Italiar haltz
| Italiar haltz | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Plantae |
| Ordena | Fagales |
| Familia | Betulaceae |
| Generoa | Alnus |
| Espeziea | Alnus cordata Desf.
|
| Basionimoa | Betula cordata |
Italiar haltza (Alnus cordata) izenak dioen bezala, jatorria Italian duen haltz espeziea da eta Europa hegoaldeko espezie endemikoa da. Bere izen espezifikoa, aldiz, latinetik dator, 'cordata'-k bihotz formakoa esan nahi baitu, eta bere hostoei egiten dio erreferentzia.
Ezaugarriak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Tamaina ertaineko zuhaitza dugu, 10-15 metrokoa eta 70-100 cm-ko diametroduna izaten dena. Enbor azala gaztain kolorekoa da eta leuna edo zertxobait zimurtsua. Kimu oboideoak ditu, pedikulatuak eta bi ezkata pareekin. Kimuak eta hosto gazteak likatsuak dira.
Hostoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Haltz honen hostoak 3,5-10 cm-koak dira, bihotz formakoak (kordiformeak), orokorrean zorrotzak, akuminatuak edo zerratuak. 6-8 pare nerbio dituzte eta gainaldetik glabroak dira, baina ile-mototsak dituzte azpialdeko nerbioen galtzarbean. Hostoak erorkorrak dira baina luze mantentzen dira zuhaitzean (apiriletik abendura Ipar Hemisferioan). Txandakatuak dira eta kolore berde distiratsukoak.
Loreak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Haltzak landare monoikoak dira, hau da, zuhaitz berdinek bi sexuetako loreak dituzte nahiz eta loreak, sexuaren arabera infloreszentzia ezberdinetan bananduta dauden. Haltzen lore mota amentua da eta haizearen bidezko polinizaziora edo anemofiliara moldaturik dago, horregatik egoten dira adarretatik zintzilik.
Italiar haltzaren amentuak pendunkulatuak dira, kolore gorrixkakoak eta 10 cm baino gehiagokoak. Amentu emeak oboideak dira, 2-3 x 1,5-2 cm-koak. Aldiz, amentu arrak 20-40 x 5-6 mm-koak dira.
Fruituak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Haltzaren fruituek pinuen pinaburuak gogorarazten dituzte. 20-30 x 15-20 mm-koak dira, berde ilunak edo marroiak eta zurezkoak. Hazi txiki ugari dituzte, hegadunak, eta haizearen bidez barreiatzen dira.
Banaketa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Italia hegoaldekoa da jatorriz eta Korsikan ere aurki daiteke. Iberiar Penintsulan Pirinioetan, Aragoi ibaian eta Ulla ibaian naturalki hazten da eta beste zenbait lekuetan kultibatua izan da.
Ekologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ibai eta errekastoen ertzak nahiago ditu baina lurzoru lehorrak ere ondo jasaten ditu, baita lur azido edo zertxobait alkalinoak, haltz arruntak ez bezala. Honen arrazoia, haltz italiarrak airetik nitrogenoa finkatzeko duen gaitasuna da, aurkako baldintzetan haztea baimentzen diona. 600-1.100 metroko altitudean aurki daiteke.
Fenologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Loratzen lehen zuhaitzetako bat da, otsaila eta martxoa bitartean loratzen baita. Fruituak udaberrian heltzen dira, apirila eta maiatza bitartean.
Erabilera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Parke eta lorategietan landatzen da eta kalitate txarreko ibai ertzak birpopulatzeko ere. Bere zura, gainera, papera egiteko erabiltzen da.
Espezieen arteko elkarrekintzak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Tuber albidum, Frankia spp. eta Glomus spp. onddoak Alnus cordata-ren mikorriza arruntak dira.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Edukiaren zati bat EuskalNatura.eus webgunetik hartu da, copyrightaren jabeak onartu baitu hango testu-edukiak Euskarazko Wikipedian CC BY-SA 3.0 ES Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratzea, baldin eta iturria aipatzen bada (ikusi eztabaida orria).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q1543689
Multimedia: Alnus cordata / Q1543689
Espezieak: Alnus cordata