Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
0% encontró este documento útil (0 votos)
92 vistas116 páginas

Enquiridion

Descargar como pdf o txt
Descargar como pdf o txt
Descargar como pdf o txt
Está en la página 1/ 116

���

ENCHIRIDION
,
O MANUAL DE EPICTETO,
CON EL TEXTO GRIEGO,
TRADUCIDO EN CASTELLANO E ILUSTRADO
GON ALGUNAS NOTAS , PARA USO DE LOS JÓVENES,
,
,, QUE SE DEDICAN A LA LENGUA GRIEGA.

.. ,
ANADESE AL FIN LA TRADUCCION
LATINA , AXAD;t EN LO POSIBLE AL TEXTO
GRIEGO.

POR D. J. O. P.


:--,
,1,
. 1 10
VALENCIA: ,,._
EN LA IMPRENTA DE D. BENI'1¡0 MONFO T ,f:,
J �
ANO _M.DCCC.XVJ.
eon . ,
t,,1
.1
superior perm:__�s·o. 1 ,
R. 7S8 9
PRÓLOGO.

E1 Enchiridion ó Manual de Epicte­


to, filósofo estoyco , es sin disputa el
mejor libro de filosofía moral que nos
ha quedado de los gentiles. Su doctri­
na ha sido siempre celebrada por to­
dos los escritores , aun cristia11os, y
Padres de la Iglesia , Orígenes , Agus­
tino, Nilo y otros. La Paráfrasis de es­
te Man,ual, publicada por l\tlerico Ca­
saubono, se cree obra de alg11n n1onge
para qt1e se leyese en los monasterios,
teniendo sus <locl1mentos por útiles
aun en la vida ascética. Cierto catYsa
admiracion en un gentil tanta hnmil­
dacl, tanta paciencia, tanto menospre­
cio del inundo y de sí 1n�rno. .li;¡Jic­
teto , dice nuestro Brocense (a) , se
conforrrta mucho con lás Sagradhs Le--

(a) Prólogo á su traduccion.


4
tras ; y si de su doctrina solo se quita..
se el hablar de los Dioses en plural , se
parece al Eclesiastés de Salomon y á
las Epístolas de San Pablo. A la ver-­
dad, ¿, cómo no será santa una doctri­
na que hace guerra continua al tu-­
multo de las pasiones desordenadas, y
combate quanto se opone á la prácti-­
ca de las virtudes� Por esta razon no
hay escritor que no cuente este Ma­
nual entre los_ libros mas apreciables
en su línea , sin que su pequeñéz le
rebaxe nada de su precio. Aun el sa­
tírico Luciano, cuya impía pluma no
perdonó lo mas sagrado de Dioses ni
hombres, en especial filósofos , no pu­
do menos de t· emplarse al nombre de
Epicteto , y lo llama Sabio y admira­
ble viejo.
. Además de la sana moral , , tier;ie
Ep1cteto otro mérito reoom,endable,
que es la elegancia , co�eision y pu­
reza de estilo. E11 estos cÍotes apenas
hay libro griego que le iguale. Por
t
esta razon en escuelas, colegios, est�1 �

dios y universidades es el Manual de
Epicteto uno de los primeros libros
que los estudiantes de Griego trad11cen
en sus lenguas maternas. Si mi con•
sejo puede valer algo en este particu­
lar, yo les aconsejaria lo aprendiesen
de memoria , ya q11e s11 brevedad lo
permite. Sacarían dos utilidades , una
su b11ena doctrina moral, y otra ha­
bituarse á la elegancia de sus voces
·y frases. Estas fueron las dos razones
que me movieron á traducirlo á nues­
tra lengua; y no como lo traduxeron
el citado Brocense , su émulo Gonzalo 1
Correas, y Francisco Gomez de Que-
vedo, sino lo mas literalmente q11e he
podido. Brocense atendió solo á dar á
conocer la moral de este filósofo �, y
explicarla parafrásticamente : pero en
la traduccion del texto se to1nó de­
masiada libertad, bien c1ue con inte­
ligencia. La .de Correas , aunqu� mas
atada al Griego, parece no se l1i'zo si­
no para desautorizar ó cens 1 ar á la
de Brocense, aunque muchas veces con
-
6
�njristicia: lo peor es que no pecó de
ignorancia , sino de malicia ó envidia.
Quevedo reduxo á versos endecasílabos
•Y quebrados la doctrina de Epicteto,
siguiendo ambas traducciones españo­
las, y consultadas la francesa y la ita­
liana tomada de la de Brocense, im­
presa en Pistoya en 1727.
Ninguno de estos tres traductores
puso el texto griego; y si bien en
tieinpo ele Brocense ya estaba bastan­
te acrisolado por el docto Gerónimo
·Wolfio, vemos que en algunos lt1gares
no van ajustadas dichas traducciones.
Juan Alberto Fabricio no hace 1nen­
·cion en su Biblioteca Griega (IV. 7.) de
otra version esp3fíola de Epicteto que
de.. la de Quevedo , sin embargo de
que tomó la 11oticia de D. Nicolás An-
. tonio , que cita las otras dos en sus
respectivos lugares y en el índice de
traductores.
Corno mi objeto en esta tradu€cion
ha sido socorrer en lo <[lle pueda ,á
los principiantes en el G-riego ( estt1dio �
7
declarado por absol11táme·nte necesario
para toda er11dicion sagrada y profa­
na, de que solo dudará quie11 no lo
haya saludado) á él se dirige todo mi
conato. Así , me he sujetado á la sín­
tesis Griega , aun en el órden de las
voces castellanas, siempre que de ello
no se sigue confusion , ó solecis1nos, 1.1.
obscuridad y mala gra1nática. Esto au­
xilia mucho á los que co1nienzan á
traducir Griego, para acordarse de los
significados
• •
, y necesitar menos el dic-
c1onar10.
Tambien s11elen ser estorbo para
los que comienzan á leer Griego las
letras enlazadas que llaman nexus lit­
terarum. En los códices griegos y en
las impresiones a11tiguas l1ay algunos
de estos lazos difíciles y desconocidos
para los principiantes, no ha�lándose
gramática que los descifre todo& ]JOJ'
falta de tipos en las impre,ntas. Para
librarlos de este tropiezd, doy el tex­
to sin gru1>0 ni lazo alguno, separan-
do las letras aun en los diftongos.
.,,
l"'

-',.....,, � , fJb�r· - 1-' �



,;, '',.
f ""
Ir¡ ""',
\ \ ,-, ( ¡}\' \
8
Ha sido indispensable poner algu­
nas notas, aunque breves, para dar
razon de preferir ó posponer una ú
otra variante, ó de la diversidad que
pueden observar algunos en mi tra­
duccion respecto de las otras. Pero
son las menos que he podido, supo­
niendo que de qualquiera modo que
el texto se lea , se salva mi objeto si
la traduccion se le ajusta.
No era mi ánimo dar version la­
tina despues de la española, habiendo
tantas y tan exactas, hechas por hom­
bres er·uditísimos en ambas le11guas la­
tina y griega desde Angelo Policiano
hasta .Gaspar Schrodero. Pero un ami­
go me convenció de que debia poner­
la, aunque fuese separada de la es­
pañola y texto griego. Que debia po­
nerla ; y no una de las que andan
hechas, sino otra nueva y a-justada al
G-riego en qua11to lo per,rnita la locu­
cion latina, aunque ho sea elegante.
Por este ca,nino, dixo, se suplirá lo
que la castellana no alcance, si en, al-
9
g o no alcanza. Pongo , pues , separa­
damente m i version latina con las re­
feridas condiciones. Si este corto tra­
bajo redunda en beneficio comun, se­
rá mi satisfaccion cumplida. Madrid
12. de Mayo de 1798.

Josef Ortiz, Presbítero.


EITIK·THTOT
IO

ErXEIPL6.ION (1).

KE<I>. a'.
TN \1 > >(i\, • ,., 1 {\
wv WVTWV f
Ta1 µEV E<J'TtV Er ')'Jµtv, Ta os ov,e
f ,

i(J>' rjµ,v. E'cp' rjµ,v ¡,,iv, ú7íóA.r,'o/t,, opµn, o­


�E�t,, ixxA.tcr" · xd, ive AIY)'Cy , ékra riµi,Epa
lpya. O'vx icp' ri,u,v 8i , ro crwµa, ri xrrjO'",
Bó�a,
.,
, áp)(ai . xa( ive A.Ó')'cp , ó'cra OV)( iJµirEpa
�pra.
KE<I>. (!/.
Kd, rd µiv É{J> ' ,jµ,v Écrrt <p,Jo-st ÉA.sÚ0Epa,
áxwA.VTa,. a1íapEµ'!íÓÓ1{0'Ta . rd o'i óvx icp' riµ'ivl
acr0Evij, 8ouA.a , XWA.VTd , áA.A.Órp,a.

KE<I>. y'.
A II

,
ENCHIRIDION
O l\fANUAL ( 1 ) DE EPICTETO.
Traducido del griego , é ilustrado con
notas , por D. J. O. P.
CAPÍTULO 1.

De las_ cosas , unas están en nuestro arbitrio,


y otras no. Están en nuestro arbitrio la opinion,
el apetito , el deseo , la aversion : en una palabra,
todas nuestras operaciones. No están en nuestro
arbitrio el cuerpo , los haberes, la gloria, los im­
perios : en una palabra , todas las operaciones no
nuestras.
CAP. 2.
Las cosas que están en nuestro arbitrio son por
naturaleza libres , é ir.capaces de ser i111pedidas ni
prohi�itlas. Las que no están en nuestro arbitrio
son débiles, esclavas , sujetas á in1petliu1entos , age­
nas.
CAP. 3 .
Acuérdate , pues , que si tienes por libres las
cosas que por naturaleza son esclaYas , y por pro­
pias las agenas , te verás üuped idó , llorarás , te
conturbarás , te quejarás de los Dioses y de los
ho1nbres. Pero si crees tuyo solamente lo q e es
tuyo , y ageno lo que es ageno , nadie te apre-
I .2

KE<I>. �'.
TnJ..,xoÚTwv o�v É</JtɵEVor; , µiµvnCJ'o 8Tt ov 8E't
µE,pÜvr; 1'E1'(Y1?µÉYOV anrE(J'0at aVTWY · a'J\.'J\d ,d
µiv á<p,iva, nav,E'J\.wr; , ,d 8 ' Ú7íEp,i0ECJ'0ae
1rpor; TO 1rapóv. (2) E'dv 8i xd, ,aura 0{'J\.?7r;,
Hat ªf)(EtY , udt 'líAOUTE&V, TV)(OV µÉV ov8 ' áu­
TWY ,oúrwv rEÚ�?J , 8,d ro ud, rwv 1rporipwv
i(J>IECJ'0a, · 1rdvTwr; ')'E µi,v ÉuElvwv ánorEÚ�?J, .
8, ' wv µóvov iu8aeµovía ud, Éi\Eu0Epía 7íEptyive-
rae.
KE<I>. e'.
E'veuc:. OÜV 7í4(J'?7 <¡,avracrlCf ,pa)(_ElCf , µEJ..ira
É7ítAÉ')'EtY , ó'rt <pa11raCJ'/a Et, (3) ud, ov 1rdvrwr:
-ro cpa,vóµEvov. E''1re,ra E�i,,t(E roer; uavÓCJ't
roúrc,r; bt.; E)(Etr; · 1rp,�r-y 8i roúrcp , udt µdi\t(J'­
ra, 1rórepov 7íEpt rd i<¡, ' tj,u.,v iCJ'rtv , if 7íEpt
rd ovu E(J>' 17µ,v. Ka, áv r.epe Tt TWV ovu E(J>'
,jµ,v f , 7ípÓ)(Etpov ECJ'TW TO 8fOT{ ovó'iv "'!rpdr; '1E.

KE<I>. e;-'.
Miµv,1CJ'o ó',, opi�Ewc:. µiY É1l'a¡,yE'J\.la , ro Ér.t- '
rux._E'i'v, oí5 opiy?J · iuH'i\la-ecbc:. 8i É,rayye'i\la (4-) , ro
13
miará nunca, nadie te pondrá estorbos, no te que-
jarás de nadie, á nadie acusarás, n o harás nada
por fuerza , nadie te causará daiío , no tendrái
encinigos , ni padecerás calamidad alguna.

CAP. 4.
Siendo, pues , tantas las cosas que deseas, ten
presente que para 1·ecibirlas debes ser mas que
medianan1entc instado ; y tambicn que puedes al­
gunas de ellas no recibirlas nunca, y otras dila­
tar su ad,nision á otro tiempo ( 2 ). Si apeteces,
pues, dichas cosas, el mando y las riquezas , aca­
so de todo no lograrás nada, por el deseo mismo
de las antedichas cosas , y sin duda perderá¡
aquellas por quienes se consigue la felicidad y
libertad.
CAP. 5.
Quando se te presente alguna cosa áspera y
mala, di luego que aquello es apariencia fantásti­
ca (3), y no lo que parece. Dcspues exan1ínalo
por las reglas que tienes: primera y principal­
mente, si aquella vision es de las cosus que de­
penden de nuestro albedrío, ó de las que no. Si
es de las que no dependen de nuestro albedrío, á
mano tienes el decir que no te pertenece á ti.

CAP. 6.
Acuérdate que el verdadero anuncio de lo que
• desea es la 1·eal consecucion de lo deseado (4 );
se
14
, , ., , .., , "' ' ' ' '
µn Eµ7rtO'E,v tNEtV':) , o EU1'rt.tYETat. Ka& o µev
opi�Et á1rorvy)(_dvwv , IÍTU)(_rjc; · o ó'i Éun'AtcrEt
7íEpt7ít7íTWY , ó'ucrrux.ric:. A''v µdv oi5v µóva Eu­
,e'J\ivpc: rd 1rapd (púcr,v TC�V Érrt croe , ovó'Ev& wv
É.1'1'A,YEtC: 7íEpt7íECfE(. Nócrov ó' ' av Éxu'Aivpc; , 11
8dvarov, 11 rrEviav , ó'vcrTV)(_rJO'Et<;.

KE<I>. ('.
A1pov ovv .,,v Énn'AtO'tV a1ro rrdvrwv TWV OUH
i(p' ,jµ'i'v , "ª' µETd0sc; Érrc rd 1rap.i (púcrtv TWV
i(p' ,iµ,v (5 ). Tnv opE�tV ó'é 7íaVTéAwc; É 7ít TOU
napóvroc; avEAE . av TE ydp opÉ')'?J TWV ovu i(Jl
tjµ'i'v TtYOC: , aTU)(EW avd')'Ur). Twv ó'' i(p' i;µ,v,
CCfWV opiy,crea, ua'J\ov dv , oúó'�v ovó'i-!íw CfOt 7íd­
f)ECfTt. Mév'f ó'i TCf opµijv 1,ac a-;pcp¡,,,'!--v )(PW .
.
xc1,• (p�c: µiv ro,
,
"ª' µs0 ' Ú7íE�a,picrewc; , naJ
lf.VEtµEVW<;.

KE<I>. rl.
E'q, ' Éxdctrov rwv 'tU)(aywyodvrwv , ?7 - X,_pe/ay
1rapt)(Óvrwv , 7J crrspyo,aivwv. ✓ µiµv.no-o i rc tA.s-'::.
< ~ , ) \ ..... , , '
')'EtV or.otov éCfTtV , a7ío TWY· 0-µtupora,w, apx_o-
1

µEvcc:. A"v )(tírpav crripy;1c: , ó"rt /41.úrpav Cfrip- \


')'EtCf · uartays/crn ydp airrÁ , ov rapx._0rjcr?J,· A''y
na,ó'iov cr.1.vrov xaraqu'Afjc: , 11 -ywva,xa , ó"r, av-
I5
y el de la aversion no cl\er en nquello de que
se huye. Quien no logra su deseo es desafortu­
nado: quien cae en lo que procura evitar es in­
feliz. Si huyes, pues , solo de las cosas repug­
nantes á la naturaleza de las que están á tu al­
bedrío, no caerás en ninguna de las que huyes.
Pero si huyes de las enfennectades, de la 1nuer­
te , de la pobreza , serás infeliz.
..
CAP. 7.
Quita , pues , tu aversion de todas las cosas
que no están en nuestro arbitrio, y ponla en las
que repugnan á la naturaleza de las que lo es­
tán (5). Por ahora dexa del todo los deseos;
porque si los pones en cosas que no están en
nuestro arbitrio, necesaria1nente saldrás 1nal. De
las que están en nuestro arbitrio todavía no sa­
bes el 1nodo con-10 han de desearse honestao1ente.
Usa, pues , de los n1ovinlicntos internos de de­
seo ó aversion : pero leve1nente, disn1inuyéndo­
los, y con la remision posible.

CAP. 8.
En las cosas que recrean el ánirno, q_µe traen
provecho , ó que las estiina1nos , acuérdate de

l
exan1inar quáles son, empczan<lp de las nlas pe­
queñas : por exe1nplo, si esti1�a1.tes una Vasija,
que una vasija estiinas : así ,no te inqu�tarás
:iunque se quiebre. Si a1nas á Tu hijo ó á tu 1nu-
,
epwrrov ,eara(J)t'AE"tc; · arro0avóv.roc;. 'YªP aurou , ou
.
•ªf'ª)(0110-?7 .
KE<I> . 0'.
Ot'rav a-tac-ea, 'TtYOc; lpyou µÉl\'Jl.:J)c; , vrroµiµ­
vn<1uE crEau.ov, orr�tóv ECirt .o leyov. E'dv l\ou­
cróµEvoc; arrir,c; , rrpd�al\s <1Earcjí .-:i 7,vóµEva iv
pal\aVEt'f) . TOUc; árroppaitrovrac;, ( 6) TOUc; Éxupo­
UO,UÉVOtJc; , TCUc; l\ot8opouvrac; , TOUc; UAÉ1íTOVTac;·
ua& ovrwc; aCi(J>aJ\ÉCiTE(JOV ª'o/?1 TOU Ef'')'OU , idv
Érrtl\iypc;, OTt !ueuc; l\oÚCiaCi0at 0il\w , "ª'T1]Y
i µauroi:í 1rpccdpE<1tv xard (Jlúcrtv E)(OUvav rnpñ<1at.
Ka, wvaú.w.;- i(JJ' ixdCiTCV inou. Oürw 7dp,
av Tt npcc; TO J\oú<1a<10a, '}'EVr]Tat iµrrc8wv,
1íf2')(Etpov l<1rat , 8,ó.-, ou roiJro ij0s/\.ov µdvov,
aJ\l\d na2 ri]v EftavroíJ 1rpcatpE<1tv x.-ird <púcr,v
ix_cv<1av rnp17<1at · ou rnprJCiW 8i , idv a1avaxrw
' ,
npoc; ra ')'tYOftEYa.
KE<I>. ,'.
Tapd<1crét rouc; áv0pwr.ovc; , OLJ TIZ 1rpd1µa-ra,
ái\l\d rd 1rEpi rwv 1rpct')',adrwv 8áyµara · oiov,
0dva.oc; óvó'iv 8EtYOV , ÉlíE& ua2 ':2.wxpdrét av
, ,,., ' e
'°' , ·,. ,. · '
Era,vsro · ª'"'"ª r., 11 ,
ooyµa
,
ro 1íEF& avarov, ó'Tt
ó'EtVJV ix{ivo, ro 8s,vdv É<1rtv. "0''rav oi5v El,trro-
8,{,wp.E0a , ÍJ raparrwµE0::t, µnó'É1fOTE al\i\ouc; �
, , ea '"-"\. ' Eavrouc;
atrtwµE ª'"'" ,, , , rovri:C , .... ,,,
,,( iTt , ¡r-a, cavrwv
ó'Ó')'µar.:i. A'1rató'EúrotJ ipyov ro dll.i\otc; É')'1'aAE'iv,
r7
ger , que a1nas á u n hombre ; y así no te con-
turbarás aunque muera.

CAP. 9.
Quando hayas de e1nprender alguna obra , exa­
mina contigo 1nis1110 qué obra sea. Si es ir á
baiíarte , por exe1nplo , proponte las cosas que
suceden en el baiío , v. gr. que unos salpican,
otros inco1nodan y e111pujan , otros hablan 1nal,
otros hurtan. Así , procederás n1as seguro si te
dices á ti mis1no : Quiero bafíarnze luego , y con­
servar el instituto y grado que por naturaleza
,ne corresponde. Y así harás en las otras cosas;
de manera , que si en el ba11o sucediere algun
en1barazo , dir:ís al punto : No quise esto · solo,
sino ta,nbien conservar nzi instituto y grado se­
gun la naturaleza. Y es cierto que no lo conser­
varé si 1ne indi9náre de las cosas que sucedieren.

CAP. I o.

Contnrban á los hombres , no lai cosas , sino


las opiniones que de ellas tienen. Por exc111plo,
la 1nuerte no es un mal , porrrue si lo fúera , a'SÍ
lo hubiera sentido Sócrates. Es un _;nal , sí , la
opinion de la 1nuerte , que un ri1al la d u;;;ga.
Así , quando seamos ünpedidos 6 contúrbados,
nunca echen1os la cu! pa á otros , sino á nosotros
mis1nos , esto es , á n·u estras opiuionei, Es cosá,
13 71
J8
i<p , . oí� auTcc; rrpdO'(J'Et 1'auwc; . r,pyµ{vov 1ra,-
8EÚE(J'0a, , To iavrq.í · 1íE7íat8Evµivov , To µriT'
,fl\'A'f , µne , iavrq.í.

KE<I>. ,á .
E'7íe µn8EY& É7íap0ñc; al\'Aorplcp 7ípOTEpri,ua..-,. E',
o ln1roc; É7íatpóµEvcc; EAE')'EY av , OTl ua'Acc; Etµ,,
()t(J'TOY av ñv. �u !] , orav AÉ')'?Jt: , É7íatpóµEYOc;,
OTl , l7í OY "ªACY ix_w , ,de, OTl É7íC l'rrr.e,y aya­

ecp E7íaipr,. Ti ouv ÉcfTt í1ÓY ; x.pñcrtc; <pa:vra(J'twY.


íf'()'0 ' orav iv ?(pricrEt <pavracttwv uaTd <pú<1,v
ir?(_ijc; , T?]Vtuai.íra É7íap0rictp · TÓTE 'YªP . É7íe <!qJ
TlVt aya0q.í E7íap017<1p.
.
KE<I>. ,¡3'.
�a0d7íEp Év 'Atµiv, , r.ou 1r'Aoiov ua0opµt<!0Ev­
TÓc; , áv it;iA0r,c; v8pEVO'a<10a, , ó8oD µÉv 1rdpEp-
7ov É<1r, , ud, "ºX.'l\.i8,ov áva7'.i(,a<10a, , i} f3o'A­
bdptov · rErd<18at 8i 8E°C ri,v ó'ui,vo,av É7íe TO
7íAOtOV , u.xt (!l)\IE)(Wc; É.7ítctrpi<J>to-0at , µriro,yE
o uvbtpvrj,nc; xa.7'.t!<!!J , "'ª' rÓTE ndvra ÉxE'iva
a<p,iva, , l'va 1,,i, ct8tµivcc; É,Ub/\1]0ñc; wc; rd
7ípd�ara . Oªvrw uae iv T'f (ale,y., {dv &rB;;-ra, av­
.r, pc;\.biov uac uo?(_At8¿cv y.,;va,xciptov xat 1ra,-
8lcv , ou8sv ,:w?\ÚcrEt · idv cb ó ,n:@Epvri,nc:. xa;.
í\icr?J , -rpi)(E in, ro ní\ofov , dlpEc ÉuEtva 1rdv­
T.-i , µn,Siv irr,-rrpt<póµEV05. E' dv '8E yipwv Je:.,
µn8i tÍ 7íaAAay[5c:. no,i ro_,ií 1r7'.ó,ov 1,,axpdv , 1,cri-
, � �
1íOTE ua;\.ovvroc; Éí\?\l1r11c;,

;..
,;,
, b:'
�r· -
� ',
'
f
Ir¡
\ \ ,-, < 1 }I \ \
'"',"'°'
19
de hombre rudo en lo que sucede mal echar la
culpa á otro : echársela á sí mismo es de quien
en1pieza á instruirse ; y del erudito es no echar­
la �l sí ni á otro.
CAP. l I .
Por ninguna preeminencia agena te ensober­
bezcas. Si un caballo se alabase á s{ mismo di­
ciendo : Her,noso soy , podría tolerarse. Pero si
tú dices jactándote : Tengo un hermoso caballo,
sabe que te ensoberbeces por un buen caballo.
Pues qué hay aquí tuyo? solo el uso de las apa­
riencias. A.sí , quando te detienes naturahnente
en la fruicion de ellas , entonces te ensoberbeces¡
pues .entonces te glorías de un bien tuyo.
CAP. I 2 .
Así co1no en una navegacion , surgida la na-­
ve en algun seno , si saltas en tierra para hacer
aguada , y aun si de camino coges caracolitos 6
bulbos , estás sin e1nbargo atento á la nave , y
sie1npre vuelta la considcracion allá , no sea que
el patron llame; en cuyo caso dexas todas aque­
llas cosas , para que 110 te lleven atado con10 las
ovejas. De la manera 111isma en la vida , si te
son dados co1no bulbo y caracolillo consorte y
niiío , nada i1npide : luego que el patron llame,
correrás á la nave de.xadas todas las cosas , y sin
volverte á n1irarlas. Aun si eres ya .-iejo , no te
alejes 1nucho tlel vaxel , no sea que quando te
llamen desfallezcas.
20
KEc!>. ,y'.
Mn t:rfrEt -.d ,,,voµ{va ¡'lVEJ'0a, wc; 0i'AE(c; · ai\­
Jvi,· 0ÉAE 1lvEcr0a, rd ¡'tl'ÓµEva , wc; 1lvEra,,
"ª' eu 1rcerjcrEt,. Nócroc; crw¡.,aroc; icrr,v ɵ1ró8,ov,
npoaepÉcrEwc; 8i ob , idv µ,, abr,1 0ii\1J. Xwi\av­
O'tc: 0"1'{J\ovi:; Écrrev ɵ1rc8tov , 1rpoatpÉcrwc; 8i , ou·
nae rouro i<p' iudcrrov rwv ɵ7ítTrróvrwv É1rl­
AE,YE , ÉvpricrEtc; "YªP auro aí\i\ov TtVOC: iµ1ro8,ov,
croií 8i ou.
KE<I>. ,&'.
1
El(?,
'Y EXaO'TOV
' N
TWV
I
npocr7ít7íTOVTWV , µEµvnCJ'o E-
, ,

7rtcrrpi<pwv i1r2 O'E,-ivrov t;nrEtV , riva 8iJva¡.uv E')(Etc:


npoi:; Tr}V :>(_pf]cr,v aurou. E'dv uaí\ov r8:1c: , n
"ªA:rJV , ivpricrEtc: 8i.Jvaµ,v 1rpcc; raura iyxparEtv·
idv nóvoc; 1rpocr<pipnra, , ivprjO'Etc: xaprEpiav · av
i\ot8cpla , ivpriO'Etc; avE(t1:aulav . I(ae OVTWC: ie,­
l;óµEYOY crE , ou crvvap1rdcrovcr,v al cpavracriat.

KE<P. ,l.
M,;8i1roTE É7í& ¡.,r,J'Evoc; Ei'-rrnc; Sr, f:l/lí_W-i\E(J'a av­
TO , ai\,;\ ' OTt a.1ri6'wxa.. ']'.'o 7íat�icv i,1ri�a,1Ev;
a7íE8Ó0)1. To :>(_v.,péov á(jJ!)pf-°8n v oux CIJY '1ta2 TOV-
TO ánEóo011 ; A'J\J\d x:i,tcc: o a/jJE?\Óµ_E�·cc;. TL 8i ,

ª'
(J'Ot /tÉ,\Et J't.i Tivoi:; (J'E O touc; á7í�T1](hE ; f-'É:>(pt _�
dv 8t8;j; , wc; áJ\'J\arpiov aurov É7Ttµei\ov , wc; �
-.ov 1ravó'o'X_5toV el 1rapiovT'E�.
C_<\.P. r 3 .
No quieras qne las cosas que se hacen se ha­
gan á tu voluntad y gusto. Por el contrario,
conténtate .se hagan co1no se hacen , y así obra­
rás rectan1ente. I,a enfern1edad es i1npediJnento
del cuerpo : pero no del instituto si tú no quie-
1·es. La coxera es ünpedin1ento de las piernas:
pero no del instituto. Sí discurres así de las otras
cosas que suceden , hallarás que son ilnpedünen­
to de otro , no de t i (7).
CAP. 1 4.
En qualquiera cosa que suceda , entra en ti
mismo , y acuérdate de exanünar qué poder tie­
nes para usar de ella. Si vieres.... (*) una n1uger
hennosa , llan1arás en aux1lio la virtud ele ]a con­
tinencia. Si se te presenta el trabajo , hallarás la
tolerancia. Si te baldonan, encontrarás el sufri­
miento en las adversidades. Acostwnbrándote así,
no te arrastrarán apariencias.
CAP . 1 5.
Nunca digas que has perdido alguna cosa , si­
no q.ue la has restituido. Murió tu hijo? ..pues fue
restituido. Te qnitaron un campo? por qué no na__
sido tambien este restituido? Pero / quién , me lo
quitó es 1ual ho1nbre ! Qué injusticia te haci quie._n
te Jo dió recobrándolo por ll1al10 de este Ó de
aquel ? 'I'ú guárdalo como ageno todo el t·e1npo
que te lo concede , co1no las posadas el can1inant�.
KE<I>. ,�'.
E, 1rpoxóya1 ei'J\Et(, , a(jJEr. TOV(, TOtoi.írovr. 8,a­
AO')'tcrµoúr. . ÉaY a,UE'J\rjcrcv T.¡,y i¡.,eív , ·ovx., tf,w
8,arpo<pdr. · idv µ17 xc'J\da-w roY r.aió'a , 1rovnpcr.
icrrat. KptccrcroY 'YªP 'J\tµqí a1rceavEtY , a'J\v1rov
,eae a(jJO�OY ')'EYÓµEYOY , iJ f,,jy ÉY á.(J>0ÓYOtr:. ra­
pacrcroµEYOY · xpEtrrov 8i, rov 1rac8a 1<axov Eiva,,
;, crE xaxc8alµova.
KE<I>. ,('.
K'pf,a, TOt')'apoiJv a1ro .,¡¡y ¡.uxp�v. E'x)(EtTat Tó
ºÉl\.aó'toY ; KAÉJíTETat ótvdptov ; É1ítAE)'E , ó'rt .o­
crourov 1rw'J\tcrat á1rd0tta · rocroúrov á.r.zpaf,la·
1rpo'ixa 8i oúó'iv 7íE(>t')'lYEra,. O"rav 8i xal\.1tr.
rov 1ra,8a , Év0vµov ort &vara, µi, :5naxoucrae­
xae ú1raxc:.ícrar. , µn8iv notñcra, wv 0i'J\Etr. ,
,
"ª'
OV)( OÜTW(, ÉcrTtV avrqí xa'J\wr. , iva Én ÉXE IY'"f'
� TO (TE µi, raeax.,eñvat.

KE<l>. "',
Et' 1rpoxéyat 0{'J\Et(, , urróµEtYOV SVEHa TWY Éu-
TC(, avovr. 8éf,a, , xa2 i¡'Jl.i0,o(. �M;8iv pcú'J\.ou
ioHElV Énicrravea,. I(av ó'oE,1;c; TtvtY Etval T(.<,
an tcrTEt crtavrqí. f'vOt 'YªP :' or, ch p.:f.ó',ov xac­
rnv 1rpoa/ptcrtY T'1Y 0-E.:X.l.)T,OV xard <j>viiltY ix.,aucrav ,\
<J>vr.d�a,, ua2 rd É.uréc. 1 4>..>...i roY ,ipou( {1r,­
µEMÚµEvov, TOV Éripcu a,uE'J\ñc-cu, ftacra. aval,.-1en . -

CAP. 1 6.
Si quieres aprovechar, olvídate de los dialogis..
mos siguientes: Si descuido de ,nis cosas no ten­
dré que comer. Si no castigo al hijo, será ,nalo.
Mejor es 1norir de hambre , lib.re de afliccion y
miedo, que vivir entre abundancia con el ánimo
turbado. Mejor es que el hijo sea n1alo , que tú
infeliz.
CAP. 17·
Comienza por las cosas pequeñas. Se derrama
un poco de aceyte? Jiurtan un poco de vino?
Pues concluye, que á tan poca costa compras la
tranquilidad de tu espíritu , á tan poca costa tu
sosiego. De balde nada se consigue. Quando lla­
mes á tu hijo , considera puede suceder que no
te oyga ; ó que si te oye , no haga lo quc de­
seas. Ni es tu hijo tanta cosa, que de él penda
el que tú no te conturbes.

CAP. 18.
Si quieres aprovechar , pern1ite que por las
cosas externas te juzguen estólido y necio. No
quieras parecer sabio; y si lo parecieres á algu­
nos, desconfia de ti misn10. Sabe qne no es fá­
cil conservar tu instituto confornt..c/4 la natura­
leza, y j unta1nente las cosas exteriores. Es pre­
ciso que quien se cuida de lo uno se olv"de de
lo otro.
KE<l>. ,e'.
A"V eEt"ri'
,,. Ta. 'TéUYa
,/ O'OU� , ua&, Tt]V
. "ª'
.. , ,
')'I.JYatua
-rou, (JJl;\ou, crov 7ídYTOTE z;,1v , '17;\i0,o, El . rd
'}'dp µiJ É7í& o-o'i , 0i7'..Et, Ént crot �!"va, · ua2 Ta.
á;\;\drpta , crd Etva,. 01.'.irw 1tav TOV 7rac8a 0i­
J..p, µn a¡tiapTdYE(Y , µwpc, El· 0i7'..Etc; 'YªP rnv
Haulav µn EiYat uaxlav , a,\;\ , a,\,\d T&. A"v J'é
8i,\pc; O()E'}'ÓµEvo, µn anOTU')')(a'.VE(V , TOUTO J'ú­
vacra, · rouro oúv a<1xEt o 8úva<1a,.

KE<I> . ",
Kúp,o, iud<1rou ÉC'rtv o rwv Ú7í ' ÉuElv_ou 0EAO­
µivwv n µ,} 0E;\oµivwv , E)(WY T1]V i�ouo-,av Ei,
ro 7íEpt7íotñcra, fJ álJ;EA.icrea,. O"crrt<;" cuv ÉA.EÚ-
0Epo, Efva, fboú;\Erat , µ1}TE 0EA&TW T& , ¡ltri,E
(JJEU')'ÉTW Tt TWV in' a,\,\otc;. Ei 8i µi, , 8oUA.E-
, ' ,
UE(V ava')'Ut].
KE<I>. ua' .
1
Miµvncro , Ó Tt w, Év CJ'U¡lt7íCCJ'i'7) , 8E, O'E avcro-rpi-
. (j)Ecr0a,. ITEpt(JJEpÓµEvov ')'É')'ovi Tt 1,ard crE ; Éx�
rEiva, r,1v )(Eípa , 1,ocrµLwc; µErdJ\a�E. IT,zpÉf'­
)(ETat ; µ,} udTE)(_E. Oií1rw fJxEe ; µ17 E7,:baA.E
ndppw T)JV cpE�tY , á,,\,\d 7íEpi¡-tEVE , µix_p., 4v
')'ÉV'}T('U HttTd O'E. Ovrw r.e::, rixva , OVTW r.p¼,
'}'UvaiHa , oSrw np:c:. .:íp)(_dc:. , oCrw 1rp:c; 7íMi:Jrov· \
uai EO'!J 7íOTS al;,c, TWV es,:;;� (J'l,;µ:rró,n,. A''v oi :tdt
7íap.z,E0lv,wv O'Ct µ17 A.:Lf?jC:. , áA.t'\' tJ'r.Epió}íc; TÓTE
-
2 )'
CAP. 1 9 ·
Si pretendes que tus hijos , tu muger , tus
a111igos vivan sieoipre , eres un necio ; pues quie­
res esté en tu poder lo que no está , y que las
cosas agcnas sean tuyas. Igualn1e!lte eres necio
si quieres que tn hijo no cayga en falta alguna;
pues pretendes que el vicio no sea vicio , sino
otra cosa. Si quieres , pues , alcanzar lo que de­
seas , lo puedes alcanzar deseando solo lo que es
asequible.
CAP. 20.

Dueño de las cosas es el que puede quitarlas


6 no quitarlas. Quien desee , pues, ser libre , no
·anhele ni deseche cosa que está en poder ageno.
De lo contrario tendrá que esclavizarse.

CAP. 2 I.

Ten presente , que en esta vida es menester


tratar coino en un convite. Llega un plato á t i ?
alarga l a mano , y toma 1nodera<la1nente. Pasa de
largo ? No ha llegado á t i ? no extiendas allá tu
codicia , sino espera que llegue. Procede . :ts' con
·tus hijos , con tu 1nugcr , con los rµngistrados,
con las riquezas , y serás un tie¡1·11)0 digno con­
vidado de los Dioses. Si no tog1ares aur. l que
te presentan , no solo serás fºr�vidado de ]os
Dioses , sino tan1bicn consorte fe su reyno. Ha- t,1
, , , ..., e ,u ,,,
ou µovov IJ'Vµ7íoTnr; T'WV EWV EIJ'']'J , ª"'/"-"
'"''\..J na&, o'V--
vdp)(_(A)V. Oú'Tw ydp rro,wv �,o:Yivnr; xat II<pdx­
AEtror; , "ª' º" oµo,o, á�iwr; 6Efo, 'TE ?7/J'av , Ha&
Éi\É)'OVTO.
KE<I> . x�'-
1
0 '-rav ,ei\alov-ra i'8r,r; TtYd Év 7íÉV0Et , 11 arro-
8,Jµi)uvTO<; rixvov , h árroi\wi\Exórcr; rd iavrov,
,rpócrE)(E , µrj <1E ?j <pav-racrla IJ'vvap7íácr?'J , wr; Év
,eaxo'i'r; OVTO� aÚTOU , TOC(. ÉHTC<;. A''A.'l\. ' Év0v,
<Y,alpE, rrapd <1Eavrci5 , "ª'
'l\.i-yE,v lcrrw rrpóx._Et­
r,ov, OT& TOUTOV 0i\l�E( , ov TO <1VµbEb'1XO<; ( a'A.­
_i\ov ydp ou 0'?\.lbE t ) á'A.'l\.d To 8oy1,,a TO 1rEpe
roúrwv. MEx..,pr µivTot i\óyov , µ,, oxvEt crvµ1rE­
pt(J>ipEcr8at aUT'f , x4v OVTW TÚ)(?J , C1'VYE7ítC1'TEVa­
�at. ITpócrE)(.E µivrot , µi} uae t<1w6Ev <1VYE7í t<1TE-­
vd�rJ<:..
KE<I>. xy'.
Miµvn<10 , OT( U7íoxptrr,r; Et 8paµaTO<; , ó',ov av
8i'A?7 o ó)t8dcrua7'.cc. , av /?Jpax..,u , /!)pax..,ioc. · áv
µa,epov , µa1tpou. A"v 7íTW)(OY u1roupivEcr0at <lE
0ÉA!) , lva "ª' TOUTOV Éu(j}u{,;c. Ú7í01'plvp_ . av x..w-
7'.ov , .iv ªf')(OVTa , av ,8,wrnv. �¿oy :jtdpi 'TOUT..
io-r, TO 8oeiv ú1rouivao-ea, 1íf>Ó<1.W7íOY xaJ\wr;'· ,�
J\i�ao-ea., 8i auro , a'A.'l\.ov.

KE cI>. -1(81 •

Kópa� orav µi, ac'a-,cv "i"f'i'Y?J ,


.2 7
ciéndolo así Di6gene� , Heraclito y otros , con
razon eran tenidos por divinos , como lo eran.

CAP. 2 �.

Quana-0 vieres que alguno llora la muerte ó


ausencia del hijo , 6 la pérdida de los bienes,
procura que aquello no te induzca á creer pade­
ce trabajos por cosas externas : antes debes luego
distinguir contigo 1nisn10 , y decir sin tardanza,
que al tal no aflige aquel suceso ( pues á otro
110 aflige) sino la aprehension ú opinion concebi­
da de él. Entonces no dexes de socorrerle con
tus consejos, y aun aco1npañarle con el llanto si
_así la suerte lo dispone : pero cuida . de que tu
lloro sea solo externo.

CAP. z 3 .
Acuérdate de que tú eres el actor del drama
que tiene aprobado el maestro , sea breve 6 lar­
go. Si quiere representes un 1nendigo , represén­
talo bien ; y lo mis1no si un c_oxo , si un Prín­
cipe , si un plel�eyo. Lo que te i�um_?e á t!
es representar bien el papel que te encargan;
pero elegirlo pertenece á otro. /

CAP. 2 4 . ,-/ 1 l
Si el cuerYo grazna ominoso , no te conrnue-
28
TW C'E ,j q,avTMla • a.\;\' ev0u<; 3,alpEt '.7rapci
0
O'E,aVTc¡; , . uae I\B'}'E , ÓTt TOÚTWV ɵot OVó1iV É7rl•
O'nµaiVETt:U , a;\ \ ' 17 Te¡; O'W/JaT/cp µov , 17 Te¡;
Hrncr�ícp µov , n Tc'p 8o�apicp , 17 TOC<; TÉuvo,,,
n Tfj '}'VVat1tl • ɵoe 8i 1rdvra a2'ct,a. crnµaiVETa.t,
idv É')'W 0iJ-..w. Of' Tt "YªP á:v TOÚTWV a1robatY?7,
Í'lr ' ɵo¿ ÉO'TtY W(pEA'110r)Yat a7r ' aUTOV.

KE<I>. uE'.
A,v,xn-ro<:
, ... íl ' , , 1' ' , ,.,
EtYat QUYaO'at , Ea.Y µnoeva aywva
TabatY1J<;
' , 6v óvu icrr,v É1rl O'ot vu,fjo-a,.

KE<I>. ,te;

Ot'pa µr,7rOTE ,8wv TtVa 7rf>OTtµwµEVOV , nµE'}'a­


J\o&vaµoúµEVOV , 17 aA.A.W<; EVó'out¡..tOVVTa , µaua­
plcrp<;, ú1ro ,rñ� <pavTacrla<: crvvaprracr0Ei<: · idv 1dp
ÉV TOÍ� ir:p rjµ,v ri oucria TOV cirraeov, ?1 , OUTE
O </J0ÓVO<: , OÜTE l)JAOTV7rÍa x._wpav {t;Et . <TU ó'É
\ \ \ ' , , 1\ ,., -,
auTo<: ou O'Tparnyo, , ou 1rpuravt<:, n vrra.To<: E,va,
0EA.1?0'Et<: , áJ-..J-.. ' E/\El._:0Ef>O<:. . µ/a J'J oó'o<: 7rf>O<:
-raiíra , uaTa(ppovncrt<: rwv oux i<p' i,µ'Cv.

KE<I>. x;' . ';,, .... , �


n
Miµvncro , 8Tt oux._ ' ó /\Otó'op�v , T 7rTWV vbpl- j..�
1

(Et , ál\J\d TO 8dy¡.,a TO 1íEf>� TOÚTWY , wi; úe!pi- ��\


(évrwv. O"rav oi5v É.pE8i@� cri rt<: , i_'o-e, �f' ri
29
,,a su agüero. Di luego : Nada anuncia contra
m{, sino solo contra 1ni cuerpo , contra 1nis ha­
beres, contra 1ni opinion, contra mis hijos, con­
tra n1i 1nuger. Para 1ní todos los agüeros serán
alegres si yo quiero; pues de qualquiera cosa
que suceda puedo sacar provecho.

CAP. 25. ·

Nunca serás vencido , si nunca entras en


�ombate de que la victoria no esté en tu mano.

CAP. 26.
Si vieres á alguno entre honores , poder , ó
de qualquier otro 1noclo engrandecido , guárdate
bien de Ilarnarle feliz , arrebatado de aquellas
apariencias. Porque si la esencia de la tranquili­
dad reside en las cosas sujetas á nuestro donli­
nio, no tendrán entrada la envidia ni la e111ula­
cion. Tú, pues, no desees ser General de tropas,
Senador ni C6nsul, sino libre. Para esto no hay
mas de un can1ino , que es el menosprecio de

/�� ,,1�
las cosas que no están en nuestra 1nano. ....

CAP. 27. ,
,,(_....
Acuérdate , rle que quien inj Ltcia 6 hiere no
es autor de la ofensa , sino la or.iuion en que
E>stá de que tales cosas son ofenJi vas. Quando
l t,l.
-
30
crri o'E Ü7íóA'1't'tt; npt0tC'E. Tot-yapovv Év np,�TOtt;
7íEtp.;j , v1ro -rñc. <pavracrlac; µi, crvvaprra!í0,jvar
av 'YªP a-,ra� _:\('OYOV "�' 8,arp,�ñc; TÚ?(JJ<; , pij.ov
,tparricrEt<:. creavroií.

I<E<l>. "n'.
E>dva-.oc; , uae </JV')'1J , xat 1ravra rd 8ttvd <pa,­
vdµEva, 7ípo o(p0aJ,.µwv EO'TW ero, r.ae ' rjµipav·
µdJ,.utra 8i 1ravrwv o 0dvaro:. · "ª'
ob8dv ov8i-
7íOTE . Ta7íEtVOV Év0vµn017Cf!7 , OIJTE ayav É7ít01Jf.l1]­
r:rEtt; TtVO<;.
KE<l>. ue'.
'

<PtAoC'o(JJLac. Érrt0v¡.,tic. ; 1rapaítxEvd(ov á.vró0tv,.


wc; xara'}'EAacr0nvóµtvoc; , wc; xara¡.a.,.1Jtncroµivwv
O'OU 7íOAA��v , wc; tpo:JVTWY , ó'Tt alpv,v (J>t'J...édo(pcc;
"ª",
,i¡t.,t'v i r.al'tí\f,J,.v0E , 1ró0Ev 17µiv á'urn 17 ó(pp·:Jc:.;
<TÚ 8d oq>p�v µiv µ,j Ci)(fJC.. Twv fi /3EATLCíTCvY
o-_o, , <¡xuvcµivov ó'vrwc; E)(OV , wc; v1ro TOV 0EciJ
rerayµivoc; Eic. T�J.nv T1JY rd�ev. M{µvncro 8i,
ort idv µiv ɵµtiV'(i<:. role; ávro,c:, , o&' uarayEAwv­
rEc:, crov 1rpórEpov , oi5ro, O-E vcrrEpov 0:zvµdcrovo-,v.
E'dv t's 1]Trn01c; aUTWY , 8t7íAÓUV. 1rpocrMyp ua.�

IZE <l>. .'A'.


E'dv 1í0TS (íQ( -:yivn,.z, E'W crrpa(pñ ª' ,
7ípoc; TO
f3ovJ,.n0ijl'at ápi.:r:u TtYt , tcre, or, á.1rw1'.scrac; rnv
i.vcrracr,v. A'P"ºi) OV.Y év 7íaYT-& 1 T<f Ecva, ((/\Ó�
7
1
31
itlguno, pues , te irritare , sabe que solo te ir­
ritas en tu concepto, y debes cuidar 1nucho de
no dexarte arrastrar de él ; pues si logras algu­
na detencion y calma, te reportarás facíhnentc.

CAP. 2 8.
Ten de continuo á tu vista la muerte , el
destierro, y de,nás cosas que se creen adversas,
en especial la muerte. Así nunca tendrás nin­
gun pens:unicnto
: baxo , ni anhelarás desmedi­
da1nente cosa alguna.

CAP. 29.
Deseas dedicarte á la filosofía? Persuádete
luego que han de reir , que hrn de hacer bur­
la de ti : que han de decir , que de repente
has salido filósofo; y en fin, que de dónde nos
ha venido tal fasto? Pero tú no tengas fasto al­
guno ;- y las cosas que te parezcan 6pti1nas, re­
tenlas , co,no puesto por Dios en ese 6rden,
acordándote de que si perseverares en él te ad­
nlirarán los 1nis1nos que te 1notejaban antes. Pe­
ro si caes de ese estado, serás burlado dos v-ece�.

CAP. 30. . . . .. '


Si alguna vez te sucediere 1nudarte en lo ex•
terno � y quieres agradar á otro , ya caist de
tu instituto. B:'tstate en todo se-r filósoio pero
3z
<To(pcc:.. Et' &i uae 8oue'tv fboúJ\Et , •':) E7va, CfEau◄
.-qs cpaivou , xa, /uavo-. lcrp.

KE<l>. 'Aa'.
OBro, o'E ol 8ea/\O')'{a'¡.,,oe µ,} e,\eG'irwcrav , aTtµcc:.
iy:JJ ptwcroµae , x.it cu8Et-. ci•8aµcu. El '}'.ip áTt­
µia Écrrl xaxov , oú 8úvacra, Év xax:J elvae 8,,
aJ\J\ov , µa'J\J\ov f; iv atcr)(pqí. Mn T( o3v TO O'OV
I

Ef>)'C-V ÉcrTtV, TO áp)(rJC:. TV)(EtV , f; 7íapa7'.n(JJ0ñva,


i<J>' ÉO'Tiacr,v; ov8.xµ:J(;,. Il�c:. cí5v ETt TOVT 1 tO'TtV
ártµia ; ?rW-. O'E ovó'EtC:. ouó'1,tµou Ea'!} , &v fy µóvotc:.
elvat TtYa 8ec roi� irrL ero, , Év o& E�Evrt Clot elva,
1r/\Eto-,ov á�i'1,) ; A'J\'J\d O'Ct or: (j>iJ\o, aG'orj0nrot
E<J'OVTat. Ti 7'.iyEtC:. TO aGon0nrot ; 01.l)( , E�OI.J(lt
1rapd ClOV ápyúptoY , ovó's ,rcJ\irac:. P'w¡.,,aiwv aú-
.
TOUC:.
,
, , ..
7rCt1]0'Etc:. ; T&C:. OUY"º' ,.,. #, .....
Et'TíEV , OTt Tal.ira TWV
~
icp 11µ,v Ía'TtY , OÚ)(_t 8s a'J\7'.órpta lp-ya ; Ti(;, 8s
a
8ouva, 8u,1arat irsp�, µ,} E)(El avréc:. ; Krija'at
oi5v , cpaCltY , tva "ª' 17!-lECC:. E)(WµEv. El 8Jvaµa,
HTíjcracr0at, -rnp:J:Jv iµau-rov aiJi¡µol• a , xae 7r(ClTOY,
"ª' f.lE¡a7'.ó<J>pova , OE(XVVETE ,Tl]Y ó8ov , "ª' XT'J­
croµa,. Ei a· ɵe á�tOUTE Ta yae.. ir-d iµavrof.í
a no'J\ic-.--u ,
.. ,...,
lv
, _ ,
uµs'{<:. TX f.ln a,,ae,i 1rE('t7rC·(ncrn0'0E,
- ., , . ,
cip.-:TE vµECC:. 7íw.:. aYtClOt E(l,TE ,�a�' a1T�µcvEc:..
Ti 8i "ª' poií7'.Ecr0E f.UZ/\A.OV , apy: í lo,·, ')J cpi'Aov
rr
1reC1r:-v x.ze ai8n1-,ova ; E/(;, rcvro cí5v lo, cru'J\'Aaµ­
G'dvETE , xae f."J 8, ' Jv árroG'.rJ...� auro , ·r::r.vrd
µE 1rpdrTE,v á�toiJrE · á'J\1'. ' 1J 1ra.rp2c; ó'o-ov É7í0
1�
si quieres ta111bien parecerlo , parécetelo á ti
mismo , y no es 1nenestcr n1as.
-
CAP. 3 1 .
No te molesten estos discursos : Careceré de
honores : No seré nadie ; pues si el carecer de
honores es un n1al , no pttcdes caer en él sino
por el vicio. Por ventura pende de tu alhc�río
el ilnpera r , 6 ser convidado á un banquetr? De
ningun n1odo. Pues qué deshonor es ese? Qué
no ser nadie ? Y por qué no te puedes ver en
el mas e1ninente puesto en1pleándote solo en las
cosas que están en tu n1ano? Pero tus a1nigos
carecerán de tus auxilios. Qué lla1nas carecer de
tus auxilios? es que no les darás dinero , ni loi
harás ciudadanos rornanos? Pues quién te ha di­
cho que esas cosas son de las que están en nues­
tro arbitrio y no en el a geno ? Y quién puede
dar á otro lo que él no tiene ? P1·ocura tenerle,
dicen , para que tambien lo tcng:unos nosotros.
Ensefiadme vosotros el ca1nino por donde pueda
procurarlo sin perder el rubor, la fe , la gran­
deza d{ ánüno , y lo procuraré lul:'go. Pero si
pedís que yo pierda 1nis bienes , para qu-e voso­
tros adquirais los que no lo son , /Ved <-ru:.ín -'.in-­
justos sois y necios. Qué preciais n1as , el dine­
ro , 6 un a1nigo leal y 1nodesto ? Para esto de­
beis auxllianne YOSotros , y no pedir haga cosns
por las qualcs pierda. lo mio. Pero la patria,
e
-
34
iµJi , <pno-cv , áG'or,0nrcc; · 7íd'J\tv , 7íolav Tavrnv
po1jes, av ; 2rcdc; cv')(_ {(,Et 8,d O'E; cÜTE f3aJ\avt'{a;
Kae Ti TCtJTO ; ov 8i 7dp únc8n¡,cara E)(Et 8ui
rov_ x.a,\xia, oi:ó1 ' ó'1r'J\a o'td rov o-xvria. l'xavov
8i , Éq,v txao-roc; Éx1r'J\npwo-1J To iavrou lp'}'ov. Ei
8i a'J\11.ov Ttvd avrfj 1'aTEO'XEÚa(Ec; 7íOAiTEY 7ít(!­
TOV ,cae ai8rj1cova , ov8iv dv aúT,JY w<J>Et'J\Ec; ; 11ae.
Ou:covv oi:J'i O'U aúrcc; ávw<]JE'J\'f}c; dv Ei� aurfj.
Tiva oúv , (pnClc, )(C�pav i'l;w ÉY rfj 7íOAEt ; fjy
áv <>'JY?J , <pvi\.:irrov á'µ_a r,1v 7ítO'rov xae ac8rjµova.
Et 8 ' i1:sivnv w(fts'J\tiv {3ov'J\óµEvoc; , árroG'a'J\EZ'c;
-.aura , ,¿ ,Y]Js'J\o-. dv avrfí -yivo,o , áva,8,}c; "ª'
a1rtO'TC't a7íOTE/\E0-0Ecc;;
KE<I>. 'J\.G''.
Tipovr,µnen (!OU rcc; Év ÉC!rtdC'Et , 77 EV 7ípocra'}'O­
f>EÚC!Et , iJ ÉV T'f rrapa'J\n(p0ijvat Eic; O'VnG'ov?\ur.y;
Et µiv &.,,aed raurd ÉO'Tt , x.aipEtY C!E 8Et, ó'r,
ETV)(_EV avrwv ÉxEZ'vcc;. Ei 8i uaxd, µ,7 ax.ecv,
ó'rt ClU aui-wv oi·x ETV)(_Ec; · µiµY']ClO 8i , OTt du
8úva.e1at , µ,, ravra 7íOtWY 7ípoc; TO TIJ')")(_dVEtV
rwv cvx E</J ' 17µ,v , Égsivwv ,,\Ív iérwv á�· 10De1-
8a, · nwc; 'YªP i'o-ov E)(EtY 8Jvara,, d-µiJ (]Jot­
rwv ir.e et:pa.; TtYC-. , T'f (jJotTWYT{; ó µn 1ra-
'
pansµrrwv , r:¿;~ ncrpanEµ7íovrt
/ ; o(. l,c'n' s1ratvw,,,
, ,
1
rcp ÉrratYOUYTt ; A''d txcc; CVY ECln ua, a7iA1]CíTCc;,
Et µ,, 1rpoi'i1-,srcc; ravra , -áre' WY ÉX5(Va 1ft¡;p:ie1-
XETa t , r.pctY.a avrd ¡3cvJ\11'P N[µG'dvEtY. ,A'AJ\.a
r
�5
replicais, Iiingun aux1lio recibe de ti ! Pregunto�
qué auxilio es ese? No le construiré pórticos?
no baños? Y qué importa ? Taulpoco la da za­
patos el herrero , ni arnlas el zapatero. Basta
que en ella cada uno exerza sn oficio. Por ven­
tura no auxlliariais la patria dándola un ciuda­
dano fiel y honesto? Aun vosotros no seriais in­
útiles á la patria. Y qué lugar ocuparcinos , de­
cís , en la ciudad? El que pudiereis , guardando
fidelidad y inodestia. Pero si queriendo auxlliarla
n1enospreciais estas cosas , qu:H será el auxilio que
le dareis con vuestra deslealtad é in1prudencia?

CAP. 3 2 .

Te es preferido uno en el convite , en la sa­


lutacion , en el dar consejo? Siendo buenas estas
cosas , debes congratular á quien es en ellas pre­
ferido. Pero si fueren 1nrrlas no sientas haber si­
do pospuesto : antes acuérdate de que no hacien­
do cosas condncentcs á conseguir lo que no está
en nuestro arbitrio , no es posible te sean atri­
buidas. Pues cóino ha de poder tauto q11ien no
freqüenta las puertas de alguno , comó • q,i11en las
. �
freqüenta? El que no corteJ a , con10 e,l cpJe cor-
tej a ? El que no adula , con10 el qu/ aduJa? Serás,
pues , injusto é insaciable si quiere,s obtcn0r las
cosas de balde y sin el debido precio. A cótno
se venden las lechugas? Suponga1nos que á c;ho1o.
36
:'/í::(!OV 7ít-rrpda'uOYTat epl8auE<; ; o�oi\ov , áv OÜTW
TV)(?J · áv oúv -.,c-. 1rpoiiµEvcc-. TOY ob'o}\ov , Mb:J
0pio'aua<: , (!t) ó's µ,} 1rpoiEf.lEVO(, , µi, }\db'(JC-. , µi,
oicu E/\aTT011 E)(EtY -rcu }\aG'óvrcr. · wc-. 1'ªP ÉxEt­
voi; E)(Et 0p!8axac-. , oífrw o-u -rov ó�o}\ov , 8v oux
ió'wuar.. Tov aUTOY ó'i, rpÓ7íOV u4vravea. Oú
npccrt,cl\rj0,J< i(p' ÉC!Tiac,,v Ttvo, ; ou 1'ªP i8wuai;
T� ual\oi>v., 7íÓ(!OV 7íWÍ\Et TO ó'Et7íVOV . É1raivov
ó'' auro 7íW/\Et . 0Epa7íEtct.<; 7íWÍ\EC. /:::.e<; OVV TO
ó'ta(pÉpov, si' o-ce l\vc-tTE/\Et To nwl\o:.íµEvov. Ei 8i
u4xE'iva Oi'AEt<: µ,} 1rpo1ec,0at , uae TavTa }\aµG'd­
"ª'
VEtV , a'!r/\rj:.TTC(, Et, abÉ/\TEpc,. Oúó'iv ci5v E')(Et<;
ávr.? TOV 8E i1Cvov ; l)(Et<; ¡.,Év ouv , -ro µ11 lrra,­
VÉ(J'at TCV TC V , av ovu if0E/\E<; · TO µ,} ávaC!')(_ÉO"­
T a, ai1Toií É rrt -rñi; EC(J'é8ov.
KE<I>. l\1''.
To {!x�úl\n¡.,a Ti;<; C/JVC!EW<; uaTa¡.ta0EtY Éa'T(Y É�
WY ov 8,a<ptp:>µE0a 7ípcr. a/\/\1}/\0t)(, . oíov, éJTav
Tou ytiTovor. 1ra,ó'dp,ov uarEd�1J TO no-.rjp,ov,
7í()O')(Etf0Y ÉO"TtV Év0u<: /\É1'EIV , OT t TWV y,vcµ{­
vwv É<lTtY. I'10"0t OVY , OTt , orav "ª' TO O"OV ,ea­
TEa-yfj , TC(OUTOY Eivai O"E ó'E t, 07íOtoV � ó'·rE-ua.? TOU
aA/\Ot) ,earta-yñ. ÜÜTW µEra:-rleEt xai É'l'Jt rd
µEc''{,ova. Tixvov a;\}\ov T58v,7xEv , 1J 1uvri; oú­
ó'Eic-. É <!TtV , 5<: OL'U ttV E?7rot , C'Tt av0pci: r.tVCV.
A'J\}\ ' ó'rav TO avrou 'T"{YC'<: ánc-0dvv , ti:0vi; , ot­
'"º' , rdJ\ac; i-y�. E'x:_pñv ó'i µE¡.tvfJ:.re.-,, , Til
7íaO-)(_OµEV, , 7íEp& a/\/\WY airr_o axo:.Í<!aV7tE<: ,
37
Pues si uno dando su óbolo recibe lechugas , y
tú no dándolo no las recibes , no te tengas en
n1enos que el que las recibe ; pues si este tiene.
lechugas , tú tienes el 6bolo que no diste. Del
modo misn10 discurrire1nos en las cosas arriba di­
chas. No fuiste convidado al banquete : pero
ta1npoco pagaste su coste , que es la adulacion y
l a lisonja. Paga ., pues , este escote si te convie­
ne. Pero si no quieres dar esta paga , y sí dis­
frutar de la coniida , eres avaro y necio. Y nada
te queda en desquite de no haber conlido? Sí : t e
queda el no haber adulado ni sufrido al convi-.
dante.
CAP. 3 3 .

El designio de la naturaleza se puede conocer


por aquellas cosas acerca de las quales no discor­
da1nos. Por exemplo , si el hijo del vecino quie­
bra un vaso Ít otra cosa , á la mano tienes decir
que esto sucede n1uy á 1nenudo. Sahe , pues , que
aunque se quiebre el tuyo , conviene seas el 1nis­
n10 que fuiste quando se quebró el ageno. Tras­
lado esta doctrina á casos mayores. 1Vlnrió eL hi­
jo ó la 1nuger de otro? nadie hay que � diga
qne el 1norir va anexo á la naturalcz;i hu1nana.
Pero aquel á quien se le 1nuere c1atna luego : ali
desdichado de mí! Nos debiéra1nos , pues , acor­
dar de con1padecernos tambien qu,ando lo oin1os
á los otros.
KE<t>.?-.8'.
t
n, /Cf1íE(> cruon-or. 1rp,r. TO a1íOTV.'(_Erv ov -.l0ETat,
oürwr. ov8i xauou q,:Jcrtr. Év xócrµ'f ')'LVETat. El
¡.,iv To crwµd crou Ttr. É1rirpErri -.q¡ arravTri­
C'avrt , 1'J')'('lVdY.TE((, av . ó'Tt ÓE cru
Tt'}V -yvwµnv
r,}v crEaVTOU ÉlítT(>É'líE((, •'P TV.'(_ÓVTl , iva , idv
AOtó'O(>rJCf'1Tat <!Ct , Tapa..'(_0iJ ÉxEiV1) uae CfU')')(_U0ij,
ovx aicrx._úvn ; Toúrov EVE�a i(J>' ÉxdcrTcv ip'}'oV
Ó'X07íE( Ta xa0nyouµEVa , uat T.i au,t\.ov0a ai.J­
TOV , "ª'OVTW(, fpx._ou irr' aVTO. Ei 8i µn , T)?V
µiv r.pwrnv 1rpc8ú¡,,wc; ii�Etr. , ¡,,n8dv rwv i�ijc;
ÉVTE0vµnµivoc; · í/crrtpov 8i , avaq,aviYTWY r,vwv
a,crx.;wv , alcr,xvv0rjcr!1.

KE<I>. AE'.
0{7'.Etc; d?-.iJ¡,,rrta Vturjcrat ; xq,')'� , vn TOU(, 0EoÚr..
xoµt-ov 'Yª
P ÉCfTtY. A:J\J\d crxÓTíEt "ª'
rd xa­
"ª' "ª'
1
e,ryoúµEva , Ta axdl\ovea . OVTW(, arr­
TO'J Twv lpywv. b..tf cr ' EvrauTE'Cv , ava,,xoTpo­
(jJE'Cv , a:rrix._Eo-0at rrEµµdrwv , ')'Vµvd[,tJ"0at rrpor.

1
avdyxnv , EV W('t:f- TETa')'¡,,iYI) , ÉY xau¡,iaTt , ÉV
'o/UX..E: , µ_n yvXfºY 7ítYE(Y , µ!] OtYQV ? wc; E :U?<,EV.
., ' ' t , ";" ( ,,,

A7íA{4;C , wc; taTp� 1rapa8t8wxEVát o-E.tvrov T� E7íta'­


.-dr!J. Elra Eic, Tov a-ywva 1rapipx._Ec-8at · lcrr,
8i é'TE x._tipa f3J\r,�Etv , crq>up?:iv crrpi)l{,tt , 1rol\J\,1v
aq>,1v "ªT:Z/í tEÍV . io-0 , ó'.-E µ,:r.O-Tt . eijva, ,
' ,.
"ª'
_¡ A J?vat.
µEra T.1-ura 1ravTa · vtnn ,~ T aura
... .
7Eav,a
irr tJ'xt'{,'dµEvcc; , idv ET& 0EA;l�, ipxou É1íe TO
39
CAP. 3 4 .
Así como el escopo ó blanco no se pone pa­
ra errar , ta1npoco la- naturaleza del n1al está en
el mundo para qne erremos. Si alguno expusie­
se tu cuerpo á que fuese 1nal trata<lo <le quan­
tos pasasen , te indignarias. Pues có1no pern1i­
te t u ánüno á qualquiera que le entristezca y
conturbe , sin reparo alguno? E1nprcndc , pt1es,
las cosas , considerados primero los ::intecedentes
y consiguientes. Si así no lo haces , resLLltará,
que saliendo despues algunos errores , habrás de
pasar por el rubor que · te causen.

CAP. 35.

Quieres Yencer en los juegos ol!n1picos? Tam­


bien lo quisiera yo , por cierto , co1no cosa tan
aplaudida. Pero considera prin1ero Jo que prece­
de y se sigue , y e1nprende luego l a co:;a. De­
berás guardar el 6rden establcci<lo : co1ner por
fuerza : abstenerte de conlidas de poca s11bstan­
cia : exercitarte por necesidad en detern1inndas
horas , en calor , en frío : no beber �gua fria,
ni tan1poco vino , con10 es costu1n))�C- _En t1-na
palabra , te habrá$ de poner en 1ny11os y régi-
1nen del 111aestro de gladiatores , lo 111is1no que
en las del n1édico (*)· Despues rt.e habrás de pre­
sentar en la palestra y á la luci1ciJ. Y:l te lasti111a­
rás la 1nano : ya darás una torqjdti de J?ÍC : traga-
40
ti0i\t-tv • Et ti f.CrJ , w.; -.d 7rat�la avae'rpa(!Jnc'?7,
á. vuv f.{EV 7ra'Aa,crrdc. 7rait;Et , YVY 8i av?-.n.-d.;,
vuv 8i µovoµd)(_OV<:. , EtTa cra1'.7rlt;Et , Etra rpa­
-yc.p8Ee. ÜÜTW uat (ji) · YUY f.tEV a0i\nT1?C. , YUY 8i
µcvoµd)(_O<:. , EtTa piTwp , Etra <pt?-.ócro<pcc. · IJi\1J
ó'É T!] yV)(_)) oúcfiv . ái\i\ ' C�<:, 7íl01]1'0t; , 7íM'ctV
0iav , idv i'8'()<:. , µtµfj , uac li?-.1'.o É� lii\1'.ou O'Ot
apE<rXEt. Ou ydp µErd crui-tECA:t; ñ?-.0Ec. {,re TOÜp­
yov , oú8i 7rtptc�8Eucrac. á.i\1'. ' Eháj , uae µErd
yu)(_p.iv É7rt0u,uiav. Oú'rw 0Eacra,uEvoc TtYEC. <pt­
"ª'
'J\6crcr.:pov , a1toúcr.iVTE<:. oifrw r,voc. 1'.é)'ovroc,
wi; Ei5 '¿;,:;"pdrni; 1'.iyEt ; uae TOt Tic. oifrw 8úvarat
Ét7'E&V W<:, EUE&Voc; ; $ii\oUO't xa& aÚroe (pti\oo-o<pEtV.

KE<I>. J' v;'.


A"vepw'lrE , 7rp�rov É7riO'xEyat ó,rc,óv EO'rt ,o
1rp.iyµ.z · Etra xa2 rnv crE.tLJrvu <púcr,v xaráµa0E,
�¿ 8,.Jvacra, fbacrrdcrat. Tiivra0,:\.oc, Elvat (!Joú?-.s,,
i'6's
1] ¡ra,,:\.;.t(fT/}� ; <rEavro:1 TOU<:, f!!rrax..Lova.: , TOU<:,
f.t'7pvuc. , Tr}V oo-Cpiiv "ª'
d¡,ia�E a,:\.,:\.-o
'>'ªP n.pac.
a;\,:\.o 7íi(JJuxE. ,6.oxEZé: , OTt rdura <fíO(WY , wo-a!:Í­
TWC. 8uvacrat E0-0/&,V , útCfctÚTWC. 7riYEtV e>µoiwc,
é'tJC-.XfEO"TECY ; A'Jpunvñ:rai, 8{i , nlovño-at , án:o­
TWV oZxtLwv ánEA0eZv , urro
1r.. 1,6'
.1-piou l'ara.q>po­
vn0ñva, , Év 7rav,t ij,,1.w . ""-
· ivs,v, Év ,Ju, ~ , ÉV .l
41
rás mucho polvo : recibirás muy buenos golpes;
y despues de todo esto , serás vencido. Conside­
rados estos extremos , entra en la palestra si tie­
nes ánimo. Pero si no lo tienes , desiste , y haz
como los muchachos , que en sus juegos ya in1i­
ta11 á los atletas , ya á los 1núsicos , ya á los gla­
diatores , ya á los tro1npeteros , ya ta1nbien á los
actores trágicos. Así tú , ahora atleta , gladiator
ahora , luego ret6rico , despnes fil6sofo , y por fin
y postre , nada de todo. De esta n1a11era harás
co1no el mono , imitando quanto veas , y corrien­
do de unas cosas en otras , por no considerar una
y otra vez prünero lo que e 1nprendes , antes bien
siguiendo necian1ente tus apr·ehensiones. Así algu­
nos , viendo un filósofú , y oyéndole pronunciar;
Qué bien dice Sócrates ! ó Quién podra discurrir
como Sócrates ? al instante se quieren meter á fi.
l6sofos.
CAP. 3 6 .
Examina , pues , prirnero quál sea l a cosa:
luego n1ira si tus fuerzas pueden sobrellevarla.
Quieres ser quinqüercion (*) 6 p:!lestrista ? pues
exa1nina tus brazos , tus 1nuslos y tus 101110s , 1n11.�s
,
naturaleza proporciona las cosas sC'gu,9 a cacl-a una
conviene. Crees que emprendiendo este oficio -po­
dr�is con1cr así, beber así � y sufliír los otros fas­
tidios ? Será fuerza velar , trahajar, <lexar s tu­
yos. Te despreciarán los n1uchacp.os. En to as as
cosas serás el últüno , en el honor , en el mando,
42
ápx._ij , EY á'lur, ev npayµaTlo/ nav,t. Taúra
ElíÍcruE-ya, , Ei 0ÉJ\Etc; ávr,uaral\J\áf,ac-0a, TOÚ­
rwv á1rd0Etav , ÉJ\Eu0Eplav, arapaf,iav · Ei 8É µi,,
1rpécrE')(E µi,, wc; Ta naufLa , vDv <¡,,J\-!Jcro<¡,oc; , üo-­
TEpov 8É ,EJ\wvnc;, Elra prJrwp, E.ira i rrirponoc;
Kalcrapoc; '}'EY?J. Taiira oiJ cruµ<¡,wv{i. Ec'va O-E
8E'i' av0pw1rov , 17 aya0ov , 17 uauov EiVat . n TO
nyEµov,xov a'E ifE'i: it,spya(Ecr0at TO o-aurou , :rd n
Euróc; , 17 E7re rd lc-w <¡,tJ\o,Ex_,vEtY , 17 r.:i i[,w·
TOUTÉC"TtY, 17 q,,J\ocró Cpov rdf,,v E7íÉX.,EtY, 11 e'8tw,ou.

Td ua0rjxovra wc; i-1r'1rav Tate; cr)(_ÉO'Edt napµE­


Tf'E'i:ra,. ITarnp É(J"T{Y ; ú1rayopEÚE,at É 'TrtµEAEccr­
ea,, napa)(wpEtV drrávrwv, ávix.,Ecr0at J\o,8opoiJv­
Tcc: 7ídtCVTOC:. A'J\J\d 1rarnp uaxcc; É<TT{. M¡jr,
CVV 1rpoc. áya0ov 7rarÉpa (j>údEt WXEtw0nc. ; ovu,
ál\.\d 1rpoc; 7ía,fpa. O' ácfEJ\fj)oc. á8txEt ; ,rjpEt
TCt'}'.:t.()OUV T1JY r.p!if,tv T1]Y (J'EaUTOU 1rp)c. aUTOV,
µno'i crxórrse rL ixsi'voc; 1rotE'C, ál\J\d rl c-ot no-
11hravr,, uard <púcrtv , 1} cr17 t[,Et; 1r,pealpicrtc; . 2:i
ydp a.\J\cc; oú p.\d-yEt :Ív µ11 c-j, -0EA?1.;.._ Tó,E
ti icr?J pE@Aaµ¡,civoc., ó',av t!, 1rol\d�pc; pl\drr.:E-o:-
8at. OJroc. ouv á1ro TOU yst,ovcc., arro TOU 'TrO­
AiTOU , áro TOU crrpa,ryyov , TO udei]xov iupri-
(J'E(C. , idv rdc; crx_,i.J"Etc. i@it?JC. 0swpEfY. .,.
43
en la justicia y qualquiera negocio. ExAn1ina,
pues , bien estas cosas , si quieres feriarte á po­
co precio tp quietud , t u libertad , tn sosiego.
Si así no lo haces , 1nira no sea que con10 los
muchachos seas ahora filósofo , ahora asentista,
luego retórico , y despues criado de César. No
consuenan estas cosas. Eres u n ho1nbre solo , y
debes ser bueno ó malo. O has de exercitar la
/

1nente , ó el cuerpo : ó trabajar interior ó exte­


rionnente ; que es decir , ó has de ser filósofo ó
plebeyo.
CAP. 37.

Los oficios en general deben 1nedirse con los


afectos. Es padre ? se h a de cuidar de él : obe­
decerle en todo : sufrir sus reprehensiones , y no
n1enos los castigos. Pero este padre es 1nalo. Por
ventura la naturaleza te debe dar un padre
bueno? No , sino solo u n padre. Te injurió tu
hern1ano? Pues no dexes para con él el estado
que tenias antes ; ni repares en lo que él hace,
sino haz lo que debes , conservando tu institu.:­
to segun el órden <le la naturaleza. Na<l•ie te
causará da.no con10 tlÍ no quieras ; pues única­
n1ente lo recibirás quando creas lÍa])erlo recibi­
do. Si procnras ohservat· estas disposiciones ' h:1-
Litudes , hallarás el favor del vcpino , del ci da­
dano, del gefe.
44
KE<I>. J\1{.
Tñc. 7rEpl TOUC', 0Eouc; ÉVO'E�Eiac; , iére, 8r, T� "t)­
ptwTaTOV ÉXEtYÓ ÉCTTtY , óp0dc. U7'0A17"fE(C. 7íEpt
ttVTWV E)(EtY , lfC'. OYTWY , "ª' 8,o,,eoÚYTWY Ta o'Aa
uaJ\.wc. ua& 8,xaiwc; · xac cravrov E&<; ,oiíro uara­
TETa)(_iva, , To 1rei0ecr0at auTo'i:c. , uae einEtv 1ra­
crt TOCC', ")'tYc,uivo,c; , xae auoJ\.ov0e'i:v ÉxÓYTa , WC',
u1ro .,)c. apLcrrnc; ')'l'wµ11c-. É7ít,EJ\.ovµivotr.. OJ.w
7dp oÜrE µ{µ"Y?? 1ro,s Totc-. 0eo'ic-. oiJTE É")'1eaJ\.{­
<J'Etc. , wc. aµeJ\.oúµEVOC',. A"J\J\.wc; TE OL')( olóv TE
TOVTO ')'ÍYE0'0a, , idv 1,01 a7!'0(!Tfjc. T�Y bVH i<Jl
,jµ'{y '"ª' iv TOÍ� i(JJ ' r}µ'iv µÓVO(C', 0fjc. TO a:ya-
02,v "ª' TO xaxov. !1\ av ,111 T( EXEÍYWY U7í0-
J\d�!JC. , a-yaeov n xaxov , na<J'a áv.iyxn , ó'rav
a7íOTU')')(dY?7C'. cJv 0EA'?JC. , uae 7íEpt7í(7íT:JC-. ol< µ,,
0EA?iC-. , µÉµ"faC'0a, (J'E xae µtO'EtV TOVC. aiTÍOVC',:
ITi<jJu1tE '}'dp 1rpoc-. TOVTO 1rav l;wcv , rd µiv
/31'.a�epci <pa,vé¡,,Eva , xac rd cú'-r,a aÍJrwv , <jJEú­
"ª'
")'Etv Éxrpi7ft(]ea, Td 8i w<J;iJ\tµa , uae Ta ai'-r,a
ai1Twv , µETtiva, uae TE0n1riva,. A'µ'rix.avov oi5v,
f3J\d7íTE(]0at .,va ó,ó¡.cEvov , x.aipe,v ,q; 8ouoDvTt
f3J\d7íTE(Y · o0EY Hat TO Tf} f3J\d�,; -xaipEtV a8ú­
varcv. O''eev uac 1rar11p úno vioii 'Ao,&pe'i:,a,,
ó'rav TWY 8.::,Jíotivrwv .l-ya0wv E!vat , ,q; 1ra((S"t µi,
¡.,era8,8.p. I(al I1c-J\vveb,nv xa, E',Eox'Aia roiJTo
1í0A.E,UÍCVC', áJ\J\nJ\ct:; E7r0tr]J'E , TO á:yae�v oi°Evea,
-.,)v rvpavvi8a. L:::..,,:i TOÍ1ro o ')'Ewp�cc-. 'Ao,8cpEf
TOVC', 0Ecvc. , 8,d TOVTC' ó vaÚ,1JC', , ó'ed TOUTO o
-
45
CAP. 3 8 .
Sabe que respecto al culto d e los Dioses , lo ...
prirnero y principal es tener de ellos opiniones
rectas , v. gr. , que los hay ; que rigen bien y
j ustamente las cosas ; que nos hemos de hurni­
llar á ellos , obedecerles 1::n todas las cosas , y
executarlas voluntaria1nente , co1110 procedidas de
un ser ' supre1no. De esta forma no los acusarás
nunca , ni te quexarás de que te desa111paran.
Esto no se puede conseguir sino dexando las co­
sas que no están en nuestro arbitrio , y ponien­
do bienes y n1ales solo en las que lo están.
Porque si supones absoluta1nente bueno 6 1nalo
algo . de ello , será fuerza no logres lo que de­
seas , y caygas en lo que no deseas , culpando
y aborreciendo á los causadores. Di6 la natura­
leza :í todos los auiJnalcs el instinto de huir y
evitar todas las cosas qnc les parecen nocivas , y
aun las causas de ellas ; y de seguir adn1irable-
1nente las provechosas y sus causas. No es re­
gular , pues , que quien ünagina se le causa da­
ño , se alegre de creer lo causa á otro ; como
tampoco es razon alC'grarse del daiío 111is1no. -De­
aquí es , que el hijo trata 1nal al padre- qrran­
d o no le da los que cree ser hiynes. Po�· esta
-causa se n1ovi6 la guerra entre Polinices y Bteo­
cles , teniendo los d;:>s el reynar por cosa buena:

--
·por esta causa el labrador blasfe111a de los Dio­
ses ; por esta el navegante : poi-- esta el 1nerca-
46
iµ1ropoc:. , C,,d -rov-ro ol T� yvva,uac:. ua& Td -r{u­
va a:líoi\i\úvrEc:.. 0''1rov ydp TO o-v1,,cpipov , ÉxE't
uat ro ÉVO-Er3ic:.. O''c-rE o<J'rtc:. É1rtµEi\Efrat ToíJ
dpéyccr0:u wc:. 8E'i, uat ToíJ Éxui\ivEtV , Év rq; av­
rc:"J 1cat ,,,e:. EÍJ<J'EbEÍac:. É7ítµEi\E'irat. ¿7ril,8Etv 8i,
"ª' 0VEtV , uat a7ídpx.._Eo-0at uard rd 7ídrpta,
iud(J'TOtC:. 7íf'�0"1]Y.Et , ua0a¡x�c:, , Y.at µ,7 É7ít<J'E<TUp­
µivwc:, , µn8i aµEi\wc; , µ178É yi\l<Tx.._pwc:. , µno1é
Ú7íip <Suvaµtv.
KE <I> . i\0'.
O"rnv (8) µav.i,cfj r.pocri!Jc:. , µiµvn<J'o , 8rt µÉy
wc:. a7rof3ri<TETat OÚH oci5'ac:. , ai\i\d ifUEtC:, '�" á.7ío
.... . , ,
'TOU µaVTEW-. arrorrsue1::¡,,svc::.
o�7íO!OV..., oc
.n . • ,
., ECTTtY,
ii\rii\v0ac:. Ec°8wc:. , Et7íEp
, Ei (J;ti\Ó<J'o(poc:.. El ydp
Í<J'Tt Tt TWV OVU É(j) r¡µ'{v , r.ao-a av.iy1t1] µrjrE
aya0.:ív at1TO Etl1at , l,OJTE uaxcv. Mn <pipe OÚV
np�c:. TOV µdvr,v opE{;tV n EXXA(<J'{Y . El o'd µ,;,
rp:!µwv avr.¡J 7ípÓcrEt. A'i\i\d 8,E,vwu,;.:c:, , ó'rt
7rav TO á7íOb1](TÓl,lEYOY , á8td<j)cpov , "ª' ov8iv
7ípóc:. (TE · ono'iov 8' iv ?? , ( E(TTat ydp avrciJ )(_prj­
(T:t(T0a, Hai\wc;, ) uai rouro oúoscc:. uw?v)(:J:Et. 0ap­
pwv OÚY , wc:. É7ít (T.Jµr5ou1'.cvc; epx,cv , TOV� eeo1}c:,·
"ª' i\or,rcv , ó'.av r, <J'VµbouJ\.&u0ij , µi¡.cvncro 'i'tYac:.
<J'Uft'601.íi\ou:; °7rapii\ar5sc. , uat rLvwv 7ítr.paxoz}c-nc:.
án-Et0ricrac:.. E''pxou 8i in2 TO ,uav11 1iecr0.a, , ua-
0d,rEp iJl;Lou ¿wxp.ir,¡c. , i[_p ' '3'v 1j n,:l:r.z crxiy-tc:.
T1]Y ava(J>cpdv E&� T1]Y E>Jfuao-,v E)(E( , "ª' OUTE
47 .
der ; y por esta los que pierden 1nuger é hijos.
Solo hay religion donde hay conveniencia. Quien
procura , pnes, adquirir ó evitar las cosas con1O
conviene , en eso niis1no es religioso. Se ha de
libar , se ha de sacrificar , se han de ofrecer
las prünicias á cada deidad segun el rito pat río,
pura y casta1nente , no con lascivia , negligen­
cia , sordidéz ni exceso.

CAP. 3 9 .

Consultas adivinos? acuérdate que ignoras el


éx1to de l o consultado , y que para saberlo lo
consultas. Pero pues eres filósofo , ya lo sabias
yendo á consultar al adivino. Porque si el ne­
gocio es de cosas que no están en nuestra 1nano,
es absol utan1ente necesario que ni sea n1alo n i
bueno. No lleves , pues , :.í los agoreros deseos ni
aversiones ; pues si las llevas , irás á ellos ten1-
hlando. Debes tener deliberado que todo evento
es indiferente : que qualquicra que 1.:1 fuere no
te pertenece á ti ; y que puedes u�ar bien <le
él sin que nadie te lo estorbe. Acude , pues, con­
findo á los consultores y á los Diores. �i te aco-n­
sejaron algo , inira bien quiénes te 19 aconseja­
ron , y á quiénes di-sohedcccs si lo desechas. Re­
cibe los oráculos segun Sócr�tes quería se neci­
hiesen , á saber , sohre cosas cuya consideracion
es toda de la relacion del evento , y por 1·ac10-
48
EH í\6yov , OÜTE EU r{,cv,,c. TIVCC: aí\í\'1c. a<pcpµae
8/8.;vra, 1rpoc: ro c.rvv,8e,v ro rrpoxe!µevov. D.C'rE
ó'TaV 8i!] crvyx,v8.n·Eu.:rat <J;iAr.y n narp!8, , µi,
¡,taVTSÚEc.r0a, , Ei c.r:...·1,ul'ó'tJl'EVTÉOV. l(a2 ydp ay
1í(JO<TEC'T.?'J O"Ct o f.tdYT(C. <pauí\a ')'E')'OViva, rd iEpd,
8ñ,\ovoTt (9) ó 0ivaroc. c.rnµaivtrat ,, -ñ 1rrjpc,;crec:
¡,tipov TOI.J c.rw,«aTC'C., n n
<J>v11 . á'J\A iv, Aéycc.
( 1 o) ,ar.e cri-v roÚTotc. 7íap!cr,ara, rq; <péAr.y xae
1rarp!8, cru1,av8uvEúetv . To,yapovv rql 1-:e,(,cl1t
¡.ui,vr�t np3.:r�:,\_e -;-cp Ilu0ícp , te: E[;irla'J\e roiJ
vaoi) TOV ou ¡3on0ri.:avra. áva,pouµivcr T'f (pií\cr.

KEcI>. ¡l.
Td�ov rtvd if8,, )(ªPª"rnpa cravrc:; xat r:.;rrov,
- N \ I

&v (J>uí\d�e,c. i1r, TE c.rav-;-ou WY "ª'


. avep�7í0(�
iYTV')')(dvwv .
KEcI>. µa' .
-
al'ayua,.-i , xat º'
l(al cr,wrri, TO r.c'Au ECfTW , ;, "J\,1)\Slc.ew rl
, ' fl ' '� •
Ct\.t ¡'�Y. """ ' J.) '
L.ií.XVCW� vS 7í0TE,
"ª'Pºu r.apaxc"J\cueovvrcc: , En, ro í\i11e,v rt
ll;oµEY , á'A'J..d 7íEpt oi.·o"Evcc./ TWJ T�)(ÓT-WY. 1'.1,,
nEpt ¡,,ovc1-,ix._wv, µn8i ir.1rc8pc1-dú;V , f.O] 7íE­
p2 a0i\.)JTWY , µ11 7ítpt ¡3p,vf.!iTWY ·ÍJ TrOµ,x''rwy,
rwv ix:r:rrax.ou "J\eyo¡.,6vwv. M.. í;\ea:ra8i µ11 1r·E­
pt áv8pw7íWY J\.i¡1 0YTEC. , iJ EíTa010VYTEC., i} o:vyxpi­
')10l'TEC.,
49
cinio n i por arte se descubre camino de prever lo
que se propone y consulta. Por Io qual , quando
hayas de defender al a1nigo 6 á Ia patria que
se hallen en peligro , no consultes á nadie si de­
bes 6 no dt· fenderlos. Pues si el arúspice te dice
que las entrañas a1nenazan infortunios , y consta
que anuncian n1uerte, mutilacion , destierro , pron­
ta tienes la razon , que manda en estos lances
arri<:sgarlo todo por el ainigo y por la patria.
Lo que has de consultar es el hecho del prilne­
ro de los vates Apolo , el qual ech6 del templo
á uno que no había socorrido á su a1nigo que
se hallaba en peligro de ser muer�o ( 1 1 )·

CAP. 40.
Ordénate para ti 1nis1no una f6rinula 6 mo­
delo que guardes , tanto quaudo estés solo,
quanto estando con otros.

CAP. 4 I .
Guárdese silencio en quanto se pueda : 6 há­
blese lo necesario solamente , y con las 1nenos pa­
labras posibles. Rara vez , y solo pidién,ílolo la
ocasion , saldremos á hablar en púLI"cp .,. Ni ha­
blare1nos de qualy:uiera cosa : no de gl;idiato)·es:
no de circenses : no de atletas : no de com idas
ni bebidas , como regularinente se hace. Y si por
ventura habláremos de los hombres , ni los · exal-
.,.
temos , ni los comparemos unos con otros.
D
A''v µiv ovv cS,óc; . TE ve; ,
KE<l>. µ�'.
¡.,ira')'E TOCC:, o"Ot(, /\O')'Otc;
-.ove; TW"'. O"tJVÓVTWV Én, TO n pc(J'fj,cov. El 8i Év
aJ\l\o(púl\oei; ( 1 .2) , anol\n<¡,0E&c; TV.X,O{(, , c-iw1ra.

KE<l>. ¡.,,,,.
Ffl\wc; µi, nol\uc; lo-rw , µnó'i Enl nol\J..o,c; , µn8i
. ,
aVEtµévoc;.
KE<I>. µ8'.
� , , ..,
O ºpxov napair,1(J'at , Et µev o,ov TE , Etc:. a1rav·
Ei 8s µiJ , É" TWV ÉVÓVTWV.

K_E<I>. µE'.
<
E -.de:. li;w uae i8,w-.lxdc; 8urxpoúou.
(J'TtdO'Etc:.
E'dv 8i norE ')'i,1nral uatpc-c; , ÉvrErdcr8w crc, 1j
7íf>CC'0'(.11 , µ1]7íOTE ap.x Ú7íOffU'f}C. Eic; to't"1)TtC!µc-V.
I'· c-et 11.:ip órt iciv o Éra'ipc::. v µEµol\tJ(J'¡.tivoc;,
"ª' TCV (!VVava,ft�C,lLEVOV aur¡p µol\ÚvEq-8a, á­
v.iY')'H'1 , xq.v aurcc; WY TÚ)(?J xaeapcc;.

K�<l>. ¡.,�'. �-�


Td nEpt ro cr,:;.,µa µi�p, r,}c; ;>(pElac; �ux.ñc;
1rapal\aµ�dvt,v · olov rpc<p�c;, 7íéµa áµ7rE')(_é1·nv,-­
cixiav , oiuETl.:t v. To a'i- 7ípcc; ó'ó�ay 1} Tfl)<pnv,
a7íaY íT�pi·yp..tr:pi.
CAP. 42.
Reduce s i puedes las palab1as de tus familia­
res á Ia1 tuyas : pero �i fueres sorprehendido de
extraños , calla.
CAP. 43.
La risa ni sea mucha , ni por muchas cosas,
ni des1noderada.

CAP. 44.
Evita absolutamente si puedes el juramento.
Si no puedes evitarlo en todo , evítalo en lq
que puedas.
CAP. 45.
Huye de los convites públicos y vulgares.
( 1 3) Pero si alguna vez lo traxese la ocasion,
guárdate de caer en vulgaridades. Pues debes
entender , que si los compa.úeros están coinqui­
nados , se coinquinará tambien el que se les ar­
rime , por mas puro que esté.

CAP. 46. �7"-,, f 1 1


. 1as cosas necesarias
Adm1te · .,
· a1 cuerpo , so1a- 1,
�1'.-
mente en quanto sirven t:unbien a1 espír"th , v.
gr. la comida , la bebida , el vestido , Ja casa,
la fanlilia. Pero proscribe lo qtie solo sirve al t,.1
f�stq y � la� 4elici��-
KE<I>. µt;'.
IlEpe a(ppo8lo-ta Etc; 8:Jvaµ,v 1rpo ¡,dµov ,ea(JapEv-
. .'TÉOY · aJrTO!,tivw 8i- , wc; vdµ,µov ÉO'Tt ; µEra­
. A117íTÉOY. Mn µEY TO( É7íªX..ei;c; ¡,-ivou TOC� ;>(PW­
µivo,c; , µ118s Éí\E')'XTtUOc; . µnSi 7íOM')(OU TO, OTI
auro:; oÚ x._pfj ( I 5 ) , 7íap.ilj)EpE.

KE<I>. µn'.
E'dv Ttc; O'ot a7ía')'')'Elí\?1 órt o 8Efva O'E 1eauwc;
'AÉ')'Et, µ11 .i�oí\O')'OV 1rp:ic; rd í\Ex_0ivra · áí\'K

µo, "ª"ª .
á7ícxp/vcu , órt rr)'VÓEt 1'ªP rd aí\í\a 1rpocrdvra
É7íE& OVH ¡Íy raura µo-¡a EAE')'EY.

KE<I>. µe'.
Ele; Ta eta.rea TO 7íOÍ\U 1rap,ivat oux ava')'Ka­
,ov · Ei ti 7íOTE xa,pcc; Ein , µn8Evt 0'7íOV8d'(,wv
cpalvou i} crEaurqí · roviicrr, , 0ií\E ')'tYEcrea, µó-
va Ta. ')'l"C'µ�va ,
, y
"ª' '
VtX-;t,V ¡.,cvov TOV VtHWYTa.
,..,_ , ' ~

Oürw 1'ªP ovx ɵ1rc8,crencrr,. Boñc; 8& 1ra2 TOU


É 7í t')'EA.fiv r,v, , i1 in,,rol\.u i1r,xtYECCí8a_t , 1ravrE­
í\�c; á7íi,)(_OU. Kae µEra TO á.1raí\Aa')'1J>'ª' , µn
noA.i\ci 7íEpt rwv ')'t:Ycµivwv 8:ai\'É')'OV , 8Cía µ11
(]Jipt:t 1rp:.:; T>JV Cí,Jv Éñavép0w(ltV. Eµ<paivtrat
1'ªP iu rou ro,oúrov , oTt tea0¡.,aCíac; rnv eiav.•

IZE<l>-. v'.
Eic; a1:pcd<tEtc; TtVWV µ,} r¡�E , µn8É. p!f8/<;.;
CAP. 47.
Procura con todas tus fuerzas conservarte pu­
ro de las cosas venéreas 1nientras no eres casado.
Si las tocares , sea legítitna1nentc. Pero no nio­
lestes ni reprehendas á los que las usan , ni te
alabes de tu continencia.

CAP. 4 8 .
S i alguno te anuncia que otro habla mal de
ti , no contradigas el anuncio , sino responde:
En verdad que no sabia él otros vicios que yo
tengo ; pues á saberlos , no hubiera dicho aque­
llos solos.
CAP. 49.
No es necesario freqüentar mucho los espec­
táculos : pero si l a coyuntura lo pidiere • , no os­
tentes cuidarte .de otros , sino solo de ti n1ismo;
esto es , desea se .haga solo lo· que se hace , y­
que venza quien vence. Así no te verás e1nba­
razado. Abstendráste absolutamente de cla1nores,
ri:-as y de. gran.des con1nocioncs. Aun ' despues ·
de haber sali<lo del espectáculo no hables nlll-
cho de lo executado en él , puesto que de na­
da sirve para tu correccion. De lo contrario pa­
recerá te ha n1aravilla.do lo q ne vj:s,<e_:

CAP. 5 0_.
,
1_¡
No concurras fácihnente á los corrillos : poro �
7

S4 ,., '
' vEµVOV,
p,e,. IIap,wv 8i , TO
aµa 4'VE1ía')(0Ei:. , q,ÚÑ:l,<!<!E.

KE<I>. va'.
f
O '-rav -rtve µE'J...'J\.i" <1vµbd)\'Ji..EtV , ,eal µá'J\.tC'ra
Twv Év únEf'O')(fj 8oxoiJVTWV , 7íp:ba'Ji..E crEaVTCf,
Tl av ÉnoincrEV Év TOVTC¿J �wxp.i-rni:. " Zrivwv.
Kae ovx anopricrEti:. TOU ')(f'rJ<YCW0a, 1rpo<Tnxóvrwi:.
iY r'iJ Eµ7íE<!ÓYTt.
KE<I>. Vb1 •
Of'Tav (J,otT{lc: 1rpc� Ttvoc: Twv µ{ya 8vvaµivwv,
1rp-:baA.A.E OT't OU)(. eupriC!E((, aÚTOV iv8cv , OTt á-
1íEXAEicr0n , OTt EXT!V.ixf)ricrovTat · croe al eúpa,,
OTl oú q,poVTIEt i:rou . "4v O'W TOÚTO/(, ÉJ\.0EtV "ª-
0ri:e?7 , <J>ipE Td jtv�µeva , "ª'
µn8i 1rore Ei°Tr?1<
avr'bi:. np-'Ji:. crEaUTOV , éirt oú,e ñv TocroÚTOV. l'8cw­
TIHOV · -yap "a,2 8tabEbl\nµivou ( 1 5 ) 1rpbi:. rd ÉxTci:..

KE<l>. v-y'.
E'v Tate: óµt'J\.lctt'i:. ani.:rrw ro ·r,va T'C�V ia.vroü
lpycvv ;} utvó'Jvwv in, no'J\.v nae aµir.pw-. µeµ­
vi)cre.x, · ov -y:ip wc: e-o, 1j8ú ÉO'rt _ ..¿, r�v C"wv
,ttv8úvwv µÉµvñ<:0a, , OVT_W "'f' TOCÍ: a,\'J\.otc: ri8v
É<íTI , TO rwv croe o-vµbEbnxórwv áxoÚEt'V.

KEcI>. v&'.
\;,\
A'nicrrw 8& ,eae ro yi...\w�a xtve,v.
-
ss
en caso de hallarte en alguno , guarda gravedad
y compostura , y á nadie seas n1olesto.

CAP. 5 1 .
Quando tengas negocio que tratar con algu­
no , singulannente con superiores , proponte pri-
1nero qué es lo que haria en aquel c:1s0 Sócra­
tes ó Zenón. Así no te verás dudoso en lo que
debes hacer en el negocio.

CAP. 5 2 .
­
Quando vayas ·á ver á a1gun magnate � pro
e ,í la sa­
ponte que no lo hallarás en casa : qu
las puer­
zon estará recogido : que te cerrarán
con tod o
tas : qu e uingun caso hará de ti. Si
: ni digas
eso conviene ir , sufre lo qu e veng:i
to ; pu es
ja1nás contigo nlis1no , que no fue tan
1nira las
est o es de gente plebeya , y de quien
cosas por dcfuera ( 1 6).

CAP. 5 3 .
te de
En las conversaciones · fan1iliares absten
os ; pues
narrar prolixan1ente tus hechos y pcl igr
aiíasy �1:1-
aunque tú gustarás de refcril· tus l_9Z
cesos , á los otros no será grato él ' oírlos':-

CltP. 5 4 . 1
Tan1bien debes excusar ef>t=<5 por no n1over á
56
¡1dp o -rol1ro< Eii:; e"!,w-r1<1µcv , uae aµa tHavoi:;
,, e '

T1]Y a"5'w TT}Y ?r('Ot:; C'E T.WY ?rA.r/(íi,CY á,v,tva,.

KE<I>. ve'.

E'1rtcr(J.,a'Nr:. 8É
º
"ª' TO El< alcrx.,po'J\01lav 7tpoE'J\-
0E'iv. O rav ovv T' cruµ(;fj TOlOVTOY, av µÉv Eií­
Hatpov ?1 ,
É1í¿1r'J\17�ov rciJ · 1rpoeJ..0óvrt · Ei 8i µi,,
Tq5 ')'E á-,rocrtw1rñcrat "ª' Épu0ptiicrae , xac (]'Ht10-
pw1rijC'at , ó'ijJ..or:. ¡1ivov 8ucrx.,Epa¿vwv rqJ J..oyc:i.

KE<I>. ve;-'.

E'dv ,jéhvfji:; Ttvoi:; q.,avrar:rlav 'J\d�?J< ( I 6), (J.,ú"'-ar:t­


(J'E (1'aUTOY , µ,7 '1'UYapr.acr8{1c; Ú7í ' aVT7}t:; . áAA'
f.Jl8E�dcrew ( 1 7) (1'E TO 1rpi:)'µa , na& ai•aé'oJ..nv
rtva 1rapd '1'EauTcj> 'J\a�E. E"1retra µvi/'1'0nr, aµ­
'
(J.,oripwv rwv _:xpóvwv · "ªe ov TE á1roJ..a1}creti:;
r17c; ri8ovi;c; , xae xa0 ' óv á7rc?-.az.\:rac; , ifvrEpov
µeravori'1'Etc: , xae avr<x. CfEavrc¿J 'J\.c,8cprie1?7 · ua&
Tov-:-o,c; áurt0Ec; , ó'rrwc; á,roo-x.,óµEvo.; ;x_atpricretc;,
"ª' , , , , , , E , _íl , ,
E77:atYEO'Ett; a.urce; O'Ea.JTOY. ''!1'.V í.lC ero& xat-
pcc; (J>avñ ,f-yao-0a, ToíJ ipyov , 1rp�(]'E)(E , µ,1 v,­
xijo-?7 ( 1 8) O'E TO 7íp:>o-,,vic; aÚT.JU , xa, ritv , uae
É1raywyov . a'J\.i\ , IZVTtTies, , 1ré.O-'!) iiµ-s,vov TO '-�
·t
cruvEtó'iva, o-eaurw, ' raurnv -.,jv vtx,,v y,evtxnj.{óTt.
1 -
57
risa ; pues de e1lo es muy fácil la caida en
idiQtismo , y al 1nis1no tiempo es capaz de de­
gradarte en el concepto de tus ainigos.

CAP. 55.
Tambien es peligroso intervenir á razona­
mientos obscenos. Si tal aconteciere , reprehen­
derás al razonador si tienes ocasion oportuna:
pero si no , á lo n1enos con el silencio , con
el pudor del aspecto y con la tristeza , le 1110s­
trarás te desagradó lo que dixo.

CAP. 56.
Si concibieres en el ánüno Ja imágen de al­
gun deleyte , refrénate de forma que no te ar­
rastre. Examina luego la cosa bien , y tó1nate · ­
alguna tregua en ello. Acuérdate despues de los
dos tie1npos , á saber , del en que gozabas el
deleyte , y del en que ya gozado , te habrás
arrepentido ; y verás co1no te rep!"ehcndes á ti
nü.;1110. Co1upara , pues , aquel?as cosas con estas:
Si te abstienes , te alegrarás luego y te con­
g ratularás á ti mismo. Pero si te pareciere oca­
sion de abrazar el dcleyte , n1ira no te vcnzau
sus halagos , sus dulzuras y sus lisdnjas. Opon­
le las ventajas que trae la satisfaccion de haber
alcanzado victoria.
-
KEcI>. v4'.
0°-rav T& , S,ayvovc:. OT t 1íOt'1TÉOV Écrre , no,rjc:.,
µr,8irroTE <pú')'1JC:. oq,efJvat 7ípdcr<J'WV auro , xq. v
tií\í\oíov rt ol 1rol\l\oe µÉl\l\wO"t 7íEpt aúroiJ Ú7ío­
l\aµbdYEtY. Ei µÉv i'ªP oun cpewc:. 7íOtECC:. , auro
ipyov (pEV')'E · El 8i op0wc; , T¿ q,c�fi TOVc; É7ít-
7í/\rj�ovrac; OUH op0wc;;

KE<D. vn:
:O.'c:. ro , ,jµ{pa É<1ri , "ª' ,
vú� icrrt , 7íp�c; µÉv
TO 8tE(EV')'µivov µE, al\dl\nv E)(El ,t�lav , 1rpoc:.
1

8i TO crµµrrE7í/\E')'/.'ÉVOY ii O"VY1JµµEYOV árra�iav·


oürw na& rwv r.po"EtµÉrwv r.i µEi'(,ova Él\Ecv,
np�c:. µiv TO O"wµa ¡.cEydl\nv ix._Et á�lav , 1rpcc:.
8i ro no,vov Év ÉO"rtd<J'Et , clov 8Et 1,,r, <pvl\d!,Et,
arra�iav ix._Et · orav oi5v <J'VYE0'0¿?Jc:, irÉpcy , µiµ­
. vn<J'o ou µóvov r,1v 1rpoc:. TO crw1,1-a a�t.iv .;�V
napanEtµivwv cp{iv , ál\?"d "ª'
rnv 1ífOc; rov

----
iO"Ttdropa , olav 8E'i <pví\axeñvat.

KEcI>. ve'.
,�\ . �

A v urrEp ouva,u ,v ava;uw:?JC:. rt 1rpocrwrrov , K_a c


J\ < ' -" , .. f •
, "- _!¡O

EV TOÚT<.y '1]0')(._1JµÓY'7<J'aC:. , ?'-ª' O iJ8úva<J'O Éx1íí\l?­

-
pwcrat , 1rapi\,rrtc:..
59
CAP. 57.
Quando hagas alguna cosa que conozcas se
debe hace r , no huyas de que te vean haciéndo­
la , por mas qne muchos hayan de juzgar di­
versamente. Pues si cometieres error , tú 111is1no
huirás de lo hecho : pero si has acert�do , qu�
tienes que temer á los que reprehenden mal?

CAP. 5 8 .

Como las proposiciones , De dia es , de noch.e


és , tienen mucha fuerza y verdad tomadas en
sentido diviso, y ninguna tienen to111adas en sen­
tido con1puesto ( 2 o) ; así tambien el tomar
las principales cosas que se proponen respecto al
cuerpo , tiene n1ucha digni<la<l. Por tanto , Ja
aceptacion colectiva de un convite tendrá 1nncha
disconveniencia , y es 1nenester evitarlo.' Quan­
do co1nas , pues , con otro , acuérdate de que
no solo has de niirar la dignidad y precio de
las c::Jsas que se sirven en 6r<len al cuerpo , si­
no tarr1bien has de respetar la del convidante
como corresponde.
CAP. 5 9 .
Si quieres hacer un papel superior á tus fuer­
zas , lo d�scn1peíiarás 1nal , y de¡carás <l¡e exe­
cutar el que puedes.
-
60
KE<f>. (,'.
E'v -re¿S 1rept1ra-re,v Ha0d1rep 1rpo!J'É')(_Et<: µr, _ E7ít­
blJ<: ifJ,..cp , n . cr-rpi'Y?i<: TOV ,rc8a · OÚTW 1rpÓO'E)(E
µn TO rj,yeµov,xov {3M'f'?J<: TO creaurou. Kae
rour ' áv i<:p ' ixdO'rou 1rapa<puAdO'crwµev , acr­
<:paAicrrepov a'Yóµe0a -roiJ ip-you.

KE<f>. (,a'.
Merpov
, )
XT't](J'EW<: ro' O'wµa
,.., exa!J'rcp , w<: o 1rouc;
t , • • •

trrro8riµaro<:. E'dv µev OÓV i rii TOVTOU crrfj<: , <pu­


Mt,Et<: TO µirpov. E'dv 8e LJ7íEp(1ifc; , wc; xaTd·
Hp11µvoiJ J,..ccrrov avd-yxn ere <pipecrea,. Ka0dnep
Ha& É7ít TOU vrrc8riµarcc; , idv úrrep Tov· 1rc8a
vrrEpb;Jc; , -yiverat xardx._p:J(J'OV urré8nµa , e!ra
1ropq>vpouv, e!ra XEl'T1?-TOY. Tou -ydp arra(, úr.ep
TO µirpov opoc-. oú8ecc; É.C'TlV.

KE<f>. (,b'.
A•e ')'VVacxE ' a1ro, TE(J'!J'apECfxatoExa
.., EL:'eU<: ,n • ""
ETWV
vrro r,�v av8p�v xvpiat xa?-..ouvra,. To,-yapouv
opwcrat , OTt aA.A.O µ&V ci.:8iv at•rafc; 1í(>':f1.EC'Tt,
µÓVCV Ó1S (J'tJ'")'HOtµacr0at TO{<: á�J'paO"tV ? ap)(_OVTat
xa?-..A.v.>rrl(ea0a,, xa2 iv ,-;ou� r.d<J'ac; ix._etv Tdc;
É.A.rrió'ac;. ITpocrÉ )(_EtV o-i5v a¿tov, iv.-i ai'cr0wvrat?
8,dr, f. 7í ' ou8evt aA.A.:¿J rtµwvra., , n TCf ,cÓ(Jµta�
<paivecrea, , xae acó'ri,uovEc; 1, Év c;w{ppco-úi111.
6r
CAP. 60.
Como qttando caminas atiendes á no pisar al­
gun clavo , ó á no dar alguna torcida de pie,
así tan1bien debes atender á no vulnerar tu
mente y juicio. Si observa1nos t'sto en todas las
operaciones , las executare1nos 1nas segura1nente.

CAP. 6 1 .

A cada uno será su cuerpo la medida de los


haberes , así co1no el pie lo es del zapato. Si
estás en esto , guardarás medida : pero si lo
traspasas , nccesarian1ente serás llevado co1no en
precipicio. Exe1nplo sea el n1isn10 zapato. Si
atiendes á otra cosa que á guardar el pie , te
harás zapatos dorados , luego purpúreos , y des­
pues pespuntados ó bordados. Una vez excedido
el modo , ya no hay lúnites.

CAP. 6 2 .

Las mugeres , luego que pasan d e Ios cator..


ce anos , son lla1nadas señoras por los ho1nbres.
,,, '
Entonces , viendo no es otro su cargo , q;ie agra-
darles ( 2 I ) , se coniienzan á adornar ,,, y en ello
ponen toda su confianza. Por eso es n1en('ster
advertirlas que no serán honradas por otra cosa
que por honestas , vergonzosas y templadas.
KE<I>. {'Y'·
A
� 'rh .f, H ' > Í'
yU!� crnµE,ov· -ro · EV¡;;tarpvoEtv·
,¡O -ro,,
.., nspe\ To\_

<rwµa • otcv É7í& 7íOAU ')'Uµva(E,ea, , ine 7í0/\U


icr0LEtV , É'Trt 7í0/\U r.ivEtV , É7í& 7íC'/\U a7ro1rarEfv,
O)(EÚEtV . A'J\J\d raura µÉv EV 7rapipycp rro,nriov·
7rE('& �4 T:1JV. )'.YWµ1?V tj 7raO'a eO'TW. É7ítO'T('O<p,j.

KE<I>. {8'.
O"rav -re, ere uaKw, -., 7rOtfj , ñ uauw, o-E AÉ'}'?1,
¡.tɵVEC'O Órt xa0?71tEtV aÚrcjí CtcµEVC<; 7íO.lEt '1] J\{­
'}'Et. Oú)( OtóV TE oóv axoJ\ov0EfV aúrov Tejí croe
(J>a,voµivcp , aJ\J\d rcjí iaurq>. f}/'C'TE , Ei ,cauw,
aúrq; (]Jaii1 Era, , ÉxEtYO(; f3J\d7íTET'at , é'a-rt<; "ª'
il;111rarnra,. Kae 'YªP TO aJ\nee� <íU,U.1íE1í/\E'}'µÉ­
vov , av Tt<; U1íO/\á�:7 't'EUó'c<; , ou TO cruµrrE'lí'AE')'­
µivov f3i6'7\arrrat , aJ\'l\ ' ó il;arraTn0s2r:.. A'rro
-rovrwv cúv ¿.pµwµEvo� , r.pdwr:. il;Et<; rrpc, rcv
'l\c,ó'opouvra • É'1ít(J10i')'')'OU 'YªP irp' ÉHdcrrc:i , or,
ió'ol;EV aurq5.
KE<I>. {E'.
-
ITav rrpíi')'µa 8úv E)(Et J\a�d, , T17Y µev (popn-
-r,,v , rnv 8i a/-jJcpr,rov. O' OVY aoE'A;(/)?:r:. idv a­
�(K)} , ÉVTEV0EV aúro µi, Aaµ6a,l,"J?<; OTt MtxEr

aJrn rydp 'l\a�,1 icrr,v avrou cú. (Áopnrn · á'l\'l\d


É;,e'l0EV µdJ\J\ov , ó'rt aó'É'l\.cpcr:. , O'Til uúvrpocpc,.
l(a, /\17-f'?J aurov x.:ie ' a cpopnrov �C'TtV.
CAP. 63.
. Es se.iíal d e demencia ocuparse demasiado en
cosas del cuerpo , v. gr. el sobrado exercicio,
el exceso en comida , exoneracion de vientre,
venus. Estas cosas se han de tomar co1no de
ca111ino ., y poner toda la atencion en las del
ánin10.
CAP. 64.

Quando alguno te maltratare de obras 6 pa­


tahras , piensa que ese crcy6 debia hacer y ha­
blar así por oficio ; y que no es factible siguie­
se tu dictámen , sino el suyo. Si juzgó 1nal , él
se hace el daño 1nir:índose engañado ; porque si
uno ton1a por mentira la Yerdad algo co1npJ i­
oada , nQ padece esta , sino el que se enga1í&
por no discernirla.

CAP. 65.
--
Dos asideros tiene cada cosa : uno tolerable,
y otro intolerable. Si tu hern1ano � p_y,es� te J,a-�
ce injuria , no la tomes por la 9al'te que Jo es,
pues esta es la intolerable. T61n,ala por la ole­

-
rable , diciendo es tu herrnano , }" edu<.;ado con-
tigo.
1 , .,,

KE<I>. �<;''.
05,o, oe' J\óyo, acrúvax,ot. Eyw ("OV 1rJ\OUC'tw-
TE[)Ot:; E&!,U , E')'W O"OU apa xpEccrcrwv • E')'W crou
.. t \ 11 ! ' \

J\o;'tw,Epoi:; , É'}'W O"OU apa xpEÍO"O"WY. ExEtVO( ó'i


µaJ\J\ov cruvdxro, · éyw crou 1rJ\oucr,wrEpoi:; Ee¡.u,
~ ~ ~ , \
1J Eµ11 apa xrncrei:; r11i:; t:T7Ji:; xpEecrwv • E'}'W crou
� \ 1/

J\O'}'tWTE[)Ot:; , 1? ɵi, apa J\i�tt:; rñi:; crñi:; X[)EiO"IJ'WY.


�u ó'É '}'E OVTE XTT]<ltt:; E&, oÜTE J\i�tc;.

KE�. �('.
AoVETat
, Ttt; rax_iwi:; ; (22) µn E&1"?7t:; ÓTt Haxwc;,
aJ\A 8,, rax.iwc;. IllvEt Ttt:; 1íCAUV olvov ; µi,
E!�?ic; OTt xaxwc; , al\?\ ,
ÓTt 1roJ\vv. Ilptv ydp
1

tY,ayvwvat TO ó')y1,,,a , no8EY olcrea Ei xaxwc;;


oürwc; oÍ.J ( 2 3 ) cruµbr}IJ'ETat croe, aJ\Aac; µÉv <pav­
rac-lai:; ,ea-ra'J\r,1rr,xdi:; xaraMµbdYEtY , aJ\J\.01<;
<Si O"U'}'xarari0EIJ'8at.

KE<l>. �n'.
Mr,8aµcv c-aurov et,roec; <p,Aócro<pov , µn8i 'J\.d'J\.Et
ro 'lío.Av Év ,ó',wra,e; r.Ept rwv 8Ewpnµdrwv·
otoY ÉY O"Vµ1rocrí':) ,.,¡,
�É'}'E 1rwe; ó's, i!J'0iEtv · áJ\­
J\d l0'0tE wc; ó't,. Miµvncro ylip éir, oürw'c; á<J>,p­
prixse r.avrax_o8Ev xat L-wxpirnc; ro É.7ító'Etx"rl,.­
"'v. H''px.ovTo 1rp'jc; avrov , {3ou'J\-,µEvo, <p,J..ocró­
<po1c; ur;
' aurou · O"UIJ'raeñvat · uqus,vcc; á1rñ'}'EY
avroú,. Oiírwc; r]YEÍ)(ETO 1rapcpwµEvoc;.
CAP. 66.
No tienen coherencia ni rigen esttts proposi­
ciones : Soy ,nas rico que tú ; luego soy ,nejor
que td. Soy rnas eloqüente que tú ; luego ta,n­
hien mejor. Pero rigen estas : Soy - rnas rico qi;.e
tú ; luego tengo · ,nas dinero. Soy rnas eloqüente
que tLÍ ; luego ,ni decir es n,ejor que el tuyo.
Pero tú ni eres dine1·0 , ni diccion.

CAP. 67.
Se haría uno breve1nente? no digas que se
ha bañado 1nal , sino que pronto. Bebe uno n1u­
cho vino Y no J.igas que bebi6 1nal , sino que
mucho. IYiientras no sepas su propósito , de dón­
de coliges que behi6 nial ? Procediendo así , te
desacostu111brarás á resolver atropellada1nente y
dar asenso á las cosas que veas ( 2 4 ).

CAP. 6 8 .
. En ningun 1nodo te lla1nes filósofo ; ni sobte
teore1nas ó doctrinas discurras n1ucbo con idio­
tas. Pcr exeniplo , en un conYite no digas de
qué 1110<.lo se debe con1er , sino coine tú Clin10 r:e
debe. Ten en men1oria q ue así dcstei.:.ró Sócrat.ea
el fasto por todas partes. Buscá'bn!e ' los que
solicitaban los recon1e11dasc á los filósofos , pero
él se los llevaba co11s1go. En tanto grado sufria
:-11 poco aprecio.
E
66
KE<f>. �0'.
O.t'crTE xq.v 7íEpe 0Ec,;p17µaTO<; T/VO<; EV cJ'twTat<;
ɵrrhrr'J) .:\d-ycr. , cr,wrra To no.:\u. Mi-yar. -ydp
o HÍVOlJVO<; EÚ0vc:. i(,EµÉcra, o OVH E7íE-t-ar.. Ka,
orav El7r,rJ croe T&<; ó'rt cv8dv olcrea , xa& cru ¡,e,}
B,1x._0fjr, , TOT ' ia-e, , OTt ªPX.?J TOV ip-you. E' 7íEt
ual Td npdbaTa oú )(0f'TOV (JJipovTa .o,r. no,µi­
u,v É7ít8EtXYÚEt rrécrov eq>�t')'EY . á.:\.:\d T1]Y vo¡.")v
lcrw ni-t-avra , ip,ov i�w (j>ipEt xat -yd.:\a . Ka,
uv 1roivuv µ17 rd 8Ewpr;µaTa roer. ió',wra,c; É7ít- ,
�E&HYVE, á.:\.:\, aúrwv 7íE(JJ0iYTWY , Ttt ip-ya.

KE<f>. o'.

Of'rav ÉVTEA.wr. ( 2 5 ) 1jpµocrµivcr. ?Ji: uaTd To


crC:µa , ¡,07 xa.:\;\c,,.rrri[,ov i1re roúr� · µr,8' áv
ífoc..,•p 7íÍY:JC-. , iu r.do-17<; acpcpµñc-. , AÉ')'E OTt {fó'wp
7íÍYE{C-.. K4v acrxr,c-a, 7f0TE r.pcr. 1róvcv 0i.:\EtC:,
crEavrcj] , ,:ai ¡,i,} roce-. il;cv , 1-"1 rouc; áv8p,dvrac-.
7íEpt.:\dµGavE, á.:\.:\d 8,-t-�v 1rÓTE CJ(JJcó'pwc-. , Errícr-
7racra, 'o/V)((>OU {fó'aTO<; , Y.at ix 7íTUCfOY :, Ha& µn­
BEY& Et7rr¡<;.
,
KE<f>. oa'. �\ 7 �
1,otWTOU
.n ' íl ' 'j:° •"
I
cr,a.1cr,r. X((,(' 'X...ªPª"T'' (>, Vo57íOTE Es EaU-
TOÜ 1ípcCJé'c,:l, w<j)i.:\Etav 'Y} /!)1\dbnv a.,\;\ , áno
TC4;Y i[;w. <:I;;,,\cc-c·cpcv cr,.fCJtc. 1t.r.2 x_a,pawr-,}p , r.a­
crav w<piAEtav xa2 p.:\dGnv é � iavro ·· npcc-8cx�i
CAP. 69.
Por lo qual ., si entre idiotas se hablare so­
bre algun teore1na ó precepto , calla Jo 1nas que
puedas ; pues hay gran peligro en vo111itar lue­
go lo que no digeriste. Si dice alguno que na­
da sabes , y tú no te corunueves , sabe que la
obra está co1nenzada. Las ovejas no llevan el
heno ,t los pastores indicándoles la cantidad co­
mida. , sino que digiriendo en su vientre lo pas­
tado , echan afuera la lana y la leche. Así tó,
no despr.nlicies teore1nas delante de los idiotas,
sino dales el resultado de los teore111as ya dige­
ridos.
CAP. 70.
Si has adornado perfecta1nente tu cuerpo , no
te gloríes de tal cosa : _ ni si bebes agua digas
á cada paso que bebes agua. Quando quieras
e:xercitar la tolerancia ., sea en prov('cho tuyo,
no de otros. No abraces las estatuas ( 2 6) ; y s1
tuvieres 1nucha sed , bebe el agua , y arroja el
�orbo de la boca sin que nadie lo vea.

CA.P. 7 1 . ---
El estado y carácter del ho1nhre pleneyo e�
no esperar nunca de sí niisn10 prove'ého ui da­
fío , si solo de otros. El estado y caráct r del
fil6sofo es esperar de sí propio toda utilidad 6
daño.
70
µEVOV , a:1ro7'.El1íETat '(,pño-0at Toce; 1rap,1-y-yE7'.µ{-
vo,c; . TOUTO al.JTO µóvov <J'Ef,CVOV E<lT{Y. A"v . ó'e
ávro TOVTO TO éE,n-yEcc:rea, eavµd<1w , Ti aA.AO
1] -ypa,u¡.,aTtX?Yc; a'líETEAÉc:r0nv ,b1Tt (ptAOC!Ó</)cu;
1íA.1JV '}'E 8i, , ó'T( ay-re O'µripov , Xpú<rt7í7íOY É­
E,n-yovµEvoc:;. Ma;\;\ov cvv , OTaV T(c:; Et7í?'} µo,,
É 7íaVd'}'VW01 µo, Xpúcr,1r1roY , Ép vep,w , orav ¡.07
8vvwµa, o¡.,o,a rd lpya xae crvµcpwva i1r18EIH­
YÚEIY To,c; A.O')'Otc;•
•1

,
Ot,o-a 1rporc·etrat , rovrotc; . ,
wc; voµotc; , "ª' wc:;•
acrEbr}O'WV av1rapabijc:; T{ TOÚTOV , Ef,!f,!EVE. O", TI
8 ' áv Épij T(c:; 1repe (i'OV , µi, É7ítcrrpi(j)ov · TOVTO
,
'Yªf ouu
\ ,, � ,
ET Ecrr, ,
crov.
\

KE<I>. I
OE .

Ele:; 1ro,ov ET( '(_póvov avabdA.i\?') TO TWV {2,E7'.TtO'TWY


áE,,ouv creavrov , xae ÉV µn8eve 1rapabaiYECV TOY
Ji,a,povvTa ;\óyov ; 1rapEiJ\11(pac:; rd 0ewpriµara, o&
i8e, crE <rvµbdA.Mtv , xae crvµbÉb;\17xac;. IIocov
ETt 8,8d<rxa;\ov 1rpoa-8cx:j,c; , lva Ei, ÉxEtYOY Ú7í E­
p0ijc:; T11Y i1ravóp8wcr1v 1ro,ñ<rat r,,v O'EaVTOV ; ovx
ET{ el µe,pdx,ov , a;\;\d .ivnp ii8n riAEtoc:; • av
Toivvv a.µEi\.ncrr;c; , xae pa0vµrjcn;c; , xae a.Et v1rep-
8icrEtc; éE, Ú7íEp8icrEWV 1CO.,.tpc; ; 1rpo0i<J'E{C: Éx 1rpo-
8icrEWV , Xat 17µ{pat:. aA.í\...-tt:. É.7í ' aJ\;\att:. opi{;?1<;,
µE0 ' ai; 7ípocriE,Ett:. O'EaT<j> , A1]<TEtc; C'EaVTOV OÚ
... - --------�- -- - t
--------- - - -
--

7r
doctrina , que es lo mas iinportante.. Porque si
solo adn1iro la enarracion , vendré á ser gra111á­
tico en vez de filósofo , sin otra diferencia <J ue
la de explicar á Crisipo en lugar de Ho1nero.
Aun 1ne cubro 111as de rubor quando nie pide
alguno le exponga la doctrina de Crisi po , no
pudiendo producir obras convenientes y seme­
jantes á las palabras.

CAP. 74.

Prescríbete estas cosas como leyes , y ten


por iiupiedad el traspasarlas. No te conn1ucva
lo qn.e aliuno diga de ti ; pues esto 110 está
ya en tu arbitrio.

CAP. 7 5 .

A qué tiempo remites el hacerte digno de Jo


mejor , y no traspasar l a separacion de las cosas ?
( 2 7) Escuchaste preceptos q uc dehias ad1ni tir,
y de hecho los ad1nitistc. Pues qué 1naestro es­
peras aun , para cuya venida difieres t u enrnien­
d a ? Ya no eres 111.uchacho , sino hon1bre perfecto.
Si toda vía descuidas y retardas : si ,·as ai'íadien­
do dilacion á dilaciones , propósi t�s á propósi­
tos , dias á dias ; despues lJ Ue entres en ti n.1is­
mo , ni aun conoc<�rás que nada has aprovechado,.
y serás h01nbre co1nun en vida y en n1nerte.
68
KE<!J. o�'.
� _, > J.\, ...,, I t JI /
¿,'7µE,a 7í('OH07íTOVTOC:. , OUuEva.
I
TE') tl , OUoEYa
1
E- t

rra,vE'f, ou8{ya, µi¡.tcpETat , OU8EV& EyuaA.E'f . OVó'Sv


7rE('t Éau.ou 11.iyEt , wc:. OVTOC:. -rtvcc:. , 11 Ei8órcc:. Ti.
O".av ɵrro8t<T0J T( , n HWA.u0ñ , Éaurq:; Éyxa­
AE'f. K4v T(C:. au-.ov Érra,vñ , uaTayEA.� TOU É-
...... , , j t - V )
rratVOUVTOC:. auTJ(, nap EaUTG,v . X(!,V 'tEY!J , 0/JJ( •
a7íOA.cys,rat · 7íE('ÍElCf( 8i , xaedr.sp ol ap,éw<Trc,,
EUA.a�o:JµEvóc:. Tt xtvñ<Tat r¿¡jv uaB,<Traµivwv np,v
1
nñ�,v 11.a�ElV. 0' E�1V arracrav pp,,xsv a<:p ' i:c.u­
p
,
TOU • .,,v 8 E1'"AlCftV Eic:. µéva rd nap.i <:pucr,v
T�Y icp' 17µ,v µE,a,i0Et"sv. O\pµij npcc:. ,i'r.avr,i
avEtµivn ,cp-;jrat. A''v iJ'J\i0ECC:. ?] aµae,1.:. 8ouff,
ou 7íE(ppóvTtHEY. E'v, TE AÓ')'� , wc:. ix...epav iau­
TOV 1rapacpuA.dcr<TE1 "ª'
Éni�ou'J\ov.

KE<l>. oy'.
, e, T'f.... vos,v
OºTav rtc:. srr - xae, El;'1YEtcr n ' ea,
· - .. ea, ouvacr
rd Xpucrhr7íOU {b,�11.ia O'E¡.tvt:vnra, , A.É')'E aurcc:. 7í(JCC:.
O'EaUTCV , ór, Ei µ,} Xpú<Tt7í7í0C:. acrac:pwc:. É')'E')'pd­
r:ps, , ci.J8iv av slx...EV OÚTOC:. , icp ' e[, usµv,J-,,·nrat.
E'')'w 8i ri poú11.oµa, ; "araµa0{cv T17v r:pt:a-,v,
"ª' raúrr, É 7íEcrea,. Znrw oi5v , ,ic:. ÉO'rtv o É­
�n-ycu¡.,sv�c:. · 1tae áxcú<Tac:.- or, Xpt:cr,1r7rcc:. , ipx._o­
µcu 7íp�c:. aurcv , a/\/\. '
óu vcw rd ')'Eyp:rµµiva .
Znrw oúv rov i�n-yot=µE,•ov "ª'
µix._p, roúrw\
)
OÜ'líW O'Eµvov ov8Év. O'',ay 8i e{{pw TCV i¿;_11yotJ-
CAP. 7 !! .
Las señales de aprovechan1iento son no re­
prehender á nadie : no • alahar á nadie : no cnl­
p�u· á nadie : no acusar á nadie. No jactarse de
sí 1nisn10 con-10 que es algo , 6 sahe algo ; pnes
á sí propio se acusa quando es i111pedido ó in­
terceptado por alguna cosa. Si alguno se alaba�
ríe del al:1bador. Si es reprehendido no se de­
fiende : anda co1110 los enfcnuos , ten1ienclo ser
1novid.o de su estado antes de to1nnr fuerzas.
Todo deseo depende de él ; y transfic-re la a ver­
sion á las cosas que repugnan á la 11a1;uralcza
de las qlle están en nuestro albedrío. De los
apetitos usa sie1npre sin vehc1ncncia. No se
cuida de si es tenido por estólido 6 ignoran.te.
Y en una p:llabra , se observa á sí 1nismo co-
1110 al enenugo insidioso,

CAP. 7 3 .
Si alguno se preciare de poder y saber in:­
terpretar ]os libros de Crisipo , di tú para con­
tigo : Si Crisipo no hubiera escrito obscura1nc11-
te , nada tendría este de que preciarse. Pero yo
qné procuro? Conocer la naturale½a d e I�s ·cosas.,
y seguirla. Pregunto , pues , quién e's su intér­
prete ; y oyendo que Crisipo , yoy á busco.1:le:
pero no entiendo sus escritos. B4sco un intér­
prete ; y hasta aquí todo v a n,u¡y hir.n. h alia­
do el intérprete , resta solo apry ,echanne el e la
70
µ EYOV , a7íOAEl7íETat '(pño-0at T'Otc; rrapn'}''}'EAµÉ-
110(0:: • TOVTO áuro µóvov a'Ef,lVOV ECfTtY . A"v . 8é
avro TOVTO TO É�l?'}'Eccrea, eavµdcrw , rl a'},.,í\o
n '}'p.:t.µ,uartx�.:; ánETE/\Écr0nv avre (ptí\oa'df{Jov;
ní\nv '}'E 8n ,ó'rt ávr& O'µri{'OV , Xpúcrt7í1íOV É­
tn'}'oVµEVOIZ. Maí\'},.,ov OVY , orav Ttl; Ei'rr?J µet,
É 1ravti'}'vwe, µot Xpucrnrnov , f.pv0ptw , ó'rav ¡..07
8úvwµat o¡,,ota rd lpya uae crúµ<pwva É7ít8Etx­
VÚEtY roce; í\oycfc;.

º., ·e
KE<l>. 08'.
, , ,
O'a rrpor, E,at , rovroti; wo:; voµot.:; , "ª' .
wi;
acrE6'rjcrwv av 1rapa6';Jc; Tt TOÚTOY , Ef.!f!EVE. O", Tt
8 ' av Épi} T{(, nEpt cro v , µi, É7ítcrrpi<pou • TOUTO
,... ,, , ,, ,
'}'ªf ) \
OUX E T ECfT& O'OV.
KE<l>. OE .
Ele; rro,ov lr, '(_póvov áva6'dAA?J TO Twv /3EATta'rwv
a�tOVV O"EaVTOV , xa& ÉV µr,8EV& napa6'aiYEtV TOV
J>,a,povvra í\óyov; 1rapEti\n(J>ar:. rd 0twpriµara, ole;
i8Et O'E O't1µ6'di\í\E tv , xai cruµ6'i6'i\nua'. . I1o,ov
ET& 8t8dO'xaí\ov 1rpoC'8cxéj,.:. , lva El<". ÉHECYOV Ú7í E­
pei}.. T'1Y inavóp0wcr,v 1rotñcra, ,nY cr'EaLJT.OU ; obu
\ ETt el µEtpdxtOY , ái\í\.i ávnp ñtn rii\tce.:; • av
roivvv áµEi\.1j0'?7<:. , uat pa0u,.urjo-vr:. , uae áE& vn;Ep-
0icrEt<:. É� V7íEp6icrewv 1'0tfjr:. ; 7í{'OricrEtO:: Éu trp�
8ÉcrEWV , Xat rjµfpae.. ai\.í\�<:. É7í ' aí\i\.at<:.. Ó.pi{)J<;,
µe0 ' ac; 7ífO(!i�E(C-. O'EaT'f , Í\1]0-Etc; C'Eat/TO\I OU
7r
doctrina , que es lo mas iinportante. Porque si
solo adn1iro la enarracion , vendré á ser gra111á­
tico. en vez de filósofo , sin otra diferencia <JUe
la de explicar á Crisipo en lugar de Ho111ero.
Aun 1ne cubro 111.as de rubor quando n1c pide
alguno le exponga la doctrina de Crisi po , no
pudiendo producir obras convenientes y seme­
jantes á las palabras.

CAP. 7 4 .

Prescríbete estas cosas con10 leyes , y ten


por i1npiedad el traspasarlas. No te conn1ucva
lo qt'le a]_�uno diga de ti ; pues esto no está
ya eu tu arbitrio.

CAP. 75.

A qué tiempo remites el hacerte digno de lo


mejor , y no traspasar la separacion de las cosas?
( 2 7) Escuchaste preceptos que dehias ad1nitir,
y de hecho los ad1nitiste. Pues qué 1naestro es­
peras aun , para cuya venida difieres t u ennlien­
da? Ya no eres 1nuchacho , sino ho111brC-11erfecto.
Si todavía descuidas y retardas : si vas añadien­
do dilacion á dilaciones , prop6sitos ,í prop6._si­
tos, dias á dias ; despues que e;1tres en tli rn¡s­
mo , ni aun conocerás que nada has aprove__chado"
y serás hon1bre co1nun en vida y en rr1t1erte.
7'-
1ífOHO"fac; , a;\.7\ ' tttcJ.rrr,-. 8ttZTEA.ÉO'E(-. 1<a1 (wv
uac á7ío0vrjcrxwv. H''8n ovv ác;ivJcrov crEavrov p,­
ovv w-. TÉAEtOV ua2 1rpo1tÓ7íTOVTa , ua& JraV TO
f3i'ArtcrTov cpa,vó¡,,e,,ov , EO'TW ere, ,,éµoc; a:r.apdba­
Toc;, K4v i1rir.ovov TI , iJ ,j&i , n n
g,,8oc;ov , a8o­
�ov npocrd¡'ETat , µ{µveo-o ort vuv ó á-ywv , ua&
if�n idpecrTt Td O''At:µ1r,a , uae oúu lcrrtv áva­
bd'A'Ato-0a, , uat ETt napd µiav i1rTav xat iv8o-
' ,, 'Y
cr,v n" ano1v ...uTat 1rpc-:-co101 11 crw'->Erat. L,wxpa-
, • , -i. "" •
T'1-. oifrwc; a7ítrs'l\ié-0n , int ndvrwv r. pcdywv
iavroy , µnoEV& a1'.l\sv 1rpocr{)(_WV n Tqí 'Ad-ye.y.
¿u 8i , El "ª' µrj7rw e! ¿w:tpdrnc; , wc; ¿wxpd­
Tr}c; ')'E ? elva, pov'Aéf,LEVCc; , w(j)ti'Aetc; f!J,ovv.

KE<l>. oc;-'.
ITp,�roc; uac áva-yua,éraroc; ré1roc; iv (J>t7'.co-o(j)l(!-,
ó rnr; )(('710'EWC. rwv 0Ewpnµdrwv , olov ó roií
1-"1 yeúo'E0'0a,. f::::..Ez)rEpoc; ,- ó r�v ár.oó'ti�ewv,
cíov nó0Ev , oú 8{t ytuó'EO'_�a,. Tpiroc; , ó �ú.��v
TOÚTWV ptba(WT.(XCC:: , "ª'ótapedwro,cr; , ccov , 7íÓ-
0EV or, rovro anó8e,c;,c. ; Ti -yip Écrr,v añdó'Et<;tc;;
"ít á,.:o'l\cv0ia ; ,¿ µdx._,, ; rl á'An0i.:: ; Ti "'Vsú8cc;;
Oin,cuv o µev rpircc. rÓ7íoc. áva 1,uaZoc; 8ui rov
t5'evrEpcv , o ti 8eiJrepo::. é'td rov 7íp�TOV. O" 8s
áva-yua,oTttToc. , xa2 01rov áva7íai.íecrea, 8s, , o
7íprJJroc;. H',us;c; 8i i¡,t7ía'A,v 1rctoi\ue� · ¡v- -ydp Tqí
-rp;,cy rdr.'1) 8,arpiboµev ., xac 7íEf>C E�EW<>V ÉO'T(V
,;µ,v ,j nao-a o-1fo-..•8,7 , rcD 8i 7ípwrov na)Tt'Awc;

el :1,
73
Dígnate ya de emprender una vida co1110 de
v:iron perfecto , y s�ate ley inviolable todo lo
que encontrares que te pareciere bueno. Si acon­
teciere algo de trabajoso 6 suave , glorioso ó
igno1ninioso , acuérdate de que entonces entra
la 1 ucha : que instan los j uegos olín1 picos , y
no pueden diferirse ; y que ya perderse ó sal­
yarse el provechaniiento pende solo de ser ven­
cido 6 victorioso. Tal se hizo Só.::rates gui:.fntlose
á sí 1nis1no en todo , y no escuchando á n11die
sino á la razon. Tú , si no eres todavía Sócra­
tes , debes vivir deseando serlo.

CAP . 76.

El primero y roas necesario lugar filosófico


es el del uso de los teore1nas , v. gr. no enga­
ñarse. El segundo el de las dcn1ostraeiones , á
saber , por qué no nos hen1os de cng::oíar ( 2 8).
Tercero , el que confinna estas dcn1ostraciones,
y las distingue ; v. gr. por qué razon es dc­
mostracion esta? Qné cosa es den1ostracion ? Qué
es conseqücncia? Qllé pelea? Qué ver<lad •;;- Qu1
1nentira ? Por esto el tercer lugar os "'necesario
por el segundo � y el segundo vor/ el pri1ncro.
Este pri n1ero es el rnas itnportantc , y en quien
debe1nos descansar. Pe1·0 nosotr�s hace.1_pos lo
t�
contrario � nos p:1ra1ne>s en el tercero , pone1nos
1
,(
74
áµEl\.ovµev. Totyapouv -tEvSóµE0a µiv , nwc; 8i
á1rc8Eluvvra, , or, oú 8E'C 'tEú8Ecr0a, , npó)(Etpov
ex_oµev.
KE<l>. of:'.
E1re 1ravroc; 1í(JO')(Elpov EÚxriov ravra.
A''1'E 8n µE, , � ZEv , "ª' O'D n 1renpc•).rr,evn,
O''no, 1roe úµ,v eiµe 8taTETa')'µivoc;·
O'c; lyoµa, 0'7íOU8a,oc; i)ó'E aoxvoc;.
E'dv 8i µi, i0i7'.w , oúx_ ñrrov iyoµa,. (29)
KEcl>. on'.
Oªcrrtc: 8 ' avd-yup O'V')'HE)(WpnuE xal\.wc;,
¿,o<poc; nap ' ,jµfv , ua2 rd 0eia É7íiO'rarat.

KE<l>. oe'.
A'l\.7'.d "ª' TO rpirov . n;' Kplrwv , Et raÚT?J
TO{<; 0eo'i< (]Jil\.ov , raÚT?7 '}'tVicrew. E'µs ó'i .A:'vv­
TOC: uae Mil\.troc; á1roure,va, µiv cvvara, , fal\.d­

ya, 8 ' oú.


7'
en él todo nuestro cuidado , y abandon:imos del
todo el priinero. i\sí , n1entiinos , y te11e1110s pre­
sente la de1nostracion de que no se debe mentir.

CAP. 77.
En todo priqcipio de obrar deseemos lo si­
guiente : Guíanze , Júpiter , y t/Í, ta,nhien , hado,
para donde querais : seguiré luego sin pere7.a.
Si m.i voluntad repugna , seguiré $Ín ernbargo.

CAP. 78.

Quien se conforma bien con la necesidad es


sabio para rní , é instruido en las cosas divi­
nas (3 o).
CAP. 7 9 .

Ta1nbien : Ó Criton , si ast lo quieren los


Dioses , así se hagu. Anito y Melito pueden
matarn1e , pero no da.ií:inne (3 I )..
76
N·OTAS
AL TEXTO GRIEGO Y TRADUCCION
CASTELLANA.

(1) Los Griegos llaman EYXEtpíS-,o, al puñal , y á


qualquiera cosa que suele llevarse entre manos ó ma­
nejarse de ordinario. Nosotros la llamaremos 1nanual.
Aun usamos tambien de la misma voz griega enclzi­
ridion.
(2) La frase griega e s : las puedes omitir al presente.
(3) Acaso mejor , i,r-rt'.
(4) Así parece se expresa bien la voz i.'7t'a.yy�A{a..
(5) Como si dixera , evita , huye de las cosas que
se oponen , '}Ue embarazan la execucion. de las que
están en nuestro arbitrio.
(6) Alias <X-?t'opóior-r:t., : pero parece preferible
ar.oppa.oo•T<t.> participio de cx7.op;ia.Írc.> que significa es­
parcir el agua ó salpicar con ella. Esta es puntual­
mente una de las incomodidades de Jos baños públicos
antiguos. A'r.�pp�orTa., es participio de «.r.-,,.ppic., '9Ue
:significa flui r , correr el agya ,/4 qualquiera líquido.
(?) La severidad esroyca no tenia por buenas la_s
cosas de que los hombre~ pueden u�ar bien y ma,,
sino por neutras ó indife 1entes.
77
(•) Por decencia se omite aquí lit vo� x,aAÓ,,
(•) Afírmalo S. Pablo en su Carta l. á los Corint. 9· �s­
(*) Quinqitertio era en lo antiguo el que se exer-
citaba en las cinco artes de lucha , disco , �arrera,
11alto , y disparo de flecha.
(8) En algunas ediciones se lee 'óT1 : pero debe
preferirse ·JTa, que tienen otras.
(9) Alias a'>ÍAo, óTI.

(10) Alias ¡_ , ; 11.ó,,� , vel � EH 11.Óyo�.

( 1 1) El caso fue , segun dice Simplicio en sus co­


mentarios á Epicteto , que caminando dos amigos á
consultar e l oráculo de Delfos , fueron asaltados de
ladrones. Echáronse estos sobre el uno , y ei otro no
solo no le defendió , sino que huyó , dexándole en
manos de los salteadores , los quales lo robaron y ma­
taron. Llegado que hubo á Delfos , y entrado al orá­
culo, le dixo este : Sal de ,ni tenzplo, perverso asesi­
no , que dexaste ,natar á tu a,nigo siri defenderlo.
( 1 2) Alias ?r<tpa;¡,<tAoí7,To;: , esto es , hortante occa­
sione e3c. pidiéndolo la ocasion.
( 1 3) A'AAccpÚAot5 , de otra tribu , de otra nacion, de
otra clase , de otra esfera que la tuya , con 9uienes
no puedas disputar con igualdad y rx;Ínqueza.
( r 4) V. gr. fuera de tu casa , y en do1 de con­
curran gentes rndai. , y no instru1itlai;.
78
(15) Alias tr, J,rro7� ou XP�•
(16) Así parece pueden traducirse las palabras
S'u.t�E�>..�µúou 7t'po� Ta. ix.TÓ� , mejor que en , ejus qui
res externas calu1nnietur , como hicieron los intér­
pretes la tinos.
(17) Despues de la voz Ac:t�'\I � afiade la edicion
de Claud. Salmasio Jas siguientes : x.�Uc:t?rtp i?r i et.A.­
Aro, , quemad1nodu1n in aliis. Es frase freqüentísima

en los autores griegos , auuque no necesaria , y solo


expletiva para ornato de la oracion. Los latinos la
adoptaton demasiado y aun afectadamente. Pudo ser
que los códices que vió Salmasio la tuviesen ; y en
caso de recibirla , traducirbm9s : Si concibit1res en el
t¡inbno la ilnágen de algun deleyte , así co,no en las
otras cosas , refrénate ta,nbien en esa , &c.
( 1 8) Alias i,.)'E,!;áo-Tc., , y i�nT�"'ª"'· l\li traduccion
exa,nina, es segun esta última varia,�te tomada lite­
ralmente : pero pueden adoptarse las otras dos sin
alterar el sentido.
( 1 9) Alias Í,rr>ÍY..'\I , de J.n·c'eco , pido :_ pero tengo
á esta voz por ilegítima. A lo menos 11xÍÍ "' '\I es aquí
m:is propia.
(20) Es decir , que separadas pueden ser verda­
den1s : pero juntas no , sietido imposil3le ser de dia1
y de noche á un nüsmo tiem1>0. De este exemplo usa- \
79
ban á menudo los estoycos en sus argucias , como ve-
roos en Diógenes Laercio en la Vida de Zenon Citieo.
(21) Por decencia se traduce así la voz e1uyx.G,­
µ.i�Ta.,.
(zz) El adverbio Ta.xi"'> significa presto , y al­
gunos , aunque con poca probabilidad , lo refirieron
aquí á la hora de bañarse los antiguos , que era á
las dos de la tarde , poco antes de sus cenas , que
eran á las tres. Del mismo Capítulo se deduce cla­
ramente que Epicteto entendió hablar de la accion
de lavarse ó bañarse , no de la hora.
(23) Alias o¡;, : pero no dudo debe leerse oú.
(z4) El texto está dudoso , y parece no se puede
sacar mejor traduccion.
(zs) Alias ú,-r�A¿;, , voz que me parece mas pro­
pia aquí que EYTfA¡_;;>•
(26) Laercio en la Vida de Diógenes el Cínico
dice que algunos insensatos de esta secta , por vani­
dad y oscentacion de tolerancia , solian abrazar des­
nudos las estatuas de mármol ó bronce quando_en
lo rígido del invierno estaban 1nas frias, y 9tm cu­
biertas de nieve y escarcha. Esta fatuidad prohibe
aquí Epicteto , siendo por vanidad y no por I Ie­
rancia.
(27) Parece quiere significar Epic¡teto la separa-
80
cion ó distincion de cosas , establecidas en el Capí-
tulo primero , y repetida despues en otros , á s2ber,
que unas están en nuestra mano , y otras no.
(�8) Uno de los principales dogmas de la filo�ofín
estoyca era procurar no engañarse en_ los discursos,
toman.do lo falso por verdadero , y al contrario.
(�9) Simplicio en los coment,�rios á Epicteto dice
que estos quatro versos son del filósofo Cleantes.
(30) Este Capítulo contiene solo dos versos de
Eurípides , segun Simplicio. Con el órden. de pala­
bras de Epicteto no se hallan e n los dramas de Eu-
1·ípides : la sentencia que contienen se halla en los
fragmentos del Eolo , y repetida en los de Menalipe.
(3 1) Estas dos sentencias son de Platon puesta�
e n boca de Sócrates. La primera se halla en el Diá­
logo Criton ; y la segunda e n l a Defensa de Sócrates.
8r
INTERPRETATIO LATINA,
QUOAD FIERI POTUIT TEXTUI GRJECO
ACCOJ:1,JMODATA.

CAPUT PRIMUM.

Reru1n qure sunt , alfae sunt in nostra potes­


tate : alire vero in ea non sunt. In nostra po­
testate sunt opinio , appetitio , desiderium , aver­
satio ; et uno verbo , quaelibet opera nostra. Non
.sunt in nostra potestate corpus , possessio , gloria,
imperi a ; et uno verbo , qurelibet opera µon nos­
tra.
C.A.P. 2.
Et ea qure sunt in nostra potestate , natura
sunt libera , soluta , non iinpedita. Qu;e vero non
sunt Ín nostra potestate , sunt infirina , serva.
iinpedimentis obnoxia , aliena.

CAP. 3 .
Me1nento igitur , quod (•) si qu:x! naturi ser­
va sunt libera putaveris , et tua qure sunt aliena,
;

(*) Ut planius sensus quorumdam locorum verbo•


rumque percipiatur , adverbium grrecum z.,.,
per lati­
num quod reddidimus non semel , ad infinitivum , uti

-
solet , orationem haut ejicientes. Sir� necne pfn¡Rsis
elegantior hoc modo , seu usitatior , . nihil moramur,
1._�um1nodo juvenes pbilellenei vim adverbii oT,
probe ' t t,.i

F
82
i1nped_íerís , lngebís , torbaberis ✓ accusabis D!!os
et ho1nines. Sin autem id solum quod tuum est,
tUttn1. existiinaberis 1 et ali-enum quod alienuin · est,
>1e1no te coget unqua1n ,. nemo te i1npediet , ne­
-ininenl.- accusabis , ne1ni.ne1n criininaberis , nihil
ages i:nvitus , n_e1no te laedet , ini1¡1icum non ha­
bebis , calan1.itatenl. nulla1n accipies.

CAP. 4.
Cunl. ígitur tan:tas res appetas ., memento te
ad eas accipiendas oportere n011. mediocriter esse
incitatu1n ; ac aliae quidein esse pro;,sus· di'nüt­
ttnq.re , :,)� vero in prresen,tia protelan<lae. Si
ta1nen et isSta volueris' , et etia1n imperare et
abundare di vitiis , fo1·tasse nihil horum omniun1
�ssequeri,s , eo •q_uod et priora desideras. lis- cer­
te prorsu.s excides , pex: q.ure solum felicita:. et
li�ertas adquü·!tur.

CAP. 5.
Stati-1n igi· tttr , omni. aspero· viso 1 fa� ut di-

percipiant. lnterim omni.no falli nostrum Brocensem,.


iodubia l'eS est, dum cap.- 14. li<b. _Jll.- sure Minerv�,
irarcí-tnr Erasmo , adv<!rbinm ,¿...7 1 per quoil reddenti;
tandemque rej icit ad barbaras .J.oquutiones dico qubd:
dixi vobis qu?xl : scio qubd / �t/ sirnilia. Prreter exe1n•
pla quce Peri,1;u1üns aff�1·t contra Brocense1n ,. alía pe :r
multa poss1::nt adduci si fui$SCt opus , ita ut rnirt.Jm_
�it homincm de latino s�rinone valde bene1neritum),
�deo 1n�ridiaoc,l luce ca::cu.li -se.
�3
cas id esse visum ., et miniine quod apparet.
Deinde reguJis quas habes inquire , prin10 qui­
dein et poti-sshnu1n an sit illud e rebus nostr�
potestati subjectis , aut non. Si fuerit e rebua
nostra: potestati non suhjecti_s , in pro111ptu sit;
ad te 110n pertinere�

CAP. 6'.
Memento .; quod appet1t1onis- annuntiatio est
assequi quod optas :- a versationis , non in · id in­
cidere qüod aversaris. Is autem qui appetitionis
expectatione decidit , infortunatus est : qui vero
incidit i n i d quod a·vcrsatur , miser. Igitur si
solu1n· averseris ea quae naturae rerum qure in
tua potestate sunt , repugnant , i n nullis eorum
qure aversaris , ineides. Sin ante111 regritudinem
averseris ,· aut mortem -; aut paupertate111 , n1iser
ens.-
CAP. 1·
Aufer igitn"r aversatione111 a rcbu·s omnibu1
qua: noff su nt penes nos , et ad e:1s f r:1 nsler
-qure prreter natura1n earuo1 su111: qu.:e pent'S nos
sunt. Appetlti"oncn1 auten1 on1nino nnnc tolle:
na1n si qure nobis non parent appetitps , frus­
trari necessu-1n eri t. Ea qure nohis ¡;,aren t , qna,:­
tenus appcti honeste qua:unt , nondtpn tibi c,Jns­
tat. Solu1n ergo a11ín1i conatu �el avocati ne
utere leviter , cum .huminutioue , et ren1isse.
,

CAP. 8.
In unaquaque reru1n earun1 quae delectant,
aut utilitate1n afferunt , aut a1nantur , n1e1nento
considerare �nj us1nodi sint , a rojniinis incipiens.
Si diligis olla111 , die te· ollain diligere ; na1n
ea fracia , 1ion periurhaberis. Si filiolu1n amas
aut uxore1n , ho1nine1n amare ; 11am eo 1nortuo,
non perturbaberis.
CAP. 9.
Cuin rem aliqua1n sis aggressnrus , ad men­
te111 revoca cujusn1odi sit illa res. Si lavatun1
ieris , ea . quae fiunt in balceo tibi propone,
ne1npe , alios aspergere , alios in1pellere , alios
convitiari , alios furari. Tutius re111 aggredieris
si tibi dixeris : Statiin lavare volo , atque 111eun1
institutum , naturre consentaneurn , conservare.
Et ita de quibuslibet operibus. Sic eniin , si
quid lavationi fuerit iinpedin1entu1n , iñ pro1nptu
eri t : N::>n hoc sol um voleha1n , sed etiaiu pro­
positu1n 1neum , naturae consentaneu111 , conse1·­
vare. Non equidem co_nservabo , si quae fiunt,
regre tulero.
CAP. I o.
--
Perturhant ho1nines non i_g.sae res , sed O}?Í­
niones quas de rebus ha'beót. Exe1npli grqtia:
1nors 1nalu1n non cst , alioquin et Socrati ta1i
vi,;;1. foret ; sed opinio ' de 1nort�, qure 1nalu1n
ean1 judicat , n1alu1n est. Cu1n igitur üupedia-
8�
mur aut perturbemur , non alios , sed nosmet
ipsos culpe1nus , id est , opiniones nostras. In­
eruditi na,n hominis est alios in propria calaini­
tate acensare : incipientis erudiri , se,net 1psu1n;
et eruditi , nec aliun1 , nec se ipsnm.

CAP. I I.
Nullam ob aliena1n excellentiam efferaris. Si
equus sese jactans diceret : Pulcher sum , feren__.
dum esset. Tu vero cun1 superbiens dicis : Pul­
chrun1 eqnum habeo , scias ob equun1 bonu111 te
snperbire. Q�id igitur est_ tuu111 ? Usus visorun1.
Onde , cum i n U3U visoru1n secundu1n naturnn1
te cohibueris , tune effereris ; na1n tune de ali­
quo bono tuo gJoriaris.

CAP. I -.
9•

Quemadn1odum i n navigatione , si navi litto-


ri appnlsa , aquatum exieris , forsan ol)iter etiam
cocleolarn colliges aut bulbtyn ; anin1um aute111
<?Pº�·tet Íf!-tentu1n . habere , ac indesinenter respi-
cere , ne nauclerus vocet ; tuncque illa cuneta
relinquere , ne vinctus ut ovis in navein c..9nji­
-
ciaris. Ita etian1 in vita , si tihi dat1,1r , utl
hulhulus et cocleola , uxorcula et ñliolus , nihil
·ilnpedit. Si nauclerus vocat , ad I)avem curres,
on1nibus illis ejcctis , neque iiespicies. lirno si
senex es , nu1nqua1n procul á 11avi discedas , nc-
quando vocatus , deficias. t.1.

=
86

CAP. 1 3.
Ne quaera.s ,, ea .qua? fiunt , arbitratu tuo fie­
ri � sed ita fiant qureque velis uti quaeque fiunt,
sicque helle pr.ocede_s . JEgr,itudo , corporis est
impedüneutu111 : sentent�ae vero , µiinime nisi ve-­
lit ipsa. Claudicatio cruris est in1pedimentu1n:
instituti non ite1n. Sic in singulis rebus quae
inciderint animadverte ,. et inyenies ali'us CUJUS­
piam impedimc.Qtum esse , non ve,ro tui.

CAP. 1 4·
In unoquoque incidentium ., ad te reversus
inquir� quam vjm habeas ad ejus usum. Si for ­
mosum videris fQrmosamve ., contra bree invenies
virtutem continentire. .Si labor objiciatur, inve­
nies tolerantian1. Sj. convicinm ,, invenies 1nalo­
ru1n pati_entia�. floc; mogo as.suefa<;:tu_s , nuµ1me
te visa rapieut.
CAP. 1 5 .

Numquam_ de quavis re dicas , Id perdid_i.,


sed , Id reddidi. Filiolus ob�it ? redditus est.
.Ager_ es.t ereptus? cur non et /25 redditus est ?
At hnprobus est qui rapuit. �gici cur::e tibi �t
per que1n repetat á te qtÍi /cÍederat? Qu:11ndiu
.,,
pern1ittat , instar �jeni id curato , sjc\tti v1a-

,..1
-
tores hospitwm.
87
CAP. 1 6·.
Si proficere cupis has eogitationes di1nitte : Si
mea · neglexero , qi;iocun1 alar n::in habeho : Si
·filium non punia1n , 1nalltS c:rit. Prrestat enini
interire farne , absque 1nolcstia tarnen et 1nctu,
·qua1n vivcre in abundantia , aniino· perturbato.
Prrcstat iten1 filiu1n malum cvadere , qua1n te
infelicem.
CAP. 1 7·
A minimis igitnr incipies. Effussum est o1eu1n ?
ablatu1n vinu1n? Subjunge , te tan ti reqnani1ni­
taten1 exnisse , tanti tranqLtillitate1n : gratis enin1
nihil · habetur. Cu1n puerum voeas , co_gita fieri
posse , eu1n te non aud;ire ; et u t audierit , ni:..
hil eorum qure velis agJ.t : neque ipse adeo
belle vigcat , ut ín ruanu sua sit te non per­
turbari.
CAP. 1 8.
Si proficere vis a--gre ne feras ob exte"t"nas res
·iunens et stultus víderi. Neque quid vidcri sci­
re velis. Ast , si quid aliqu-ibus €sse videaris,
ne crede tibi. Seis eniin haud esse ü1cíle , pro­
positu1n tuu1n juxta naturarn conservnt:<! , itern­
que res extern�s ; sed 01nnino neeessum es! , ut
qui unu1n cu.ret alteru1n negligat.

CAP. 1 9 .
Si vis liberos tuos , uxorenr- � �micos ·vJvci-e t;
1
88
semper , stultus es , cum , quae non sunt , vis
siut in arhitratu tuo , et aliena , sint tua. Sic
etia111 , si puerum peccare non vis , stultus es:
vis enim ut vitiuin non sit vitiun1 ., sed quid­
pian1 aliud. Si autem eo quod appetis , frustra­
r1 nolis , potes quidem : exerce id q uod potes.

CAP. 20.

Dominus uniuscuj nsque est is , qui , qnée


vult , · aut non vult , potestatein hahet dandi
vel auferendi. Qnisquis igitur Iiber esse vult,
neutiqua1n aliquid cupiat aut aversctur eoruin
quae penes alios sunt : alioquin , serv1re neces-
1fum est.
CAP. 2 r.
Me1ncnto , quod oportct in vita versari sicut
in convivio. Pervcnit ad te quod circuinfertur?
extendens n1anu111 , modeste cape. Praetcrit ? ne
detine. Nondum adest ? haut appetitu1n procuI
extendas , sed expecta dum ad te perveniat. Sic
erga ]iberos , sic erga conjugem , sic crga ma­
\
gistratus , sic erga divitias ; et eris aliquando
dignus Deoru1u con,·iva. Si vero "nec ob1 a.,ta1 ac-
. ' •
cepens , sed contemncs , tune -non · so1 u1n co'rn,1-
va Dcoruin eris , sed etiain i1nperii consors. Í\a'
na,nque facientes Diogenes , Heracli us et simi- ,
les , 1nerito divini et erant et vocañantur.
1 � •\
CAP. 2 2.
Cum aliquem in luctu cla1nantem ,·ideris , si­
ve filio peregre profecto , sive rebus an1issis,
cave né te visun1 id abripiat ut e.xisti1nes eum
in 1nalis esse propter eas res externas ; sed sta­
tim ipse tecu1n distingue , et in promptu sit
ut dicas , quod illu1n affligit non eventus i]le
( alium enin1 non afflígit) , sed opinio de eo.
Verbis ergo ne differas euro adjuvare : necnon
etiam , si fors ita velit , congc1nisccre. Cave ta­
n1en ne eti:un intrinsecus congen1iscas.

CAP. 2 3.
Me1nento te actorem csse fabulre , qualem
eam pra:-fectus velit , si brcvem , brevis : si lon­
gan1 , longa:. Si 1nendícum agere vult , ut et
hunc ingeniose reprresentes , si claudum , si prin­
c1pe1n , si plebej u1n. Id eni1n tnu1n est reprac>­
sentare qua1n optiinc data1n persona111 , eligere
aute1n , alterius.
CAP. 2 4.
Si corvus non fauste crocitat , ne corripiat te
visun1 ; sed statín1 divide tecun1 , et die : Ni­
hil horu1n 1nihi portendítur , sed au1:1. corpuscu­
lo 1neo , aut recnlre 1nere , aut glo,riovce , aut íi­
liis , aut uxori. l\1ihi vero fausta q;ureque signi­
ficantur si ego volo : quidquid eniin horu111 eve­
niat , in me est ut fructun1 acci -piam.
-
C:A:P. � 5 ; ·
Invictus- �sse potes si nullum in cert-ameu
descenderis , . in .quo v1ncere non sit in tua po.:.
testate.
CAP. 26.
Animadvert�- ne , cum videas aliquem in ho­
nore , seu ampla pote.state praed-itu,n ., · aut alío­
quin clarum , beatum dicas ,, ah illo viso cor­
reptns. Si nan1que in rebus nostrae ·potestati
subj'ectis vis tranquillitatis sita est , nec invidia;
ncc aemulatio locu111 habet : tu vero non impe•
rator ., non senator , non consul esse velis , sed
liber. Unica autem ad id via est conte1nptu5
eorum· quae non sunt in potestate nostra.

CAP. 27.
Memento ,, quod non is qui conviciatur aut
verberat injuria1n facit , sed opinio de rebui,;
hisce , ta1nqua1n injuria1n parientibus. Cu111 igi­
tur irritavcrit te aliquís , scito te opinione tu�
irritaturn. Quan1obre1n , in primis enitere ne a
visis abripiaris. Si enim sen1el tempus et moram
adipisceris , facilius temet ipsu1n v1nces.

CAP. 2 8 .
l\íors , et exiliun1 ., et on)'Ilia quae mala vi­
dentur , ante oculos erunt tibi quo · die , maxi­
·n1e vero 01nn1u1n 111ors ; 11 ita njHil unquam \
hu1nile cogitabis , neque quidqnan1 valde cup1cs�
....
91
-CAP. �9.
Philosophiam cupis? .continuo te ut irriden­
du1n pra>para : ut inulti te subsannaturi : utque
dicturi , Derepente philosophus nohis evasit : ut
interrogaturi , Unde nobis istud superciliun1? Tu
vero superciliu1u quidem ne habe. Qure aute111
opti111a tibi videntur sic habe tau1quam á Deo
sis ca statione collocatus. l\tien1e11to deinceps, qnod
si in ea pern1anseris , fore ut qui te prius irri­
dehant , adn1irentur. Sin aute1n succubueri,¡,
dupliciter irridebe1·is.
CAP. 30.
Siquand o tibi contigerit ad exteriora converti,
vclisque placcre cuipia1n , scias te statun1 tuunt
perdidisse. Satis igitur in 0111nibus est tibi phi­
Iosophu1n esse. Si vero etia1n videri volueris , vi­
deare tibiinet ipsi , et satis erit.

CAP. 3 1 .
Ist.:e cogitationes ne te pren1ant : lnhonorus
vivam : Nnllus usquam ero. Si enüu honore ca..
rere n1alu1n est , non potes in malo essc prop­
ter a]iud 1nagis quan1 in tu rpi. N u1nqnid igitur
opus tuum est principatu1n obtinere , , aut ad
conviviu1n ad1nitti ? .!VIinilne. Quo ergo pacte
ja111 illud erit honore c;irere? Quo pacto nullu1n
usquam esse , que1n in illis esse tanüun alique111
oportet , qure in sua potestate sun:1 , quibuscum l t,1
92
velut in summi� esse potest? At am�ci tui_ sine
auxilio · túo 11lanebunt. Quomodo intelligis istud
auxilium? Non habebunt á te pecuniain , neque
cives Ron1anos eos efficies? Ast quis tibi dixit,
quod ista sunt in nostra potestate , non autein
aliena munera? Quis ite1n dare potest ea qure
non habet ipse? Possidc igitur , ajunt , ut et
nos habean1us. Si possidere possum mihi vere­
cundia conservata , fide et animi magnitudine,
ostendite viam et possideho. Sin autem optatis
me perdere bona ut ea vos acquiratis qure bona
non sunt , ipsi videte qua.in estis iniqui et im­
prudentes. Utrum prreoptatis , argentumne , an
ámicum fidtim et verecundum? · Ad hoc igitur
opitulamini mihi , non autem ut facian1 id per
quod illa siJn amissurus , postulate. Sed patria,
qnoad me , dicunt , auxilio carebit. Rursus:
quod istud auxilium ? Porticus non habebit per
me , neque basílicas ? Et quid istnd? Neque
calceos hahet per fabrun1 rerarium , neque arma
per sutoren1� Satis eniin est si unusqnisque mu­
nns suun1 adimpleat. Si auten1 quen1pia1n aliun1
eidem ornares civem fidun1 et verecunduin , ni­
hilone eam adjuvares ? Profecto qu'idein. Igitur
neque tu ei ope1n non ferres. Quen1 ergo 1ocUJ!¾
ais , haheho in urbe ? Quein. possis , servans �e­
inet fidu,n atque verecundun1. Si VJero ea1n ad­
juvare volens hrec abjeceds , quid ernolumenti
prrestahis e1 , cum i111pudens et infidus e:vaseris?
93
�AP. 3 2 .
P1·relatus tihi quis est in convivio , in saluta­
tione , aut in consilio? siquide111 ista bona sunt,
gaudeas oportet , quod illi talia contigerunt. Si
yero sunt mala , ne feras �gre quod tibi non
evenerint ; sed 1ne1nento quod non potest fieri,
non ea faciens quibus obtinentur quae sunt in
nostra potestate , ut illis dignus recte cense:ire.
Quona111 eniin modo aequale111 habebit potesta­
te1n apud alique1n , qui non frequentat ejus fo-
1·es , ac ille qui frequentat? qui non obsequitur,
ac ille qui obsequiu1n praestat? qui non l:iudat,
ac ille qui laudat? Injustus igitur eris et insa­
tiabilis si · non allato pretio quo veneunt illa,
gratis accipere volueris. At quanti veneunt lac­
tucre? Obolo , si ita contigit. Jgitur si quis
obolu1n porrigens accipit lactucas , tu vero non
porrigens , non accipis , ne putes te n1inus ha­
bere , qua.in qui lactucas accepit ; nan1 ut iste
Iactucas habet , ita tu obolu1n que111 non dedisti.
Eodem igitur n1odo res h1c evcnit. Non Es in­
vitatus ad conviviun1 alicujus? neque dedi:;ti
invitanti quanti conviviu1n e1uitur : laudatione
nau1que vendit illud convivator , obseq,,.uio ven- \
dit. Da igitur pretiu1n quo venditur si toa in­
terest. Si vero non id porrigere vis , illa ta­
n1en acci pere cu pis , inexplebilis es et iusan s.
Ergo nihil habes pro ccena ? lino potius } a­
l)es • nc,1npe , non laudasse euro quen1 laud¼re
94
11011 vis , neque tolérnsse qnre solent 1n atrii-s.

CAP. 3 3 .
Consilium naturre perpendi potest ex ii-s· quae
ad invicezn minüne di.flerúnt ; ve1uti: , cun1 vi­
cini puer fregerit poculum , ad manu1n statim
est di-cere , id esse de rebus qure fieri solent.
Scito igitur i quod cu1n et tuum frangatur,
eumde1n esse te oportet: ac fuisti cu1n aHus fuit
fractu1n. Ita transfer hrec ad 1najora. Filius al­
terius ohiit ,. aut uxor t ne1no est qui non dicat,
quod id est hu1nanu1n. At Cllnl suus cuique fi­
lius ohicri t , statin1 incla111at , Heu 1ne 1niser.u1n !
Oporrchat auten1 n1enlinisse quid patiamur, ideu1
de aliis audientes.
CAP. 3 4 .
Q'uemad1nodum scopus aberrandi causa non
ponitur , ita neque n1ali natura iu mundo exis­
tit. Si quis enin1 corpus tuu1n exposuerit obvio
cuicnn1quc , regre ferres. Cur ant-e1n cu1n tu
tuwn aninnun cuilihet obvio pernlittas , ita ut
si convitia ti-bi .dicantur , perturbetur et 1nce­
reat .., non erubcscis ? Qua1nobre1n, 1 in unoq.uo­
que opere .considera qu..e pr,reeedúnt et conse­
quttntur , et sic initiu,n ejus ,ca,pe. Alioquín , ren;i
q uide1n prímum al�criter aggredíeris, nullis qure
sequuntur aniznadversis : p6stea vei:o aliquibusi '\ :\
turpit1.1<.liuibus apparcntihlu.i , eruheicei.
95
CAP. 35.
Vis Olyn1pia vincere? etiam ego , per D<'os:
pulchru1n eniJn est. At consi<le1·a qure pr.x!cedunt
et qure sequuntur , ac sic opus aggrcdere. Opor­
tet te recte constitui , coactn.1n edere , abstineri
cupediis , exerceri vel invitun1 statis horis , in
�stu , in frigore : frigida111 no1n bibere , neque
vinu1n uti fit. Uno verbo , tan1qua1n ,nedico
tra<li te ipsu1n oportebit pn:efecto : <leinde pro­
dire od certa1nen. Accidit aliquando 1nanu111 l:ic­
di , talu1n distorqueri , rnultun1 pnlveris deglu­
tire ., interdu1n et flagris credi , et post hrec
on1nia vinci. Cunctis h isce consicleratis , si vü,
adhuc athletan1 agere , incipe. Sin antc1n nlinus,
pnerorn1n insta!· retro ibis , qui nunc quide1n
pala:stritre ludunt , nunc tibicincs , nu11c gla­
diatores , deinde tuba ea1nunt , postea tragreclos
agunt. Ita quoque tu , nunc quidcnt athlcta,
nunc au te1n gladiator , dein<le rh1�tor , pustca.
philosophus , toto vero auüno nihil ; sed ut i si­
mius aspectatain re1n 01nnen1 iinitaberis , et :iliutl
ex alio tibi pl:iceb�t. Non enim cu1n ani,nad­
vcrsione descendis ad opus , neque circnn1spec­
tione , sed te1nere et secundun1 frigidau1 cupi­
ditatc1n. Ita nonnulli videntes phitoS'ophun1 , et
audientes aliquc111 dicente1n sic · Qu:un bene
$ocrates dicit ! .Aut sic : Qnis ita jotest di cr..
_
.sicl.lt ista ! vqlunt et ipsi phHo�opf1ari.
9_6
CAP. 3 6.
Ho1no , considera 'priino cujusmodi sit nego­
tiu,n. Dcinde tua1n naturarn explora possitne
sufferre. Quinquertio cu pis esse , si ve palestrita?
considera hrachia tua , femora , luiuhos. Aliud
eniin alii rei producitnr. Credis quod ista fa­
ciens , eoden1 1nodo potes edere , eode111 bibere,
eode111 conflictari? Vigilare necessu1n est , labo­
rare , a tuis abesse , a puerulo conte,nni , re­
bus in 01nnibus ultiinum haberi in honore , in
principatu , in judicio , in 0111ni negotio. H�c
attende si vis ipsis1net rediJnere tranquillitaten1,
libertatem , animi quietem. Secus autern , vide
ne , uti pneri , nunc philosophus , 1nox publi­
canus , deinde rhetor , C:csaris denique procu­
rator fias. Ista non congruunt. Unun1 te oportet
hon1ine111 aut honu1n aut maJum esse. Anünu1n
tuun1 te c0n\-enit ex_ercere , aut externa : nern­
pe , aut in internis laborare , aut in externis , id
est , aut philosophi gradu111 habere , aut i<liot:e.

CAP. 37.
Officia qurelibet omnino sunt affectionibus
metienda. Pater est? oportet ej us curan1 11�bere,
. ju rget , si
in 01nnibus ei cedere , suffe,rre ...si
verberet. At pater 1nalus1 est. N u;nquid ergo
cuin bono patre natura junctus es? i\Iini 1e , sed:
cu1n patre. Feater ioj utius tibi e t ? éonserva \
aihilonlinus officiu1n tu�u'l er�a ill 1n
97
videas quid ille f.:-ici::it ; sed quid faciens tu se-
cundun1 naturam institutum tibi conscrvabis. Te
vero alius non lredet nisi t u velis : tune enim
eris l�sus cnn1 arbitraberis laedi. Sic igítur a
vicino , a cive , ah Ílnperatore officiun1 invenies•
si afl'ectiones assuesceris anilnadve1·tere.

CAP. 3 8 .
Pietatis erga Deos scito j:>rrecipuum illud
esse rectas opiniones de illis habere , ncrnpe,
Deos esse , et ad1ninistrare cu11cta bene et juste.
Necnon te ipsum esse subjicienduzn ad id nt
eís pareas in onuübus qure fiant , atque scqui
sponte , utpote quae ah optima n1ente pcrficiun­
tur. Sic enirn nec accusabis u1nqna111 Deos , ne­
que culpahis quasi sis ah eis neglcctus. Aliter
ante1n id fieri ncquit nisi rclinquerís ea quae
in nostra potestate non sunt , et in iis q uae
iunt , bonun1 et 1nalu1n collocaverls. Nan1 si
quid eorun1 honurn aut malum arbit.reris ; ne-­
cessum est , u t cun1 iis qure velles frustratua
fueris � et iucideris in iis qure nolles , accuses
et odio habeas causas earum rerum. Innatun1
.enirn est 01nnibus anirnantibus , ea qure ll.oci:va
videntur earumque causas fugere et" aversari:
utilia vero et causas eorun1 scqui n1irari?ue.
Non est ígitur facile , eum qui lredi pu tat;
gaudere quod alteri laedere sibi videatnr : de,
.et ipsa lresione gaudere est imp�sibile. -Hine1
G
98
�t pater a filio conviciatur cum ea qure bonr.
videntur esse , filio non tribuit. Et Po]ynicen
�e E teocJen hoc fecit invice1n contendere bello,
:rem bonan1 regnum restünantes. Oh id agrícola
D.i:is conviciatnr : oh id nauta : oh id n1ercator:
ob id ii qu_i uxores et !iberos a1nittunt. Ubi
.. # • '

enirn utilitas , ihi etia1n pietas ; adeo ut qui


curat id appetere a tque vitare sicut oportet , is
eo ipso pietatern etia1u colit. Libare anten1 et
sacrificare , et dare prünitias ritu patrio unicui­
q. ue convenit , pure et non lu.xuriose , neque
negligenter , non sordide , neque supra vires.

CAP. 3 9.
Cum ad fatidicun1 accesseris me1nento te qni­
dem rei eventu1n ignorare , sed ad vate1n ac­
cedere illud sciendi causa. Quale ta1nen id fu­
,nrum cu1n ires agnovisti , siq ulde1n fueris phi­
losophus. Nam si quid est eoru111 qure non Sllnt
in nostra potestate , prorsus necessu1n est neque
honun1 id esse neque rnalu111. Ne feras igitur
�d vatcm appetitionen1 aut aversationc1n ; alío­
quin tremens eu1n adibis. Sed cleliberatu1n ha­
7
J?e , quodvis eventu1n inclifferC'ns €SSe nu1lu1n-
. que a d te pertinere quodcuo1que tan<le1n fuent:
posse te eo bene uti ; et id .1cn10 ünpediturus.
Fideos igitur tamqua1n nd consili.u·ios Deos ac'
cede : deinde , cu1n ali4uid consu]ue ·1n t , n1emcn_,
t_o qui consillarii sint ip_# _ , qn_or_gmql�_e. cpl1¡;_jl.io,
99
non - obtempcrans , resistís. Accedes autem ad
oraculu1n consulendu1u uti Socrati videbatur,
iis nempe de rebus quoru1n tota consideratio
relatione1n ad exitu1n hnbet : atque ncc ex ra­
tione , nec ex arte aliqua dantur occasioncs ad
antevidend nin quod proponitur. Ut cu1u opor­
tuerit a periculo a1nicu1n aut patria1n eripere._
ne consolas vatcn1 sintae dcf'¡,ndendi. Etenün si
nuntiaverit ipse tibi infausta esse e.xta , consta­
re n1orten1 portenderc , sive 1nutilatione1n partís
corporis , aut exiliuu1 , ratio subest , et cuu1 his
etüun adcst : Pro a1nico et patria discri1nen
adeundu1n. Igitur 1naxi1num vatcn1 consule Py­
thiun1 , qui ejecit e templo quemdam qui non
�ttulit opc1u anüco de vita periclitanti.

C1\P. 40.
Constituc tibi ja111 certa1n fonnulam typam­
que quem observes , te solo , et in honüo.um
�011gressibus.
CAP. 4 1 .
Atqne silentiu1n utplurirnum servetur , aut
-
necessaria dicantur , et paucis. Raro autcin... , ét
cun1 opportunitas tulerit ad dice11d1l1n acce<le-
mus ; nequc d e qufbuslibet rebas :/non de gla­
diatoribus : non de ludis circensibus : 1 on de
Athletís : non de cibis et pot¡ibus , !.lti nt pas�
siin : maxinle vero nou de hoJninibus vitupe- �
TOO
rantes eos aut laudantes , sive cum aliis com..
parantes.
CAP. 4 2 .
Si quidem potueris , transfcr sermones tuos
ad fa1niliarioru111 tuorum serrnoncs , eo quo decet
modo. Ab extraneis aute1n circu1nventus , tace.

C.I\.P. 43.
Risus ne multus sit , neque de multis , ne..
que diffusus.
CAP. 44.
Jusjurandum , si potes ,- omnino devita. Si
vero non , quoad possis.

CAP. 45.
Convivia externa et popularia refllge. Sed si­
quando tulerit opportunitas , cave tibi ne in
vulgare1n n1oren1 incidas. Scito nan1que , quod
si sodalis inquinatus fuerit , necessn1n est. inqui­
nctur et · ille qui eu1n attigerit etsi purns.

CAP. 4 6 . '
- \

1
Qure corpori serviL1nt eat,,nus adhihe , qua•
tenus anin10 sunt utilia ; veluti ci])i , potus�
:unictus , don1t1s , fa1ni1ia. ' Quod autern ad os-1' \
tentationen1 aut delicias atJinct , prohibe�
IOI
CAP. 47·
A re venerea , quantun1 possis , ante nuptias
purus esto. Si vero capesseris , uti lex j ubet
�apesse. Ne ta1ne11 gravis sis ea . utcntibus : ne
eos redarguas : neque passim ea te non uti , j acte¡;.

CAP. 4 8 .
Si quis tibi nuntiaverit aliquem adversu·s ta
mala dicere , ne refuta dicta ., sed -responde:
Vere eu111 ignornre cetera 1nea vitia ; alioquin
·non ea sola dixissct.

CAP. 4 9 .
Spectaculis srepius interesse necesse non est.
Si vero tulerit occasio , ne1ui ni studere vidcaris
nisi tibi ipsi : nernpe , velis fieri soH.1111 ea q o re
:fiunt , e t vincere soH.11n eum qui vincit. Ita
enün non i1npedieris. Cla1nore autem , aut i·isu
de aliquo , seu multa co111n1otione penitus abs-
tine ; postque discessu1n , ne 1uulta de iis qn�
facta sunt , disputa , cu1n nihil conferant ad tui
correctione1n. Apparebit eni111 ex hoc , te spec�
taculum admirasse.
CAP. 50. _/4' �\__:_ \ I I 1
--...� -...:.... 11/j
Ad enarrationes aliquorum ne ven i , neque
de facili accede. Si ta1nen accesseris , gra,·ita- �
tem et constantiam tucre , sünulque cave ne cuí
�is onerosus.
IOZ
CAP. 5 r.
Congressurus · cum aliquo roaxime eorüm '-.qui
potentiores vi<lentur , propone tibünet quid in
eo fac:eret Socrate aut Zenon ; et non dubitabi¡¡
quid sis fa.cturus in eo negotio.

CAP. 52.
Cum iturus fueris ad aliquem eorum qui
magna possunt , propone tibi , fore ut eu1n non
invenias domi : ut inclusus sit : ut claudantur
tibi fores : ut illc te co11tenu1at. Si t:1111en hia
aniinadversis ire decuerit , perfer qure fiant,
nec u1nquam tibimet ipsi ditas , non fnisse tan­
tí : id eoiin plebejum est , et ejus qui res ad
extra videt.

C_4..P. .5 3 .
In convers.ationibus fa1niliaribus ahsit d e tuis
t)peribus et cliscri111inibus longa et izninodica
memoratio : nvli enün ut tibi jucundu1n est
tua discrimina n1en1crare , sic ctiarn aliis ea·
qure tibi acciderunt jucundu111 est audire.
¡

CAP. 5 4 . �\\ . ,� , 1""'­


,-.;;.----!..!
\.

Ahsit · etian1 id ne rispm/movea : lubricus.


eni1u loc11s is est in plehcjon1 znorc n , sünuf.
que satis ad observantiam tui penes familiares.
minuenda1n.
í ój
CAP. 5 5 .
Périculósum insuper est ad obscrenos ser1no­
nes accedere. Cu1n igitur evcnerit tale quid­
pia1n ., occasione data ., obj urgabis cu1n qui ac­
cederit. Sin aute1n id nequeas , silentio salte1n,
tubore et tristitia vultus ostcndes , sern1one1n
tibi fuisse gravem.
CAP. 5 6 .
di voluptatis cujuspiatn in1aginem aniino con­
ceperis , cave ne ah ca rapiaris ; sed excipiat
te res ipsa , atque spatitun aliquod til)i pr:.cbe.
Deinde 1ne111ineris a1nboru 111 tcin poru 111 , illius
nempe quo frueris voluptate , et illius quo , vo­
luptate perccpta , continuo doI:.;?his atque tcrnet
increpabis. Cn1n istis illa confer. Si abstinucris,
gaudcbis , et ipse te lan<labis. Quod si tibi
te1npus videatur accipicncLe rei , cave ne te
vincant ejus suavitas , et illecchrre , et blandi­
ti::e ; sed oppone quantu1n prrestet ipsa cogni­
tio partre victorire.
CAP. 5 7 ·
--
Curo aliquid , quod agnoscis facicndu, m esse,
fa.cis , nu1nq11a1n fugias aspici faciens illucJ,
licct alitcr 111 .ulti de eo sint arbítÍatüri. Ete1ri1n
si non recte facis , ipsu:n opus fugc : s1u recte,

-
quid tüncs no11 recte objurgan�eu1?
· t;;,AP. 58,-
Sicut istud , Dies est , et , No� est , in �e­
jpnctione n1agnarn hahet vin1 ., in conj unctione
vero aut �olligatione Q.Ulli:Jm ., ita etia1n apposi­
taru1q. �ru1u llla�irna¡, capere ; quoad corpus
quidem ., 1nagnan1 habet dignitatelll ., quoad con­
vivium auten1 co1nn1une ( quod oportet non �er-.
vare) indignitateu1 l�ahet� Igitur cum apud ali­
qnem convivaberis , 1ne1nento servandam esse
gjgnitate•n eqrun1 quae apponuntur , �on solum
quoad corpqs , sed etialll eaµ1 q uae c�nviv��ori
. ' .
conveuif;.
GAP. 5 9 ,
Si supra vires tuas persona1n agere volueris9
jn eo et indico1,e oper�beris , et quae posse� e;¡.,.
plere relic¡ues.
CAP. 60.
ln dearphulatione ., quen1admodum a:qimad�
vertis n e calces clavu1n aut disto,rqueas pedem,
ita cave ne ratione1n , tui directrice1n , offendas.
Si hoc in uuaquaque r e �ustodüuus , tutius eam
.aggredieµ1ur.- �
CAP. 6 1 .
Modus pecuniae corpus e,st urdcnique ., sicuf1.,.
P,fS t:!St calcei mensura. Si igitur i n boc stete -.
.,,
ris , servahis mod un1 ; sin uutc1n excesserjs , uti '�
I
.
,

.
pcr praeceps tandem necessunl est fer::u-is. Queu1- -
-
10,
adinodum in ca1ceo , si ultra pedem ieris , fiet
auratus calceus .., deinde purpureus , postea in­
terpunctus. S_e1nel enim transgressua modus•.
nullus est tern1inus.
C_.c\.P. 6 2 .
Molieres statiin ah anno dccimoquarto , a vi­
ris dominre vocantur. Igitur videntes ipsae , quod
nihil aliud eis re1uanet , quan1 cu1n viris con-.
l
cu1nbcre , inc1p1unt sese fuco.re , atque in eo
spem 01nne1n �tatuere. Animadvertere igitur o­
portet ut sciant , ob nihil aliud honore1n babi­
turre , qua.in cu1n modestas , verecundas et tem­
peratas se praebean1.
CAP. 63.
Ineptitudinis signum est immorari in rebus
corporis , veluti 1nultum exerceri , n1ultum ven­
trem exonerare , multum coire. Sed ista qnide111
obiter facienda : de anilno vero 01nnis esto cura.

CAP. 64.
Cum aliqnis tibi malcfecerit vel maledixerit,
memento , quod ipsi visum fuit ex officio id,
facere et dicere debuisse. Non eni� est possi�
hile ut ille sequatur quod tibi videtur , se<l.
quod sibi. Ast si 1nale ipsi viéletur , tiJ' l1nct
damnum irrogat , utpotc qu.t decipitur . .Eteuint
qui verum complicatum pro niendacio reci lit� l t�
Yo6
non 1redH: ur éotnplicatum verrtrn ,
sed ilie qui
fallitur. Ah h is igitur instructu s , te
m item ge­
res aun1 eonviciatore : respondebis
enim ad sin­
gula : Visum est ipsi .

CAP. 65.
Omnis res duas habet ansas , unam tolerabi­
lem , al tera1n intolerabileni. Igitur s i frater in­
jurius est , ne cape rem qua facit injurian1 : ea
nan1qne ejus ansa non est tolerabil is ; sed ilJinc
potius , quod frater est : quod una tecu1n edu­
eatus ; et accipe re1n qua tolerahilis est.

CAP. 6 6 .
Hi sermones non cohaerent : Ego te ditior;
ego igitur te 1neli or. Ego te eloquentior ; �go
igi t ur te ri1el i or. At isti potius cohre rent : Ego
te di t ior sum ; 1nea igitur pecunia tua1n exce­
dit. Ego te eloquentior ; inca ergo dictio ture
prrestat. Tu vero nequc pecunia es , neque dictio.

Lavat a1iquis cito? ne dicas qu_.od 1nale , sed


q uod ci to. Bibit aliquis 1nultútn, vini? ne dicas
q u od 1nale -, sed quod lllUltoui( Antegt.tain eni ln
dijudices decretu1n , unde novisti quod n1ale?
Sic igitur usu tibi vcnie� aiia visa con1prehen­
sa hahere ., al iis asscntü·e.
107
CAP. 68.
Numquam te ipsu1n philosophum appelles , ne•
que laquaris diu cu1n idiqtis de theoren1atibus.
Exempli causa : i n convivio ne dicas quo1nodo
oportet edere , sed ede sicut oportct. J.\,1 emine­
ris aute1n , quod ita sustulit undequaque Socra_.
tes vel ostentatione1n. Ad. eun1 ibant qui vole­
bant philosophis ah eo co1nrnendari ; et ipse
abducebat eos. Ita sustinebant sui conte1nptun1.

Quod si de theoremate aliquo apud idiotas


inciderit sern10 : ut pluriinnn1 tace ; n1agnu1n
est discriinen statin1 evomere quod non conco­
xeris. Et si tibi dicit aliquis , quod nihil seis,
tuque 1niniine co1n1noveare , scias te tune opus
incipere. Na1n oves non adducunt fcenum pasto­
rihns ostendentes quantun1 ediderint , sed pas­
tu1n intus concoquentes , lanan1 extra erriittunt
et lac. Etiam tu igitur , ne theoreu1ata idiotis
.estendas , sed eoru111 concocta Ja1n opera.

CAP. 70.
----
Cum perfecte curatus fueris ea qt� corporis
sunt , ne gloi-ieris super eo ; rwqilc si hibis
. . i quou.
aqua111 , ad on1ne111 occas1one1n d 19as , i aq arn
hibis. Siquan<lo in labore vis exesceri. ; ti bi1 1et,
non aliis exteine facias. Ne stataas a1nplccterc; l t�
108
sed siquando valde sitieris , hausti frigida , eam
expue , neminique dicas.
CAP. 7 1 .
Plebeji hominis status et character P.st num­
quam a se ipso sperare utilitatem aut dan1nnm,
sed ab externis : philosophi status et character
�mnem utilitatem et damnum a se ipso sperare.

Ci\.P. 7 2 .
Signum proñcientis est ne1ninem carpere , ne-
1nine1n laudare , neminem culpare , ne1ninern ac­
ensare. Nihil de se ipso jactare quasi sit aliquid,
aut aliquid sciat. Et si fuerit iu1peditus , in ali­
quo , aut prohibitus , se ipsu1n accusare. Si quis
eu1n laudat , ridere laudantem intra se1net ipsum.
Si carpitur, sese non defendere. Circuit autem in­
:finnoruru instar evitantium status dejectionem an­
tequam vires acquirant. Desiderium omnem pen­
dens á se ipso habere : aversatione1n autem ad ea
sola , qu� in nostra potestate sunt , transferre.
Appctitione ad omnia remisse uti. Si stultus aut
indoctus habeatur, non curare. Uno denique verbo:
ut inünicuru se ipsum observare et insidiatorem•

CAP. 73.
Si quis de intelligcntia et explicand i potesta­
te Chrysippi libroru1n glo1'iatur , ipsen1et tibi
ci.icito , quod si Chrysippus non obscure scrip":'
J O<)
sisset , nihil habéret ille de quo gloriari. Ego
autem quid volo? cognoscere natura1n , et eam
sequi. Quaero igitur quis sit ejus interpres ; et
audiens quod Chrysippus , proficiscor ad eum;
sed non intelligo scripta. Qurero igitur exposi�
torero ; et hactenus nondum est aliquid prrecla­
ru1n. Cn1n autem invenero expositorern , restat
uti prreceptis : id solum prreclarun1 est. Si ve­
ro hoc ipso expositionen1 ad,niratus fuero , quid
aliud qua1n gr::unmaticus efficiar loco philosophi,
prreter id s0Ju1n , quod pro Ho111ero Chrysip�
pum exposui ? Potius igitur , cu,n aliquis 1nihi
dixerit : Praelege 1nihi Chrysippum , erubesco,
cu1n nequean1 facta similia et consentanea ver­
bis producere.
CAP. 74.
Ista prrescribe tibi Iegum ad jnstar : et nt
i1npiu1n transgredí quid horun1 sen1per habe.
Quidquid auten1 dicat aliquis de te , ne COJil-
movearis : id enin1 jain tuu,n non e::;t.

CAP. 7 5 .
Quousque tanden1 diffi!rs <lignum teme!, eHi­
cere rerum optin1arurn restünatoren1 ? A-udivisti
theoremata qui:e oportebat te a1nplecv , a1nple­
xnsque es. Quen1 jan1 dcctore1n e.:-_,pectas , u au
eu,u differas tui correctionem facer\· ? Non a1u­
plius es adolescentulus � sed vir ja1u pe1·fectus. ....
l TO
Jtaque , ·si negligis : si segnis es , áe setnpet
mora1n ex morá facis , propositu1n ex proposito;
si dies alios super alios statuis , postqua1n ad
te revertaris , non anin1ad vertes quamn1inime
profecisse , sed idiota1n te 111ansuru1n et viventem,
et 1norientem. Jam ergo tibi surne vitam uti viri
perfecti ac proficientis , et on1ne quod optin1ut11
appareat , esto tibi lex inviolabilis. Ac si la­
boriosu1n quid aut suave , aut gloriosun1 , aut
ingloritun acciderit , Jne1nento tune agon ad­
esse : tune ja111 instare Olyn1pia , et non esse
dilationi locum ; atque tande1n una clade ac
re1nissione aut perire profectu1n oportet , aut
s.a lvari. · Socrates talis e,:asit pro1novens se 1p­
su1n in 01nnibus , neminern auscultans nisi ra�
tionem. Tu vero etsi nondu1n es Socrates , ut
Socrate1n esse volens vivas oportet.

CAP. 7 6 .
'.Primus et maxime necessarius locus in phi­
losophia est ille de' usu theore1natun1 , qnale d"
non 1nentiendo (*). Secundus de demonstrationi ·
bus , veluti , Quare non oportct 111-entiri. Ter­
tius , qui confirrnat et distinguit eas--- dc1nonstra­
tiones , sicut, Unde est , qttocl. ista sit demoui�

(*) Fnrt�sse vertendum htc, ne decwiamur , ver­


bnrn +iúl',sa.:u , nam cotnmode potcst , eratque do;1na
Stoicoru,n_, ne decjpi per sensus , aut fau;is judiciis.
l
lTI
tratio ? Quid autem sit dernonsttatio ! Quid con­
seqnentia? Quid pugna? Quid veru1n ? Quid
falsu111 ? Equidem profecto , tertius Iocus neces­
sarius est propter secundun1 , et secundus prop-,
ter primu1n. 1\-Ia.xüne vero necessarius , et i n
quo conqniescere oportet , pri°1nus. Nos autcn1 e
contra facilnus : tertio namque loco in1mora1nur,
atque de eo. tota nohis est _ cnra. : prin1um au­
te1n n"egligi1nus. Igitur 1nenti1nur quide1n ; quo
vero 1nodo dc1nonstratur quocl non oportet rr1en­
tiri , prre 1nanibus habe1nus.

CAP. 77.
In omni inceptu optanda sunt isthrec : Duc
sane n1e Jupiter , et t u Fatu111 , quo pcr vos
su1n destinatns : scquar absquc cunc.tation e , at­
que iinpiger. Sin auten1 noluerim , non 111inus
sequar.

Qui necessitati se accon1odat prohe , sapiens

-----
nobis est , atque divina noscit.

CAP. 7 9 .
Sed etiam tertiu1n íllud : O Cdto ,,.,( si Diis
ita placet , ita fiat. J\,Ie a u te1n Atiytus et Me­
litus intcrficere qui<leu1 possunt , l:.ctlcre vrero
nou.
'.ADrERTENCU.
Las Notas desde la 1 2 . hasta la 1 8. ineln­
siva1nente , están desordenadas , á saber : la 1 2 .
debe estar en el Capítulo 4 1 . línea tercera : la
1 3 . debe colocarse donde la 1 2 . &c. Ninguna
es absolutamente necesaria : el lector prudente
Jas puede omitir , ó coordinarlas.
Pag. 7. 3. lin. 8. provechamieato , les aprove­
-chamiento�

'

'
..

También podría gustarte