Grete Hermann
| Grete Hermann | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Bremen, 1901eko martxoaren 2a |
| Herrialdea |  Erresuma Batua  Alemania |
| Heriotza | Bremen, 1984ko otsailaren 15a (82 urte) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Göttingengo Unibertsitatea |
| Tesi zuzendaria | Emmy Noether Edmund Landau |
| Hizkuntzak | alemana |
| Irakaslea(k) | Emmy Noether Edmund Landau |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | matematikaria, filosofoa, fisikaria eta unibertsitateko irakaslea |
| Enplegatzailea(k) | Leonard Nelson (mul)  Q1249070 |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Alderdi politikoa | Internationaler Sozialistischer Kampfbund (en) .svg){kind=logo} Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata |
Grete Hermann (Bremen, 1901eko martxoaren 2a -1984ko otsailaren 15a) alemaniar matematikari eta filosofoa izan zen, matematikan, fisikan, filosofian eta hezkuntzan egindako lanengatik ezaguna. Lehenik, mekanika kuantikoaren oinarriei buruzko lan filosofikoagatik nabarmendu zen, eta, gaur egun, batez ere, John von Neumannen teorema bat ezeztatzeagatik da ezaguna: ezkutuko aldagairik ez egoteari buruzkoa. Teorema horrek eragin handia izan zuen mekanika kuantikoaren garapenean, Hermannek egindako ekarpena ia ezezaguna izan baitzen hainbat hamarkadetan.
Matematika
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Grete Hermannek matematika ikasi zuen Göttingengo Unibertsitatean, Emmy Noether-en zuzendaritzapean. Azken horren tesia kalkulu formalaren artikulu sortzailea da.[1] Lehena izan zen algoritmoen (konplexutasun handiagokoak) existentzia polinomio eraztun baten ideal gisa planteatzen aljebra orokorreko oinarrizko arazo askorentzat. Haren deskonposizio-algoritmoa ideal primarioetara oraindik ere erabiltzen da.
Leonard Nelson-en laguntzailea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1925etik 1927ra, Grete Hermann-ek Leonard Nelson-en laguntzaile gisa lan egin zuen. 1932an, Minna Spechtekin batera, Nelsonen System der philosophischen Ethik und Pädagogik lanaren hil ondoko edizioa egin zuten, eta aldi berean, bere ikerketa propioekin jarraituz.[2]
Mekanika kuantikoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Filosofo gisa, Grete Hermann fisikaren oinarrietazinteresatu zen bereziki. “1934an, Leipzigera joan zen mekanika kuantiko berriarekin, kausalitatearen ikuskera neokantiarra adiskidetzeko asmoz. Leipzig-en trukaketa ugari izan zituen Weizsäcker eta Heisenberg-ekin". Bere garai hartako lana ezagutzen da: aurresateko gaitasunaren eta kausalitatearen arteko bereizketa azpimarratzen duelako hiru argitalpenetan, Weizsäcker-ek gerora egin zituen iritzi-trukeen deskribapenetan eta Hermann-en lanari buruzko eztabaidan, Heisenbergen La Partie et le Tout liburuko 10. kapituluan . Hermannen Die naturphilosophischen Grundlagen der Quantenmechanik[3], Danimarkatik argitaratu zen lana, honela izendatu zen: “mekanika kuantiko berriari buruzko tratamendu filosofiko lehenetako eta onenetako bat”.[9] Saiakera horretan hau ondorioztatzen da:
« The theory of quantum mechanics forces us […] to drop the assumption of the absolute character of knowledge about nature, and to deal with the principle of causality independently of this assumption. Quantum mechanics has therefore not contradicted the law of causality at all, but has clarified it and has removed from it other principles which are not necessarily connected to it[10]. »
1935ean, von Neumannen 1932ko proba bateko teoreman itxurazko akats bat frogatzen zuen argumentu bat argitaratu zuen Grete Hermann-ek. Hala ere, von Neumannen teorema hori luze eta zabal erabili zen ezkutuko aldagaien teoria kuantiko bat ezinezkoa zela argudiatzeko. Hermann-en emaitza ez baitzen aintzat hartu fisikarien komunitatetik, John Stewart Bell-ek independenteki berraurkitu eta 1966an argitaratu zuen arte, eta 1974an Max Jammer-ek Hermann-en aurrekotasuna seinalatu zuen arte. Batzuek mekanika kuantikoak izan zezakeen garapen historikoari buruz espekulatu zuten, Grete Hermann-en kritika aintzat hartu izan balitz azken hamarkadetan; bereziki, zalantzan jar zezakeen Kopenhageren interpretazioaren onarpena, eta oinarri sinesgarria emanez, berantago garatuko diren aldagai ezkutuko ez lokalen teoriei.
2010ean, Jeffrey Bub-ek argumentu bat argitaratzen du, zeinaren arabera Bell-ek (beraz baita Hermann-ek ere) oker interpretatzen duen von Neumann-en proba: Bub-ek dio von Neumann-ek ez zuela frogatu nahi ezkutuko aldagaien erabateko ezintasuna, eta orduan bere probak ez duela akatsik.[4] De Bub-en kritika gezurtatu zen gerora (cfr. N. David Mermin1 · Rüdiger Schack2, 2018)....
1936ko ekainean, Grete Hermann-ek, Eduard May (de) eta Thilo Vogelekin batera, Richard Avenarius[5] saria jaso zuen.
Nazien aurkako engaiamendua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1933an, Adolf Hitler Alemaniaren boterera iristean, Grete Hermann nazismoaren aurkako erresistentzia alemanaren partaide da.Internationaler Sozialistischer Kampfbundeko kidea besteak beste.
Emigrazioa eta ondorengo urteak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1936an, Grete Hermann-ek Danimarkara emigratzen du, eta Frantzia eta Ingalaterrara ondoren.[6] Garai horretan, fisika eta matematikan interesatu ordez, politika eta filosofiara bideratzen da.
1946an, Gerla ondoren, Alemaniara itzuli zen. Filosofia eta Fisikako irakasle izendatua da Pädagogische Hochschule Bremen-en (de) (Bremengo Irakasleen Formakuntza Eskola), eta zeregin garrantzitsua du GEWn (Gewerkschaft Erziehung und Wissenschaft: Hezkuntza eta Zientzia Sindikatua).1961etik 1978ra PPAko (Philosophisch-Politische Akademie (de): Akademia filosofiko-politikoa) lehendakari izan zen: 1922an Leonard Nelson-ek sortu zuen erakundean, hezkuntza, gizarte-justizia, ekintza politiko arduratsua eta haren oinarri filosofikoak dituena helburu.[6]Catégorie:Article contenant un appel à traduction en allemand[7]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Hermann, Grete. (1926). «Die Frage der endlich vielen Schritte in der Theorie der Polynomideale. Unter Benutzung nachgelassener Sätze von K. Hentzelt» Math. Ann. 95 (1): 736-788. doi:.. / Hermann, Grete. (1998). «The question of finitely many steps in polynomial ideal theory» ACM SIGSAM Bulletin 32 (3): 8-30. doi:..
- ↑ (Alemanez) Minna Specht. Philosophisch-Politische Akademie.
- ↑ Hermann, Grete. (1935). «Die naturphilosophischen Grundlagen der Quantenmechanik» Naturwissenschaften 23 (42): 718-721. doi:..
- ↑ Bub, Jeffrey. (2010). «Von Neumann’s ‘No Hidden Variables’ Proof: A Re-Appraisal» Foundations of Physics 40 (9-10): 1333–1340..
- ↑ Lindner, Konrad. (1993). «Carl Friedrich von Weizsäcker über sein Studium in Leipzig» NTM Zeitschrift für Geschichte der Wissenschaften, Technik und Medizin 1 (1): 3-18. doi:..
- ↑ a b (Alemanez) Grete Henry-Hermann. Fondation Friedrich-Ebert.
- ↑ (Alemanez) Site de la PPA. .
