Boro

Boroa elementu kimiko bat da, B ikurra eta 5 zenbaki atomikoa duena. Boroa elementu tribalente ez-metalikoa dugu zenbait mineraletan dagoena. Boroa ez da bere kaxa aske aurki litekeen elementua; beste zenbait elementuekin konposaturik soilik azaltzen da naturan.

Boroa
5 Berilioa ← Boroa → Karbonoa
5 B                                                                                                                                                                                                                                           Taula periodikoa
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakia	Boroa, B, 5
Serie kimikoa	Metaloideak
Taldea, periodoa, orbitala	13, 2, p
Masa atomikoa	10,811 g/mol
Konfigurazio elektronikoa	1s2 2s2 2p1
Elektroiak orbitaleko	2, 3
Propietate fisikoak
Egoera	solidoa
Dentsitatea	(0 °C, 101,325 kPa) 2,34 g/L
Urtze-puntua	2349 K (2076 °C, 3769 °F)
Irakite-puntua	4200 K (3927 °C, 7101 °F)
Urtze-entalpia	50,2 kJ·mol−1
Irakite-entalpia	480 kJ·mol−1
Bero espezifikoa	(25 °C) 11,087 J·mol−1·K−1
Lurrun-presioa P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k T/K 2348 2562 2822 3141 3545 4072
Propietate atomikoak
Kristal-egitura	erronboedrikoa
Oxidazio-zenbakia(k)	3
Elektronegatibotasuna	2,04 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala	1.a: 800,6 kJ/mol 2.a: 2427,1 kJ/mol 3.a: 3659,7 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)	85 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)	87 pm
Erradio kobalentea	0.8 Amstrong pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa	(300 K) 27,4
Soinuaren abiadura	16200 m/s
Isotopo egonkorrenak
Boroaren isotopoak iso UN Sd-P D DE (MeV) DP 10B %18,8 B egonkorra da 5 neutroiekin 11B %81,2 B egonkorra da 6 neutroiekin

Boroak egitura alotropo ezberdin ugari osatzen ditu, hori dela eta itxura eta propietate ezberdinekin aurki liteke. Boro amorfoa hauts marroixka bat da. Boro kristalinoa, ordea, beltza, oso gogorra eta eroale txarra dugu. Elektronikan semieroaleen dopante bezala erabiltzen da silizio eta germanio kristalekin egindako trantsistore, diodo eta bestelakoetan. Boroa zenbait materiale estrukturalen baitan txertatzen da eta intsektizida ez toxiko, kondoi eta sintesi kimikoan erabiltzen da.

Boroa landareentzako ezinbesteko elikagaia dugu, nahiz eta boro kontzentrazio handiko sustratoak landareentzako toxikoak izan daitezkeen. Boroa arratoi eta beste zenbait ugaztunen osasuna ona izan dadin beharrezkoa da nahiz eta bere eragin fisiologikoa ez dagoen oso argi.

Ezaugarri nabarmenak

• Boro amorfoa zenbait erreakzio kimikoen ondorio da. Ahuts marroiska da non atomoak alanola kateaturik azaltzen diren luzera handiko kateak osatu gabe.

• Boro kristalinoa materialo oso gogor eta urtze puntu altukoa da eta polimorfoa gainera. Besteak beste bi zelda romboedriko ezberdin osa ditzake α-boro eta β-boroa osatzen dituelarik, lehenak 12 atomo ditu zeldako eta bigarrenak 106 inguru. Boroaren kristal gehienak zelda tetragonalak dituzte hiru egitura tetragonal ezberdin osatzen ditu orohar 50 atomo ingurukoak.

Forma alotropikoak

• B12 ikosaedroa: 12 karbono atomoak baliokideak dira eta boro atomo bakoitza, beste bost boroz inguraturik dago.

Erreferentziak

• Enciclopedia Libre
• Web Elements
• Environmental Chemistry
• It's elemental
• inorganica I

Kanpo estekak

• Datuak: Q618
• Multimedia: Boron / Q618