomen tuum in k
ternum . Dominus autem ſuis fidelibus
Matt,10. dicit.Eritis odio omnibus gentibus propter
nomen
1
.se
ET GRAT. DOM, N. IESU CHRISTI. 803
pomen meum . Nunquid ergo contraris
** . **
* ſibi repugnat Scriptura diuina ſentētis?
Abſit . Sed & illos omnes & iftos om
nes ueraciter dicit: id eft, & omnes fide
les qui nomen Domini in omnibus gen
cibus glorificant, & omnes incredulos
qui per eaſdem omnes gentes, in odio
nominis Chriſti fideliumg eius , morti
fera impietateperdurant.
Tale quiddam eſt etiam in Epiſtola,
نیای quam Coloſſenſibus Beatus Apofto
lus ſcribit, ubi dicit : Quia in Chriſto con- Cap.z.
co dita funtvniuerſa incælis et in terra,vifi
bilia , & inuiſibilia,fiue throni,fiuedomi
nationes,ſiueprincipatus,ſiuepoteſtates.0 .
mniap ipſum , et inipfo creatafunt, et ipſe
eft anteomnes,etomnia in ipfo coſtant. Et
paulo poſt ait : Quia in ipſo cõplacuit om
۲ تو nēplenitudinē inhabitare,eipeŭrecöcilia ,
riomnia in ipfum.pacificatis per ſanguinē
crucis eius,fiueğ in terrisſunt, ſiueğince
lis funt.Núquid Diabolū & Angelose
ius pacificare credemus ? Abſit, q enim
ſic fentire uoluerit,bicipitē laqueữ gemi
nę impiecacis incurret,ut autDiabolī &
EEe Ange
1
804 D. FYLG . DE INCARNAT.
Angelos eius per Spiritum creatos elle
neget,auteos reconciliados per ſangui
nem crucis eius affirmet. Veruntamen
quiſquis harum ſententiarum prauitate
qualibet inuoluitur caueat,ne cum ipſo
Diabolo atą Angelis eius æternçcom .
buſtionis punitione damnetur. Vnius
enim eiuſdemo impietatis eft reus,fias
Diabolũ autnon à Chriſto creatum ,aut
reconciliationi Chriſti credat quandoq
reddendum . Cum utiq; fi eumChriſtus
Dominus non creaſſet, eius damnabilis
à Chriſto diſceſsio non effet . Etfi eum
Chriftus quandoq ſaluaturus eſſet, no
ore Chriſti pronunciaretur eius æterna
cõbuſtio.Omnia ergo per Chriſtú ,& in
Chriſto creata ſunt, quia nihil eft quod
non per Filiū & in Filio creaueric Pater.
Eromnia per ipſum arợ in ipſo reconci
liancur: quia nullus eſt hominum qui ſi.
ne cruce Chriſti reconciliationis benefi
cium conſequatur.
Omnes igic Ex hac ergo regula quæ cæleſtibus
tur ita uult inſerta monſtratur oraculis , lic intelli.
Deus faluos gamus omnes homines quos uult De
us
ET GRAT. DOM. N. IESU CHRISTI. 805
us faluos fieri, ut nouerimus omnes qui feri,uenemo
faluantur, nonniſi exeius gratuita bo. niſi exgrate
nitate ſaluari.Vrenim quiſque ſaluętur, muita cius
nulla præcedunt humanæ uoluntatis !!faluetur.
bona merita , ſed ſola Dei uoluntas hu- "
manæ ſaluationis eſt cauſa . Ira enim in co
indignationeeius, &vitain voluntate e. Pfal.3o.
ius. Irą igitur eius noftræ iniquitatis eſt
meritum , uita uerò noſtra uoluntatis e
ius eſt donum . Sicut enim Pater ſuſcitat loan.s.
mortuos & viuificat,ſic et Filiusquos vult
viuificat : eoſdem autem uiuificari uult,
quos uultfaluos fieri, Sic ergo quos
uult faluat, quemadmodum quos uult
uiuificat.Nihil nanque uoluit& non fę
cit, qui, Scriptura teſte, omnia quæcung, P.13s:
voluit,fecit. Proinde non indigne dici.
mus, aliquid Deum nolle quod poſsit.
Nephas eſt autem fiquis omnipoten
tem dicat,aliquid facereno poſſe, quod
uelit:voluntati enim eius quisreſiſtet? Ne Rom.g.
mo'utique : quia non eſt aliqua natura,
quæ ab eius creatione ſit aliena. Et ſicut «
nibil naturaliter ſubſiſtit, quodille non “ .
fecerit :ita nihil prouenitin ſalutem ho.co
EEE 3 minum,
806 D. FYLG . DE INCARNAT .
minum, quodille nõinæternabonę uo
luntatis fuæ diſpoſitionefaciendâ præ
deſtinauerit,à quo & fides gratis infun.
>> ditur,per quâ bene'ambulemus: & per
>>
ſeueráciadonatur, perquam ad ſpēper.
uenire poſsimus.
Deidona Hæc autem dona fua femper Deus in
funt dm876- æterna atq incömutabili haber uolüta
uit
μίλητα .. te diſpoſica , in qua præordina atque
præparauit,& quæ daret, & quibus da.
ret.Ipfe enim prædeſtinando preparauit
gratiæ donum qui gratiam donādo im .
plet prædeſtinationiseffectum .
Habetis dilectiſsimi fratres , tã de in
Epilogus,
quo repetun carnatione Domini noftri Ieſu Chriſti,
tur omnia quam de gratia, paucis expreſſam fidei
di ávaxiqa noſtręconfeſsionisok fententia ,qua cer
namooip. tiſsimè continetur, unigenitū Deum de
Deo Patrenaturaliter ſine initio natum ,
ex Virgine naturaliter ſecundum carné
1 progenitum . Vnus enim idemo Deus
uerbum ,quem prima natiuitate coeter
nūſibi genuit æternitas Patris, & quem
temporaliter cöceptum ſecunda natiui
3
tace Filium hominis protulit uterus uir
ginalis.
ET GRAT . DOM. N. IESV CHRISTI. 80 %
ginalis. Cuius gratia nobis & initiữbo,
næ uoluntatis donatur ad fidem , & ipſi
uolūtati adiutoriũ tribuitur, ut quod be
ne uult,benè operetur. Deus enim qui
hominem condidit, ipſe prædeſtinatio
ne ſua & donum illuminationis ad cre
dendum, & danű perſeuerantiçad pro.
ficiendum ato permanendâ, & donum
glorificationis ad regnandum , quibus
dareuoluit præparauit, quicknon aliter
perfícit in opere , quã in ſua ſempiterna
atqz incommutabili habet uolőtate dif
pofitum. Cuius prædeſtinationis ueri
tatem , quanosantemundiconftitutio-Ephef.rs
nem prædeſtinatos in Chriſto teſtatur
Apoſtolus, fi quis detrectat cordis cre
dulitate recipere , uel oris cõféſsione p
ferre, ſi ante ultimum diem uitæ pręſen
tis,impietatis ſuęcontumaciã ,quaDeo
uiuo & uero rebellis obſiſtit, non abie
cerit :manifeſtum eſt, eum non pertinere
ad eorum numerum , quos Deus in Chri
ſto ante mundi cõſtitutionem , gratis e
legit & prędeſtinauit ad regnū.Pro qui
bus tam nec oratio fidelium debet de
EEe 4 ſiſtere,
808 D. FVL. DE INC. ET GR. D. N. LE , CHR .
ſiſtere, nec charitas aliquando torpere,
ut Deus eis gratiam ſuæ illuminationis
donet,per quam in eis ſemen diuinire .
monis fructificet, qui fruſtra exteriori.
bus auribus ſonat, niſi Deus ſpiri
tuali munere auditum ho
minis interioris a.
periat.
BEA
809
Beati Fulgentij
EPISCOPI CARS
THAGINENSIS
Mythologias
rum
LIBRI TRES .
AD
CATV M PRESBY T E
rum Carthaginenfem .
EE 5 BEA.
810
BEATI FULGENTII
EPISCOPI CARTHAGI
NENSIS MYTHOLOGIARVM AD
Catum Presbyterum Car
thaginenfem ,
LIBER 1.
Præfatio Vamuis inefficax petat ftu .
Poética .
dium res quæ caret effectu ,
& ubi emolumentum deeft
& negoci cauſa ceſſet inqui
ri , hoc uidelicetpacto ,quia noftri tem
poris ærumnoſa miſeria no diſcendi pe
titſtudium ,ſeduiuendi fletergaftulum ,
nec famæ aſsiſtendum Poëtice, ſed fami
conſulendum domeſticæ , cito nunc
autquod amiſeris fleas, aut quod edas
inquiras,quã quod dicas inuenias. Va.
cac hoc tempore potentibus opprime
re,prioribus rapere priuatis perdere mie
ſeris flere.
Quia ſoles Domine meas cachinnā.
tes ſæpiùs nenias lepore Satyrico litas
lubentius affectare , dum ludicro talia
uentilans Epigrammate commedica
ſolita
AD CATUM, LIBBR 1. 811
ſolita eſtuernulitate mulcere . Additur
quia & mihi nuper imperaſſe dinoſce.
ris ,utferiatas affatim tuarum aurium ſe
des
cea
lepido quolibet ſuſurro permul
m.
1
AD CATVM , LIBER 1. 823
næ formidenr. Licet mulierum uerbali.
bus undis & cauſidici cedant, nec gram
matici mutiant,rhetortaceat, & clamo.
rem pręco compeſcat, ſola eft quæ mo.
dum imponat furētibus,licet Petronia .
na ſubit Albutia , hac etenim alludente,
& Plautinæ ſatyræ dominatus obdor
mit , & Sulpicillæ Auſonianæ loquaci
tas deperit, Saluſtianæ Symphonicæ ,
quamuis præſens fit cantilena , melos
cantandi rauceſsit:
Soluerat igniuomusmundi regioneperaéta Periphrala
Quacirupedes,g-liduma rosistepefeceratorbem noctis.
Rollor, o auratis colla ſpoliabathabenis.
lain Phæbus diſungitequos,iam Cinthia iungil.
Quase foror liquit,fraterpede temperat ondas.
Tum nox ſtellato mundo circunlita peplo,
Cerula rorigenispigreſcere iufferat alis,
Aſtrigero'nitent diademateLunabicornis
Bullatum bijugisconfcenderat æthera tauris
lamfamulachra modis mentisfallentiaplaftis,
Molliafalfidicis replebant framina fignis.
Etut in uerba pauciſsima conferam ,
nox erat . Cuius nomen noctis iam du .
dum oblitus , ut inſanusuates uerſibus
$
delirabam ,dum ſubitoagreſtis illa , quã
FFE 4 dudum
824 B. FYLGBNTII MYTHOL.'
dudum uideram hoſpica oborto impe
tu cubicularis impulſu fores irrupit, in
opinantero meiacentem reperiès,mar
cēcia languoreſomni lepido lumina,ra
pido atque admodum ſplendifice inter
micanti quodam ſui uulcus corruſcami
ne pepulit.Erat enim ultra ſolitum emi
nens mortàlitatisosaſpectum , denią pi
græ adhuc quietis indicium roratis na
ribus ruduantem repentina oſtij crepi.
tatione turbauit. Hanc-præibat florali
laſciuiens uirguncula peculantia,hæde
ra largiorecircumfluaimprobi uulcus
& ore cótumeliarum ſarcinis grauido,
cuius hyronicum lumen tam rimabun
da uernulitate currebat , quo mentese.
tiam abftrufas temulentis inſcriptioni
bus depinxiſſet, Muſęenim latera ſarcie
bant alcrinſecus due,quarum dexterior
uerecunda quadam maieſtate ſubnixa
altatæ frontis Polymnia argēteis aſtro
Vrania , rum purgauerat margaritis, cuius pha
leratum exoticis diadema carbunculis
corniculata Lunę linuatio deprimebat,
accerulanti peplo circunlita hyalinęca
uitatem
AD CATUM , LIBER I. 825
uitatem fphæræ oſſeo faſtigatus tigillo
uerſabat,uiſus itaqluminis . Tam elata
contemplatione cælitus erigebatur in
cuitus, quo penè foribus ſuperna intu
ens pollicem illiſiffet. Leuicomes late
ris refugo quodam contemplatu ſecre Philofos
cior humanos intuitus uelamine quo
phia.
dam arcano uitabat ,huius ninguida ca
nis albentibus nitebat cæſaries, rugac
criſpato multiplici ſupercilio rancidum
fe quiddam conſopirepromittebat. Tar
diorinceſſus erat, & ipſa ponderationis
grauedineuenerandus . Tunc Caliope
prouinciam loquacitatis ingreſſa, his
te,inquit,Fulgenti tutricibusipoponde
ram largitum .Quarum ſequax ſifueris,
celeriter raptű ex mortali cæleftem effi
cient,aftris ,non ut Neronem poëticis
laudibus, ſed ut Platonēmyſticis inter
ſererent rationibus. Neqz enim illos de
his expectas affectus, quos aut poema
ornat, aut deflet tragoedia, aut ſpumat
oratio,aut cachinnat ſatyra,aut ludit co
mædia , ſed in quib. Carneadis reſudat
elleborű , & Platonis auratum eloquiữ
FFF 5 &
820 B. FULGENTII MITHOL.
& Ariſtotelis fyllogiſmaticum uerbílo
quium . Nunc itao pandementis eubi
culum & aurium fiftulis,audito nuncio
mentibus intromitre, quod excipis, fed
enerua totum mortale, quod tibieft, ne
tam ſacrati ſeries dogmatis ſcrupuloſis
rice non reſideat penetralib . Ergo nunc
de deorum primum natura , unde tanta
malæ credulitatis lues ſtultis mentibus
inoleuerit, edicamus . Quamuis enim
quidam ſunt, qui (preta capitis genero
ſitate, eretinis atque archadicis lenſibus
glandium quippiam ſapiant, atque eo
rum altiori ftultitiæ nubilo ſoporata ca
ligentur ingenia, tamen nequaquam a.
pud humanos ſenſus niſi fortuitis com
pulfationibus motinaſcãtur errores, ut
etiã Chryfippusde fato fcribēs ait : Co.
pulſationibus lubricis uoluunturincur
ſus:Itaq primumomiſſo circuitu , unde
Idolum tractum fit,ediſcamus.
Vnde Idolum dicatur.
Origo idos lophanes Lacedæmonum author
lorú o culs
tuscorum , libros ſcribitantiquitatum XIIII.
in quibus aii Syrophanem Aegy
ptium
AD CATVM , LIBER I. 827
Spismaritusfenior ,uelatocapitefat
cem gerens , cuius uirilia abſciſla &
inmareproiectaVenerem genuêre.Ita,
que quid ſibi de hac Philolophia ſenti.
at, audiamus.
Tum
AD CATVM , LIBER I. 8 29
Tum illa Saturnus primus in Italia
regnum obtinuit,hicoper annonę prę.
rogationem ad ſe populos attrahensà
faturando dictus eſt Saturnus : Opis
quoq eiusuxor,eo quod opem eſurien
tibus ferret,edicta eſt.Pollucis etiam fi
lium ſiue à pollendo , ſiue à pollucibili. Pollucibilis
tate , quam nos humanitatem dicimus, tas.
unde & Plautus in comædia Epidici Plaut.
ait: Bibite,pergracaminipollucibiliter.Ve
lato uerò capite ideo fingitur,quodom
nes fructus foliorum obnupti tegantur
umbraculo . Filios uerò ſuos comediſle
fertur, quod omnetempus quodcung
gignit conſumit. Falcem etiam fert non
immerito,ſiuequòd omne tempus in ſe
uergat ut curuamina falciū,ſiue propter
fructum . Vnde etiam & caftratus dici
tur,quòd omnes fructuum uires abſciſ
fæ ,atq in humoribus uiſcerum uelut in
mare proiecte,ficut illic Venerem,ita &
libidinem gignant neceſſe eſt.
Nam & Apollophanes in Epico car- Apollopha:
mine ſcribit :Saturnum quaſi ſacrű všu: nes.
vos enim Græcê ſenſus dicitur, aut ſato
rem
830 B. FVLGBNTII MYTHOL.
Saturnifilij. tem v8, qualidiuinum ſenſum creaniemi
omnia , cui etiam quatuor filios ſubí
ciunt: id eft, primum louem : ſecundum
Iunonem : tertium Neptunum :quartum
Plutonem , & quaſi Poli filium quatuor
elementa gignentem :id eft,primum lo.
tupiter. uem ignem , unde & ztus Græcè dici
tur.Zeus eniin Gręca ſignificatione ſiue
uita fiue calor dici poteſt, ſiue quod i
gne uitali animata omnia dicerentur, ut
Heraclitus uulc, fiue quod hoc elemen
Inno. tum caleat . Secundum lunonem quafi
aëremi,undeápæ Græcè dicitur, & quã.
uis aërem maſculum ponere debuerint,
çamē deo fororeſt louis , quod hæc duo
elementa ſibi ſunt ualdeconſortia. Ideo
louis & coniugem quod maricatus aër
igne ferueſcat. Nam & Theopompus
in Cypriaco carmine & Hellanicus in
Dios Philogia , quam defcripfit ait : lu.
nonem ab loueuinctam catenis aureis
& deprauatam incudibus ferreis . Illud
nihilominus dicere uolentes quod aër
igni cælefti coniunctior duobus deor
fum elementis miſceatur:id eft, aquæ &
terra
AD CÁTVM; LIBER I. 831
terræ quæ elementa duobus ſuperiori
bus grauiora ſunt.
Fabula Neptuni.
Eptunum uerò tertium aquarum
uoluere elementum , quem
Græci etiam Poſidona nuncupāt,
quaſi @yádlw , quod nos Latinèfaci
entem imaginem dicimus, illa uidelicet
ratione quod hoc ſolum imagines in le
formet ſpectantium , quod nulli alij ex
quatuorcompetatelementis . Tridente
uerò ob hanc rem ferre pingitur, quod
aquarumnatura triplici uirtute funga
7.27
tur:id eft,liquida,focũda,potabili, hinc
& Neptuno Amphitritē in coniugium Amphitrite.
deputant: duqi enim Græcè circumcir
ca dicimus, eò quòd omnibus tribus e
lemèntis aqua concluſa fit : id eft, fit in
cælo,ficin aëre : id eft, in nubibus, & in
terra;utſunt fontes & pucei.
Fabula Plutonis.
gi Vartum etiam Plutonem dicunt
ben
Dani
lo QueGræcè diuitiæ dicuntur,folis cer
terrarum præſulem . Pluos enim
شده اند ا ris credentes diuitias depucati. Hunce
tiam
ده
8 32 B. FULGENTIL MITHOL ,
ciam tenebris addictum dixêre,quòdſo
la terræ materia ſit cunctis elemétis ob
ſcurior. Sceptrum quoque in manu ge
ftat, quòd regna folis cõpetant terris.
Fabula de Tricerbero.
Ricerberum uero canem eius ſub
THiurgiorum
îjciunt pedibus, quod mortalium
inuidiæ ternario con
flentur itatu : ideſt,naturali, cauſali, ac
cidencali. Naturale eſt odium , ut ca.
num , & léporum ,luporū& pecudum ,
hominum& ſerpentum . Cauſale eſt, ut
amoris zelusatque inuidiæ . Accidens
eft, quod aut uerbis caſualiter oboritur,
uchominib ,, aut comeſtiones propter,
ut iumentis .
· Fabula de Furijs .
Vic quoq; etiam tres furias deſer
H uire dicunt, quarum prima eſt Ale
cto . Alecto enim Græcè inipau
ſabilis dicitur. Alia Tiſiphone:Tiſipho
1
ne autem quaſi zétwy Own : id eſt, iſtarī
uox. TertiaMegera M: egera enim eft,
quali uzgaazčes: ideſt,magna conten
tio. Primum eſt ergo non pauſando fu .
riam
+
AD CATVM, LIBER I. 833
tiam côcipere. Secundum eſt in uocem
erumpere. Tertium iurgium protelare.
Fabula de Fatis.
Ria etiam ipſi Plutoni deſtinant fa . Parce.
T ta,quarum prima Clotho: ſecunda
Lacheſis:tertia Acropos:Clotho e
nim Græce uocatio dicitur.Lacheſis ue
ro ſors nuncupatur.Atropos quogfine
ordine dicitur.Hoc uidelicet ſentire uo
lentes, quod prima ſit natiuitatis euoca
tio.Secunda uitæ ſors,quemadmodum
quis uiuere poſsit. Tertia mortis condi.
tio,quæ fine legeuenit.
Fabula de Harpyisa
Arpyias etiam tres inferis Virgi
H lius deputat , quarũ prima Aello:
ſecunda Ocypite : tertia Celæno .
Harpyia enim Græcè rapina diciť. Ideo
uirgines quòd omnis rapina aridafit &
ſterilis . Ideo plumis circumdatæ :quia
quicquid rapina inuaſerat celac.Ideo uo
laciles , quod omnis rapina ad uolandũ
ſit celerrima. Aello enim Græcè , quaſi
sinopčamo: id eft,alienum tollens. Ocy
pite: id eft,citiùs auferens. Celænõuero
GGg Græcè
1
834 B. FULGENTII MYTHOL.
Græce'nigrum , unde & Homerus pri
malliados rapſodia:defa toiaduce ksheet
rövipwhoe nodi drógu: id eft ,ftatim nicer
tuus ſanguis emanabitper meam hatam .
Hoc igicur ſignareuolentes , quod pri
mum ſit alienum concupiſci: ſecundum
cócupita inuadere: certium celarequod
inuadit.
Fabula de Proferpina.
Lutoni quoq nupcam uolunt Pro
Ceres . e r e nā Cererisgaudium
P Græcè
ſerpi filiam . Ceres enim
, & ideo il
dicitur
lam frumenti deam eſſeuoluerűt, quòd
ubi plenitudo fructuum ſit, gaudia ſem
per ſuperabundent neceffe eft . Profer
pinam uerò quaſiſegerem uoluerüt : id
eſt,terram radicibus proſerpētem ,ut &
Hecate. Hecate Græcè dicitur . Hecaton enim
Græcè centum ſunt, & ideò hoc illi no.
men imponunt: quia centuplicatū Ce.
res proferatfructum . Hanc etiam ma
ter cum lampadibus raptam querere di
citur, unde & lampadã dies Cereri de
dicatus eſt, illa uidelicet racione quod
hoc tempore cum lampadibus: id eft,
cum
AD CATVM , LIBER I. 835
cum Solis feruore ſeges ad metendum
cum gaudio requiratur.
Fabula Apollinis.
o Pollinem Solém dici uoluerunt.
A citur,
Apollon enimGrace perdens di
quòd feruore ſuo omnē ſuc.
cum uirentium decoquendo perdat her
barum . Hũc etiam diuinationis Deum
uoluerunt,fiuequòdfolomníà obſcura
manifeſtat in lucē, feu quod in ſuo pro
ceſſu & occaſu eius orbita ,multimodos
ſignificatiónum mönſtret effectus. Sol
uero dicitur aut ex eo,quòd folus ſit, aut ab Ouidio
quod ſolite per dies ſurgat & occidat. lib. 2. Metas
Huic quoq quadrigamfcribunt illam morph.no:
ob cauſam ,quod aut quadripartitis tệ. minanturhi
porum uarietatibus annicirculum per equipyroisa
flāmatus,
agat , aut quòd quadrifido limite diei iEous. i. md :
r metiatur ſpacium , unde & ipſius equis cucinus:Acs
ke '
condigna licnomina poſuerunt: id eſt, thon.i. Are
Erythræus ,Acteon, Lăpos, Philogqus.dens:Phles
Erythræus Græcérubens dicitur, quod goni.
Homer vrens
. Ose
à matutino folluminerubicundus exur
dyfs.4. duos
ca - gac.Acteon ſplendens dicitur, quodter mumerat La
tiæ horæ momencis uehemens inſiſte vú to Phước
H
C GGg tur, tontema
836 B. FULGENTII MYTHOL,
LE
tur,lucidior fulgeat. Lampos uerò cùm C
ad umbilicum diei centratum confcen
derit circulum . Philogæus Græcèter. F
ram amans dicitur , quod hora nona le
procliuior uergens occaſibus pronus
incumbat .
Fabula decoruo.
N huius etiam tutelam coruum po.
nunt, fiuequòdſolus contra rerūna
curam , in medijs ipſis æftiuis feruori.
bus ouiparos pullulet fætus . Vnde&
Petronius:
Sic conirà rerum naturemuneranorë,
Coruus maturisfrugibusouarefert,
Siue quòd in Horoſcopicis libris ſecun
dùm Anaximandrum ,liueetiam ſecun
dùm Pindarum ſolus inter omnes aues,
ſignificationes habeatuocum .
Fabula de Lauro.
N huius etiam tutelam Laurű aſcri
bunçdicûtPenifluminis
|nen ,unde etiam eumamalleDaph
filiam , & un
de laurusnaſcipoſſet,niſi defluuialibus
undis: Maximè quiaeiuſdem Peneiflu
minis ripæ lauro abundaredicuntur.At
uero
AD CATVM , LIBER I. .
83 %
uerò amica Apollinis ob hancrem uo .
citata eſt : quia illi,qui de interpretatio
neſomniorum ſcripſerãt,utAntiphon
Philocrus, &Artemon, & SerapionA
who ſcalonites promittant in libris ſuis laurű
fi dormientibus ad caput poſueris, uera
ſomnia efleuiſuros.
Fabula de nouem Mufis.
Vic etiam Apollini nouem depu
tant Muſas, ipſumg decimâ Mu
125
H ſis adijciūt. Na uidelicet cauſa, qd
humanæ uocis decem fint modulami
ontare
na,undecum decachorda Apollo pingi
tur cythara.Sed & lex diuinadecachor- Voxquibus
don dicit Pfalterium . Fitergo uox qua- inftrumentis
tuordentibusecontrà poſicis, quoslin-formetur.
guapercutit, è quib .ſi unus minusfue.
rit , ſibilūpotiùsquàm uocē reddat ne
ceſſe eſt: Duo labia uelut cymbala uer 1
enim
1
84.8 B. Fulgentii MYTHOL.
enim dum terrorem amputauerit, fama
generat, unde uolare dicitur: quiafama
eſt uolucris.Vnde & Tiberianus:Pega
ſus hinniens tranſuolatæthram.Ideo &
Mulis fontē ungula ſua rupiffe fertur,
quòd Mulæ addeſcribendum famā he
roum , aut ſequanturpiorum dicta, aut
indicent antiquorumgefta.
Fabula Admeti& Alcestes.
Antithes Icut nihil benigna ſuperius cõiuge,
fisuxoris
bone 8
mala .
s Quanto enim ſapiens pro uiri ſui ſa
ita nihil infeſta crudelius muliere .
BEA .
AD CATVM, LIBÉR III. 881
BEATI FULGENTII
$ EPISCOPI CARTHAGI
NENSIS MYTHOLOGIARVM AD
Catum Presbyterum Cartha
ginenfem ,
L IBER I 1 I.
Nſcientię formidolofa fufpe
ctio ſemper excufandi quæ
TE
ter pecca
rit fuffragia . Quo quicquid
ignorantia incurſionum má
uerit,id uenię abſoluat petitio, 2
uulnere . Fabu
AD CATVM , LIBER III. 885
Fabula Perdicis.
Emper delicata cõſuetudo laborio.
ſo fert præiudicium operi , & molli
tur educatu , dum quod non optat
euenerit,pænitentiam creat. Melius eſt
enim laborare partiliter,fecurius edoce
ri quàm ex neceſsitate ueniente repēta
I liter perterreri.Perdicem ferunt uenato
rem effe, qui quidem matris amore cor
reptus,dum utrings & immodeſtia libi.
do ferueret, & uerecundia noui facino
ris reluctaretur, conſumptus atæ ad ex
tremam labem deductus eſſe dicitur.
Primus etiam ſerram inuenit, ſicut Vir
gilius ait:
Nam primi cuneisſcindebantfiſsilelignum.
Sed ut Feneſtella,Martialis, ait uel ſori,
bit,hic primùm uenator fuit,cui cum fer
mè cædis cruenta uaftatio , & ſolitudinē
uagabunda errando curſilicas diſplice.
ret, pluſquam etiam uidens Canthyro
letas ſuos:ideſt,Actçonē,Adonin ,Hyp
politum, miſerandæ necis functos inte
ritu,artis priſtinę affectui mittens repu.
dium agricultură eſt affectatus, ob quã
KKK 3 rem
886 B, FVLGENTII MYTHOL.
remmatrem quaſi terram omniű gene
tricem amaffedicitur. Quo labore con
fumptus etiã ad maciemperueniffe di
citur:quia cunctis uenatoribus de priſti
næ artis opprobrio detrahebat, ferram
quali maliloquium fertur reperifle.Ma
trem etiam Polycarpem ,quod nos La
cine multifructá dicimus:id eſt,terram .
Fabula Acteonis.
Vriofitas femper periculorum ger
mana,detrimenta ſuis amatoribus
nouit parturire quàm gaudia . A
ctæon deniq uenator Dianam lauanté
uidiſſe dicitur,qui in ceruum conuerſus
à canibus ſuis non agnituseorum mor
ſibus deuoratus eft.Anaſimenes,qui de
picturis antiquis diſſeruit in libro fecun
do , ait uenationem Actæonem dilexiſ
fe,qui cùm ad maturam perueniſſet çta.
tem deſideratis uenationum periculis:
id eft,quafi nudą artis ſuæ rationē uidés
timidus factus eſt. Vnde & cor cerui ha
bere dicitur, unde & Homerus ait:
οινο βάρος μου όμματα ίχών μαρούλι ελάροie :
Id eſt, ebriofe aculos canis habens & cor
cernia
AD CATVM , LIBER 111. 887
serui. Sed dum periculum uenandi fu .
geret , affectum camē canű non dimiſit,
quos inaniter paſcendo penè omnem
fubftantiam perdidit, ob banc rem à ca.
nibus ſuis deuoratus dicitur effe.
Fabula Hero & Leandri.
natat
quod diligit, nunquã uidet, quod
cxpedici?pws enim Græcè amor dicitur.
Leandron uero dici uoluerất quaſi aú
olyaidow :id eft uirorūſolutio . Solutio
enim uiri amore parturit. Sed nacarno
3 cte: id eſt,obſcuro tempore tentat peri
cula.Hero quoq in amoris ſimilitudine
fingiturlucernam ferre, & quid aliud a
mor niſi flammam fert,& deſiderati pe
riculoſam uiam oftendit. Cico taméex .
tinguitur q: uia iuuenilis amor non diu
perdurat. Deniq nudusnatat,illa vide
licet cauſa,quod ſuos aſſectatores amor
& nudare nouerit, & periculis , ficut in
mari iactare . Nã extincta lucerna utri
uſque mors eſt procurata maritima,hoc
in euidenti ſignificans , quod in utro®
KKK 4 ſexu
888 B. FYLGENTIL MYTHOL.
ſexu uaporeætatis extincto libido com
moritur.In mari uerò mortui ferunt,ue
lut in humore frigidæ ſenectutis. Om
nis enim coloratæ iuuentutis igniculus
tepidæ ueternoſitatis algeſcitin ſenio,
Fabula Berecyntia & Attis,
Ecepta Græcia credulitate demo.
D:nquam
um potiùs quàm deorum , nun
deterius ſuis díjs reponeret,
quàm ur eorum matrē ueternoſam anű
non ſolű puerilem amatu , quantã etiam
fingerēt Zelotypam . Tantum enim ze
li fuccenſa anus inuidioſa flagrauit ,quç
nec ſuis utilitatibus furioſa pepercit , &
undefructű ſperabat libidinis ,illud ue
terana ſuccideret meretrix. Et quamuis
apud muliebres animos libido obtineat
regnum, tamē etiam inuicta libidine ze
lusobtinet dominatum . Berecyntia e .
nim mater deorum Atcin puerum for
moſiſsimum amaſſe dicitur, quem zelo
ſuccenſa caſtrando ſemimaſculum fecit.
Quid ergo ſibi in his Græcia ſentireuo.
luerit, edicamus. Berecyntiam dici uo
luêre quali mortuam dominā.Ideò ma.
trem
AD CATVM , LIBER III. 882
trem deorum , quod Deos nấcupari per
ſuperbiam uoluere. Ideo eos in Olym
po habitantes quali excellos & ſuper
bos.Ideo & demonasnuncupant ſecun
dum Homerum ,qui dicit:peta d'aluores
ema's: id eft, cum Deos alios:d Q e- t Diysalijs
nim Græcè populus dicitur, is dicitur
unus, & quia populos ſubdere cupie .
bant, & foliſuperpopulos elſe, dæmo
nes di &i ſunt , ideò & apud Romanos
indigetes . Ergo Berecyntiam monti
bus præeſſe dixerūsbernicinchos. Cyn
thos enim Attica lingua flos nuncupa
tur,unde & lacinthus dicitur qualiineva
10 , quod nos Latineſolus flos dicim ,
quafiomnibus perfectior. Nam & E
. picharmus ita ait: wavnagario- siqam
και σερί ακτώμ πρόβατιν χύσαλG-:ld eft ,
009
1 florigera corona,atqueè littoribusproce
dit Chryſalus. Itaq fiorem quamuis qui
libet amet tamen abſcindit,utBerecyn
tia in Attin fecit. Actis enim Græcè flos
diciſ, ut Soſides Atticus in libro Theo .
logumeno:quem appellauitſcribit,'ma
trem Deûm in modum potentiæ uoluit
KKK 53 poni,
890 B. FULGENTII MYTHOL
poni,unde Cybele dicitur, quali Cedos
baleon : id eft, gloriæ firmitas, unde &
Homerus ait , quod eft, cuilupiter glo
riam donauerat,ergo ideò turrida pin
gitur,quodomnis potenciæ elatio fic in
capite. Ideò Leonum currui præſidens:
quia omnis potentia regno ornata ſit.
Sceptrum etiā fert, quod omnis poten
tia uicina regno fit,ob hanc rem etia ma
ter Deùm dicta eſt,illud nihilominus O
ftendereuolentes quod ſiue indigetes,
ſiue drj,ſiue dæmones apud antiquos à
diuitijs dicti ſunt. Ergopotentiadiuitū
mater eſt,unde & Homerus Agamem
nonem conſiderans ait:
& padi thodu cür witwplaridexa thas.
Nec non ,etiam Euripides confimilans
Tantalum loui in tragedia Electræ ait:
quod eſt Beatus ille , nec inuideo fortu .
nas eius,louis equalis,utdicitur Tanta
lus:ergo potētiæ gloria ſemper & amo
re torretur, & liuore torquetur, citoc
abfcindit quod diligit, dum tamen am
putet illud,quod odit. Denique omnis
nunc ulg potencia neſcit circa ſuos diu
turnum
AD CATVM, LIBER III. 891
turnum feruare affectum , & quod ama
uerit citò aut zelando amputat, aut faſti
diendo horreſcit, & Attin dici uoluerüt
quaſičio : ? 80 enim Græcè conſuetu
do dicitur:ergo quantuſcunq amor ſit,
potentibus ſtabilis elle non nouit.
FabulaPſyches &Cupidinis.
Puleius in libris Metamorphoſed
A hác fabulam planiſsime deſigna
uit,dicens,eſſe in quadam ciuitate
3
regem , & reginā habere tres filias,duas
natu maiores eſſe temperata ſpecie, iu.
niorem non tam magnificæ effe figurę,
quæ credereč VenusefTe terreſtris.De
nią duabus maioribus, quæ erant tem
perata ſpecie,connubia uenere,illam ue
rò ueluci deam no quiſquam amare au
fus, quam uenerari pronus,ato hoſtís
ſibimet deprecari. Cõtaminata ergo ho
norismaieftate,Venusſuccenfa inuidia
Cupidinem petit,ut in contumacem for
3 mam feueriter uindicaret. Ille ad matris
ultionem aduentus, uiſam puellam ada
mauit :pæna enim in affectu cõuerſa eſt,
1
ut magnificus iaculator ipſe ſe ſuo telo
per
7
892 B. FULGENTII MYTHOL
percuſsit. Itaq; Apollinis denüciatione
iubetur puella in montis cacumine ſola
dimitti,uelutferalib. deducta exequis
pennato ſerpentiſponſo deſtinari, perfe
cto nang choragio , puella permontis
decliuia Zephyri flācis leni uectura de .
lapſa , in quandam domum auream ra
pitur,quæ pretiofa ſine pretio, ſola con
fiderationelaude difficiēte poterat exi
ſtimari. Ibic uocibus cantūmodo ferui
entibus ignota,atą manſionario uteba
tur coniugio. Nocte enim adueniés ma
ritus Veneris prælijs obfcurè peractis,
ut inuiſèueſpertinus aduenerat, ita cre.
puſculo incognitus etiam diſcedebat.
Habuit ergo uacale ſeruitium ,uento
fum Dominum , nocturnum commen
tum ,ignotum coniugium . Sed ad hu
ius mortem defiendam ſorores adueni.
unt,montisoconſcenſa cacumine ger
manum lugubrị uoce flagitabant uoca
bulum , & quamuis illi coniunx lucifu .
ga ſororios ei cõminando uetaret aſpe
ctus,tamen conſanguineęcharitatis in
uincibilis ardor maritale obūbrauit im
perium ,
AD CATVM , LIBER III. 893
perium . Zephyri ergo flagrantis auræ
anheláteuectura ad lemet fororios per
ducit aſpectus,earumg uenenoſis con
ſilns de mariti forma quęrenda conſen
tiens,curiofitatem ſuęſalutis nouercam
arripuit, & facillimãcredulitatem , quæ
ſemper deceptionum mater eſt,poſtpo
ſito cautelæ ſuffragio , arripuit.Denique
credens ſororib . ſemarito ſerpenti con
iunctam ,uelut beſtiam interfectura no
uaculam ſub puluiſari abſcódit, lucer
namosmodio contegit : Cumo altum
foporē maritus extenderet, illa ferro ar
mäta lucerna modio cuſtodita eruta,
Cupidinecognito ,dum immodeſto a
moris torrerur affectu , olei ſcintillantis
deſputamento maritum ſuccendit, fü
gienso Cupido multa ſuper curioſitate
puellæ increpitans domo extorrem ac
5% profugam dereliquit. Tandem mulcis
iactara cenereis perſécutionibus poftea
loue petente in coniugio Cupidinem
accepit.
Poteram quidem totius fabulæ ordi.
nem hoc libello percurrere, qualiter &
ad
894 B. FULGENTII MYTHOL.
adinfernūdeſcenderit ,& Scygis aquis
:
undam delibauerit, & Solis armēta uel
lereſpoliauerit, & ſeminữ germina con
fuſa diſcreuerit, & de Proferpinæ pul.
chricudine particulă moritura præſum
pſerit. Sed quia hæc Saturantius & A
puleius peneduorum cótinentia libro
rum cantam falſitatum congeriem enar
rauerit , & Ariſtophanes Athenæus in
libris,qui Dyſcreſtia nücupantur , hane
fabulam enormi uerborũ circuicu diſce
re cupientibus prodit , ob hanc rem ſu
peruacuum duximus ab alijs digeſta no
ftris inſerere libris , ne noſtra opera aut
proprijs exularemus officiis, aut alienis
addiceremurnegocijs . Sed dum is qui
fabulam leger,in noftra hęc tranſeat,lci
turus quid libi illorü fallitasſentire uo
luerit.Ciuitatem poſuerunt quaſi in mo
dum mundi,in qua regem & reginā ue
luc deam & materiam poſuerüt, quibus
tres addunt,carmē ultrometantē, quam
libertatem arbitrij dicimus, & animam:
tuxdenim Græcè anima dicitur, quam
ideò iuniorem uoluerűt, quod corpori
iam
AD CATVM , LIBER III. 895
iam facto poftea inditam eſſe dicebant.
Hanc igitur ideò pulchriorem quod &
à libertate ſuperior, & à carne nobilior.
Huic inuidet Venus quaſi libido , ad
quam perdendam cupidinē mittit. Sed
quia cupiditas eſtboni & mali ; cupidi
tas animam diligit & ei uelutin coniun
Ctionem miſcetur, quam perſuadet ne
fuam faciē uideat: id eft,cupiditatis de
lectamenta diſcat: unde & Adam qua
uis uideat, nudum ſe non uidet ,donec
de cócupiſcentiæ arbore comedat. Né.
ue ſuis fororibus: id eft,carni & liberta
tide ſuæ formæ curioſitate perdiſcenda
conſenciat. Sed illorum compulſamen
j
to percita , lucernam de ſuo modio eie .
cit:id eſt, deſiderij flammam in pectore
abſcoſam depalat, uiſam taliter dulcem
amat ac diligit quam ideo lucernę ebul
3 litione dicitur incendiſſe: quia omnis cų
piditas quantum diligitur, tantum arde
ſcit, & peccatricem ſuæ carni confingit
maculam , ergo quaſi cupiditate nudata
ex potenci fortuna eruitur & periculis
iactatur & regia domo expellitur. Sed
nos
896 B. FULGENTII MYTHOL.
nos quialögum eft(ut dixi) omnia per:
fequitenorem delemus fentiēdi.Siquis
uero,in Apuleio ipſam fabulam legerit,
noſtra expofitionismateria, quæ no di
ximus,ipſereliqua cognoſcat.
Fabula Pelei e Thetidis.
Hecidem dici uoluerunt aquam. Iu
T Thaos enim Græce lucâ dicitur , er
piter quaſi Deus coniungit Peleo.
go terram cum aqua cömixtam uolunt
homines genuiſſe, unde & louem cum
Thetideuoluiſſe cõcumberedicunt, &
prohibitum eſſe, ne maiorem ſegenuiſ
ſet, quieum de regno expelleret. Ignis
enim :id eft,Iupiter ſicum aqua coëat,a.
quæ uirtute extinguitur,ergo in coniun
ctioneaquæ & terræ :id eſt, Thetidis,&
Pelei diſcordia fola non pecicur , illa ui
delicet cauſa,ut concordia utrorumque
elementorum homo gignatur. Nam &
inicompetēcia illa indicat, quod Peleus
uc terra: id eſt , caro , Thetis ut aqua : id
eſt, humor . Iupiter, quiutraq gignicut
ignis:id eft,anima, ergo in conceptione
hominis & elementorā iugalitares tres,
ut fu
AD CATVM , LIBER III. 897
ut fuprà diximus, uitæ certantur . Nam
& diſcordia malum aureum ieciffe dici
tur:ideft, cupiditatem , illa uidelicet cau
fa quod in malo aureo eſt quòduideas,
non eft quod comedas . Sicut cupiditas
nouit habere,non nouit frui. Omnes e.
nim Deos lupiter ad nuptias dicit con
uocaſſe,illa de cauſa, quòd putarētEth-Singulapar
nici ſingulas partes in homine Deos tes inhomie
ſingulos obtinere,ut louem caput, Mi- ne ſingulos
neruam oculos , lunonem brachia , pe. Deos obris
ctusNeptunum , cinctum Martem , re. nentapud
Ethnicos.
nes & inguinaVenerem ,pedes Mercu
rium :ſicut Democrites in Phyſiologu .
menon ſcripſit,unde &Homerus ait:
όμματα και ξιφαλίω μιλος διέτιρπικεραυνος::
ápa di závlw, siprop de woondámvi:
Id eſt, caput & oculos fimiles Iouifulmine
dele &tanti, Marti cingulum , & peétus Ne
ptuno . Nam & Tiberianus in Prome.
theo ait: Deos ſingula ſua homini tri
buiffe. Denią natū Achillem uelut ho
minem perfectum , mater in aquas intin
gic ſtygias : id eſt,durum contra omnes
labores munit, ſolum ei talum non teti
LLI git,
898 B. FULGENTII MYTHOL .
git, nihilominus illud phyſicum ſignifi:
care uolentes , quod uenæ quæ in talo
ſuntad renum , femorâ atq uirilium ra
tionem pertineant , unde aliquæ uenæ
uſg ad pollicem tendunt, quod tractan
tes & phyſici & mulieres ad obtinédos
partus & iſchiacos eodē phlebotomant
loco , & emplaſtro mentaticum , quem
Stiſide Affricanus in Aſtroſophiſteuo
cauit,pollici,& talo imponendum præ
cepit. Nam & Orpheus illum effe prin
cipalem libidinis indicat locum . Nam
deniq in entherocælicis & ñſdem locis
cauteriaponenda præcipiüt.Ergo mon
ſtrat quod humana uirtus quamuis ad
omnia munita , tamen libidinis ictibus
ſubiacet parula, unde ad Lycomedis re
giam datur utnutriretur,quafi ad luxu
riæ regnum . Lycomeden enim Græce
Trauri my quality duromedep :id eſt, dulce nihilī .
dy Omnis enim libido & dulcis & nihil
eft, deniq & amore Polyxene perijt &
pro libidine per Talum occiditur . Po
lyxeneenim Græcè multorum peregri
na dicitur,feu quod amor peregrinari fa
cias
AD CATVM LIBER 111 . 899
ciatmentesab ingenio ſuo, ſeu quoda
pud multos libido ut peregrinabunda
uagetur.
Fabula Myrrha & Adonis.
Yrrha patrem ſuum amaſſe dicia
Motur,cum quo ebriato concubuit,
cum eam pater utero plenāre
ſciſſet, cognito crimine, euaginato eam
perſequi cæpit gladio . Illa in arborem
myrrham conuerſa eſt, quam arborem
pater gladio percutiens, Adon exinde
natus eſt:quid uerò ſibi hæc fabula ſen
tiat, edicamus. Myrrha genus eft arbo
ris,de qua ſuccusipfe exudat .Hæc pa
trem amaffe dicitur. Iftæ enim arbores
in India funt, quæ Solis caloribus cre
mantur, & quia patrem omnium rerum
Solē eſſe dicebant,cuius opitulatu cun
eta germinum adoleſcit natiuitas , ided
& patrem amaſſe dicitur, quædãgran
dioris fuerit roboris Solis ardoribus crè
pans rhagades efficit, per quas ſuccum
deſudat,qui Myrrha dicitur, & redolen .
tibus lachrymoſa guttulis fletus ſuaues
ſeiſſuris hiantibus iaculatur,undeAdo :
LLI 1 nem
900 B. FYLGENTII MYTHOL .
nem genuiffe fertur :Adon Græcè ſua.
uitasdicitur,& quia hæc ſpecies odore
fuauis eſt Adonē dicitur genuiffe. Ideo
aức Venerem amaſſe dicûr, quòd genus
pigmenti ſit ualde feruidum :unde Pe.
tronius Arbiter ad libidinis cocitamen
tum myrrhina fe poculum bibiſſerefert.
Nam &Sutrius Comediarum ſcriptor
introducit Glyceriũ meretricē dicentē :
Myrrhinum mihiadfers,quo virilibus armis occurſem
fortiuſcula.
Fabula Apollinis do Marfia.
Inerua tibias ex oſſe inuenit, de
M quibus cùm in cõuiuio deorâce
ciniffet,cumg eius tumentes buc
cas dñ omnes irriſiſfent, illa ad Tritonē
paludem pergens, in aquafaciem ſuam
ſpeculatur, dum turpia adiudicaffet buc
carum inflamina, cibias eiecit , quibus
Marſya repertis doctior factus prouo
cauit Apollinem concertaturum de can
tibus,libice Mydam regem iudicem de
ligunt,quemApollo cum non rectè iu
dicaſſet,aſininis auribusdeprauauit.Ille
criminis ſui notam tonſori cantū often
dis,
AD CATUM , LIBER III. SOL
dit,præcipiens ei utſicrimeneius cela
ret, eum participéregni efficere. Ille ſe
terrę lui in terram fodit,& in
efoffo Domini
dcretum
terrę duxit & operuit,In eodem
loco calamusnatus eft,undeſibi paſtor
tibiam faciens, quæ cum percutiebatur
dicebat: Mydarex aures alinales habet,
nihil minus quam quod ex terra conce
perat,unde & Petronius Arbiter:
ܘ ܐܠ
Sic commiſſaferens auidusreferareminiſter
Fodit humum ,regisé latentes prodiditaures.
Concepit nam terrafonum,calamia loquentes
leuenêre Mydamqualem conceperat index.
Nunc ergo huius myſticę fabulę inte
ا، rius cerebrum inquiramus. A'Muſicis
hęcreperta fabula,utOrpheusin Theo
gonia fcribit . Muſici enim duos artis
ſuæ poſuerấtteordines: Terciữuero
es quali Muſicorum
tric
ex neceſsita adijcient , ut Hermes genere.
Trimegiſtus aic: ad @r, tachorriww ,aido
Melów :hoceft, cantartiñ ,autcytharizan .
tium ,aut tibicinantium . Prima eſt ergo
Waz 20
uiua uox, quæ ſibi in omnibus Muſicis
zar neceſsitatibus celerrima ſubuenit , po
teſt etiam limmata ſubrigere, & paralle
LLI 3 los
902 B. FULGENTII MYTHOLO
los concordare , & diſtonias mollire &
phtongos iuuare & ornare chromata.
Sequitur ſecunda cythara quãuis enim
dehisrebus , deſexapheſis dicunt, ſicut
Mariandes ſcribit, multa de his faciat, ta
men aliqua non implet, quæ uiua uox
poteſt. Limmata enim facta non erigis,
quiliſmata in ſe catenata non implet.
Acuero tibia artis Muſicæ partem extre
mam poterit adimplere. Cythara enim
Cythara ha Symphoniarum gradus habet quings,
bet quinque fecundum quod Pythagoras ait dû nu
gradus Sym merorâ rhythmicos modulos ad Sym
phoniarum . phoniarum adduxiſſet cócordiam . Pri
ma enim Symphonia eſt diapafon , qd'
eſtin Arithineticis diplaſion , quod nos
in Latinis vnum ad ſecundum dicimus.
Secunda Symphonia diapēte , quod eſt
in Arithmeticis hemiolius, quod nos in
Latinis duo ad tertii nuncupamus.Ter
tia Symphonia diateſleron , quod eft in
Arithmeticis epitritos : id eſt, tertius ad
quartum . Quarta Symphonia dicitur
conus,q apud ArithmeticosEpogdous
Hocatur, apud nas quintum ad quartā, 5
&
AD CATVM , LIBER III. 903
& quoniã ultra Arithmeticus ordo pro
1 greditur, non patitur propter nouena.
! rium limitem : quia dicimus alterius or
dinis primus gradus eft. Contigit ergo
ut habeat quintam Symphoniam , quæ
harmonia nuncupatur:id eft,očto adno.
uem : nullam enim ultra numerum con
1
iunctionem inuenies. Habet igitur Mu
fica partes ſeptem :id eſt, genera, diaſte
mata,ſyſtemata,phthongos,tonos,me
tabolas&melumpæas,unde & Virgi
lius in fexto ait:
Nec non Threitius longacumvefteſacerdos
Obloquitur numerisſeptem diſcrimina voçum .
In Arithmeticis enim plenitudo formu
læ eſt,ut eſt in Geometricis tonus. Vox
uerò habet gradus Symphoniarum in
numeris , quantum natura dotauerit i
pſam uocem ut habeat arfes, & ut theſes
quas nos Latine elationes & deiectio .
nes dicimus. Tibia uero uix unam & di
midiam perficit Symphoniā :una enim
Symphonia quinq Symphonias habet,
ergo poſt artem Mulicain Minerua res
perit tibias , quas omnis doctus inMu
LLI 4 ficis
904 B. FULGENTII MYTHOL.
ſicisſonet,has proprer ſonorum deſpuit
paupertatem. Inflatas uero buccas ideo
riſiſfe dicuntur, quod tibia uentoſe in
Muſicis ſonet, & idiomatum proprieta
te amiſſa, ſibilet potius rem quam enun
ciet.Ideo illam iniuftè ſufflantem omnis
quicung eſt doctior ridet , unde eas &
Minerua : id eſt, ſapientia exprobans
proncit,quas Marſya affumit. Marſya e
nim Græcè qualimoros :id eſt, ſtulcus,
ſolus qui in arte Muſica tibiam propo
nere uoluit cytharæ , unde & cum por
cina pingitur cauda.Sed his duobus cer
tantibus.Myda rex reſidet.Myda enim
Gręce qualiundły dwpdicit,quod nos
Latinè nihil ſciens dicimus, ideo etiam
aſininis auribus dicitur:quia omnisdiſ
cernendi ignarus nihil differt ab alino,
ob hanc rem & ſeruí eius auriculas re
ferunt prodidiſſe . Ingenium enim no
ftrum ſeruum habere demus ad omnia
quæ uolumus obfequentem & noftra
ſecreta celantem . Quod autem per can
namperdidit, per fiſtulam guccuris lo
quédo ſignificat, quod ueropaſtor au
dit,
AD CATVM , LIBER 111. 905
dit,paſtores ſunt illi, qui alienaſulcan
do ſubtilius pafcunt,
Fabula Orphei.
Rpheus Eurydicem Nympha a
O mauit , quam ſono cytharæ mul
cens uxorē duxit. Hanc Ariſtæus
paſtor dum amans ſequitur,illa fugiens
in ſerpentem incidit & mortua eft.Poft
quam maritus ad inferos deſcédit & le
gemaccepit, ne eam conuerſus aſpice
ret. Quam conuerſus afpiciens iterum
perdidit. Hęcigitur Fabula artis eft Mu
ſicæ deſignatio. Orpheus dicitur&paco
pwe : id eft,optima uox . Eurydiceuero
profundadöudicacio . In omnibus igi
tur artibus ſunt primæ artes, ſunt fecun- art
In ibu
omnibus
s funt
dæ, ut in puerilibus literis prima abece. prime artes
daria,fecunda nota. In grammaticis, pri O ſecunda.
malectio, fecundaarticulatio. In Rheto
ricis prima Rhetorica , fecûda Dialecti.
ca. In Geometricis,primaGeometria,ſe
cũda Arithmetica. In Aſtrologis ,prima
Matheſis ſecunda Aſtronomia . In Me.
dicinis, prima gnoſtice, ſecunda uerò
mantice . In aruſpicinis , primaaruſpici
LLI па,,
906 B. FULGENTII MYTHOL
na,ſecunda paralyſis. InMuſicis, prima
Muſica, ſecunda apoteleſmate , de qui
bus omnibus breuiter rationē perftrin
gã neceſſeeſt. Aliud eft enim apudgrā.
maticos aliena cognoſcere, aliud eftfua
efficere. Apud rhetores uerò aliudpro
fuſo & libero curſu effrenata loquaci
tas,aliud conſtricta uirtutis indagandæ
curioſa nexilitas . Apud Aſtrologos a
liud eſt aſtrorum aclyderum curſuseffe
cuso cognoſcere, aliud ſignificata tra
ducere.Inmedicinis aliud eſt morború
agnoſcere meritű , aliud infirmitatis ue
nientem concurſum mederi. In geome.
trícis aliud formulas lineas depinge
re,aliud numeros formulis coaptare.In
particus aruſpicinis aliud eſt fibrarumtparcicu
laruméina la,cumq inſpectio : aliud fecúdum Bar
Festio. tiadem euétuum immutatio.In Muſicis
aliud uero eſt harmonia phtongorum,
fyftematum , & diaſtemarum ,aliud effe.
etus tonorum ,uirtusq; uerborum.Vo.
cis ergo pulchricudo interna artis ſecre
ta uirtutem etiam myſticam uerborum
attingit. Sed bæc quantum ab optimis
ama
AD CATVM, LIBER III. 907
amaturſicut abAriſtęo :ägisop enimGrę
cè optimâ dicitur: Tantum ipſa ars con
iunctionem hominum uitat, quæ qui
dem ſerpētis ictumoritur, quali aſtutiæ
interceptu ſecretis uelut inferis trãſmi
3 gratur. Sed poft hanc artem exquiren
dam ,atq; eleuandam uox canora deſcê.
1
dit, & quæ apoteleſmatica,phantaſtica,
omnia prębet, & modulis tantum in ſe
creto latitantibus, uoluptatâ reddit effe
ctus :dicere enim poſſumusquod Do.
rius tonus, ut coiensPhrygius torrens ,
Saturno feras mulcens,ſi loui aues oble
ctet . Acuerò ſi rei expoſitio quæritur,
curhocueſtígādęrationis caputimmo.
ritur. Ideò ergo & ne eam reſpiciat pro
hibetur, & dum uidet amittit.Nam per
fectiſsimus Pythagoras dum modulas
numeris coaptaret, fymphoniarão pon
derat terminis Arithmeticis g melos &
rhythmos, & modulos ſequeretur, effe
ctus uero rationé reddere non potuit.
Fabula Phinei.
Hineus enim in modû auaritiæ po
PAnitur & à fønerando Phincusstusdi.
908 8. FULGENTII MYTHOL.
ctus eſt.Ideò cæcus quòd omnis auari.
tia cæca fit, quæ ſuanon uidet, ideo ei
Harpyiæ cibos arripiunt.Atuerò quod
eius prandia ſtercoribus fædant, olten
dit fænerantium uitam rapinęingluuié
effe ſordidam ,ſed has à conſpectueius
Zetes & Calais fugant:quia rapina eia
liquid deſuocomeſſe nõ permittit:Grę
cè enim lãtäplochoy inquirens bonādi
citur. Ideò uolatici: quia omnis inquiſi
tio boni nunquam terrenis rebus miſce
tur. IdeòAquilonis uenti filij : quia bo
na inquiſitio ſpiritalis eſt, non carnalis:
ergo uenienti bonitate omnis rapina
fugatur.
Fabula Alphei & Arethufa.
Lpheus fluuius Arethuſam nym.
A returin
pham amauit , quam cum ſeque.
fontem conuerfa eft:Illein
medñs undis ambulans non immixtus,
in ſinã eius immergitur. Vnde & apud
inferos obliuionē animarũ trahere dicit
ennoéias gãs:id eſt,ueritatis lux.Arechu
ſa uerò quaſiđperioa :id eſt,nobilitasæ
quitatis.Ergoquid amarepoterat ueri
tas,
B. FULG . MYTH. AD CAT. LIB. III. 909
tas , niſi æquitatem : quid lux,niſi nobi
litatem : ideò in mari ambulans nec
miſcetur: quia lucidiueritas omnima
lorum falſitudine morum circumdata,
pollui aliqua commixtione non nouit.
Sed tamen in ſinuæquiſsimę poteſtatis
omnis lux ueritatis dilabitur . Nam &
deſcendens in infernum : ideſt, ſecreta
conſcientiæ ueritatis lux malarum re
rum ſemper in obliuionem
importat .
FINI S.
.
}
1
BASIL E AE,
PER SEBASTIAN VM
HENRIC PETRI:
Anno à CHRISTO nato ,
CI” 1° XXCVII.
Menfe Martio.
1
1
;
1
2
4