Aezkoako janzkera

Aezkoako janzkera Nafarroa Garaiko Aezkoa ibarreko janzki tradizionalen barietate desberdinak biltzen ditu. Euskal jantzi tradizionalen errepertorioan aipagarriak dira, koloreengatik eta XX. mende erdira arte aetzak oso ondo kontserbatzea ahalbidetu zuen sustrai handia izateagatik.

Aezkoan, aitona-amonengandik jasotako jantzi tipiko horiek eta, batzuetan, zaharberrituak, osteguneko Orreagako kolegiatari pentekostez egindako erromerian eta Aezkoako Egunan erabiltzen dira.

Arauzko jantziak

Gizon ezkonduak

Gizon ezkonduak Zaraitzukoaren antzeko prakak erabiltzen ditu, eskote biribileko txaleko beltza, kolore bereko trentzatxoz inguratutako hegal txikiekin, eta gainean jaka motza, beltza hura ere, botoiena baino bi aldiz hegal txikiekin, eta hura guztia, baita koder eliptikoak ere, trentzilla berdez inguratua. Zerrenda urdin turkiarra izan ezik, gainerako osagarriak, kapela, galtzerdiak eta zapatak zaraitzuarraren antzekoak dira. Hotzetik babesteko, kasaka beltz bat eramaten zuten belauneraino, Atxamarreta izenekoa, goitik behera botoi-ilara batekin lotutako lepo altukoa.

Aezkoako Batzarre Nagusiko batzarreburuak, ibarreko erregidorea, eta herrietako alkateek ezkondu-jantziari, Ongaina beltza gehitzen diote. Mahuka zabalak ditu, bizidun gorriz inguratuak, eta sorbalden gainean liho zuri biribilezko bular-agintearen sinbolo gisa, lokarri gorriz lotuta eta zapatetan zilarrezko hebilla angeluzuzenak dituela.

Gizon ezkongabeak

Gizon ezkongabeak belaunpean lotzen ditu prakak, kordoi berdearekin, eta gerrian zerrenda berdea, gorria edo urdina dauka. Mahukadun alkandora builoidunaren gainean, oihal gorri edo zurizko txalekoa, kolore beltz edo haragitsukoa, eta ezpondaren kolore bereko botoiak. Gainera, oihal berde iluneko jaka motza, hegal handiak dituena, beltzez inguratua. Burua kolore bakarreko txanoarekin estaltzen du (gorria, berdea, urdina, morea edo marroia), kotoizkoa edo artilezkoa, borla zintzilikario txiki batez errematatua.

Irudia	Deskripzioa
	Ezkerran: gizon ezkongabea
	Erdian: alkatea
	Eskuinean: gizon ezkondua

Irudia	Deskripzioa
	Ezkerran: segalaria
	Erdian: egurgilea, udako jantziarekin
	Eskuinean: egurgilea, neguko jantziarekin

Emakume ezkonduak

Emakume ezkonduak beltzez janzten dira, oihalezko gona zabalekin, eta alkandoraren mahuka ubelduak erakusten ditu, kordoi gorriz lotzen duen gerruntze beltzaren azpian. Elizarako eta ekitaldi garrantzitsuetarako, jakatxo beltz itxi-itxia jarriko da gainean, mahuka estukoa, eta oihal beltzezko mantelina, satenezko zerrenda beltzarekin, eta borlatxoa kopetan zintzilik. Arian azken elementu horri Aezmantilla deitzen diote. Gainera, aetz emakumeak, euritik eta hotzetik babesteko, kaputxa (Kapusai deitua aezkeraz) erabili dute, artile beltzezko oihalezko geruza, burutik hasi eta oinetaraino erortzen dena, kokotsaren azpian lotuta. Ez da nahastu behar artzainek erabiltzen duten izen bereko jantziarekin, zortzi oihal edo ahuntz-larruz osatua, dalmatika gisa.

Emakume ezkongabeak

Emakume ezkongabeek galtzerdi zuriz adierazten dute beren kokalekua, beltzez inguratutako zapi gorrizko xingola batez, bi alboetan eta bizkarrean kateazko bordatu geometrikoz apaindua, eta beren txirikordetako kolore biziko zintetan, elizara joatean oihal berdezko mantelina lore-xingola zabalez inguraturik estaliko duena.

Irudia	Irudia	Irudia	Irudia

emakume ezkongabea	emakume ezkongabea	emakume ezkongabea zapiarekin	emakume ezkongabea

Irudia	Irudia	Irudia	Irudia

doluz jantzitako emakumeak	doluzko emakumea argizaiolarekin	emakumea artilea iruten	emakumeak artilea txarrantxatzen

Beste jantziak

arrepapeko: gonazpikoa erabiliak gonapean
longarin: apaindurazko zerrenda beltzak alkandoraren gainean, haizemaile gisa irekitzen direnak
kapusai: oihal-kaputxa
xat: azpantar
bizkarlarru: bizkarra zuzen mantentzen duen larru-egitura

Berreskuratzea

2017an, Aezkoako Egunerako, Aezkoa ibarreko janzkera propioa berreskuratu eta balioesteko ideia lantzen hasi zen. Bi urte geroago, etxeetan zehar egindako bilketa, ikerketa eta jantzi aezkoanoen dokumentazio lan sakon batek, Ari eta Orratz (aezkeraz; "Hari eta Jostorratz") proiektuan gauzatua, aldi baterako erakusketa bat egitea lortu zuen Abaurregainan, ibarreko familiek utzitako jantziekin. Guztira, 400 jantzitik gora erregistratu ziren, batez ere gizonen jantziak eta emakumeen gonak, baina emakumeen zapiak, alkandorak edo jakatxoak ere bazeuden.

Hori aprobetxatuz, Zerika Taldeak, aezkera ibarreko euskalki, zabaldu eta berpiztu nahi duenak, bideoz grabatu zituen euskara hori oraindik hitz egiten duten adinekoen testigantzak, janzkeraren hiztegi espezifikoaren, ohituren eta zereginen inguruan, euskara zaindu ahal izateko.

Erreferentziak

Nafarroako Entziklopedia Handia | JAINTZ TRADIZIONALA. (Noiz kontsultatua: 2021-11-27).
(Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Aezkoa historiaz janzten da» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-11-27).

Ikus, gainera

Aezkoa

Kanpo estekak

Datuak: Q109772869
Multimedia: Aezkoako janzkera / Q109772869