Hitz-joko

Nafarroako Leodegundia erreginaren eztei-kantan akrostiko bat ageri da, hitz joko mota bat; lerro bakoitzeko lehen letrak esaldia osatzen duː LEODEGV...)

Hitz-jokoak komunikazioan agertzen diren baliabideak dira, hitzen fonetikan, idazkeran edota esanahietan oinarrituak, sarritan helburutzat umorea egitea dutenak. Figura erretorikoak erabiltzen dituzte eta baliatzen duten hizkuntzaren ezaugarriei oso lotuak izaten dira.

Hitz-joko mota ugari dago; calembour delakoak (antzeko ahozkera baina esanahi ezberdineko hitzak), irakurketa bikoitza duten esaldiak, erreferentzia kulturalak, hitz konbinazio ez-gramatikalak, errimak... eta beste asko.

Hona hemen hitz-joko baten adibidea, Andoni Egañak kantaturiko bertso batean:

“Diferentzia bada,

nimiño, xaloa,

txaloen epela ta

epelen txaloa."

Amaia Agirrek 30 hitz-joko idatzi zituen "Abubakar" iritzi-artikuluan 2022ko abuztuan:

Nigeriatik dator Abubakar, Europa duelako amu bakar. Afrika mamu eta iparraldea damu bihur dakiokeen baltsamu. Kontinente berotik hegabera nola, halaxe dator mutil gaztea ere: egarbera. Bularraldea eta bizkarra beltzak dituzte biek, bai hegan datorren txoriak eta baita hegan egin nahi duen txoriak ere. Zer eskainiko zoriak. Ezer gutxi eskuineko zuriak. Burua hotz eta hondarra bero. Erreparatu erre paratu zaizkien oin azpiei. Basamortuan dena da basa eta dena da mortu. Begirada ortzi mugan eta itxaropena gugan... Oraindik ez daki errefuxiatu eta errefusatu fonetikoki ez ezik esanahiz ere geroz eta gertuago daudela. Besteak beste Frantzia eta Espainia dira hiztegi eta haztegi hori elikatzen duten bitamina, bietan mina.

Eta bien arteko Bidasoa bide osoa zapuztu dezakeen pasoa. Eta bien arteko Bidasoa bide osoa zapuztu dezakeen pasoa. Berdintasunaz hitz egiten dugu berdin zaigunaz ari garenean, baina berdin du eta berdindu ez dira berdinak. Hitz hartzeaz arduratzen gara besteak hits jartzearen eta itzaltzearen ardura gure gain ez hartzearren. Guk eragindako mila liskar uzten ditugu besteen bizkar. Bizkor gainera. Zer da ikara izuaren kikara ez bada? Europa omen Afrikaren teilatu, baina gero nork beilatu? Nigeriak zerbaitegatik ote du «igeri» hitza bere baitan? Erantzunik gabeko galderak galerak al dira? Pentsa zapaltzen duten jatorrizko lurra zein ezegonkorra den semea edo alaba patera hauskor batera igo dadin onartzen badute.

Olatuz olatu, bere baitara gotortu eta isolatu, oinak ezin mugitu eta burua ezin geratu, nigarrez utzi duen ama nork kontsolatu? Azken olatuaren indarrak hondoratu ordez hondarreratu badu, orduan zer? Atzean utzi duenaren antzean. Basamortutik uretara, eta uretatik berriz ere lehorrera. Ezer ez du izango eskueran, alderantziz, dena estu eran. Gure goitik beherako begirada disekatu, behetik datorrena nola isekatu. Ezin ote dugu atalka ari, ahari talka aritu ordez? Ezin ote dugu barrera eraitsi eta harrera hobetsi? Orduan hobe etsi! Alferrikakoak eta Afrikakoak ere zergatik ote dira hain hoskide? Kide hots egiten ez zaleko agian? Zertarako hainbeste urgentziazko bilera, berehalako agerraldi publiko eta diputatu ganbera... beti berdina badoa gain behera? Dena izango du oztopo burokratiko, buru kaotiko gehiegi baitaude agintean. Hala ere, zorte on, Abubakar, ez bekizu Europa izan damu bakar. "ABUBAKAR", Amaia Agirre, 2022

Kanpo estekak

• Datuak: Q998840
• Multimedia: Word play / Q998840