Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Edukira joan

Gerraren artea

Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea

Gerraren artea
XVIII. mendean Qianlong enperadorearen garaiko Gerraren artea liburuaren banbuz eginiriko argitalpena.
Datuak
IdazleaSun Tzu (K.a. 500 inguruan)
Argitaratze-dataK.a. 500
GeneroaSaiakera
Jatorrizko izenburua孫子兵法
HizkuntzaTxinera
HerrialdeaTxina

“Gerraren artea” (txineraz : 孫子兵法; lit. 'Sun Tzuren metodo militarra', pinyineraz: Sūnzǐ bīngfǎ) Udaberri amaierako eta Udazkeneko (K.a. V. mendea gutxi gorabehera) Txinako antzinako tratatu militar bat da. Sun Tzu ("Eguzki maisua") antzinako estratega militar txinatarrari egozten zaion lana 13 kapituluz osatuta dago. Bakoitza gerrarekin lotutako trebetasun edo arte multzo ezberdin bati, eta estrategia zein taktika militarrei nola aplikatzen zaien zuzentzen da. Ia 1.500 urtez, Shenzong enperadoreak 1080an zazpi klasiko militar gisa formalizatu zuen antologia baten testu nagusia izan zen.[1] Gerraren artea Ekialdeko Asiako gerran eragin handiena duen estrategia-testua izaten jarraitzen du, eta Mendebaldean ere eragin du. Halaber, teoria eta pentsamendu militarrak hainbat aplikazio aurkitu ditu mundu modernoan zehar,hala nola espioitzan,[2] kulturan, politikan, negozioetan eta kiroletan barne.[3]

Liburuak K.a. V. mendeko Txinako armadari buruzko azalpen eta analisi zehatza jasotzen du, armekin hasi, eta ingurumen-baldintzak zein estrategia eta diziplinaraino. Sun Tzuk, gainera, adimen operatiboek eta espioiak gerra ahaleginerako duten garrantzia azpimarratu zuen.[4] Historiako taktikari eta analista militar onenetako bat kontsideratua, bere irakaspen eta estrategiak prestakuntza militar aurreratuaren oinarria izan ziren hurrengo milurtekoetan.[5]

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Testua eta iruzkinak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gerraren artea, tradizioz K.a. VI. mendearen amaierako jeneral militar bati egozten zaio. “Eguzki (Sun) maisua” (Sūnzǐ edo Sun Tzu) izenez ezagutzen dena, bere lehen zati batzuk ziurrenik 100 urte inguruko geroagokoak dira.

Sima Qianen K.a. I. mendeko “Memoria historikoak”, Txinako hogeita lau historia dinastikoetatik lehenak, Txinako antzinako tradizio bat erregistratzen du, gai militarrei buruzko testu bat Qi Estatuko "Sun Wu" delako batek idatzita, eta testu hau Wuko Helü erregeak (K.a. 514-495) irakurri eta aztertu zuela dioena.[6] Testu hau Sun Maisuaren Gerraren artea lanarekin identifikatzen zen tradizionalki. Txinan oraindik oso zabalduta dagoen ikuspuntu konbentzionala zen Sun Wu teoriko militar bat izan zela Udaberri eta Udazken garaiaren amaieratik (K.a. 776-471), eta Qiko bere jaioterritik Wuko hego-ekialdeko erresumara ihes egin zuela, non erregea txundituta utzi omen zuen gerran jauregiko amoranteak entrenatzeko zuen gaitasunagatik, eta Wuko armadak Chuko estatuko mendebaldeko aurkariak desafiatzeko bezain ahaltsuak izatea eragin omen zuen.[7]

III. mendearen hasieran Cao Cao estratega, poeta eta gerrako jaun ospetsua izan zen Gerraren artea liburuko lehen iruzkin ezagunaren egilea. Caoren prefazioak argi uzten du berak editatu zuela testua eta pasarte batzuk ezabatu zituela, baina bere aldaketen norainokoa ez zegoen argi historikoki. Gerraren arte” Txinako historia dinastikoen katalogo bibliografiko guztietan agertzen da, baina bere banaketa eta tamainaren zerrendak asko aldatzen ziren. XX. mendearen hasieran. Liang Qichao idazle eta erreformatzaile txinatarrak teorizatu zuen testua K.a. IV. mendean idatzi zela, Sunzi Sun Bin-en ustezko ondorengoagatik, zenbait iturri historikok berak idatzitako tratatu militar bat aipatzen baitute, Sun Binen gerraren artea izenekoa.[8]

Autoretza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

XII. mende inguruan, aditu batzuk Sunziren existentzia historikoa zalantzan jartzen hasi ziren, batez ere Zuoko Kronika (Zuo Zhuan 左傳) klasikoan agertzen ez delako, Udaberri eta Udazkeneko garaiko figura nabarmen gehienak aipatzen dituena. "Sun Wu" (孫武) izena ez da agertzen memoria historikoak baino lehenagoko testu bakar batean ere, eta susmatzen da asmatutako izen deskriptibo bat dela, "gudari iheslaria" esan nahi duena: "Sun" abizena "iheslari" (xùn 遜) termino erlazionatu gisa glosatzen da, eta "Wu" berriz, "martzial, ausarta" (wǔ 武)"-ren antzinako bertute txinatarra da, hots, Sauky-ren paperari dagokiona, heroiaren doppelgänger bezala Wu Zixuren historian. Sun Wu ez bezala, badirudi Sun Bin benetako pertsona bat izan zela gai militarretan benetako autoritatea izanik, eta inspirazioa izan zitekeen figura historikoa sortzeko jainko modu baten bidez.[7]

Aurkikuntza Yinqueshanen

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1972an, banbuzko oholtxo batzuk aurkitu zituzten Zilarrezko Txolarrearen Mendian (Yinqueshan), Han dinastiako bi hilobitan (K.a. 206) Linyi hiritik gertu, Shandong probintzian. Hilobiak zituzten banbuzko eskritura ugarien artean, K.a. 134. eta 118. urteen inguruan zigilatuak, bi testu bereizi zeuden: bata, jasotako idatziari zegokiona, eta bestea Sun Bini esleitua, aurrekoa azaltzen eta zabaltzen zuena. Sun Bin-en testuaren materiala gainjarri egiten da Sūnzǐren testuaren zati handi batekin, eta biak "etengabeko garapenean dagoen Sūnzǐ izeneko tradizio intelektual bakartzat" har daitezke. Aurkikuntza horrek erakutsi zuen nahasmen historikoaren zati handi bat Eguzki Maisuaren Gerraren artea bezala aipa zitezkeen bi testu zeudelako gertatu zela, eta ez bakarra. Aurreko testuaren edukia Gerraren artea modernoaren atalen herena da gutxi gorabehera, eta edukia oso bat dator. Gaur egun oro har onartzen da aurrekoa K.a. 500 eta 430 arteko uneren batean osatu zela.[6]

Txinako banbu liburu bat, azala erakusteko itxita. Sun Tzu-ren "Gerraren artea" (azalean, "孫子兵法")-ren kopia hau Kaliforniako Unibertsitateko, Riversideko bilduma baten parte da. Azalean "乾隆御書" ere badio, hau da, Qianlong enperadoreak enkargatu edo transkribatu zuela.

Mamia: 13 atalak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Testua hamahiru atalen inguruan egituratzen da, gerraren dimentsio ezberdinen azterketa arrazionalari eskainita eta garaile baten bilatze adimentsuaren printzipioak identifikatuz. Egitura, ordea, nahiko barea da ideien antolamenduari dagokionez, zenbait ataletan nozioak era ezberdinetan aurkitzen diren heinean.[9]

Atalak Txineraz Izenburuak euskaraz
I 始計 Prestaketak
II 作戰 Gerrari hasiera ematea
III 謀攻 Erasoa planifikatzea
IV 軍形 Antolaketa taktikoak
V 兵勢 Energiaren erabilera
VI 虛實 Ahuldadeak eta indarguneak
VII 軍爭 Armada bat maniobratzen
VIII 九變 Bederatzi aldaera taktiko
IX 行軍 Armada martxan
X 地形 Lur eremua
XI 九地 Bederatzi gudu-zelaiak
XII 火攻 Suarekin erasoak
XIII 用間 Espioien erabilerari buruz

I. Prestaketak[10]

Gerra estatuarentzat berebiziko garrantzia duen gaia da, eta bost elementu izan behar dira ofizialen etengabeko gogoetak eta haien ardura guztien gaiak: “Doktrina” (edo Tao); “Zerua” (edo klima); “Lurra” (edo topografia); “Jenerala” (edo buruzagiaren ezaugarriak); “Diziplina” (edo giza baliabideen eta baliabide materialen kudeaketa). Bost faktore hauek elkarrekin, konpromiso militar baten emaitza zehazten dute. Datu hauek arretaz kontuan hartzeak ahalbidetu beharko lioke gerrako jeneralari bere garaipen aukerak kalkulatzeko. Ezjakintasunagatik edo presuntzioagatik, haien arbuioak edo uko egiteak porrota dakar

II. Gerrari hasiera ematea

Gerraren ekonomia nola ulertu eta arrakasta lortzeko konpromezu garrantzitsuak azkar irabazi behar direla azaltzen du. Atal honek ohartarazten du kanpaina militarren arrakastak lehiaren eta gatazkaren kostua mugatzea eskatzen duela.

III. Erasoa planifikatzea

Indarraren iturria batasuna da, ez tamaina, eta edozein gatazkatan arrakasta izateko behar diren bost faktoreak eztabaidatzen ditu. Garrantziaren arabera, hauek dira faktore kritiko horiek: erasoa, estrategia, aliantzak, armada eta hiriak.

IV. Antolaketa taktikoak

Dauden posizioaren defentsak duen garrantziaz dihardu, harik eta komandante bat posizio horietatik segurtasunez aurrera egiteko gai den arte. Komandanteei aukera estrategikoak onartzearen eta etsaiarentzat aukerarik ez sortzearen garrantzia irakasten die.

V. Energiaren erabilera

Armadaren bultzada eraikitzeko sormena eta denboraren erabilera azaltzen du.

VI. Ahuldadeak eta indarguneak

Armada baten aukerak etsaien ahultasun erlatiboak eragindako inguruneko irekieretatik nola etortzen diren azaltzen du, eta eremu jakin bateko gudu-zelai fluidoan izandako aldaketei nola erantzun.

VII. Armada bat maniobratzen

Zuzeneko gatazkaren arriskuak, eta konfrontazio horiek nola irabazi komandanteari behartzen zaizkionean azaltzen du.

VIII. Bederatzi aldaera taktiko

Armada baten erantzunetan malgutasun beharrari erreparatzen dio. Egoera aldakorrei nola erantzun behar den azaltzen du.

IX. Armada martxan

Etsaiaren lurralde berrietan zehar mugitzen den armada batek bizi dituen egoera desberdinak deskribatzen ditu, eta egoera horiei nola erantzun. Atal honen zati handi bat besteen asmoak ebaluatzean zentratzen da.

X. Lur-eremua

Erresistentziaren hiru eremu orokorrak (distantzia, arriskuak eta oztopoak) eta horietatik sortzen diren lurreko sei posizio motak aztertzen ditu. Sei eremu-posizio horietako bakoitzak abantaila eta desabantaila batzuk eskaintzen ditu.

XI. Bederatzi gudu-zelaiak

Kanpaina batean ohikoak diren bederatzi egoerak (edo etapa) deskribatzen ditu, sakabanatzetik hasi eta hilgarriraino, eta komandante batek horiek arrakastaz bideratzeko beharko duen arreta zehatza deskribatzen du.

XII. Suarekin erasoak

Armen erabilera orokorra, eta ingurunearen erabilera zehatza arma gisa azaltzen du. Atal honetan erasorako bost helburuak, ingurumeneko bost eraso motak, eta eraso horien aurrean erantzun egokiak aztertzen dira.

XIII. Espioiak erabiliz

Informazio-iturri onak garatzearen garrantzian zentratzen da, eta bost adimen-iturri motak eta horietako bakoitza hobekien nola kudeatu zehazten du.

Yinqueshan Han Slips-en aurkitutako Gerraren artea-ren zatiak, Han dinastian (K.a. 206 - K. a. 220).

Aipu batzuk

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

I. kapitulua, 18. eta 19. aipuak:[11]

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

兵者詭道也 (Bīng zhě guǐdào yě.)

故能而示之不能用而示之不用近而示之遠遠而示之近 (Gù néng ér shì zhī bùnéng yòng ér shì zhī bùyòng jìn ér shì zhī yuǎn yuǎn ér shì zhī jìn.)

“Gerra kanpaina oro itxurakerian oinarritu behar da; desordena itxuratu, inoiz hutsik egin etsaiari amua eskaintzea hura erakartzeko, simulatu gutxiagotasuna bere harrokeria sustatzeko, jakin ezazu bere haserrea pizten nahasmenean hobeto murgiltzeko: bere lizunkeriak botako dizu hau apurtzeko.”

Laburtuz aipua honela erabili ohi da: “Gerra guztiak iruzurrean oinarritzen dira.”[11]

II. kapitulua, 3. aipua:

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

久暴師則國用不足 (Jiǔ bào shī zé guó yòng bùzú.)

“Ezin ditugu tropak luzaroan mantendu Estatuari kalte handirik egin gabe.”

Laburtuz aipua honela erabili ohi da: “Inoiz gerra luze batek nazioei ez die mesederik egiten.”

III. kapitulua, 2. aipua:

是故百戰百勝非善之善者也不戰而屈人之兵善之善者也 (Shì gù bǎi zhàn bǎishèng fēi shànzhī shàn zhě yě bù zhàn ér qū rén zhī bīng shànzhī shàn zhě yě.)

“Beharrezkoa da etsaia gudurik eman gabe menperatzea: hau izango da onaren gainetik zenbat eta gehiago altxatuz, orduan eta gehiago hurbilduko zara bikaintasunera.”

Laburtuz aipua honela erabili ohi da: “Gerraren artea etsaia borrokarik gabe menderatzea da.”[11]

III. kapitulua, 18. aipua:

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

故曰：知彼知己，百戰不殆；不知彼而知己，一勝一負；不知彼，不知己，每戰必殆 (Gù yuē: Zhī bǐ zhījǐ, bǎizhànbùdài; bùzhī bǐ ér zhījǐ, yī shèngyī fù ; bùzhī bǐ, bù zhījǐ, měi zhàn bì dài.)

“Ezagutu zure etsaia eta ezagutu zeure burua; ehun gerra egin beharko bazenu, ehun aldiz garaile izango zinateke. Zure etsaia alde batera uzten baduzu eta zure burua ezagutzen baduzu, galtzeko eta irabazteko aukerak berdinak izango dira. Zure etsaiari eta zeure buruari jaramonik egiten ez badiezu, zure guduak porrotekin bakarrik zenbatuko dituzu.”

Aipu hau txinatar garaikideko esaera batean laburtuta dago: “Zure etsaia eta zeure burua ezagutuz, ehun aldiz irabaziko duzu arriskurik gabe.”[11]

Takeda Shingenek Uesugi Kenshin-ek Kawanakajima laugarren guduan egindako greba desbideratzen du Sengoku aroan. Japoniako pintura zaharra.

Kultur eragina

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Militar eta inteligentzia aplikazioak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ekialdeko Asia osoan, Gerraren artea zerbitzu militarraren azterketetarako hautagai potentzialen programaren parte zen.

Sengoku aroan (1467–1568), Takeda Shingen (1521–1573) daimyō japoniarra borroka guztietan ia garaitezina bihurtu zela esaten da, armetan oinarritu gabe, Gerraren artea ikasia zuelako. Liburuak "Fūrinkazan" (Haizea, Basoa, Sua eta Mendia) bere gudu estandar ospetsurako inspirazioa ere eman zion, hau da, haizea bezain azkarra, basoa bezain isila, sua bezain basatia eta mendia bezain mugiezina.[12]

Samuel B. Griffith itzultzaileak "Sun Tzu eta Mao Tse-Tung" ri buruzko kapitulu bat eskaintzen du. Bertan, Gerraren artea aipatzen da, Maoren Gerrilla-gerrari buruz, gerra, luzatuari buruz eta Txinako gerra iraultzailearen arazo estrategikoei buruz lanetan aipatzen delako, eta Maoren aipua jasotzen du: "Ez dugu gutxietsi behar Sun Tzuk, antzinako Txinako gerra iraultzailearen aditu militar handiak zioena: “Zure etsaia ezagutuz eta zeure burua ezagutuz, mila bataila borroka ditzakezu hondamendirik gabe."[12]

Vietnamgo Gerran, Viet Cong-eko ofizial batzuk Gerraren artea sakonki aztertu zuten, eta pasarte osoak buruz errezita zitezkeela jakinarazi zuten. Võ Nguyên Giáp jeneralak Dien Bien Phu-ko guduan Gerraren artea-n deskribatutako taktikak arrakastaz inplementatu zituen Indotxinan frantziar inplikazio handiari amaiera emanez eta Vietnam Ipar eta Hegoaldera banatzen zuten akordioetara eramanez. Giáp jenerala, gero Vietnamgo Gerran PVAko komandante militar nagusia, Sun Tzuren ideien ikasle eta praktikatzaile amorratua izan zen.[13]

Ekialdeko Asiatik kanpo

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

AEBek Vietnamgo gerran izandako porrotak, beste edozein gertakari baino gehiago, Sun Tzuk AEBetako teoria militarraren buruzagien arreta jaso zuen.[14][15] Estatu Batuetako Armadako Departamentuak, bere Komando eta Estatu Nagusien Unibertsitatearen bitartez, Gerraren artea zerrendatu zuen unitate militarretako liburutegietan gorde zitekeen liburu baten adibide gisa. Gerraren artea AEBetako Marine Corps Profesionalen Irakurketa Programan ageri da, aurretik Komendanteen Irakurketa Zerrenda bezala ezagutzen zena. Halaber, Irakurketa gomendagarria da Estatu Batuetako Inteligentzia Militarreko langile guztientzat. Gerraren artea material didaktiko bezala ere erabiltzen da AEBetako West Pointeko Akademia Militarrean, Estrategia Militarra (470) ikastaroan, eta Sandhurst-eko Errege Akademia Militarreko ofizial kadeteentzat ere irakurketa gomendagarria da. Buruzagi militar aipagarri batzuek honako hau adierazi dute Sun Tzu eta Gerraren arteaz:[16]

«Beti gordetzen nuen Gerraren artea-ren kopia bat mahai gainean» - Douglas MacArthur, 5 izarreko jenerala eta botere aliatuen komandante gorena.[17]

"Sun Tzu-ren Gerraren artea irakurri dut. Soldaduengan eta politikariengan eragina izaten jarraitzen du" – Colin Powell jenerala, Estatuko Buruzagi Baterako presidentea, Segurtasun Nazionaleko aholkularia eta Estatu idazkaria.[18]

Zenbait autoren ustez, Gerraren artea-en iruzurrezko estrategian aztertu eta oso erabilia izan zen KGBn: "Etsaia behartuko dut gure ahultasuna indartzat hartzera, eta horrela bere indarra ahultasun bihurtuko dut."[19]

Bestelako aplikazioak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gerraren artea militarren kanpoko esparru askotan aplikatu da. Testuaren zati handi bat norberaren aurkaria burutik ateratzeari zuzenduta dago, benetan borroka fisikoan sartu beharrik izan gabe. Hori dela eta, borrokarik ez duten lehia-ahalegin askotarako, prestakuntza-gida bezala erabiltzen da.

Gerraren artea iruzurraren inguruko ipuin bilduma txinatar zaharrenean, gehienetan merkataritzaren esparruan. eragin izan zuela aipatzen da. Zhang Yingyu-ren “Iruzurren Liburua” (Du pian xin shu, 杜騙新書, 1617), Ming dinastiaren amaierakoa da.[20]

Negozio-liburu askok liburutik hartutako ikasgaiak bulegoko politikan eta enpresa-estrategian aplikatu dituzte.[21] Japoniako konpainia ugarik liburua derrigorrezko irakurketa egiten dute zuzendari nagusientzat. Liburua ezaguna da baita mendebaldeko negozio zirkuluen artean, kudeaketa-praktikei buruzko balio utilitarioak aipatuz. Ekintzaile eta enpresa-zuzendari askok bertara jo dute inspirazio eta aholkuak lortzeko, negozio-egoera lehiakorretan arrakasta izateko. Liburua hezkuntza arloan ere aplikatu da.[22]

Ming Txina 1415ean, Yongle enperadorearen erregealdian.

Gerraren artea epaiketa prozesuari buruzko lege-liburu eta artikulu juridikoen gaia izan da, negoziazio-taktikak eta epaiketa-estrategietarako erabiliz.[23]

Robert Greeneen "Boterearen 48 lege" (The 48 Laws of Power) liburuak Gerraren artea-n landutako filosofiak erabiltzen ditu.[24]

Gerraren Artea kiroletan ere aplikatu izan da. Bill Belichick AEBko Futbol Liga Nazionaleko entrenatzaileak, historiako Super Bowl garaipen gehien lortu dituenak, hainbatetan adierazi du Gerraren artea-rekiko miresmena. Luiz Felipe Scolari Brasilgo futboleko entrenatzaileak aktiboki erabili zuen Gerraren artea Brasilgo 2002ko Munduko Kopako kanpaina arrakastatsurako. Txapelketan Scolari-k Gerraren artea-en pasarteak jarri zituen bere jokalarien ateen azpian gauez.[25][26]

David Sirlinek "Irabazteko jokatu" (Play To Win) liburuan Gerraren artea-ren ideien aplikazioak aztertzen ditu kirol modernoetan. Bestalde, Gerraren artea 2014an kaleratu zen liburu elektronikoko lagun gisa, Europa Universalis IV-rako Gerraren artea DLC-arekin eta Paradox Development Studios-en ordenagailuko estrategia-jokoarekin batera, Thomas Johansson-en hitzaurrearekin.

Gerraren artea Microsoft-en 2019ko "Inperioen Aroa II: behin betiko edizioa" (Age of Empires II: Definitive Edition) bideo-jokoan ere agertzen da.

Zinema eta telebista

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gerraren artea eta Sun Tzu pelikula eta telebista saio askotan aipatu izan dira, besteak beste, 1987ko “Wall Street” filmean, Gordon Gekkok (Michael Douglas) maiz aipatzen baitu. James Bond-en 20. filmak, “Beste egun batean hil” (Die Another Day) (2002), Gerraren artea ere aipatzen du Moon koronelak, bere aitarekin partekatzen duten gida espiritual bezala. “The Sopranos”-en, 3. denboraldian, 8. atalean, Melfi doktoreak Tony Sopranori liburua irakurtzea iradokitzen dio.[27]

“Star Trek: The Next Generation” lehen denboraldiko "The Last Outpost" atalean, William Riker lehen ofizialak Gerraren artea aipatzen du: "Beldurra da benetako etsaia, etsai bakarra". Picard kapitainak pozik adierazi zuen Sun Tzu Starfleet Akademian oraindik irakasten zutelako. Geroagoko atal baten, aspaldi hildako gizakia ez den inperio bateko bizirik irtendako batek, bere herriaren jakinduriaren eta Gerraren artea-ren alderdi komunak adierazi zituen, noiz ez borrokatu jakiteari dagokionez.[28]

Gerraren artea 2000. urtean Christian Duguay-k zuzendutako akzio-espioi-filma da. Wesley Snipes, Michael Biehn, Anne Archer eta Donald Sutherland aktoreek antzeztu zuten.[27]

Fu Manchuren estereotipoa saihesteko, Shane Black-ek Trevor Slatteryren “Iron Man 3”n mandarinaren papera aldatu zuen, "bere inguruan txinatar sinbolo eta herensugeen kapa bat marraztuz, antzinako gerra-arteetan Sun Tzurekin zituen obsesioak adierazten zituelako."[28]

Sun Tzu Vandal Savage betiko metagizakiak erabilitako ezizena zen “Young Justice” filmean.[27]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Ingelesez) Smith, Kidder. (1999). "The Military Texts: The Sunzi". In de Bary, Wm. Theodore (ed.). Sources of Chinese Tradition: From Earliest Times to 1600, Volume 1 (2nd ed.). New York: Columbia University Press., 213–24 or. ISBN 978-0-231-10938-3..
  2. ↑ (Ingelesez) McNeilly, Mark R. (2015). Sun Tzu and the Art of Modern Warfare (updated ed.). Oxford: Oxford University Press, 301 or. ISBN 9780199957859..
  3. ↑ (Ingelesez) Garner, Rochelle. (2006). "Oracle's Ellison Uses 'Art of War' in Software Battle With SAP". Bloomberg.
  4. ↑ (Ingelesez) Giles, Lionel. (2007). The Art of War by Sun Tzu – Special Edition.. Special Edition Books, 62 or..
  5. ↑ (Ingelesez) Hlavatý, Jozef; Ližbetin, Ján. (2021). "The Use of the Art of War Ideas in the Strategic Decision-making of the Company".. Transportation Research Procedia. 14th International scientific conference on sustainable, modern and safe transport., 1273–1280 or. ISBN doi:10.1016/j.trpro.2021.07.110. ISSN 2352-1465. S2CID 238896273...
  6. ↑ a b (Ingelesez) Michael, Loewe. (1993). Early Chinese texts: a bibliographical guide. Society for the Study of Early China ISBN ISBN 1557290431. OCLC 29356935..
  7. ↑ a b (Ingelesez) B.C., Sunzi, active 6th century. (2007). The art of war.. Columbia University Press ISBN ISBN 9780231133821. OCLC 137325042..
  8. ↑ (Gaztelaniaz) Galvany, Albert. (2012). Sunzi. El arte de la guerra. Traducción directa del chino antiguo (8.ª edición). Madrid: Trotta ISBN 978-84-9879-332-1..
  9. ↑ (Ingelesez) Mair, Victor H.. (2007). The Art of War: Sun Zi's Military Methods. New York: Columbia University Press ISBN 978-0-231-13382-1..
  10. ↑ (Ingelesez) Yuen, Derek M. C.. (2014). Deciphering Sun Tzu: How to Read 'The Art of War'. Oxford University Press ISBN 978-0199373512..
  11. ↑ a b c d (Ingelesez) Smith, Kidder. (1999). "The Military Texts: The Sunzi". In de Bary, Wm. Theodore (ed.). Sources of Chinese Tradition: From Earliest Times to 1600, Volume 1 (2nd ed.). New York: Columbia University Press, 213–24 or. ISBN 978-0-231-10938-3..
  12. ↑ a b (Ingelesez) Griffith, Samuel B.. (2005). The Illustrated Art of War. Oxford University Press, 17, 141–43 or..
  13. ↑ (Ingelesez) McCready, Douglas. (2003). Learning from Sun Tzu. Military Review.
  14. ↑ (Ingelesez) Forbes, Andrew; Henley, David. (2012). The Illustrated Art of War: Sun Tzu.. Chiang Mai: Cognoscenti Books ISBN . ASIN B00B91XX8U..
  15. ↑ (Ingelesez) McCready, Douglas. (2003). Learning from Sun Tzu. Military Review.
  16. ↑ (Ingelesez) Army, U. S.. (1985). Military History and Professional Development. U. S. Army Command and General Staff College, Fort Leavenworth, Kansas: Combat Studies Institute ISBN 85-CSI-21 85...
  17. ↑ (Ingelesez) United States Military Posture for FY. Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 5–6, 93–94. or..
  18. ↑ (Ingelesez) "Chinese Military Strategist Sun Tzu Reveals Secrets to Success". Leaderonomics.
  19. ↑ (Ingelesez) Yevgenia Albats, Catherine A. Fitzpatrick. (1994). The State Within a State: The KGB and Its Hold on Russia – Past, Present, and Future. , chapter Who was behind perestroika? or. ISBN 0-374-52738-5..
  20. ↑ (Ingelesez) Zhang Yingyu. (2017). The book of swindles. Selections from a Late Ming Collection. Columbia University Press ISBN 9780231178631..
  21. ↑ (Ingelesez) Michaelson, Gerald. (2001). "Sun Tzu: The Art of War for Managers; 50 Strategic Rules.". Avon, MA: Adams Media.
  22. ↑ (Ingelesez) McNeilly, Mark. (1996). Sun Tzu and the Art of Business : Six Strategic Principles for Managers. New York: Oxford University Press.
  23. ↑ (Ingelesez) Barnhizer, David. (1997). The Warrior Lawyer: Powerful Strategies for Winning Legal Battles Irvington-on-Hudson. NY: Bridge Street Books.
  24. ↑ (Ingelesez) Robert Greene. "The 48 Laws of Power by Robert Greene". Penguin Random House Canada.
  25. ↑ (Ingelesez) Campos, Celso de Jr.. (2011). "Luiz Felipe Scolari: One-on-One". FourFourTwo.
  26. ↑ (Ingelesez) Lauletta, Tyler. (2019). "Bill Belichick explains how advice from Sun Tzu's 'The Art of War' helped build the Patriots dynasty". Business Insider.
  27. ↑ a b c (Ingelesez) "Bud Fox: Sun-tzu: If your enemy is superior, evade him. If angry, irritate him. If equally matched, fight, and if not split and reevaluate". www.quotes.net.
  28. ↑ a b (Ingelesez) "The Next Generation Transcripts - The Last Outpost". www.chakoteya.net.

Ikus gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Gerraren_artea&oldid=9834276"(e)tik eskuratuta