Barbuda
| Barbuda | |
|---|---|
 | |
| Datu orokorrak | |
| Mendirik altuena | Barbuda Highlands (en)  |
| Garaiera | 122 m |
| Mota | uharte eta dependency of Antigua and Barbuda (en) |
| Luzera | 24 km |
| Zabalera | 14,1 km |
| Azalera | 161 km² |
| Geografia | |
 | |
| Koordenatuak | 17°38′N 61°49′W / 17.64°N 61.81°W |
| UTC ordua | UTC−04:00 |
| Honen parte da | Haizealdeko uharteak Antilla Txikiak Haizealdeko uharteak |
| Kokapena | Karibea |
| Estatu |  Antigua eta Barbuda |
| Ur-gorputza | Ozeano Atlantikoa |
| Leku geografikoa | Antilla Txikiak |
Barbuda[1] Karibe itsasoan dagoen uhartea da, Antigua eta Barbuda herrialdean, Antilla Txikiak deitzen den uharte multzoan. Hiriburua Codrington du.
Irla hau Antiguako iparraldean dago, Barlovento edo Haizealdeko uharteen goialdean. Hegoaldean Montserrat eta Guadalupe uharteak daude, eta mendebaldean eta ipar-mendebaldean Nieves uhartea, San Kristobal uhartea (San Kristobal eta Nieves), San Bartolome uhartea (Frantzia) eta San Martin uhartea.
1967an, Antiguak eta Barbudak independentzia lortu zuten, bakoitzak bere kabuz, baina 1981ean Antigua eta Barbuda herrialde berrian batu ziren eta Barbuda herrialdeko dependentzia bihurtu, Redonda bezala.
Geografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Irlaren azalera osoa 160,56 km²-koa da. Hiriburua eta hiririk handiena Codrington da 1.638 biztanlerekin (2011. urteko biztanle errolda). Hau da, biztanle dentsitatea 8,82 biz./Km² da.
Antiguan, uhartean bertan baino barbudar jatorriko pertsona gehiago bizi da.
Uhartea, gehienbat, aldaketa topografiko gutxiko kareharri koralinozkoa da. Uhartearen ekialdeko "lur altuen" eremuak 38 metroko muinoak ditu, baina uhartearen zati handiena oso laua da, eta aintzira asko ditu ipar-mendebaldeko ertzean.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Siboneytarrak izan ziren Barbuda uhartean bizi izan ziren lehenengo biztanleak Harri Arotik[2]. Geroago, arawak herriek eta karibeko indigenek uhartea populatu zuten Kristobal Kolon bigarren bidaian lehorreratu zenean, 1493an. Espainiarren eta frantsesen lehen kokalekuak egin ondoren ingelesek jarraitu zuten, eta 1666an kolonia bat eratu zuten bertan.
1685ean Barbuda alokatu zieten Codrington hiria sortu zuten Christopher eta John Codrington anaiei. Codrington familiak elikagaiak ekoizten zituen Barbudako lurretan, eta esklaboak ere garraiatzen zituen, Antiguako azukre-kanabera landatzeko eskulan gisa. Esklaboen matxinada bat baino gehiago izan zen Codringtonen 1740ko hamarkadan, esklaboak gerenteen aurka altxatu zirelarik. Esklabo guztiak 1834an askatu zituzten.
1967an, Antigua eta Barbudak independentzia bereizita lortzea adostu zuten. 1981eko azaroaren 1ean uharteak independentzia lortu zuen, Antigua eta Barbuda Nazioen Mankomunitateko kide gisa.
1989ko hauteskundeetan, Barbudaren Independentziaren Aldeko Mugimenduak, Barbudako Herri Mugimendu independentista moderatutik bananduta, oso boto gutxi jaso zituen parlamentu nazionalerako eserleku bat lortzeko. Bigarrena izan zen, gainera, uharteko kontseiluko 9 eserlekuak lortu zituena.
Barbudako Herri Mugimenduak uhartearen barne-autonomia osoa administratzen du, Uharteko Kontseilurako 1981eko konstituzio-aurreikuspenen arabera.
Turismoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Barbudaren klimak eta geografiak turismoa bultzatzen dute. Barbudara Barbuda Codrington aireportutik sar daiteke eta Antiguarako ferry zerbitzua ere badu. Turista asko erakartzen dituzte uharteko hondartzek. Bertan egin daitezkeen jardueren artean daude hegaztien santutegia bisitatzea, igeriketa,snorkela, arrantza eta espeleologia egitea. Uhartean bi gune turistiko baino ez daude martxan; gainerakoak itxi egin dira kudeaketa txarragatik, azpiegitura zailagatik eta urakanek eragindako kalteengatik[3].
Fragata hegaztien santutegia Codringtongo aintziran dago. Beste interesgune batzuk Lur Garaien Etxea (Codrington familiaren XVIII. mendeko etxea) eta Indioen Leizea dira, antzinako petroglifo amerindiarrak dituena.
Fauna
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Antiguako sugea munduko suge arraroenetako bat da. Antilla Txikiak lau suge espezieren bizileku dira. Laurek habitat-murrizketa larria jasan dute; gutxienez, bi azpiespezie desagertu dira, eta beste batek, A. Antiguae deritzonak, habitat historikoaren % 0,1 bakarrik hartzen du gaur egun[4].
Bestalde, Antigua eta Barbudako endemikoa da Ameiva griswoldi musker mota, Ameiva generokoa, eta bi uharteetan dago.
Klima
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Klima itsas tropikal gisa sailkatuta dago; horrek esan nahi du tenperatura gutxi aldatzen dela urtaro batetik bestera. Urtarrilean eta otsailean, hilabeterik hotzenetan, eguneko batez besteko tenperatura maximoa 27 °C-koa da; uztailean eta abuztuan, berriz, hilabeterik beroenetan, eguneko batez besteko tenperatura maximoa 30 °C-koa da.
Hondamendi naturalak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2017ko irailaren 6an, 5. kategoriako Irma Urakanak uhartea suntsitu zuen. Antigua eta Barbudako lehen ministroak, Gaston Brownek, eraikuntzen % 95ean kalteak izan zirela adierazi zuen, eta heriotza bat[5]. Hasierako kalkuluen arabera, uharteko biztanleen % 60k, gutxienez, etxea galdu zuen hondamendiaren ondorioz [6]. Ekaitzak eragotzi egin zuen Barbudarekin uhartetik igarotzean komunikaziorik izatea, eta aldi batean ez ziren lehengoratu [7]. 2017ko irailaren 8an, Gobernua uharte osoa husten hasi zen, Jose urakanaren igarotzea saihesteko, azken hori ekialdetik hurbiltzen ari baitzen[8].
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Euskaltzaindia. (2012-05-25). 170. araua: Amerikako toponimia. .
- ↑ Riley, Frank. "Imagine a Different Beach for Every Day of Year". The Los Angeles Times. September 13, 1987. p. 6.
- ↑ The Island of Barbuda Retrieved 2011-09-23
- ↑ Sajdaka, Richard A.; Henderson, Robert W. (1991). «Status of West Indian racers in the Lesser Antilles». Oyx 25 (1): 33-38.
- ↑ «Hurricane Irma: Puerto Rico braces for powerful storm». BBC News (en inglés). Consultado el 7 de septiembre de 2017.
- ↑ "Barbuda 'totally demolished' but Antigua spared, says PM* Archivado el 7 de septiembre de 2017 en Wayback Machine.". Trinidad Express Newspaper. Caribbean Communication Network. September 6, 2017.
- ↑ Bosotti, Aurora. "Hurricane Irma UPDATE: Barbuda diplomat says ALL CONTACT has been lost with island". Express Newspapers. September 6, 2017.
- ↑ Loria, Kevin (8 de septiembre de 2017). «Barbuda is trying to totally evacuate today ahead of Hurricane Jose after Hurricane Irma 'demolished' 90% of the island». Business Insider.
