Enquiridion
Enquiridion
Enquiridion
ENCHIRIDION
,
O MANUAL DE EPICTETO,
CON EL TEXTO GRIEGO,
TRADUCIDO EN CASTELLANO E ILUSTRADO
GON ALGUNAS NOTAS , PARA USO DE LOS JÓVENES,
,
,, QUE SE DEDICAN A LA LENGUA GRIEGA.
.. ,
ANADESE AL FIN LA TRADUCCION
LATINA , AXAD;t EN LO POSIBLE AL TEXTO
GRIEGO.
POR D. J. O. P.
�
:--,
,1,
. 1 10
VALENCIA: ,,._
EN LA IMPRENTA DE D. BENI'1¡0 MONFO T ,f:,
J �
ANO _M.DCCC.XVJ.
eon . ,
t,,1
.1
superior perm:__�s·o. 1 ,
R. 7S8 9
PRÓLOGO.
ErXEIPL6.ION (1).
KE<I>. a'.
TN \1 > >(i\, • ,., 1 {\
wv WVTWV f
Ta1 µEV E<J'TtV Er ')'Jµtv, Ta os ov,e
f ,
KE<I>. y'.
A II
,
ENCHIRIDION
O l\fANUAL ( 1 ) DE EPICTETO.
Traducido del griego , é ilustrado con
notas , por D. J. O. P.
CAPÍTULO 1.
KE<I>. �'.
TnJ..,xoÚTwv o�v É</JtɵEVor; , µiµvnCJ'o 8Tt ov 8E't
µE,pÜvr; 1'E1'(Y1?µÉYOV anrE(J'0at aVTWY · a'J\.'J\d ,d
µiv á<p,iva, nav,E'J\.wr; , ,d 8 ' Ú7íEp,i0ECJ'0ae
1rpor; TO 1rapóv. (2) E'dv 8i xd, ,aura 0{'J\.?7r;,
Hat ªf)(EtY , udt 'líAOUTE&V, TV)(OV µÉV ov8 ' áu
TWY ,oúrwv rEÚ�?J , 8,d ro ud, rwv 1rporipwv
i(J>IECJ'0a, · 1rdvTwr; ')'E µi,v ÉuElvwv ánorEÚ�?J, .
8, ' wv µóvov iu8aeµovía ud, Éi\Eu0Epía 7íEptyive-
rae.
KE<I>. e'.
E'veuc:. OÜV 7í4(J'?7 <¡,avracrlCf ,pa)(_ElCf , µEJ..ira
É7ítAÉ')'EtY , ó'rt <pa11raCJ'/a Et, (3) ud, ov 1rdvrwr:
-ro cpa,vóµEvov. E''1re,ra E�i,,t(E roer; uavÓCJ't
roúrc,r; bt.; E)(Etr; · 1rp,�r-y 8i roúrcp , udt µdi\t(J'
ra, 1rórepov 7íEpt rd i<¡, ' tj,u.,v iCJ'rtv , if 7íEpt
rd ovu E(J>' 17µ,v. Ka, áv r.epe Tt TWV ovu E(J>'
,jµ,v f , 7ípÓ)(Etpov ECJ'TW TO 8fOT{ ovó'iv "'!rpdr; '1E.
KE<I>. e;-'.
Miµv,1CJ'o ó',, opi�Ewc:. µiY É1l'a¡,yE'J\.la , ro Ér.t- '
rux._E'i'v, oí5 opiy?J · iuH'i\la-ecbc:. 8i É,rayye'i\la (4-) , ro
13
miará nunca, nadie te pondrá estorbos, no te que-
jarás de nadie, á nadie acusarás, n o harás nada
por fuerza , nadie te causará daiío , no tendrái
encinigos , ni padecerás calamidad alguna.
CAP. 4.
Siendo, pues , tantas las cosas que deseas, ten
presente que para 1·ecibirlas debes ser mas que
medianan1entc instado ; y tambicn que puedes al
gunas de ellas no recibirlas nunca, y otras dila
tar su ad,nision á otro tiempo ( 2 ). Si apeteces,
pues, dichas cosas, el mando y las riquezas , aca
so de todo no lograrás nada, por el deseo mismo
de las antedichas cosas , y sin duda perderá¡
aquellas por quienes se consigue la felicidad y
libertad.
CAP. 5.
Quando se te presente alguna cosa áspera y
mala, di luego que aquello es apariencia fantásti
ca (3), y no lo que parece. Dcspues exan1ínalo
por las reglas que tienes: primera y principal
mente, si aquella vision es de las cosus que de
penden de nuestro albedrío, ó de las que no. Si
es de las que no dependen de nuestro albedrío, á
mano tienes el decir que no te pertenece á ti.
CAP. 6.
Acuérdate que el verdadero anuncio de lo que
• desea es la 1·eal consecucion de lo deseado (4 );
se
14
, , ., , .., , "' ' ' ' '
µn Eµ7rtO'E,v tNEtV':) , o EU1'rt.tYETat. Ka& o µev
opi�Et á1rorvy)(_dvwv , IÍTU)(_rjc; · o ó'i Éun'AtcrEt
7íEpt7ít7íTWY , ó'ucrrux.ric:. A''v µdv oi5v µóva Eu
,e'J\ivpc: rd 1rapd (púcr,v TC�V Érrt croe , ovó'Ev& wv
É.1'1'A,YEtC: 7íEpt7íECfE(. Nócrov ó' ' av Éxu'Aivpc; , 11
8dvarov, 11 rrEviav , ó'vcrTV)(_rJO'Et<;.
KE<I>. ('.
A1pov ovv .,,v Énn'AtO'tV a1ro rrdvrwv TWV OUH
i(p' ,jµ'i'v , "ª' µETd0sc; Érrc rd 1rap.i (púcrtv TWV
i(p' ,iµ,v (5 ). Tnv opE�tV ó'é 7íaVTéAwc; É 7ít TOU
napóvroc; avEAE . av TE ydp opÉ')'?J TWV ovu i(Jl
tjµ'i'v TtYOC: , aTU)(EW avd')'Ur). Twv ó'' i(p' i;µ,v,
CCfWV opiy,crea, ua'J\ov dv , oúó'�v ovó'i-!íw CfOt 7íd
f)ECfTt. Mév'f ó'i TCf opµijv 1,ac a-;pcp¡,,,'!--v )(PW .
.
xc1,• (p�c: µiv ro,
,
"ª' µs0 ' Ú7íE�a,picrewc; , naJ
lf.VEtµEVW<;.
KE<I>. rl.
E'q, ' Éxdctrov rwv 'tU)(aywyodvrwv , ?7 - X,_pe/ay
1rapt)(Óvrwv , 7J crrspyo,aivwv. ✓ µiµv.no-o i rc tA.s-'::.
< ~ , ) \ ..... , , '
')'EtV or.otov éCfTtV , a7ío TWY· 0-µtupora,w, apx_o-
1
CAP. 8.
En las cosas que recrean el ánirno, q_µe traen
provecho , ó que las estiina1nos , acuérdate de
l
exan1inar quáles son, empczan<lp de las nlas pe
queñas : por exe1nplo, si esti1�a1.tes una Vasija,
que una vasija estiinas : así ,no te inqu�tarás
:iunque se quiebre. Si a1nas á Tu hijo ó á tu 1nu-
,
epwrrov ,eara(J)t'AE"tc; · arro0avóv.roc;. 'YªP aurou , ou
.
•ªf'ª)(0110-?7 .
KE<I> . 0'.
Ot'rav a-tac-ea, 'TtYOc; lpyou µÉl\'Jl.:J)c; , vrroµiµ
vn<1uE crEau.ov, orr�tóv ECirt .o leyov. E'dv l\ou
cróµEvoc; arrir,c; , rrpd�al\s <1Earcjí .-:i 7,vóµEva iv
pal\aVEt'f) . TOUc; árroppaitrovrac;, ( 6) TOUc; Éxupo
UO,UÉVOtJc; , TCUc; l\ot8opouvrac; , TOUc; UAÉ1íTOVTac;·
ua& ovrwc; aCi(J>aJ\ÉCiTE(JOV ª'o/?1 TOU Ef'')'OU , idv
Érrtl\iypc;, OTt !ueuc; l\oÚCiaCi0at 0il\w , "ª'T1]Y
i µauroi:í 1rpccdpE<1tv xard (Jlúcrtv E)(OUvav rnpñ<1at.
Ka, wvaú.w.;- i(JJ' ixdCiTCV inou. Oürw 7dp,
av Tt npcc; TO J\oú<1a<10a, '}'EVr]Tat iµrrc8wv,
1íf2')(Etpov l<1rat , 8,ó.-, ou roiJro ij0s/\.ov µdvov,
aJ\l\d na2 ri]v EftavroíJ 1rpcatpE<1tv x.-ird <púcr,v
ix_cv<1av rnp17<1at · ou rnprJCiW 8i , idv a1avaxrw
' ,
npoc; ra ')'tYOftEYa.
KE<I>. ,'.
Tapd<1crét rouc; áv0pwr.ovc; , OLJ TIZ 1rpd1µa-ra,
ái\l\d rd 1rEpi rwv 1rpct')',adrwv 8áyµara · oiov,
0dva.oc; óvó'iv 8EtYOV , ÉlíE& ua2 ':2.wxpdrét av
, ,,., ' e
'°' , ·,. ,. · '
Era,vsro · ª'"'"ª r., 11 ,
ooyµa
,
ro 1íEF& avarov, ó'Tt
ó'EtVJV ix{ivo, ro 8s,vdv É<1rtv. "0''rav oi5v El,trro-
8,{,wp.E0a , ÍJ raparrwµE0::t, µnó'É1fOTE al\i\ouc; �
, , ea '"-"\. ' Eavrouc;
atrtwµE ª'"'" ,, , , rovri:C , .... ,,,
,,( iTt , ¡r-a, cavrwv
ó'Ó')'µar.:i. A'1rató'EúrotJ ipyov ro dll.i\otc; É')'1'aAE'iv,
r7
ger , que a1nas á u n hombre ; y así no te con-
turbarás aunque muera.
CAP. 9.
Quando hayas de e1nprender alguna obra , exa
mina contigo 1nis1110 qué obra sea. Si es ir á
baiíarte , por exe1nplo , proponte las cosas que
suceden en el baiío , v. gr. que unos salpican,
otros inco1nodan y e111pujan , otros hablan 1nal,
otros hurtan. Así , procederás n1as seguro si te
dices á ti mis1no : Quiero bafíarnze luego , y con
servar el instituto y grado que por naturaleza
,ne corresponde. Y así harás en las otras cosas;
de manera , que si en el ba11o sucediere algun
en1barazo , dir:ís al punto : No quise esto · solo,
sino ta,nbien conservar nzi instituto y grado se
gun la naturaleza. Y es cierto que no lo conser
varé si 1ne indi9náre de las cosas que sucedieren.
CAP. I o.
KE<I>. ,á .
E'7íe µn8EY& É7íap0ñc; al\'Aorplcp 7ípOTEpri,ua..-,. E',
o ln1roc; É7íatpóµEvcc; EAE')'EY av , OTl ua'Acc; Etµ,,
()t(J'TOY av ñv. �u !] , orav AÉ')'?Jt: , É7íatpóµEYOc;,
OTl , l7í OY "ªACY ix_w , ,de, OTl É7íC l'rrr.e,y aya
7í
;..
,;,
, b:'
�r· -
� ',
'
f
Ir¡
\ \ ,-, < 1 }I \ \
'"',"'°'
19
de hombre rudo en lo que sucede mal echar la
culpa á otro : echársela á sí mismo es de quien
en1pieza á instruirse ; y del erudito es no echar
la �l sí ni á otro.
CAP. l I .
Por ninguna preeminencia agena te ensober
bezcas. Si un caballo se alabase á s{ mismo di
ciendo : Her,noso soy , podría tolerarse. Pero si
tú dices jactándote : Tengo un hermoso caballo,
sabe que te ensoberbeces por un buen caballo.
Pues qué hay aquí tuyo? solo el uso de las apa
riencias. A.sí , quando te detienes naturahnente
en la fruicion de ellas , entonces te ensoberbeces¡
pues .entonces te glorías de un bien tuyo.
CAP. I 2 .
Así co1no en una navegacion , surgida la na-
ve en algun seno , si saltas en tierra para hacer
aguada , y aun si de camino coges caracolitos 6
bulbos , estás sin e1nbargo atento á la nave , y
sie1npre vuelta la considcracion allá , no sea que
el patron llame; en cuyo caso dexas todas aque
llas cosas , para que 110 te lleven atado con10 las
ovejas. De la manera 111isma en la vida , si te
son dados co1no bulbo y caracolillo consorte y
niiío , nada i1npide : luego que el patron llame,
correrás á la nave de.xadas todas las cosas , y sin
volverte á n1irarlas. Aun si eres ya .-iejo , no te
alejes 1nucho tlel vaxel , no sea que quando te
llamen desfallezcas.
20
KEc!>. ,y'.
Mn t:rfrEt -.d ,,,voµ{va ¡'lVEJ'0a, wc; 0i'AE(c; · ai\
Jvi,· 0ÉAE 1lvEcr0a, rd ¡'tl'ÓµEva , wc; 1lvEra,,
"ª' eu 1rcerjcrEt,. Nócroc; crw¡.,aroc; icrr,v ɵ1ró8,ov,
npoaepÉcrEwc; 8i ob , idv µ,, abr,1 0ii\1J. Xwi\av
O'tc: 0"1'{J\ovi:; Écrrev ɵ1rc8tov , 1rpoatpÉcrwc; 8i , ou·
nae rouro i<p' iudcrrov rwv ɵ7ítTrróvrwv É1rl
AE,YE , ÉvpricrEtc; "YªP auro aí\i\ov TtVOC: iµ1ro8,ov,
croií 8i ou.
KE<I>. ,&'.
1
El(?,
'Y EXaO'TOV
' N
TWV
I
npocr7ít7íTOVTWV , µEµvnCJ'o E-
, ,
KE<P. ,l.
M,;8i1roTE É7í& ¡.,r,J'Evoc; Ei'-rrnc; Sr, f:l/lí_W-i\E(J'a av
TO , ai\,;\ ' OTt a.1ri6'wxa.. ']'.'o 7íat�icv i,1ri�a,1Ev;
a7íE8Ó0)1. To :>(_v.,péov á(jJ!)pf-°8n v oux CIJY '1ta2 TOV-
TO ánEóo011 ; A'J\J\d x:i,tcc: o a/jJE?\Óµ_E�·cc;. TL 8i ,
ª'
(J'Ot /tÉ,\Et J't.i Tivoi:; (J'E O touc; á7í�T1](hE ; f-'É:>(pt _�
dv 8t8;j; , wc; áJ\'J\arpiov aurov É7Ttµei\ov , wc; �
-.ov 1ravó'o'X_5toV el 1rapiovT'E�.
C_<\.P. r 3 .
No quieras qne las cosas que se hacen se ha
gan á tu voluntad y gusto. Por el contrario,
conténtate .se hagan co1no se hacen , y así obra
rás rectan1ente. I,a enfern1edad es i1npediJnento
del cuerpo : pero no del instituto si tú no quie-
1·es. La coxera es ünpedin1ento de las piernas:
pero no del instituto. Sí discurres así de las otras
cosas que suceden , hallarás que son ilnpedünen
to de otro , no de t i (7).
CAP. 1 4.
En qualquiera cosa que suceda , entra en ti
mismo , y acuérdate de exanünar qué poder tie
nes para usar de ella. Si vieres.... (*) una n1uger
hennosa , llan1arás en aux1lio la virtud ele ]a con
tinencia. Si se te presenta el trabajo , hallarás la
tolerancia. Si te baldonan, encontrarás el sufri
miento en las adversidades. Acostwnbrándote así,
no te arrastrarán apariencias.
CAP . 1 5.
Nunca digas que has perdido alguna cosa , si
no q.ue la has restituido. Murió tu hijo? ..pues fue
restituido. Te qnitaron un campo? por qué no na__
sido tambien este restituido? Pero / quién , me lo
quitó es 1ual ho1nbre ! Qué injusticia te haci quie._n
te Jo dió recobrándolo por ll1al10 de este Ó de
aquel ? 'I'ú guárdalo como ageno todo el t·e1npo
que te lo concede , co1no las posadas el can1inant�.
KE<I>. ,�'.
E, 1rpoxóya1 ei'J\Et(, , a(jJEr. TOV(, TOtoi.írovr. 8,a
AO')'tcrµoúr. . ÉaY a,UE'J\rjcrcv T.¡,y i¡.,eív , ·ovx., tf,w
8,arpo<pdr. · idv µ17 xc'J\da-w roY r.aió'a , 1rovnpcr.
icrrat. KptccrcroY 'YªP 'J\tµqí a1rceavEtY , a'J\v1rov
,eae a(jJO�OY ')'EYÓµEYOY , iJ f,,jy ÉY á.(J>0ÓYOtr:. ra
pacrcroµEYOY · xpEtrrov 8i, rov 1rac8a 1<axov Eiva,,
;, crE xaxc8alµova.
KE<I>. ,('.
K'pf,a, TOt')'apoiJv a1ro .,¡¡y ¡.uxp�v. E'x)(EtTat Tó
ºÉl\.aó'toY ; KAÉJíTETat ótvdptov ; É1ítAE)'E , ó'rt .o
crourov 1rw'J\tcrat á1rd0tta · rocroúrov á.r.zpaf,la·
1rpo'ixa 8i oúó'iv 7íE(>t')'lYEra,. O"rav 8i xal\.1tr.
rov 1ra,8a , Év0vµov ort &vara, µi, :5naxoucrae
xae ú1raxc:.ícrar. , µn8iv notñcra, wv 0i'J\Etr. ,
,
"ª'
OV)( OÜTW(, ÉcrTtV avrqí xa'J\wr. , iva Én ÉXE IY'"f'
� TO (TE µi, raeax.,eñvat.
KE<l>. "',
Et' 1rpoxéyat 0{'J\Et(, , urróµEtYOV SVEHa TWY Éu-
TC(, avovr. 8éf,a, , xa2 i¡'Jl.i0,o(. �M;8iv pcú'J\.ou
ioHElV Énicrravea,. I(av ó'oE,1;c; TtvtY Etval T(.<,
an tcrTEt crtavrqí. f'vOt 'YªP :' or, ch p.:f.ó',ov xac
rnv 1rpoa/ptcrtY T'1Y 0-E.:X.l.)T,OV xard <j>viiltY ix.,aucrav ,\
<J>vr.d�a,, ua2 rd É.uréc. 1 4>..>...i roY ,ipou( {1r,
µEMÚµEvov, TOV Éripcu a,uE'J\ñc-cu, ftacra. aval,.-1en . -
•
CAP. 1 6.
Si quieres aprovechar, olvídate de los dialogis..
mos siguientes: Si descuido de ,nis cosas no ten
dré que comer. Si no castigo al hijo, será ,nalo.
Mejor es 1norir de hambre , lib.re de afliccion y
miedo, que vivir entre abundancia con el ánimo
turbado. Mejor es que el hijo sea n1alo , que tú
infeliz.
CAP. 17·
Comienza por las cosas pequeñas. Se derrama
un poco de aceyte? Jiurtan un poco de vino?
Pues concluye, que á tan poca costa compras la
tranquilidad de tu espíritu , á tan poca costa tu
sosiego. De balde nada se consigue. Quando lla
mes á tu hijo , considera puede suceder que no
te oyga ; ó que si te oye , no haga lo quc de
seas. Ni es tu hijo tanta cosa, que de él penda
el que tú no te conturbes.
CAP. 18.
Si quieres aprovechar , pern1ite que por las
cosas externas te juzguen estólido y necio. No
quieras parecer sabio; y si lo parecieres á algu
nos, desconfia de ti misn10. Sabe qne no es fá
cil conservar tu instituto confornt..c/4 la natura
leza, y j unta1nente las cosas exteriores. Es pre
ciso que quien se cuida de lo uno se olv"de de
lo otro.
KE<l>. ,e'.
A"V eEt"ri'
,,. Ta. 'TéUYa
,/ O'OU� , ua&, Tt]V
. "ª'
.. , ,
')'I.JYatua
-rou, (JJl;\ou, crov 7ídYTOTE z;,1v , '17;\i0,o, El . rd
'}'dp µiJ É7í& o-o'i , 0i7'..Et, Ént crot �!"va, · ua2 Ta.
á;\;\drpta , crd Etva,. 01.'.irw 1tav TOV 7rac8a 0i
J..p, µn a¡tiapTdYE(Y , µwpc, El· 0i7'..Etc; 'YªP rnv
Haulav µn EiYat uaxlav , a,\;\ , a,\,\d T&. A"v J'é
8i,\pc; O()E'}'ÓµEvo, µn anOTU')')(a'.VE(V , TOUTO J'ú
vacra, · rouro oúv a<1xEt o 8úva<1a,.
KE<I> . ",
Kúp,o, iud<1rou ÉC'rtv o rwv Ú7í ' ÉuElv_ou 0EAO
µivwv n µ,} 0E;\oµivwv , E)(WY T1]V i�ouo-,av Ei,
ro 7íEpt7íotñcra, fJ álJ;EA.icrea,. O"crrt<;" cuv ÉA.EÚ-
0Epo, Efva, fboú;\Erat , µ1}TE 0EA&TW T& , ¡ltri,E
(JJEU')'ÉTW Tt TWV in' a,\,\otc;. Ei 8i µi, , 8oUA.E-
, ' ,
UE(V ava')'Ut].
KE<I>. ua' .
1
Miµvncro , Ó Tt w, Év CJ'U¡lt7íCCJ'i'7) , 8E, O'E avcro-rpi-
. (j)Ecr0a,. ITEpt(JJEpÓµEvov ')'É')'ovi Tt 1,ard crE ; Éx�
rEiva, r,1v )(Eípa , 1,ocrµLwc; µErdJ\a�E. IT,zpÉf'
)(ETat ; µ,} udTE)(_E. Oií1rw fJxEe ; µ17 E7,:baA.E
ndppw T)JV cpE�tY , á,,\,\d 7íEpi¡-tEVE , µix_p., 4v
')'ÉV'}T('U HttTd O'E. Ovrw r.e::, rixva , OVTW r.p¼,
'}'UvaiHa , oSrw np:c:. .:íp)(_dc:. , oCrw 1rp:c; 7íMi:Jrov· \
uai EO'!J 7íOTS al;,c, TWV es,:;;� (J'l,;µ:rró,n,. A''v oi :tdt
7íap.z,E0lv,wv O'Ct µ17 A.:Lf?jC:. , áA.t'\' tJ'r.Epió}íc; TÓTE
-
2 )'
CAP. 1 9 ·
Si pretendes que tus hijos , tu muger , tus
a111igos vivan sieoipre , eres un necio ; pues quie
res esté en tu poder lo que no está , y que las
cosas agcnas sean tuyas. Igualn1e!lte eres necio
si quieres que tn hijo no cayga en falta alguna;
pues pretendes que el vicio no sea vicio , sino
otra cosa. Si quieres , pues , alcanzar lo que de
seas , lo puedes alcanzar deseando solo lo que es
asequible.
CAP. 20.
CAP. 2 I.
KE cI>. -1(81 •
CAP. 2 �.
CAP. z 3 .
Acuérdate de que tú eres el actor del drama
que tiene aprobado el maestro , sea breve 6 lar
go. Si quiere representes un 1nendigo , represén
talo bien ; y lo mis1no si un c_oxo , si un Prín
cipe , si un plel�eyo. Lo que te i�um_?e á t!
es representar bien el papel que te encargan;
pero elegirlo pertenece á otro. /
CAP. 2 4 . ,-/ 1 l
Si el cuerYo grazna ominoso , no te conrnue-
28
TW C'E ,j q,avTMla • a.\;\' ev0u<; 3,alpEt '.7rapci
0
O'E,aVTc¡; , . uae I\B'}'E , ÓTt TOÚTWV ɵot OVó1iV É7rl•
O'nµaiVETt:U , a;\ \ ' 17 Te¡; O'W/JaT/cp µov , 17 Te¡;
Hrncr�ícp µov , n Tc'p 8o�apicp , 17 TOC<; TÉuvo,,,
n Tfj '}'VVat1tl • ɵoe 8i 1rdvra a2'ct,a. crnµaiVETa.t,
idv É')'W 0iJ-..w. Of' Tt "YªP á:v TOÚTWV a1robatY?7,
Í'lr ' ɵo¿ ÉO'TtY W(pEA'110r)Yat a7r ' aUTOV.
KE<I>. uE'.
A,v,xn-ro<:
, ... íl ' , , 1' ' , ,.,
EtYat QUYaO'at , Ea.Y µnoeva aywva
TabatY1J<;
' , 6v óvu icrr,v É1rl O'ot vu,fjo-a,.
KE<I>. ,te;
CAP. 25. ·
CAP. 26.
Si vieres á alguno entre honores , poder , ó
de qualquier otro 1noclo engrandecido , guárdate
bien de Ilarnarle feliz , arrebatado de aquellas
apariencias. Porque si la esencia de la tranquili
dad reside en las cosas sujetas á nuestro donli
nio, no tendrán entrada la envidia ni la e111ula
cion. Tú, pues, no desees ser General de tropas,
Senador ni C6nsul, sino libre. Para esto no hay
mas de un can1ino , que es el menosprecio de
/�� ,,1�
las cosas que no están en nuestra 1nano. ....
CAP. 27. ,
,,(_....
Acuérdate , rle que quien inj Ltcia 6 hiere no
es autor de la ofensa , sino la or.iuion en que
E>stá de que tales cosas son ofenJi vas. Quando
l t,l.
-
30
crri o'E Ü7íóA'1't'tt; npt0tC'E. Tot-yapovv Év np,�TOtt;
7íEtp.;j , v1ro -rñc. <pavracrlac; µi, crvvaprra!í0,jvar
av 'YªP a-,ra� _:\('OYOV "�' 8,arp,�ñc; TÚ?(JJ<; , pij.ov
,tparricrEt<:. creavroií.
I<E<l>. "n'.
E>dva-.oc; , uae </JV')'1J , xat 1ravra rd 8ttvd <pa,
vdµEva, 7ípo o(p0aJ,.µwv EO'TW ero, r.ae ' rjµipav·
µdJ,.utra 8i 1ravrwv o 0dvaro:. · "ª'
ob8dv ov8i-
7íOTE . Ta7íEtVOV Év0vµn017Cf!7 , OIJTE ayav É7ít01Jf.l1]
r:rEtt; TtVO<;.
KE<l>. ue'.
'
CAP. 2 8.
Ten de continuo á tu vista la muerte , el
destierro, y de,nás cosas que se creen adversas,
en especial la muerte. Así nunca tendrás nin
gun pens:unicnto
: baxo , ni anhelarás desmedi
da1nente cosa alguna.
CAP. 29.
Deseas dedicarte á la filosofía? Persuádete
luego que han de reir , que hrn de hacer bur
la de ti : que han de decir , que de repente
has salido filósofo; y en fin, que de dónde nos
ha venido tal fasto? Pero tú no tengas fasto al
guno ;- y las cosas que te parezcan 6pti1nas, re
tenlas , co,no puesto por Dios en ese 6rden,
acordándote de que si perseverares en él te ad
nlirarán los 1nis1nos que te 1notejaban antes. Pe
ro si caes de ese estado, serás burlado dos v-ece�.
KE<l>. 'Aa'.
OBro, o'E ol 8ea/\O')'{a'¡.,,oe µ,} e,\eG'irwcrav , aTtµcc:.
iy:JJ ptwcroµae , x.it cu8Et-. ci•8aµcu. El '}'.ip áTt
µia Écrrl xaxov , oú 8úvacra, Év xax:J elvae 8,,
aJ\J\ov , µa'J\J\ov f; iv atcr)(pqí. Mn T( o3v TO O'OV
I
CAP. 3 2 .
KE<I>. AE'.
0{7'.Etc; d?-.iJ¡,,rrta Vturjcrat ; xq,')'� , vn TOU(, 0EoÚr..
xoµt-ov 'Yª
P ÉCfTtY. A:J\J\d crxÓTíEt "ª'
rd xa
"ª' "ª'
1
e,ryoúµEva , Ta axdl\ovea . OVTW(, arr
TO'J Twv lpywv. b..tf cr ' EvrauTE'Cv , ava,,xoTpo
(jJE'Cv , a:rrix._Eo-0at rrEµµdrwv , ')'Vµvd[,tJ"0at rrpor.
1
avdyxnv , EV W('t:f- TETa')'¡,,iYI) , ÉY xau¡,iaTt , ÉV
'o/UX..E: , µ_n yvXfºY 7ítYE(Y , µ!] OtYQV ? wc; E :U?<,EV.
., ' ' t , ";" ( ,,,
CAP. 35.
--
·por esta causa el labrador blasfe111a de los Dio
ses ; por esta el navegante : poi-- esta el 1nerca-
46
iµ1ropoc:. , C,,d -rov-ro ol T� yvva,uac:. ua& Td -r{u
va a:líoi\i\úvrEc:.. 0''1rov ydp TO o-v1,,cpipov , ÉxE't
uat ro ÉVO-Er3ic:.. O''c-rE o<J'rtc:. É1rtµEi\Efrat ToíJ
dpéyccr0:u wc:. 8E'i, uat ToíJ Éxui\ivEtV , Év rq; av
rc:"J 1cat ,,,e:. EÍJ<J'EbEÍac:. É7ítµEi\E'irat. ¿7ril,8Etv 8i,
"ª' 0VEtV , uat a7ídpx.._Eo-0at uard rd 7ídrpta,
iud(J'TOtC:. 7íf'�0"1]Y.Et , ua0a¡x�c:, , Y.at µ,7 É7ít<J'E<TUp
µivwc:, , µn8i aµEi\wc; , µ178É yi\l<Tx.._pwc:. , µno1é
Ú7íip <Suvaµtv.
KE <I> . i\0'.
O"rnv (8) µav.i,cfj r.pocri!Jc:. , µiµvn<J'o , 8rt µÉy
wc:. a7rof3ri<TETat OÚH oci5'ac:. , ai\i\d ifUEtC:, '�" á.7ío
.... . , ,
'TOU µaVTEW-. arrorrsue1::¡,,svc::.
o�7íO!OV..., oc
.n . • ,
., ECTTtY,
ii\rii\v0ac:. Ec°8wc:. , Et7íEp
, Ei (J;ti\Ó<J'o(poc:.. El ydp
Í<J'Tt Tt TWV OVU É(j) r¡µ'{v , r.ao-a av.iy1t1] µrjrE
aya0.:ív at1TO Etl1at , l,OJTE uaxcv. Mn <pipe OÚV
np�c:. TOV µdvr,v opE{;tV n EXXA(<J'{Y . El o'd µ,;,
rp:!µwv avr.¡J 7ípÓcrEt. A'i\i\d 8,E,vwu,;.:c:, , ó'rt
7rav TO á7íOb1](TÓl,lEYOY , á8td<j)cpov , "ª' ov8iv
7ípóc:. (TE · ono'iov 8' iv ?? , ( E(TTat ydp avrciJ )(_prj
(T:t(T0a, Hai\wc;, ) uai rouro oúoscc:. uw?v)(:J:Et. 0ap
pwv OÚY , wc:. É7ít (T.Jµr5ou1'.cvc; epx,cv , TOV� eeo1}c:,·
"ª' i\or,rcv , ó'.av r, <J'VµbouJ\.&u0ij , µi¡.cvncro 'i'tYac:.
<J'Uft'601.íi\ou:; °7rapii\ar5sc. , uat rLvwv 7ítr.paxoz}c-nc:.
án-Et0ricrac:.. E''pxou 8i in2 TO ,uav11 1iecr0.a, , ua-
0d,rEp iJl;Lou ¿wxp.ir,¡c. , i[_p ' '3'v 1j n,:l:r.z crxiy-tc:.
T1]Y ava(J>cpdv E&� T1]Y E>Jfuao-,v E)(E( , "ª' OUTE
47 .
der ; y por esta los que pierden 1nuger é hijos.
Solo hay religion donde hay conveniencia. Quien
procura , pnes, adquirir ó evitar las cosas con1O
conviene , en eso niis1no es religioso. Se ha de
libar , se ha de sacrificar , se han de ofrecer
las prünicias á cada deidad segun el rito pat río,
pura y casta1nente , no con lascivia , negligen
cia , sordidéz ni exceso.
CAP. 3 9 .
KEcI>. ¡l.
Td�ov rtvd if8,, )(ªPª"rnpa cravrc:; xat r:.;rrov,
- N \ I
CAP. 40.
Ordénate para ti 1nis1no una f6rinula 6 mo
delo que guardes , tanto quaudo estés solo,
quanto estando con otros.
CAP. 4 I .
Guárdese silencio en quanto se pueda : 6 há
blese lo necesario solamente , y con las 1nenos pa
labras posibles. Rara vez , y solo pidién,ílolo la
ocasion , saldremos á hablar en púLI"cp .,. Ni ha
blare1nos de qualy:uiera cosa : no de gl;idiato)·es:
no de circenses : no de atletas : no de com idas
ni bebidas , como regularinente se hace. Y si por
ventura habláremos de los hombres , ni los · exal-
.,.
temos , ni los comparemos unos con otros.
D
A''v µiv ovv cS,óc; . TE ve; ,
KE<l>. µ�'.
¡.,ira')'E TOCC:, o"Ot(, /\O')'Otc;
-.ove; TW"'. O"tJVÓVTWV Én, TO n pc(J'fj,cov. El 8i Év
aJ\l\o(púl\oei; ( 1 .2) , anol\n<¡,0E&c; TV.X,O{(, , c-iw1ra.
KE<l>. ¡.,,,,.
Ffl\wc; µi, nol\uc; lo-rw , µnó'i Enl nol\J..o,c; , µn8i
. ,
aVEtµévoc;.
KE<I>. µ8'.
� , , ..,
O ºpxov napair,1(J'at , Et µev o,ov TE , Etc:. a1rav·
Ei 8s µiJ , É" TWV ÉVÓVTWV.
K_E<I>. µE'.
<
E -.de:. li;w uae i8,w-.lxdc; 8urxpoúou.
(J'TtdO'Etc:.
E'dv 8i norE ')'i,1nral uatpc-c; , ÉvrErdcr8w crc, 1j
7íf>CC'0'(.11 , µ1]7íOTE ap.x Ú7íOffU'f}C. Eic; to't"1)TtC!µc-V.
I'· c-et 11.:ip órt iciv o Éra'ipc::. v µEµol\tJ(J'¡.tivoc;,
"ª' TCV (!VVava,ft�C,lLEVOV aur¡p µol\ÚvEq-8a, á
v.iY')'H'1 , xq.v aurcc; WY TÚ)(?J xaeapcc;.
CAP. 44.
Evita absolutamente si puedes el juramento.
Si no puedes evitarlo en todo , evítalo en lq
que puedas.
CAP. 45.
Huye de los convites públicos y vulgares.
( 1 3) Pero si alguna vez lo traxese la ocasion,
guárdate de caer en vulgaridades. Pues debes
entender , que si los compa.úeros están coinqui
nados , se coinquinará tambien el que se les ar
rime , por mas puro que esté.
KE<I>. µn'.
E'dv Ttc; O'ot a7ía')'')'Elí\?1 órt o 8Efva O'E 1eauwc;
'AÉ')'Et, µ11 .i�oí\O')'OV 1rp:ic; rd í\Ex_0ivra · áí\'K
µo, "ª"ª .
á7ícxp/vcu , órt rr)'VÓEt 1'ªP rd aí\í\a 1rpocrdvra
É7íE& OVH ¡Íy raura µo-¡a EAE')'EY.
KE<I>. µe'.
Ele; Ta eta.rea TO 7íOÍ\U 1rap,ivat oux ava')'Ka
,ov · Ei ti 7íOTE xa,pcc; Ein , µn8Evt 0'7íOV8d'(,wv
cpalvou i} crEaurqí · roviicrr, , 0ií\E ')'tYEcrea, µó-
va Ta. ')'l"C'µ�va ,
, y
"ª' '
VtX-;t,V ¡.,cvov TOV VtHWYTa.
,..,_ , ' ~
IZE<l>-. v'.
Eic; a1:pcd<tEtc; TtVWV µ,} r¡�E , µn8É. p!f8/<;.;
CAP. 47.
Procura con todas tus fuerzas conservarte pu
ro de las cosas venéreas 1nientras no eres casado.
Si las tocares , sea legítitna1nentc. Pero no nio
lestes ni reprehendas á los que las usan , ni te
alabes de tu continencia.
CAP. 4 8 .
S i alguno te anuncia que otro habla mal de
ti , no contradigas el anuncio , sino responde:
En verdad que no sabia él otros vicios que yo
tengo ; pues á saberlos , no hubiera dicho aque
llos solos.
CAP. 49.
No es necesario freqüentar mucho los espec
táculos : pero si l a coyuntura lo pidiere • , no os
tentes cuidarte .de otros , sino solo de ti n1ismo;
esto es , desea se .haga solo lo· que se hace , y
que venza quien vence. Así no te verás e1nba
razado. Abstendráste absolutamente de cla1nores,
ri:-as y de. gran.des con1nocioncs. Aun ' despues ·
de haber sali<lo del espectáculo no hables nlll-
cho de lo executado en él , puesto que de na
da sirve para tu correccion. De lo contrario pa
recerá te ha n1aravilla.do lo q ne vj:s,<e_:
CAP. 5 0_.
,
1_¡
No concurras fácihnente á los corrillos : poro �
7
S4 ,., '
' vEµVOV,
p,e,. IIap,wv 8i , TO
aµa 4'VE1ía')(0Ei:. , q,ÚÑ:l,<!<!E.
KE<I>. va'.
f
O '-rav -rtve µE'J...'J\.i" <1vµbd)\'Ji..EtV , ,eal µá'J\.tC'ra
Twv Év únEf'O')(fj 8oxoiJVTWV , 7íp:ba'Ji..E crEaVTCf,
Tl av ÉnoincrEV Év TOVTC¿J �wxp.i-rni:. " Zrivwv.
Kae ovx anopricrEti:. TOU ')(f'rJ<YCW0a, 1rpo<Tnxóvrwi:.
iY r'iJ Eµ7íE<!ÓYTt.
KE<I>. Vb1 •
Of'Tav (J,otT{lc: 1rpc� Ttvoc: Twv µ{ya 8vvaµivwv,
1rp-:baA.A.E OT't OU)(. eupriC!E((, aÚTOV iv8cv , OTt á-
1íEXAEicr0n , OTt EXT!V.ixf)ricrovTat · croe al eúpa,,
OTl oú q,poVTIEt i:rou . "4v O'W TOÚTO/(, ÉJ\.0EtV "ª-
0ri:e?7 , <J>ipE Td jtv�µeva , "ª'
µn8i 1rore Ei°Tr?1<
avr'bi:. np-'Ji:. crEaUTOV , éirt oú,e ñv TocroÚTOV. l'8cw
TIHOV · -yap "a,2 8tabEbl\nµivou ( 1 5 ) 1rpbi:. rd ÉxTci:..
KE<l>. v-y'.
E'v Tate: óµt'J\.lctt'i:. ani.:rrw ro ·r,va T'C�V ia.vroü
lpycvv ;} utvó'Jvwv in, no'J\.v nae aµir.pw-. µeµ
vi)cre.x, · ov -y:ip wc: e-o, 1j8ú ÉO'rt _ ..¿, r�v C"wv
,ttv8úvwv µÉµvñ<:0a, , OVT_W "'f' TOCÍ: a,\'J\.otc: ri8v
É<íTI , TO rwv croe o-vµbEbnxórwv áxoÚEt'V.
KEcI>. v&'.
\;,\
A'nicrrw 8& ,eae ro yi...\w�a xtve,v.
-
ss
en caso de hallarte en alguno , guarda gravedad
y compostura , y á nadie seas n1olesto.
CAP. 5 1 .
Quando tengas negocio que tratar con algu
no , singulannente con superiores , proponte pri-
1nero qué es lo que haria en aquel c:1s0 Sócra
tes ó Zenón. Así no te verás dudoso en lo que
debes hacer en el negocio.
CAP. 5 2 .
Quando vayas ·á ver á a1gun magnate � pro
e ,í la sa
ponte que no lo hallarás en casa : qu
las puer
zon estará recogido : que te cerrarán
con tod o
tas : qu e uingun caso hará de ti. Si
: ni digas
eso conviene ir , sufre lo qu e veng:i
to ; pu es
ja1nás contigo nlis1no , que no fue tan
1nira las
est o es de gente plebeya , y de quien
cosas por dcfuera ( 1 6).
CAP. 5 3 .
te de
En las conversaciones · fan1iliares absten
os ; pues
narrar prolixan1ente tus hechos y pcl igr
aiíasy �1:1-
aunque tú gustarás de refcril· tus l_9Z
cesos , á los otros no será grato él ' oírlos':-
CltP. 5 4 . 1
Tan1bien debes excusar ef>t=<5 por no n1over á
56
¡1dp o -rol1ro< Eii:; e"!,w-r1<1µcv , uae aµa tHavoi:;
,, e '
KE<I>. ve'.
E'1rtcr(J.,a'Nr:. 8É
º
"ª' TO El< alcrx.,po'J\01lav 7tpoE'J\-
0E'iv. O rav ovv T' cruµ(;fj TOlOVTOY, av µÉv Eií
Hatpov ?1 ,
É1í¿1r'J\17�ov rciJ · 1rpoeJ..0óvrt · Ei 8i µi,,
Tq5 ')'E á-,rocrtw1rñcrat "ª' Épu0ptiicrae , xac (]'Ht10-
pw1rijC'at , ó'ijJ..or:. ¡1ivov 8ucrx.,Epa¿vwv rqJ J..oyc:i.
KE<I>. ve;-'.
CAP. 55.
Tambien es peligroso intervenir á razona
mientos obscenos. Si tal aconteciere , reprehen
derás al razonador si tienes ocasion oportuna:
pero si no , á lo n1enos con el silencio , con
el pudor del aspecto y con la tristeza , le 1110s
trarás te desagradó lo que dixo.
CAP. 56.
Si concibieres en el ánüno Ja imágen de al
gun deleyte , refrénate de forma que no te ar
rastre. Examina luego la cosa bien , y tó1nate ·
alguna tregua en ello. Acuérdate despues de los
dos tie1npos , á saber , del en que gozabas el
deleyte , y del en que ya gozado , te habrás
arrepentido ; y verás co1no te rep!"ehcndes á ti
nü.;1110. Co1upara , pues , aquel?as cosas con estas:
Si te abstienes , te alegrarás luego y te con
g ratularás á ti mismo. Pero si te pareciere oca
sion de abrazar el dcleyte , n1ira no te vcnzau
sus halagos , sus dulzuras y sus lisdnjas. Opon
le las ventajas que trae la satisfaccion de haber
alcanzado victoria.
-
KEcI>. v4'.
0°-rav T& , S,ayvovc:. OT t 1íOt'1TÉOV Écrre , no,rjc:.,
µr,8irroTE <pú')'1JC:. oq,efJvat 7ípdcr<J'WV auro , xq. v
tií\í\oíov rt ol 1rol\l\oe µÉl\l\wO"t 7íEpt aúroiJ Ú7ío
l\aµbdYEtY. Ei µÉv i'ªP oun cpewc:. 7íOtECC:. , auro
ipyov (pEV')'E · El 8i op0wc; , T¿ q,c�fi TOVc; É7ít-
7í/\rj�ovrac; OUH op0wc;;
KE<D. vn:
:O.'c:. ro , ,jµ{pa É<1ri , "ª' ,
vú� icrrt , 7íp�c; µÉv
TO 8tE(EV')'µivov µE, al\dl\nv E)(El ,t�lav , 1rpoc:.
1
----
iO"Ttdropa , olav 8E'i <pví\axeñvat.
KEcI>. ve'.
,�\ . �
-
pwcrat , 1rapi\,rrtc:..
59
CAP. 57.
Quando hagas alguna cosa que conozcas se
debe hace r , no huyas de que te vean haciéndo
la , por mas qne muchos hayan de juzgar di
versamente. Pues si cometieres error , tú 111is1no
huirás de lo hecho : pero si has acert�do , qu�
tienes que temer á los que reprehenden mal?
CAP. 5 8 .
KE<f>. (,a'.
Merpov
, )
XT't](J'EW<: ro' O'wµa
,.., exa!J'rcp , w<: o 1rouc;
t , • • •
KE<f>. (,b'.
A•e ')'VVacxE ' a1ro, TE(J'!J'apECfxatoExa
.., EL:'eU<: ,n • ""
ETWV
vrro r,�v av8p�v xvpiat xa?-..ouvra,. To,-yapouv
opwcrat , OTt aA.A.O µ&V ci.:8iv at•rafc; 1í(>':f1.EC'Tt,
µÓVCV Ó1S (J'tJ'")'HOtµacr0at TO{<: á�J'paO"tV ? ap)(_OVTat
xa?-..A.v.>rrl(ea0a,, xa2 iv ,-;ou� r.d<J'ac; ix._etv Tdc;
É.A.rrió'ac;. ITpocrÉ )(_EtV o-i5v a¿tov, iv.-i ai'cr0wvrat?
8,dr, f. 7í ' ou8evt aA.A.:¿J rtµwvra., , n TCf ,cÓ(Jµta�
<paivecrea, , xae acó'ri,uovEc; 1, Év c;w{ppco-úi111.
6r
CAP. 60.
Como qttando caminas atiendes á no pisar al
gun clavo , ó á no dar alguna torcida de pie,
así tan1bien debes atender á no vulnerar tu
mente y juicio. Si observa1nos t'sto en todas las
operaciones , las executare1nos 1nas segura1nente.
CAP. 6 1 .
CAP. 6 2 .
KE<I>. {8'.
O"rav -re, ere uaKw, -., 7rOtfj , ñ uauw, o-E AÉ'}'?1,
¡.tɵVEC'O Órt xa0?71tEtV aÚrcjí CtcµEVC<; 7íO.lEt '1] J\{
'}'Et. Oú)( OtóV TE oóv axoJ\ov0EfV aúrov Tejí croe
(J>a,voµivcp , aJ\J\d rcjí iaurq>. f}/'C'TE , Ei ,cauw,
aúrq; (]Jaii1 Era, , ÉxEtYO(; f3J\d7íTET'at , é'a-rt<; "ª'
il;111rarnra,. Kae 'YªP TO aJ\nee� <íU,U.1íE1í/\E'}'µÉ
vov , av Tt<; U1íO/\á�:7 't'EUó'c<; , ou TO cruµrrE'lí'AE')'
µivov f3i6'7\arrrat , aJ\'l\ ' ó il;arraTn0s2r:.. A'rro
-rovrwv cúv ¿.pµwµEvo� , r.pdwr:. il;Et<; rrpc, rcv
'l\c,ó'opouvra • É'1ít(J10i')'')'OU 'YªP irp' ÉHdcrrc:i , or,
ió'ol;EV aurq5.
KE<I>. {E'.
-
ITav rrpíi')'µa 8úv E)(Et J\a�d, , T17Y µev (popn-
-r,,v , rnv 8i a/-jJcpr,rov. O' OVY aoE'A;(/)?:r:. idv a
�(K)} , ÉVTEV0EV aúro µi, Aaµ6a,l,"J?<; OTt MtxEr
CAP. 65.
--
Dos asideros tiene cada cosa : uno tolerable,
y otro intolerable. Si tu hern1ano � p_y,es� te J,a-�
ce injuria , no la tomes por la 9al'te que Jo es,
pues esta es la intolerable. T61n,ala por la ole
-
rable , diciendo es tu herrnano , }" edu<.;ado con-
tigo.
1 , .,,
•
KE<I>. �<;''.
05,o, oe' J\óyo, acrúvax,ot. Eyw ("OV 1rJ\OUC'tw-
TE[)Ot:; E&!,U , E')'W O"OU apa xpEccrcrwv • E')'W crou
.. t \ 11 ! ' \
KE�. �('.
AoVETat
, Ttt; rax_iwi:; ; (22) µn E&1"?7t:; ÓTt Haxwc;,
aJ\A 8,, rax.iwc;. IllvEt Ttt:; 1íCAUV olvov ; µi,
E!�?ic; OTt xaxwc; , al\?\ ,
ÓTt 1roJ\vv. Ilptv ydp
1
KE<l>. �n'.
Mr,8aµcv c-aurov et,roec; <p,Aócro<pov , µn8i 'J\.d'J\.Et
ro 'lío.Av Év ,ó',wra,e; r.Ept rwv 8Ewpnµdrwv·
otoY ÉY O"Vµ1rocrí':) ,.,¡,
�É'}'E 1rwe; ó's, i!J'0iEtv · áJ\
J\d l0'0tE wc; ó't,. Miµvncro ylip éir, oürw'c; á<J>,p
prixse r.avrax_o8Ev xat L-wxpirnc; ro É.7ító'Etx"rl,.
"'v. H''px.ovTo 1rp'jc; avrov , {3ou'J\-,µEvo, <p,J..ocró
<po1c; ur;
' aurou · O"UIJ'raeñvat · uqus,vcc; á1rñ'}'EY
avroú,. Oiírwc; r]YEÍ)(ETO 1rapcpwµEvoc;.
CAP. 66.
No tienen coherencia ni rigen esttts proposi
ciones : Soy ,nas rico que tú ; luego soy ,nejor
que td. Soy rnas eloqüente que tú ; luego ta,n
hien mejor. Pero rigen estas : Soy - rnas rico qi;.e
tú ; luego tengo · ,nas dinero. Soy rnas eloqüente
que tLÍ ; luego ,ni decir es n,ejor que el tuyo.
Pero tú ni eres dine1·0 , ni diccion.
CAP. 67.
Se haría uno breve1nente? no digas que se
ha bañado 1nal , sino que pronto. Bebe uno n1u
cho vino Y no J.igas que bebi6 1nal , sino que
mucho. IYiientras no sepas su propósito , de dón
de coliges que behi6 nial ? Procediendo así , te
desacostu111brarás á resolver atropellada1nente y
dar asenso á las cosas que veas ( 2 4 ).
CAP. 6 8 .
. En ningun 1nodo te lla1nes filósofo ; ni sobte
teore1nas ó doctrinas discurras n1ucbo con idio
tas. Pcr exeniplo , en un conYite no digas de
qué 1110<.lo se debe con1er , sino coine tú Clin10 r:e
debe. Ten en men1oria q ue así dcstei.:.ró Sócrat.ea
el fasto por todas partes. Buscá'bn!e ' los que
solicitaban los recon1e11dasc á los filósofos , pero
él se los llevaba co11s1go. En tanto grado sufria
:-11 poco aprecio.
E
66
KE<f>. �0'.
O.t'crTE xq.v 7íEpe 0Ec,;p17µaTO<; T/VO<; EV cJ'twTat<;
ɵrrhrr'J) .:\d-ycr. , cr,wrra To no.:\u. Mi-yar. -ydp
o HÍVOlJVO<; EÚ0vc:. i(,EµÉcra, o OVH E7íE-t-ar.. Ka,
orav El7r,rJ croe T&<; ó'rt cv8dv olcrea , xa& cru ¡,e,}
B,1x._0fjr, , TOT ' ia-e, , OTt ªPX.?J TOV ip-you. E' 7íEt
ual Td npdbaTa oú )(0f'TOV (JJipovTa .o,r. no,µi
u,v É7ít8EtXYÚEt rrécrov eq>�t')'EY . á.:\.:\d T1]Y vo¡.")v
lcrw ni-t-avra , ip,ov i�w (j>ipEt xat -yd.:\a . Ka,
uv 1roivuv µ17 rd 8Ewpr;µaTa roer. ió',wra,c; É7ít- ,
�E&HYVE, á.:\.:\, aúrwv 7íE(JJ0iYTWY , Ttt ip-ya.
KE<f>. o'.
CA.P. 7 1 . ---
El estado y carácter del ho1nhre pleneyo e�
no esperar nunca de sí niisn10 prove'ého ui da
fío , si solo de otros. El estado y caráct r del
fil6sofo es esperar de sí propio toda utilidad 6
daño.
70
µEVOV , a:1ro7'.El1íETat '(,pño-0at Toce; 1rap,1-y-yE7'.µ{-
vo,c; . TOUTO al.JTO µóvov <J'Ef,CVOV E<lT{Y. A"v . ó'e
ávro TOVTO TO éE,n-yEcc:rea, eavµd<1w , Ti aA.AO
1] -ypa,u¡.,aTtX?Yc; a'líETEAÉc:r0nv ,b1Tt (ptAOC!Ó</)cu;
1íA.1JV '}'E 8i, , ó'T( ay-re O'µripov , Xpú<rt7í7íOY É
E,n-yovµEvoc:;. Ma;\;\ov cvv , OTaV T(c:; Et7í?'} µo,,
É 7íaVd'}'VW01 µo, Xpúcr,1r1roY , Ép vep,w , orav ¡.07
8vvwµa, o¡.,o,a rd lpya xae crvµcpwva i1r18EIH
YÚEIY To,c; A.O')'Otc;•
•1
,
Ot,o-a 1rporc·etrat , rovrotc; . ,
wc; voµotc; , "ª' wc:;•
acrEbr}O'WV av1rapabijc:; T{ TOÚTOV , Ef,!f,!EVE. O", TI
8 ' áv Épij T(c:; 1repe (i'OV , µi, É7ítcrrpi(j)ov · TOVTO
,
'Yªf ouu
\ ,, � ,
ET Ecrr, ,
crov.
\
KE<I>. I
OE .
7r
doctrina , que es lo mas iinportante.. Porque si
solo adn1iro la enarracion , vendré á ser gra111á
tico en vez de filósofo , sin otra diferencia <J ue
la de explicar á Crisipo en lugar de Ho1nero.
Aun 1ne cubro 111as de rubor quando nie pide
alguno le exponga la doctrina de Crisi po , no
pudiendo producir obras convenientes y seme
jantes á las palabras.
CAP. 74.
CAP. 7 5 .
KE<l>. oy'.
, e, T'f.... vos,v
OºTav rtc:. srr - xae, El;'1YEtcr n ' ea,
· - .. ea, ouvacr
rd Xpucrhr7íOU {b,�11.ia O'E¡.tvt:vnra, , A.É')'E aurcc:. 7í(JCC:.
O'EaUTCV , ór, Ei µ,} Xpú<Tt7í7í0C:. acrac:pwc:. É')'E')'pd
r:ps, , ci.J8iv av slx...EV OÚTOC:. , icp ' e[, usµv,J-,,·nrat.
E'')'w 8i ri poú11.oµa, ; "araµa0{cv T17v r:pt:a-,v,
"ª' raúrr, É 7íEcrea,. Znrw oi5v , ,ic:. ÉO'rtv o É
�n-ycu¡.,sv�c:. · 1tae áxcú<Tac:.- or, Xpt:cr,1r7rcc:. , ipx._o
µcu 7íp�c:. aurcv , a/\/\. '
óu vcw rd ')'Eyp:rµµiva .
Znrw oúv rov i�n-yot=µE,•ov "ª'
µix._p, roúrw\
)
OÜ'líW O'Eµvov ov8Év. O'',ay 8i e{{pw TCV i¿;_11yotJ-
CAP. 7 !! .
Las señales de aprovechan1iento son no re
prehender á nadie : no • alahar á nadie : no cnl
p�u· á nadie : no acusar á nadie. No jactarse de
sí 1nisn10 con-10 que es algo , 6 sahe algo ; pnes
á sí propio se acusa quando es i111pedido ó in
terceptado por alguna cosa. Si alguno se alaba�
ríe del al:1bador. Si es reprehendido no se de
fiende : anda co1110 los enfcnuos , ten1ienclo ser
1novid.o de su estado antes de to1nnr fuerzas.
Todo deseo depende de él ; y transfic-re la a ver
sion á las cosas que repugnan á la 11a1;uralcza
de las qlle están en nuestro albedrío. De los
apetitos usa sie1npre sin vehc1ncncia. No se
cuida de si es tenido por estólido 6 ignoran.te.
Y en una p:llabra , se observa á sí 1nismo co-
1110 al enenugo insidioso,
CAP. 7 3 .
Si alguno se preciare de poder y saber in:
terpretar ]os libros de Crisipo , di tú para con
tigo : Si Crisipo no hubiera escrito obscura1nc11-
te , nada tendría este de que preciarse. Pero yo
qné procuro? Conocer la naturale½a d e I�s ·cosas.,
y seguirla. Pregunto , pues , quién e's su intér
prete ; y oyendo que Crisipo , yoy á busco.1:le:
pero no entiendo sus escritos. B4sco un intér
prete ; y hasta aquí todo v a n,u¡y hir.n. h alia
do el intérprete , resta solo apry ,echanne el e la
70
µ EYOV , a7íOAEl7íETat '(pño-0at T'Otc; rrapn'}''}'EAµÉ-
110(0:: • TOVTO áuro µóvov a'Ef,lVOV ECfTtY . A"v . 8é
avro TOVTO TO É�l?'}'Eccrea, eavµdcrw , rl a'},.,í\o
n '}'p.:t.µ,uartx�.:; ánETE/\Écr0nv avre (ptí\oa'df{Jov;
ní\nv '}'E 8n ,ó'rt ávr& O'µri{'OV , Xpúcrt7í1íOV É
tn'}'oVµEVOIZ. Maí\'},.,ov OVY , orav Ttl; Ei'rr?J µet,
É 1ravti'}'vwe, µot Xpucrnrnov , f.pv0ptw , ó'rav ¡..07
8úvwµat o¡,,ota rd lpya uae crúµ<pwva É7ít8Etx
VÚEtY roce; í\oycfc;.
º., ·e
KE<l>. 08'.
, , ,
O'a rrpor, E,at , rovroti; wo:; voµot.:; , "ª' .
wi;
acrE6'rjcrwv av 1rapa6';Jc; Tt TOÚTOY , Ef.!f!EVE. O", Tt
8 ' av Épi} T{(, nEpt cro v , µi, É7ítcrrpi<pou • TOUTO
,... ,, , ,, ,
'}'ªf ) \
OUX E T ECfT& O'OV.
KE<l>. OE .
Ele; rro,ov lr, '(_póvov áva6'dAA?J TO Twv /3EATta'rwv
a�tOVV O"EaVTOV , xa& ÉV µr,8EV& napa6'aiYEtV TOV
J>,a,povvra í\óyov; 1rapEti\n(J>ar:. rd 0twpriµara, ole;
i8Et O'E O't1µ6'di\í\E tv , xai cruµ6'i6'i\nua'. . I1o,ov
ET& 8t8dO'xaí\ov 1rpoC'8cxéj,.:. , lva El<". ÉHECYOV Ú7í E
pei}.. T'1Y inavóp0wcr,v 1rotñcra, ,nY cr'EaLJT.OU ; obu
\ ETt el µEtpdxtOY , ái\í\.i ávnp ñtn rii\tce.:; • av
roivvv áµEi\.1j0'?7<:. , uat pa0u,.urjo-vr:. , uae áE& vn;Ep-
0icrEt<:. É� V7íEp6icrewv 1'0tfjr:. ; 7í{'OricrEtO:: Éu trp�
8ÉcrEWV , Xat rjµfpae.. ai\.í\�<:. É7í ' aí\i\.at<:.. Ó.pi{)J<;,
µe0 ' ac; 7ífO(!i�E(C-. O'EaT'f , Í\1]0-Etc; C'Eat/TO\I OU
7r
doctrina , que es lo mas iinportante. Porque si
solo adn1iro la enarracion , vendré á ser gra111á
tico. en vez de filósofo , sin otra diferencia <JUe
la de explicar á Crisipo en lugar de Ho111ero.
Aun 1ne cubro 111.as de rubor quando n1c pide
alguno le exponga la doctrina de Crisi po , no
pudiendo producir obras convenientes y seme
jantes á las palabras.
CAP. 7 4 .
CAP. 75.
KE<l>. oc;-'.
ITp,�roc; uac áva-yua,éraroc; ré1roc; iv (J>t7'.co-o(j)l(!-,
ó rnr; )(('710'EWC. rwv 0Ewpnµdrwv , olov ó roií
1-"1 yeúo'E0'0a,. f::::..Ez)rEpoc; ,- ó r�v ár.oó'ti�ewv,
cíov nó0Ev , oú 8{t ytuó'EO'_�a,. Tpiroc; , ó �ú.��v
TOÚTWV ptba(WT.(XCC:: , "ª'ótapedwro,cr; , ccov , 7íÓ-
0EV or, rovro anó8e,c;,c. ; Ti -yip Écrr,v añdó'Et<;tc;;
"ít á,.:o'l\cv0ia ; ,¿ µdx._,, ; rl á'An0i.:: ; Ti "'Vsú8cc;;
Oin,cuv o µev rpircc. rÓ7íoc. áva 1,uaZoc; 8ui rov
t5'evrEpcv , o ti 8eiJrepo::. é'td rov 7íp�TOV. O" 8s
áva-yua,oTttToc. , xa2 01rov áva7íai.íecrea, 8s, , o
7íprJJroc;. H',us;c; 8i i¡,t7ía'A,v 1rctoi\ue� · ¡v- -ydp Tqí
-rp;,cy rdr.'1) 8,arpiboµev ., xac 7íEf>C E�EW<>V ÉO'T(V
,;µ,v ,j nao-a o-1fo-..•8,7 , rcD 8i 7ípwrov na)Tt'Awc;
el :1,
73
Dígnate ya de emprender una vida co1110 de
v:iron perfecto , y s�ate ley inviolable todo lo
que encontrares que te pareciere bueno. Si acon
teciere algo de trabajoso 6 suave , glorioso ó
igno1ninioso , acuérdate de que entonces entra
la 1 ucha : que instan los j uegos olín1 picos , y
no pueden diferirse ; y que ya perderse ó sal
yarse el provechaniiento pende solo de ser ven
cido 6 victorioso. Tal se hizo Só.::rates gui:.fntlose
á sí 1nis1no en todo , y no escuchando á n11die
sino á la razon. Tú , si no eres todavía Sócra
tes , debes vivir deseando serlo.
CAP . 76.
KE<l>. oe'.
A'l\.7'.d "ª' TO rpirov . n;' Kplrwv , Et raÚT?J
TO{<; 0eo'i< (]Jil\.ov , raÚT?7 '}'tVicrew. E'µs ó'i .A:'vv
TOC: uae Mil\.troc; á1roure,va, µiv cvvara, , fal\.d
CAP. 77.
En todo priqcipio de obrar deseemos lo si
guiente : Guíanze , Júpiter , y t/Í, ta,nhien , hado,
para donde querais : seguiré luego sin pere7.a.
Si m.i voluntad repugna , seguiré $Ín ernbargo.
CAP. 78.
CAPUT PRIMUM.
CAP. 3 .
Me1nento igitur , quod (•) si qu:x! naturi ser
va sunt libera putaveris , et tua qure sunt aliena,
;
-
solet , orationem haut ejicientes. Sir� necne pfn¡Rsis
elegantior hoc modo , seu usitatior , . nihil moramur,
1._�um1nodo juvenes pbilellenei vim adverbii oT,
probe ' t t,.i
F
82
i1nped_íerís , lngebís , torbaberis ✓ accusabis D!!os
et ho1nines. Sin autem id solum quod tuum est,
tUttn1. existiinaberis 1 et ali-enum quod alienuin · est,
>1e1no te coget unqua1n ,. nemo te i1npediet , ne
-ininenl.- accusabis , ne1ni.ne1n criininaberis , nihil
ages i:nvitus , n_e1no te laedet , ini1¡1icum non ha
bebis , calan1.itatenl. nulla1n accipies.
CAP. 4.
Cunl. ígitur tan:tas res appetas ., memento te
ad eas accipiendas oportere n011. mediocriter esse
incitatu1n ; ac aliae quidein esse pro;,sus· di'nüt
ttnq.re , :,)� vero in prresen,tia protelan<lae. Si
ta1nen et isSta volueris' , et etia1n imperare et
abundare di vitiis , fo1·tasse nihil horum omniun1
�ssequeri,s , eo •q_uod et priora desideras. lis- cer
te prorsu.s excides , pex: q.ure solum felicita:. et
li�ertas adquü·!tur.
CAP. 5.
Stati-1n igi· tttr , omni. aspero· viso 1 fa� ut di-
CAP. 6'.
Memento .; quod appet1t1onis- annuntiatio est
assequi quod optas :- a versationis , non in · id in
cidere qüod aversaris. Is autem qui appetitionis
expectatione decidit , infortunatus est : qui vero
incidit i n i d quod a·vcrsatur , miser. Igitur si
solu1n· averseris ea quae naturae rerum qure in
tua potestate sunt , repugnant , i n nullis eorum
qure aversaris , ineides. Sin ante111 regritudinem
averseris ,· aut mortem -; aut paupertate111 , n1iser
ens.-
CAP. 1·
Aufer igitn"r aversatione111 a rcbu·s omnibu1
qua: noff su nt penes nos , et ad e:1s f r:1 nsler
-qure prreter natura1n earuo1 su111: qu.:e pent'S nos
sunt. Appetlti"oncn1 auten1 on1nino nnnc tolle:
na1n si qure nobis non parent appetitps , frus
trari necessu-1n eri t. Ea qure nohis ¡;,aren t , qna,:
tenus appcti honeste qua:unt , nondtpn tibi c,Jns
tat. Solu1n ergo a11ín1i conatu �el avocati ne
utere leviter , cum .huminutioue , et ren1isse.
,
CAP. 8.
In unaquaque reru1n earun1 quae delectant,
aut utilitate1n afferunt , aut a1nantur , n1e1nento
considerare �nj us1nodi sint , a rojniinis incipiens.
Si diligis olla111 , die te· ollain diligere ; na1n
ea fracia , 1ion periurhaberis. Si filiolu1n amas
aut uxore1n , ho1nine1n amare ; 11am eo 1nortuo,
non perturbaberis.
CAP. 9.
Cuin rem aliqua1n sis aggressnrus , ad men
te111 revoca cujusn1odi sit illa res. Si lavatun1
ieris , ea . quae fiunt in balceo tibi propone,
ne1npe , alios aspergere , alios in1pellere , alios
convitiari , alios furari. Tutius re111 aggredieris
si tibi dixeris : Statiin lavare volo , atque 111eun1
institutum , naturre consentaneurn , conservare.
Et ita de quibuslibet operibus. Sic eniin , si
quid lavationi fuerit iinpedin1entu1n , iñ pro1nptu
eri t : N::>n hoc sol um voleha1n , sed etiaiu pro
positu1n 1neum , naturae consentaneu111 , conse1·
vare. Non equidem co_nservabo , si quae fiunt,
regre tulero.
CAP. I o.
--
Perturhant ho1nines non i_g.sae res , sed O}?Í
niones quas de rebus ha'beót. Exe1npli grqtia:
1nors 1nalu1n non cst , alioquin et Socrati ta1i
vi,;;1. foret ; sed opinio ' de 1nort�, qure 1nalu1n
ean1 judicat , n1alu1n est. Cu1n igitur üupedia-
8�
mur aut perturbemur , non alios , sed nosmet
ipsos culpe1nus , id est , opiniones nostras. In
eruditi na,n hominis est alios in propria calaini
tate acensare : incipientis erudiri , se,net 1psu1n;
et eruditi , nec aliun1 , nec se ipsnm.
CAP. I I.
Nullam ob aliena1n excellentiam efferaris. Si
equus sese jactans diceret : Pulcher sum , feren__.
dum esset. Tu vero cun1 superbiens dicis : Pul
chrun1 eqnum habeo , scias ob equun1 bonu111 te
snperbire. Q�id igitur est_ tuu111 ? Usus visorun1.
Onde , cum i n U3U visoru1n secundu1n naturnn1
te cohibueris , tune effereris ; na1n tune de ali
quo bono tuo gJoriaris.
CAP. I -.
9•
=
86
•
CAP. 1 3.
Ne quaera.s ,, ea .qua? fiunt , arbitratu tuo fie
ri � sed ita fiant qureque velis uti quaeque fiunt,
sicque helle pr.ocede_s . JEgr,itudo , corporis est
impedüneutu111 : sentent�ae vero , µiinime nisi ve-
lit ipsa. Claudicatio cruris est in1pedimentu1n:
instituti non ite1n. Sic in singulis rebus quae
inciderint animadverte ,. et inyenies ali'us CUJUS
piam impedimc.Qtum esse , non ve,ro tui.
CAP. 1 4·
In unoquoque incidentium ., ad te reversus
inquir� quam vjm habeas ad ejus usum. Si for
mosum videris fQrmosamve ., contra bree invenies
virtutem continentire. .Si labor objiciatur, inve
nies tolerantian1. Sj. convicinm ,, invenies 1nalo
ru1n pati_entia�. floc; mogo as.suefa<;:tu_s , nuµ1me
te visa rapieut.
CAP. 1 5 .
,..1
-
tores hospitwm.
87
CAP. 1 6·.
Si proficere cupis has eogitationes di1nitte : Si
mea · neglexero , qi;iocun1 alar n::in habeho : Si
·filium non punia1n , 1nalltS c:rit. Prrestat enini
interire farne , absque 1nolcstia tarnen et 1nctu,
·qua1n vivcre in abundantia , aniino· perturbato.
Prrcstat iten1 filiu1n malum cvadere , qua1n te
infelicem.
CAP. 1 7·
A minimis igitnr incipies. Effussum est o1eu1n ?
ablatu1n vinu1n? Subjunge , te tan ti reqnani1ni
taten1 exnisse , tanti tranqLtillitate1n : gratis enin1
nihil · habetur. Cu1n puerum voeas , co_gita fieri
posse , eu1n te non aud;ire ; et u t audierit , ni:..
hil eorum qure velis agJ.t : neque ipse adeo
belle vigcat , ut ín ruanu sua sit te non per
turbari.
CAP. 1 8.
Si proficere vis a--gre ne feras ob exte"t"nas res
·iunens et stultus víderi. Neque quid vidcri sci
re velis. Ast , si quid aliqu-ibus €sse videaris,
ne crede tibi. Seis eniin haud esse ü1cíle , pro
positu1n tuu1n juxta naturarn conservnt:<! , itern
que res extern�s ; sed 01nnino neeessum es! , ut
qui unu1n cu.ret alteru1n negligat.
CAP. 1 9 .
Si vis liberos tuos , uxorenr- � �micos ·vJvci-e t;
1
88
semper , stultus es , cum , quae non sunt , vis
siut in arhitratu tuo , et aliena , sint tua. Sic
etia111 , si puerum peccare non vis , stultus es:
vis enim ut vitiuin non sit vitiun1 ., sed quid
pian1 aliud. Si autem eo quod appetis , frustra
r1 nolis , potes quidem : exerce id q uod potes.
CAP. 20.
CAP. 2 3.
Me1nento te actorem csse fabulre , qualem
eam pra:-fectus velit , si brcvem , brevis : si lon
gan1 , longa:. Si 1nendícum agere vult , ut et
hunc ingeniose reprresentes , si claudum , si prin
c1pe1n , si plebej u1n. Id eni1n tnu1n est reprac>
sentare qua1n optiinc data1n persona111 , eligere
aute1n , alterius.
CAP. 2 4.
Si corvus non fauste crocitat , ne corripiat te
visun1 ; sed statín1 divide tecun1 , et die : Ni
hil horu1n 1nihi portendítur , sed au1:1. corpuscu
lo 1neo , aut recnlre 1nere , aut glo,riovce , aut íi
liis , aut uxori. l\1ihi vero fausta q;ureque signi
ficantur si ego volo : quidquid eniin horu111 eve
niat , in me est ut fructun1 acci -piam.
-
C:A:P. � 5 ; ·
Invictus- �sse potes si nullum in cert-ameu
descenderis , . in .quo v1ncere non sit in tua po.:.
testate.
CAP. 26.
Animadvert�- ne , cum videas aliquem in ho
nore , seu ampla pote.state praed-itu,n ., · aut alío
quin clarum , beatum dicas ,, ah illo viso cor
reptns. Si nan1que in rebus nostrae ·potestati
subj'ectis vis tranquillitatis sita est , nec invidia;
ncc aemulatio locu111 habet : tu vero non impe•
rator ., non senator , non consul esse velis , sed
liber. Unica autem ad id via est conte1nptu5
eorum· quae non sunt in potestate nostra.
CAP. 27.
Memento ,, quod non is qui conviciatur aut
verberat injuria1n facit , sed opinio de rebui,;
hisce , ta1nqua1n injuria1n parientibus. Cu111 igi
tur irritavcrit te aliquís , scito te opinione tu�
irritaturn. Quan1obre1n , in primis enitere ne a
visis abripiaris. Si enim sen1el tempus et moram
adipisceris , facilius temet ipsu1n v1nces.
CAP. 2 8 .
l\íors , et exiliun1 ., et on)'Ilia quae mala vi
dentur , ante oculos erunt tibi quo · die , maxi
·n1e vero 01nn1u1n 111ors ; 11 ita njHil unquam \
hu1nile cogitabis , neque quidqnan1 valde cup1cs�
....
91
-CAP. �9.
Philosophiam cupis? .continuo te ut irriden
du1n pra>para : ut inulti te subsannaturi : utque
dicturi , Derepente philosophus nohis evasit : ut
interrogaturi , Unde nobis istud superciliun1? Tu
vero superciliu1u quidem ne habe. Qure aute111
opti111a tibi videntur sic habe tau1quam á Deo
sis ca statione collocatus. l\tien1e11to deinceps, qnod
si in ea pern1anseris , fore ut qui te prius irri
dehant , adn1irentur. Sin aute1n succubueri,¡,
dupliciter irridebe1·is.
CAP. 30.
Siquand o tibi contigerit ad exteriora converti,
vclisque placcre cuipia1n , scias te statun1 tuunt
perdidisse. Satis igitur in 0111nibus est tibi phi
Iosophu1n esse. Si vero etia1n videri volueris , vi
deare tibiinet ipsi , et satis erit.
CAP. 3 1 .
Ist.:e cogitationes ne te pren1ant : lnhonorus
vivam : Nnllus usquam ero. Si enüu honore ca..
rere n1alu1n est , non potes in malo essc prop
ter a]iud 1nagis quan1 in tu rpi. N u1nqnid igitur
opus tuum est principatu1n obtinere , , aut ad
conviviu1n ad1nitti ? .!VIinilne. Quo ergo pacte
ja111 illud erit honore c;irere? Quo pacto nullu1n
usquam esse , que1n in illis esse tanüun alique111
oportet , qure in sua potestate sun:1 , quibuscum l t,1
92
velut in summi� esse potest? At am�ci tui_ sine
auxilio · túo 11lanebunt. Quomodo intelligis istud
auxilium? Non habebunt á te pecuniain , neque
cives Ron1anos eos efficies? Ast quis tibi dixit,
quod ista sunt in nostra potestate , non autein
aliena munera? Quis ite1n dare potest ea qure
non habet ipse? Possidc igitur , ajunt , ut et
nos habean1us. Si possidere possum mihi vere
cundia conservata , fide et animi magnitudine,
ostendite viam et possideho. Sin autem optatis
me perdere bona ut ea vos acquiratis qure bona
non sunt , ipsi videte qua.in estis iniqui et im
prudentes. Utrum prreoptatis , argentumne , an
ámicum fidtim et verecundum? · Ad hoc igitur
opitulamini mihi , non autem ut facian1 id per
quod illa siJn amissurus , postulate. Sed patria,
qnoad me , dicunt , auxilio carebit. Rursus:
quod istud auxilium ? Porticus non habebit per
me , neque basílicas ? Et quid istnd? Neque
calceos hahet per fabrun1 rerarium , neque arma
per sutoren1� Satis eniin est si unusqnisque mu
nns suun1 adimpleat. Si auten1 quen1pia1n aliun1
eidem ornares civem fidun1 et verecunduin , ni
hilone eam adjuvares ? Profecto qu'idein. Igitur
neque tu ei ope1n non ferres. Quen1 ergo 1ocUJ!¾
ais , haheho in urbe ? Quein. possis , servans �e
inet fidu,n atque verecundun1. Si VJero ea1n ad
juvare volens hrec abjeceds , quid ernolumenti
prrestahis e1 , cum i111pudens et infidus e:vaseris?
93
�AP. 3 2 .
P1·relatus tihi quis est in convivio , in saluta
tione , aut in consilio? siquide111 ista bona sunt,
gaudeas oportet , quod illi talia contigerunt. Si
yero sunt mala , ne feras �gre quod tibi non
evenerint ; sed 1ne1nento quod non potest fieri,
non ea faciens quibus obtinentur quae sunt in
nostra potestate , ut illis dignus recte cense:ire.
Quona111 eniin modo aequale111 habebit potesta
te1n apud alique1n , qui non frequentat ejus fo-
1·es , ac ille qui frequentat? qui non obsequitur,
ac ille qui obsequiu1n praestat? qui non l:iudat,
ac ille qui laudat? Injustus igitur eris et insa
tiabilis si · non allato pretio quo veneunt illa,
gratis accipere volueris. At quanti veneunt lac
tucre? Obolo , si ita contigit. Jgitur si quis
obolu1n porrigens accipit lactucas , tu vero non
porrigens , non accipis , ne putes te n1inus ha
bere , qua.in qui lactucas accepit ; nan1 ut iste
Iactucas habet , ita tu obolu1n que111 non dedisti.
Eodem igitur n1odo res h1c evcnit. Non Es in
vitatus ad conviviun1 alicujus? neque dedi:;ti
invitanti quanti conviviu1n e1uitur : laudatione
nau1que vendit illud convivator , obseq,,.uio ven- \
dit. Da igitur pretiu1n quo venditur si toa in
terest. Si vero non id porrigere vis , illa ta
n1en acci pere cu pis , inexplebilis es et iusan s.
Ergo nihil habes pro ccena ? lino potius } a
l)es • nc,1npe , non laudasse euro quen1 laud¼re
94
11011 vis , neque tolérnsse qnre solent 1n atrii-s.
CAP. 3 3 .
Consilium naturre perpendi potest ex ii-s· quae
ad invicezn minüne di.flerúnt ; ve1uti: , cun1 vi
cini puer fregerit poculum , ad manu1n statim
est di-cere , id esse de rebus qure fieri solent.
Scito igitur i quod cu1n et tuum frangatur,
eumde1n esse te oportet: ac fuisti cu1n aHus fuit
fractu1n. Ita transfer hrec ad 1najora. Filius al
terius ohiit ,. aut uxor t ne1no est qui non dicat,
quod id est hu1nanu1n. At Cllnl suus cuique fi
lius ohicri t , statin1 incla111at , Heu 1ne 1niser.u1n !
Oporrchat auten1 n1enlinisse quid patiamur, ideu1
de aliis audientes.
CAP. 3 4 .
Q'uemad1nodum scopus aberrandi causa non
ponitur , ita neque n1ali natura iu mundo exis
tit. Si quis enin1 corpus tuu1n exposuerit obvio
cuicnn1quc , regre ferres. Cur ant-e1n cu1n tu
tuwn aninnun cuilihet obvio pernlittas , ita ut
si convitia ti-bi .dicantur , perturbetur et 1nce
reat .., non erubcscis ? Qua1nobre1n, 1 in unoq.uo
que opere .considera qu..e pr,reeedúnt et conse
quttntur , et sic initiu,n ejus ,ca,pe. Alioquín , ren;i
q uide1n prímum al�criter aggredíeris, nullis qure
sequuntur aniznadversis : p6stea vei:o aliquibusi '\ :\
turpit1.1<.liuibus apparcntihlu.i , eruheicei.
95
CAP. 35.
Vis Olyn1pia vincere? etiam ego , per D<'os:
pulchru1n eniJn est. At consi<le1·a qure pr.x!cedunt
et qure sequuntur , ac sic opus aggrcdere. Opor
tet te recte constitui , coactn.1n edere , abstineri
cupediis , exerceri vel invitun1 statis horis , in
�stu , in frigore : frigida111 no1n bibere , neque
vinu1n uti fit. Uno verbo , tan1qua1n ,nedico
tra<li te ipsu1n oportebit pn:efecto : <leinde pro
dire od certa1nen. Accidit aliquando 1nanu111 l:ic
di , talu1n distorqueri , rnultun1 pnlveris deglu
tire ., interdu1n et flagris credi , et post hrec
on1nia vinci. Cunctis h isce consicleratis , si vü,
adhuc athletan1 agere , incipe. Sin antc1n nlinus,
pnerorn1n insta!· retro ibis , qui nunc quide1n
pala:stritre ludunt , nunc tibicincs , nu11c gla
diatores , deinde tuba ea1nunt , postea tragreclos
agunt. Ita quoque tu , nunc quidcnt athlcta,
nunc au te1n gladiator , dein<le rh1�tor , pustca.
philosophus , toto vero auüno nihil ; sed ut i si
mius aspectatain re1n 01nnen1 iinitaberis , et :iliutl
ex alio tibi pl:iceb�t. Non enim cu1n ani,nad
vcrsione descendis ad opus , neque circnn1spec
tione , sed te1nere et secundun1 frigidau1 cupi
ditatc1n. Ita nonnulli videntes phitoS'ophun1 , et
audientes aliquc111 dicente1n sic · Qu:un bene
$ocrates dicit ! .Aut sic : Qnis ita jotest di cr..
_
.sicl.lt ista ! vqlunt et ipsi phHo�opf1ari.
9_6
CAP. 3 6.
Ho1no , considera 'priino cujusmodi sit nego
tiu,n. Dcinde tua1n naturarn explora possitne
sufferre. Quinquertio cu pis esse , si ve palestrita?
considera hrachia tua , femora , luiuhos. Aliud
eniin alii rei producitnr. Credis quod ista fa
ciens , eoden1 1nodo potes edere , eode111 bibere,
eode111 conflictari? Vigilare necessu1n est , labo
rare , a tuis abesse , a puerulo conte,nni , re
bus in 01nnibus ultiinum haberi in honore , in
principatu , in judicio , in 0111ni negotio. H�c
attende si vis ipsis1net rediJnere tranquillitaten1,
libertatem , animi quietem. Secus autern , vide
ne , uti pneri , nunc philosophus , 1nox publi
canus , deinde rhetor , C:csaris denique procu
rator fias. Ista non congruunt. Unun1 te oportet
hon1ine111 aut honu1n aut maJum esse. Anünu1n
tuun1 te c0n\-enit ex_ercere , aut externa : nern
pe , aut in internis laborare , aut in externis , id
est , aut philosophi gradu111 habere , aut i<liot:e.
CAP. 37.
Officia qurelibet omnino sunt affectionibus
metienda. Pater est? oportet ej us curan1 11�bere,
. ju rget , si
in 01nnibus ei cedere , suffe,rre ...si
verberet. At pater 1nalus1 est. N u;nquid ergo
cuin bono patre natura junctus es? i\Iini 1e , sed:
cu1n patre. Feater ioj utius tibi e t ? éonserva \
aihilonlinus officiu1n tu�u'l er�a ill 1n
97
videas quid ille f.:-ici::it ; sed quid faciens tu se-
cundun1 naturam institutum tibi conscrvabis. Te
vero alius non lredet nisi t u velis : tune enim
eris l�sus cnn1 arbitraberis laedi. Sic igítur a
vicino , a cive , ah Ílnperatore officiun1 invenies•
si afl'ectiones assuesceris anilnadve1·tere.
CAP. 3 8 .
Pietatis erga Deos scito j:>rrecipuum illud
esse rectas opiniones de illis habere , ncrnpe,
Deos esse , et ad1ninistrare cu11cta bene et juste.
Necnon te ipsum esse subjicienduzn ad id nt
eís pareas in onuübus qure fiant , atque scqui
sponte , utpote quae ah optima n1ente pcrficiun
tur. Sic enirn nec accusabis u1nqna111 Deos , ne
que culpahis quasi sis ah eis neglcctus. Aliter
ante1n id fieri ncquit nisi rclinquerís ea quae
in nostra potestate non sunt , et in iis q uae
iunt , bonun1 et 1nalu1n collocaverls. Nan1 si
quid eorun1 honurn aut malum arbit.reris ; ne-
cessum est , u t cun1 iis qure velles frustratua
fueris � et iucideris in iis qure nolles , accuses
et odio habeas causas earum rerum. Innatun1
.enirn est 01nnibus anirnantibus , ea qure ll.oci:va
videntur earumque causas fugere et" aversari:
utilia vero et causas eorun1 scqui n1irari?ue.
Non est ígitur facile , eum qui lredi pu tat;
gaudere quod alteri laedere sibi videatnr : de,
.et ipsa lresione gaudere est imp�sibile. -Hine1
G
98
�t pater a filio conviciatur cum ea qure bonr.
videntur esse , filio non tribuit. Et Po]ynicen
�e E teocJen hoc fecit invice1n contendere bello,
:rem bonan1 regnum restünantes. Oh id agrícola
D.i:is conviciatnr : oh id nauta : oh id n1ercator:
ob id ii qu_i uxores et !iberos a1nittunt. Ubi
.. # • '
CAP. 3 9.
Cum ad fatidicun1 accesseris me1nento te qni
dem rei eventu1n ignorare , sed ad vate1n ac
cedere illud sciendi causa. Quale ta1nen id fu
,nrum cu1n ires agnovisti , siq ulde1n fueris phi
losophus. Nam si quid est eoru111 qure non Sllnt
in nostra potestate , prorsus necessu1n est neque
honun1 id esse neque rnalu111. Ne feras igitur
�d vatcm appetitionen1 aut aversationc1n ; alío
quin tremens eu1n adibis. Sed cleliberatu1n ha
7
J?e , quodvis eventu1n inclifferC'ns €SSe nu1lu1n-
. que a d te pertinere quodcuo1que tan<le1n fuent:
posse te eo bene uti ; et id .1cn10 ünpediturus.
Fideos igitur tamqua1n nd consili.u·ios Deos ac'
cede : deinde , cu1n ali4uid consu]ue ·1n t , n1emcn_,
t_o qui consillarii sint ip_# _ , qn_or_gmql�_e. cpl1¡;_jl.io,
99
non - obtempcrans , resistís. Accedes autem ad
oraculu1n consulendu1u uti Socrati videbatur,
iis nempe de rebus quoru1n tota consideratio
relatione1n ad exitu1n hnbet : atque ncc ex ra
tione , nec ex arte aliqua dantur occasioncs ad
antevidend nin quod proponitur. Ut cu1u opor
tuerit a periculo a1nicu1n aut patria1n eripere._
ne consolas vatcn1 sintae dcf'¡,ndendi. Etenün si
nuntiaverit ipse tibi infausta esse e.xta , consta
re n1orten1 portenderc , sive 1nutilatione1n partís
corporis , aut exiliuu1 , ratio subest , et cuu1 his
etüun adcst : Pro a1nico et patria discri1nen
adeundu1n. Igitur 1naxi1num vatcn1 consule Py
thiun1 , qui ejecit e templo quemdam qui non
�ttulit opc1u anüco de vita periclitanti.
C1\P. 40.
Constituc tibi ja111 certa1n fonnulam typam
que quem observes , te solo , et in honüo.um
�011gressibus.
CAP. 4 1 .
Atqne silentiu1n utplurirnum servetur , aut
-
necessaria dicantur , et paucis. Raro autcin... , ét
cun1 opportunitas tulerit ad dice11d1l1n acce<le-
mus ; nequc d e qufbuslibet rebas :/non de gla
diatoribus : non de ludis circensibus : 1 on de
Athletís : non de cibis et pot¡ibus , !.lti nt pas�
siin : maxinle vero nou de hoJninibus vitupe- �
TOO
rantes eos aut laudantes , sive cum aliis com..
parantes.
CAP. 4 2 .
Si quidem potueris , transfcr sermones tuos
ad fa1niliarioru111 tuorum serrnoncs , eo quo decet
modo. Ab extraneis aute1n circu1nventus , tace.
C.I\.P. 43.
Risus ne multus sit , neque de multis , ne..
que diffusus.
CAP. 44.
Jusjurandum , si potes ,- omnino devita. Si
vero non , quoad possis.
CAP. 45.
Convivia externa et popularia refllge. Sed si
quando tulerit opportunitas , cave tibi ne in
vulgare1n n1oren1 incidas. Scito nan1que , quod
si sodalis inquinatus fuerit , necessn1n est. inqui
nctur et · ille qui eu1n attigerit etsi purns.
CAP. 4 6 . '
- \
1
Qure corpori serviL1nt eat,,nus adhihe , qua•
tenus anin10 sunt utilia ; veluti ci])i , potus�
:unictus , don1t1s , fa1ni1ia. ' Quod autern ad os-1' \
tentationen1 aut delicias atJinct , prohibe�
IOI
CAP. 47·
A re venerea , quantun1 possis , ante nuptias
purus esto. Si vero capesseris , uti lex j ubet
�apesse. Ne ta1ne11 gravis sis ea . utcntibus : ne
eos redarguas : neque passim ea te non uti , j acte¡;.
CAP. 4 8 .
Si quis tibi nuntiaverit aliquem adversu·s ta
mala dicere , ne refuta dicta ., sed -responde:
Vere eu111 ignornre cetera 1nea vitia ; alioquin
·non ea sola dixissct.
CAP. 4 9 .
Spectaculis srepius interesse necesse non est.
Si vero tulerit occasio , ne1ui ni studere vidcaris
nisi tibi ipsi : nernpe , velis fieri soH.1111 ea q o re
:fiunt , e t vincere soH.11n eum qui vincit. Ita
enün non i1npedieris. Cla1nore autem , aut i·isu
de aliquo , seu multa co111n1otione penitus abs-
tine ; postque discessu1n , ne 1uulta de iis qn�
facta sunt , disputa , cu1n nihil conferant ad tui
correctione1n. Apparebit eni111 ex hoc , te spec�
taculum admirasse.
CAP. 50. _/4' �\__:_ \ I I 1
--...� -...:.... 11/j
Ad enarrationes aliquorum ne ven i , neque
de facili accede. Si ta1nen accesseris , gra,·ita- �
tem et constantiam tucre , sünulque cave ne cuí
�is onerosus.
IOZ
CAP. 5 r.
Congressurus · cum aliquo roaxime eorüm '-.qui
potentiores vi<lentur , propone tibünet quid in
eo fac:eret Socrate aut Zenon ; et non dubitabi¡¡
quid sis fa.cturus in eo negotio.
CAP. 52.
Cum iturus fueris ad aliquem eorum qui
magna possunt , propone tibi , fore ut eu1n non
invenias domi : ut inclusus sit : ut claudantur
tibi fores : ut illc te co11tenu1at. Si t:1111en hia
aniinadversis ire decuerit , perfer qure fiant,
nec u1nquam tibimet ipsi ditas , non fnisse tan
tí : id eoiin plebejum est , et ejus qui res ad
extra videt.
C_4..P. .5 3 .
In convers.ationibus fa1niliaribus ahsit d e tuis
t)peribus et cliscri111inibus longa et izninodica
memoratio : nvli enün ut tibi jucundu1n est
tua discrimina n1en1crare , sic ctiarn aliis ea·
qure tibi acciderunt jucundu111 est audire.
¡
-
quid tüncs no11 recte objurgan�eu1?
· t;;,AP. 58,-
Sicut istud , Dies est , et , No� est , in �e
jpnctione n1agnarn hahet vin1 ., in conj unctione
vero aut �olligatione Q.Ulli:Jm ., ita etia1n apposi
taru1q. �ru1u llla�irna¡, capere ; quoad corpus
quidem ., 1nagnan1 habet dignitatelll ., quoad con
vivium auten1 co1nn1une ( quod oportet non �er-.
vare) indignitateu1 l�ahet� Igitur cum apud ali
qnem convivaberis , 1ne1nento servandam esse
gjgnitate•n eqrun1 quae apponuntur , �on solum
quoad corpqs , sed etialll eaµ1 q uae c�nviv��ori
. ' .
conveuif;.
GAP. 5 9 ,
Si supra vires tuas persona1n agere volueris9
jn eo et indico1,e oper�beris , et quae posse� e;¡.,.
plere relic¡ues.
CAP. 60.
ln dearphulatione ., quen1admodum a:qimad�
vertis n e calces clavu1n aut disto,rqueas pedem,
ita cave ne ratione1n , tui directrice1n , offendas.
Si hoc in uuaquaque r e �ustodüuus , tutius eam
.aggredieµ1ur.- �
CAP. 6 1 .
Modus pecuniae corpus e,st urdcnique ., sicuf1.,.
P,fS t:!St calcei mensura. Si igitur i n boc stete -.
.,,
ris , servahis mod un1 ; sin uutc1n excesserjs , uti '�
I
.
,
.
pcr praeceps tandem necessunl est fer::u-is. Queu1- -
-
10,
adinodum in ca1ceo , si ultra pedem ieris , fiet
auratus calceus .., deinde purpureus , postea in
terpunctus. S_e1nel enim transgressua modus•.
nullus est tern1inus.
C_.c\.P. 6 2 .
Molieres statiin ah anno dccimoquarto , a vi
ris dominre vocantur. Igitur videntes ipsae , quod
nihil aliud eis re1uanet , quan1 cu1n viris con-.
l
cu1nbcre , inc1p1unt sese fuco.re , atque in eo
spem 01nne1n �tatuere. Animadvertere igitur o
portet ut sciant , ob nihil aliud honore1n babi
turre , qua.in cu1n modestas , verecundas et tem
peratas se praebean1.
CAP. 63.
Ineptitudinis signum est immorari in rebus
corporis , veluti 1nultum exerceri , n1ultum ven
trem exonerare , multum coire. Sed ista qnide111
obiter facienda : de anilno vero 01nnis esto cura.
CAP. 64.
Cum aliqnis tibi malcfecerit vel maledixerit,
memento , quod ipsi visum fuit ex officio id,
facere et dicere debuisse. Non eni� est possi�
hile ut ille sequatur quod tibi videtur , se<l.
quod sibi. Ast si 1nale ipsi viéletur , tiJ' l1nct
damnum irrogat , utpotc qu.t decipitur . .Eteuint
qui verum complicatum pro niendacio reci lit� l t�
Yo6
non 1redH: ur éotnplicatum verrtrn ,
sed ilie qui
fallitur. Ah h is igitur instructu s , te
m item ge
res aun1 eonviciatore : respondebis
enim ad sin
gula : Visum est ipsi .
CAP. 65.
Omnis res duas habet ansas , unam tolerabi
lem , al tera1n intolerabileni. Igitur s i frater in
jurius est , ne cape rem qua facit injurian1 : ea
nan1qne ejus ansa non est tolerabil is ; sed ilJinc
potius , quod frater est : quod una tecu1n edu
eatus ; et accipe re1n qua tolerahilis est.
CAP. 6 6 .
Hi sermones non cohaerent : Ego te ditior;
ego igitur te 1neli or. Ego te eloquentior ; �go
igi t ur te ri1el i or. At isti potius cohre rent : Ego
te di t ior sum ; 1nea igitur pecunia tua1n exce
dit. Ego te eloquentior ; inca ergo dictio ture
prrestat. Tu vero nequc pecunia es , neque dictio.
CAP. 70.
----
Cum perfecte curatus fueris ea qt� corporis
sunt , ne gloi-ieris super eo ; rwqilc si hibis
. . i quou.
aqua111 , ad on1ne111 occas1one1n d 19as , i aq arn
hibis. Siquan<lo in labore vis exesceri. ; ti bi1 1et,
non aliis exteine facias. Ne stataas a1nplccterc; l t�
108
sed siquando valde sitieris , hausti frigida , eam
expue , neminique dicas.
CAP. 7 1 .
Plebeji hominis status et character P.st num
quam a se ipso sperare utilitatem aut dan1nnm,
sed ab externis : philosophi status et character
�mnem utilitatem et damnum a se ipso sperare.
Ci\.P. 7 2 .
Signum proñcientis est ne1ninem carpere , ne-
1nine1n laudare , neminem culpare , ne1ninern ac
ensare. Nihil de se ipso jactare quasi sit aliquid,
aut aliquid sciat. Et si fuerit iu1peditus , in ali
quo , aut prohibitus , se ipsu1n accusare. Si quis
eu1n laudat , ridere laudantem intra se1net ipsum.
Si carpitur, sese non defendere. Circuit autem in
:finnoruru instar evitantium status dejectionem an
tequam vires acquirant. Desiderium omnem pen
dens á se ipso habere : aversatione1n autem ad ea
sola , qu� in nostra potestate sunt , transferre.
Appctitione ad omnia remisse uti. Si stultus aut
indoctus habeatur, non curare. Uno denique verbo:
ut inünicuru se ipsum observare et insidiatorem•
•
CAP. 73.
Si quis de intelligcntia et explicand i potesta
te Chrysippi libroru1n glo1'iatur , ipsen1et tibi
ci.icito , quod si Chrysippus non obscure scrip":'
J O<)
sisset , nihil habéret ille de quo gloriari. Ego
autem quid volo? cognoscere natura1n , et eam
sequi. Quaero igitur quis sit ejus interpres ; et
audiens quod Chrysippus , proficiscor ad eum;
sed non intelligo scripta. Qurero igitur exposi�
torero ; et hactenus nondum est aliquid prrecla
ru1n. Cn1n autem invenero expositorern , restat
uti prreceptis : id solum prreclarun1 est. Si ve
ro hoc ipso expositionen1 ad,niratus fuero , quid
aliud qua1n gr::unmaticus efficiar loco philosophi,
prreter id s0Ju1n , quod pro Ho111ero Chrysip�
pum exposui ? Potius igitur , cu,n aliquis 1nihi
dixerit : Praelege 1nihi Chrysippum , erubesco,
cu1n nequean1 facta similia et consentanea ver
bis producere.
CAP. 74.
Ista prrescribe tibi Iegum ad jnstar : et nt
i1npiu1n transgredí quid horun1 sen1per habe.
Quidquid auten1 dicat aliquis de te , ne COJil-
movearis : id enin1 jain tuu,n non e::;t.
CAP. 7 5 .
Quousque tanden1 diffi!rs <lignum teme!, eHi
cere rerum optin1arurn restünatoren1 ? A-udivisti
theoremata qui:e oportebat te a1nplecv , a1nple
xnsque es. Quen1 jan1 dcctore1n e.:-_,pectas , u au
eu,u differas tui correctionem facer\· ? Non a1u
plius es adolescentulus � sed vir ja1u pe1·fectus. ....
l TO
Jtaque , ·si negligis : si segnis es , áe setnpet
mora1n ex morá facis , propositu1n ex proposito;
si dies alios super alios statuis , postqua1n ad
te revertaris , non anin1ad vertes quamn1inime
profecisse , sed idiota1n te 111ansuru1n et viventem,
et 1norientem. Jam ergo tibi surne vitam uti viri
perfecti ac proficientis , et on1ne quod optin1ut11
appareat , esto tibi lex inviolabilis. Ac si la
boriosu1n quid aut suave , aut gloriosun1 , aut
ingloritun acciderit , Jne1nento tune agon ad
esse : tune ja111 instare Olyn1pia , et non esse
dilationi locum ; atque tande1n una clade ac
re1nissione aut perire profectu1n oportet , aut
s.a lvari. · Socrates talis e,:asit pro1novens se 1p
su1n in 01nnibus , neminern auscultans nisi ra�
tionem. Tu vero etsi nondu1n es Socrates , ut
Socrate1n esse volens vivas oportet.
CAP. 7 6 .
'.Primus et maxime necessarius locus in phi
losophia est ille de' usu theore1natun1 , qnale d"
non 1nentiendo (*). Secundus de demonstrationi ·
bus , veluti , Quare non oportct 111-entiri. Ter
tius , qui confirrnat et distinguit eas--- dc1nonstra
tiones , sicut, Unde est , qttocl. ista sit demoui�
CAP. 77.
In omni inceptu optanda sunt isthrec : Duc
sane n1e Jupiter , et t u Fatu111 , quo pcr vos
su1n destinatns : scquar absquc cunc.tation e , at
que iinpiger. Sin auten1 noluerim , non 111inus
sequar.
-----
nobis est , atque divina noscit.
CAP. 7 9 .
Sed etiam tertiu1n íllud : O Cdto ,,.,( si Diis
ita placet , ita fiat. J\,Ie a u te1n Atiytus et Me
litus intcrficere qui<leu1 possunt , l:.ctlcre vrero
nou.
'.ADrERTENCU.
Las Notas desde la 1 2 . hasta la 1 8. ineln
siva1nente , están desordenadas , á saber : la 1 2 .
debe estar en el Capítulo 4 1 . línea tercera : la
1 3 . debe colocarse donde la 1 2 . &c. Ninguna
es absolutamente necesaria : el lector prudente
Jas puede omitir , ó coordinarlas.
Pag. 7. 3. lin. 8. provechamieato , les aprove
-chamiento�
'
'
..