Beltz (pertsona)
Beltz hainbat herrialdetan erabiltzen den arraza edo etnia izendapena da, askotan sailkapen gisa, beste populazio multzo batekin alderatuta azal kolore iluna dutela adierazteko. "Beltz" kontzeptuarekin izendatzen dena gizarteen artean aldatzen da, eta kontestuaren arabera aldakorra izan ohi da. Herri, komunitate eta pertsona batzuentzat "beltz" izendapena zaharkitua eta ez-ordezkatzailea da eta, beraz, albo batera utzi behar den zerbait eta, horregatik, herrialde, komunitate edo pertsona horiek ez dute terminoa inoiz erabiltzen[1]. Arrazismoarekin lotutako terminoa ere izan da maiz, eta pentsaera ezberdinak egon dira terminoaren aldarrikapenaren inguruan.
Gizarte ezberdinetan irizpide ezberdinak erabiltzen dira "beltzak" nortzuk diren izendatzeko, eta gizarte eraikuntza hori ere denboran zehar aldatu izan da. Hainbat herrialdetan, gizarteko aldagaiek garrantzi handiagoa dute azalaren kolorea baino, eta "beltzatasun" irizpidea aldatzen da. Ipar Amerikan pertsona beltzak (ingelesez: black people) erabiltzeak ez du, derrigor, larruazalaren kolorea edo jatorri etnikoa adierazten, baizik eta Afro-amerikar izatearekin harremana duen arrazan oinarritutako eraikuntza sozial bat. Eraikuntza horretan, esklabutza instituzionalizatuarekin harremana duten senideak izatea da kontuan hartu ohi dena. Erresuma Batuan, ordea, "beltzak" behinola erabiltzen zen hitza zen gaur egun "koloreko pertsona" (ingelesez: person of color) terminoa erabiltzeko, normalki jatorri ez Europarra duten hainbat herri izendatzeko. Hego Afrika eta Latinoamerikan arraza edo etnia nahasketa duten pertsonei ez zaie "beltz" izendatzen. Australasian "beltzak" deitzen zaie hainbat jatorri ezberdin duten pertsonak izendatzeko. Azken urteetan Black Lives Matter bezalako mugimenduek "beltzatasuna" eta Afro-amerikarren eskubide zibilen aldeko mugimendua berirro lotzeko balio izan dute.
Ikuspegi genetiko batetik, "beltzak" ez dira existitzen, izan ere Afrikan jatorri duten herrien artean bariazio genetiko gehiago dago Afrikatik kanpo bizi diren guztien artean baino[2][3]. Larruazalaren kolorea melanina izeneko pigmentoarekin dago harremanduta eta melaninaren aktibazioan paper garrantzitsua du SLC24A5 izeneko geneak[4].
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Meira., Levinson,. (2012). No citizen left behind. Harvard University Press ISBN 0674065298..
- ↑ Adam., Rutherford,. (2017). Breve historia de todos los que han vivido : el relato de nuestros genes. Pasado y Presente ISBN 9788494619359..
- ↑ Sauer, Norman J.. «Forensic anthropology and the concept of race: If races don't exist, why are forensic anthropologists so good at identifying them?» Social Science & Medicine 34 (2): 107–111. doi:. (Noiz kontsultatua: 2017-11-24).
- ↑ Lamason, Rebecca L.; Mohideen, Manzoor-Ali P. K.; Mest, Jason R.; Wong, Andrew C.; Norton, Heather L.; Aros, Michele C.; Jurynec, Michael J.; Mao, Xianyun et al.. (2005-12-16). «SLC24A5, a putative cation exchanger, affects pigmentation in zebrafish and humans» Science (New York, N.Y.) 310 (5755): 1782–1786. doi:. ISSN 1095-9203. PMID 16357253. (Noiz kontsultatua: 2017-11-24).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q817393
Multimedia: People of Black African descent / Q817393