Liza Minnelli

Liza Minnelli
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Liza May Minnelli
Jaiotza	Los Angeles, 1946ko martxoaren 12a (78 urte)
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Bizilekua	Los Angeles
Lehen hizkuntza	estatubatuar ingelesa
Familia
Aita	Vincente Minnelli
Ama	Judy Garland
Ezkontidea(k)	Peter Allen (1967ko martxoaren 3a - 1974ko uztailaren 24a); Jack Haley, Jr. (1974ko irailaren 15a - 1979ko apirila); David Gest (2002ko martxoaren 16a - 2007ko apirila)
Haurrideak	ikusi Lorna Luft; Joey Luft (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Chadwick School (en) ; Scarsdale High School (en) ; Fiorello H. LaGuardia High School (en) ; High School of Performing Arts (en) ; HB Studio (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Irakaslea(k)	Herbert Berghof (en)
Jarduerak
Jarduerak	aktorea, zinema aktorea, abeslaria, ahots-aktorea, antzerki aktorea, telebista-aktorea, koreografoa, dantzaria, telebista aurkezlea, estudioko musikaria eta film-zuzendaria
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko ofiziala ; Primetime Emmy Sariak ; Grammy Legend Award (1990) ; Emakumezko aktore onenaren Oscar Saria (1973) : Cabaret; Theatre World Award (1963) ; Tony Award for Best Actress in a Musical (1965) ; Tony Award for Best Actress in a Musical (1978) ; Golden Raspberry Award for Worst Actress (1989) : Rent-a-Cop (en) , Arthur 2: On the Rocks (en) ; BAFTA Award for Best Actress in a Leading Role ; Izarra Hollywoodeko Ospearen pasealekuan ; Drama League Award ; Hasty Pudding Woman of the Year (1973) ; GLAAD Vanguard Award (2005) ; Urrezko Globo Sariak (1973) ;
Genero artistikoa	pop musika; traditional pop (en) ; jazza
Ahots mota	kontraltoa
Musika instrumentua	ahotsa
Diskoetxea	Capitol Records
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Estatu Batuetako Eliza Episkopalianoa
	officiallizaminnelli.com

Liza May Minnelli (Los Angeles, 1946ko martxoaren 12a -) Estatu Batuetako aktorea eta abeslaria da, Oscar sariaren irabazlea. Judy Garlanden eta horren bigarren senarra izan zen Vincente Minnelli zinema zuzendariaren alaba da.^[1] Minnelli deitura italiarra da, eta ingelesez n bakarrarekin ageri ohi da: Minelli.

"Estatu Batuen neska-laguna" ere deitzen zaio, eta 1972an ospe handia lortu zuen Cabaret filmari esker, Emakumezko Aktore Onenaren Oscar Saria irabazi baitzuen. Oso ezaguna da ikuskizunetan egiten duen lanagatik, bai komedia musikalak, bai errezitaldiak. Horiekin hiru Tony Sari irabazi zituen Broadwayk, horietako bat berezia. Emmy bat, bi Urrezko Globo, BAFTA britainiar bat eta Grammy Legend Award bat ere irabazi zituen, beste ohore eta sari askorekin batera. 2011ko uztailean Ohorezko Legioarekin kondekoratu zuen Frantziako gobernuak. Liza Minnelli da AEBetako zinema, telebista, musika eta antzerkiko lau sari nagusiak irabazi dituen artista bakarretakoa: Oscar, Emmy, Grammy eta Tony.

16 urte zituela hasi zen antzerkian. Broadwayen arrakasta lortu ostean, 1969an haren lehen filmean parte hartu zuen, The Sterile Cuckoo izenekoan. Honek Oscar sarirako izendapena eman zion. 1972an Cabaret filmarengatik emakumezko aktore onenaren Oscar saria erdietsi zuen. Hurrengo urteotan sari andana irabazi arren, 1981etik geroztik haren agerraldiak urriagoak bilakatu ziren. 1997an, halere, Victor/Victoria Broadwayko musikaleko paper protagonista hartu zuen, Julie Andrewsen ordez.

Biografia

Minnelli 1946ko martxoaren 12an jaio zen Beverly Boulevardeko Cedars-Sinai Medical Center-ren Los Angelesen. Judy Garland-en eta Vincente Minnelliren alaba da.^[1] Gurasoek Ira Gershwinen "Liza (All the Clouds'll Roll Away)" abestiaren izena jarri zioten. Minnellik badu ahizpaorde bat, Lorna, eta Joey, Garlandek Sid Luftekin duen ezkontzaren anaiordea. Aitaren bigarren ezkontzako beste ahizpaorde bat ere badu Christiane Nina Minnelli (Tina Nina deitua).^[2] Minnelliren aita eta amabitxiak Kay Thompson eta Ira Gershwin izan ziren.^[3] Minnellik zineman izan zuen lehen esperientzia oso goiztarra izan zen, hiru urterekin agertu zen In the Good Old Summertime (1949) musikalaren azken eszenan; Garland eta Van Johnson dira filmeko protagonistak. 1961ean New Yorkera joan zen, High School of Performing Artes-era, eta, geroago, Chadwick School-era.

Hasiera

Hiru urterekin, Liza Minnelli lehen aldiz agertu zen zineman, 1949ko In the Good Old Summertime musikalaren azken eszenan, bere ama eta Van Johnson protagonista zituela.

Antzerkia

1961ean, Minnelli Cape Cod Melody Tent-en ikasten aritu zen Hyannis-en, Massachusetts. Flower Drum Song abestiko koruan agertu zen eta Murielen papera interpretatu zuen Take Me Along-ekin. Best Foot Forward musikalaren Broadwaytik kanpoko berpizkunde batean hasi zen lanean 1963an, 17 urteetan, eta Theatre World saria jaso zuen.

Hurrengo urtean, London Palladium-era gonbidatu zuen amak, harekin kantatzera. Bi kontzertuak disko gisa grabatu eta argitaratu ziren. Scarsdale High School-era joan zen urtebetez, The Diary of Anne Frank-en ekoizpen batean protagonista izan zen, eta, ondoren, Israelera joan zen. 19 urte zituela itzuli zen Broadwayra, eta Flora the Red Menace-rekin lehen Tony saria irabazi zuen aktore nagusi gisa. John Kander eta Fred Ebb bikote musikalarekin lan egiten zuen lehen aldia izan zen.

1963an, 16 urte zituela, Broadwayn hasi zen Liza, Best Foot Forward musikalean. Hurrengo urtean, bere amarekin joan zen London Paladiumera.

Musika

Minnelli diskoteka-kantari hasi zen nerabea zela, eta diskotekan hasi zen lanean 19 urterekin, Washington DCko Shoreham hotelean. Urte hartan bertan, beste klub batzuetan ere agertu zen: Las Vegas, Los Angeles, Chicago, Miami eta New York hirietan. Zuzeneko interprete gisa izandako arrakastaren ondorioz, hainbat album grabatu zituen Capitol Records-entzat: Liza! Liza! (1964), It Amazes Me (1965) eta There Is A Time (1966). Lehen urteetan, ohiko pop estandarrak grabatu zituen, baita hainbat musikaletako kantak ere. Horregatik, William Ruhlmannek "Barbra Streisand-en ahizpa txikia" deitu zion.^[4] Capitol markak Liza! Liza!, It Amazes Me eta There Is A Time albumak osorik berrargitaratu zituen 2001ean bi CD zituen The Capitol Years bilduman.

1965ean Tony saria irabazi zuen Flora the Red Menace-rengatik. 1978an beste Tony sari bat jaso zuen The Act-engatik, eta 1974an Tony berezi bat. 1984an The Rink-ek izendatu zuen, baina Chita Rivera bere lankideak irabazi zuen. 2009anLizak jaso zuen sari hori, Liza's at the Palace saioagatik.

1968tik 1970eko hamarkadara arte, Liza Minnelli (1968), Come Saturday Morning eta New Feelin' (1970ekoak biak) albumak ere grabatu zituen A&M Records-entzat. The Singer (1973) eta Tropical Nights (1977) argitaratu zituen Columbia Records-en.

1989an, Minnellik Pet Shop Boys taldearekin kolaboratu zuen Results diskoarekin, taldean dantzatzeko doinu elektronikoak ziren. Erresuma Batuko top 10era iritsi zen eta AEBetan sailkatu zen, lau disko sinple sortuz: "Losing My Mind", "Don't Drop Bombs", "So Sorry, I Said", eta "Love Pains". Urte hartan, Grammy Legend saria jaso aurretik, Losing My Mind zuzenean abestu zuen Grammy Mind sarietako ospakizunean (lehen Grammy Legend sariak 1990. urtean eman zizkioten Minnelli, Andrew Lloyd Webber, Smokey Robinson eta Willie Nelson-i). Sari hori irabazita lau sari nagusiak (Emmy bat, Grammy bat, Tony bat eta Oscar bat) irabazi dituzten 16 pertsonetako bat bihurtu zen, horien artean Richard Rodgers, Whoopi Goldberg, Barbra Streisand eta John Gielgud konpositoreak daudela.

1992ko apirilean, Minnelli Freddie Mercury lagun zenari omenaldia egiteko kontzertura agertu zen, Londresko Wembley estadioan Queen rock-taldetik bizirik atera ziren kideekin "We Are the Champions" interpretatuz. 1996an, Minnellik Gently izeneko albuma kaleratu zuen. Jazz-estandarrenzko grabazioa izan zen, eta kanta garaikideak ere bazituen, hala nola Does He Love Youren azala, Donna Summerrekin batera jo zuena. Album horrek ohiko pop interpretaziorik onenerako Grammy sarietarako izendapena eraman zuen.

2006an, My Chemical Romance-ren The Black Parade albumean agertu zen Minnelli, koru -ahotsak egin zituen eta "Mama" abestu zion, bakarka, Gerard Way-rekin. 2009an, Minnelli nominatua izan zen pop tradizionaleko ahots-album onenerako, Liza's at the Palace...! albuma grabatzeagatik, Broadwayko programa arrakastatsuan oinarrituta. Minnellik album bat atera zuen Decca Records zigiluan, Confessions izenekoa, 2010eko irailaren 21ean.

Zinema

Sally Bowles Cabarmorekin bezala

Minnelli zineman agertu zen lehen aldiz, In the Good Old Summertime filmean izan zen (1949) amaren azken planoan. Zineman ezaguna den lehen papera Charlie Bubbles filmeko (1967) maitasun-interesa izan zen, Albert Finneyk zuzendari eta protagonista gisa egindako film bakarra. Lau urte lehenago , baina, off-eko ahots-lanak egin zituen Journey Back to Oz animazio-filmerako, The Mag d'Oz filmaren jarraipena. Minnelli-rena izan zen Dorothyren ahotsa (bere ama Judy Garlandek aurreko filmean interpretatutako pertsonaia). 1964an aurreikusi bezala estreinatu izan balitz hori izan zatekeen zinemako bere lehen pertsonaia, baina ekoizpena atzeratu egin zen, eta 1972an estreinatu zen Erresuma Batuan.

Minnelli The Sterile Cuckoori filmean (1969) agertu zen, Alan J. Pakularen lehen film luzea, hala nola Pookie Adams-en paperean, nerabe xelebre eta behartsua. Aktore onenaren Oscarrerako izendatu zuten bere emanaldia. Beste pertsonaia xelebre bat interpretatu zuen Tell Me That You Love Me, Junie Moon filmean (1970), Otto Premingerrek zuzendua. Massachusettseko hilerri batean filmatutako biluziko eszena batek salaketa jaso zuen han lurperatutakoen familiak delitu txikiar argudiatuta, eta hurrengo urtean "Liza Minnelli Bill" legeta aurkeztu zen, Massachusettseko hilerrietan baimenik gabe filmatzea zigortzeko.^[5]

Cabarnet-en bertsio zinematografikoan (1972), Minnelli bere lan zinematografiko ezagunenean agertu zen, Sally Bowles. Paper hori prestatzeko egin zuen gauzetako bat Louise Glaum eta Louise Brooks aktoreen eta garaiko ile iluneko emakumeen argazkiak sakon aztertu zituen. Minnellik aktore onenaren Oscar saria irabazi zuen bere interpretazio horrengatik, Urrezko Globo saria, BAFTA bat, San Jorge saria eta David di Donatello saria, atzerriko aktore onenarentzat.

Cabaret-en arrakastaren ondoren, Bob Fosse eta Minnellik taldea osatu zuten (Liza 'Z' batekin). Telebistarako kontzertua, telebistako saio berezia. Programa bitan eman zen telebistan, eta ez zen berriro ikusi 2006an DVDa atera arte.

Minnelli hiru porrot garestitan agertu zen hiru urtean. Lehenik Lucky Lady izan zen (1975), ondoren aitarekin A Matter of Time lanean(1976) aritu zen, Ingrid Bergman izan zen protagonista, eta gero New York, New York filma (1977), zeinak Minnelliri bere autore-kanta ezagunena eman baitzion. Batzuetan Frank Sinatrarekin batera abestu zuen kanta hori gero eszenatokietan, Sinatrak bertsio bat grabatu baitzuen (Trilogy albumerako: Past Present Future).

Minnellik agerraldi gutxiago egin zituen zineman ordutik aurrera, baina hurrengo filma, Arthur, urrezko ezkongabea (1981), Dudley Mooreren maitasun-interesa izan zen protagonista, eta oso arrakastatsua izan zen.^[6] Zinemara itzuli zenlm egiteko zenbait fi Rent-A-Cop eta Arthur 2: On the Rocks filmetan (biak 1988koak) eta Stepping Out (1991), komedia-drama musikala. Geroago, The Oh in Ohio filmean agertu zen 2006an, eta zinemetan harrera mugatua besterik ez zuen jaso.^[7]

Telebista

1950eko hamarkadan, Minnelli gonbidatu gisa agertu zen Arte Linkletter haurrentzako programan, eta Gene Kellyrekin abesten eta dantzatzen 1959an. Ben Caseyren atal batean gonbidatutako izarra izan zen. Besteak beste, Jack Paar, Merv Griffin, Mike Douglas, Joe Franklin, Dinah Shore eta Johnny Carsonek aurkeztutako programetan agertu zen. 1960ko hamarkadan, hainbat agerraldi egin zituen Rowan & Martin's Laugh-In saioan gonbidatu gisa, baita barietatezko beste programa batzuetan ere: The Ed Sullivan Show, The Hollywood Palace eta The Judy Garland Show.

Lan ibilbidea

Zineman

Filmen zuzendaria eta itzuli bada beste hizkuntza batera (gaztelania, frantsesa, euskara, katalana edo galiziera) beste izenburu batekin taula honetan ikus daiteke:

Urtea	Filma	Zuzendaria	Beste izenburu batzuk
1949	In the Good Old Summertime	Robert Z. Leonard	gaztelaniaz: En aquel viejo verano frantsesez: Amour poste restante
1968	Charlie Bubbles	Albert Finney
1969	The Sterile Cuckoo	Alan J. Pakula	gaztelaniaz: El cuco estéril frantsesez: Pookie
1970	Tell Me That You Love Me, Junie Moon	Otto Preminger	gaztelaniaz: Dime que me amas, Junie Moon frantsesez: Dis-moi que tu m'aimes, Junie Moon
1972	Cabaret	Bob Fosse
1972	Journey Back to Oz	Hal Sutherland	gaztelaniaz: Regreso a la Tierra de Oz
1972	Liza with a Z	Bob Fosse
1974	That's Entertainment!	Jack Haley Jr.	gaztelaniaz: Érase una vez en Hollywood frantsesez: Il était une fois à Hollywood katalanez: Això és l'espectacle
1975	Lucky Lady	Stanley Donen	gaztelaniaz: Los aventureros de Lucky Lady frantsesez: Les Aventuriers du Lucky Lady
1976	A Matter of Time	Vincente Minnelli	gaztelaniaz: Nina frantsesez: Nina katalanez: Nina, una qüestió de temps
1976	Silent Movie	Mel Brooks	gaztelaniaz: La última locura frantsesez: La Dernière Folie de Mel Brooks
1977	New York, New York	Martin Scorsese	euskaraz: « New York, New York (filma) »
1981	Arthur	Steve Gordon	katalanez: Arthur, el solter d'or
1982	The King of Comedy	Martin Scorsese	gaztelaniaz: El rey de la comedia frantsesez: La Valse des pantins
1984	The Muppets Take Manhattan	Frank Oz	frantsesez: Les Muppets à Manhattan
1985	That's Dancing!	Jack Haley Jr.	gaztelaniaz: ¡Esto sí es bailar!
1985	A Time to Live	Rick Wallace	gaztelaniaz: Tiempo para vivir
1987	Rent-a-Cop	Jerry London	gaztelaniaz: Chicago en rojo frantsesez: Assistance à femme en danger
1988	Arthur 2: On the Rocks	Bud Yorkin	frantsesez: Arthur 2 : Dans la dèche
1990	Superstar: The Life and Times of Andy Warhol	Chuck Workman
1991	Stepping Out	Lewis Gilbert	frantsesez: Un amour de prof
1994	A Century of Cinema	Caroline Thomas	gaztelaniaz: Un siglo de cine
1994	Parallel Lives	Linda Yellen
2006	The Oh in Ohio	Billy Kent
2007	Chris & Don	Guido Santi	gaztelaniaz: Chris & Don: A Love Story
2010	Sex and the City 2	Michael Patrick King	katalanez: Sexe a Nova York 2
2014	And the Oscar Goes To...	Rob Epstein	gaztelaniaz: And the Oscar Goes to...

Musikako albumak

Best Foot Forward (1963) (Original Cast Recording)
Liza! Liza! (1964) US #115
Judy Garland and Liza Minnelli Live at the London Palladium (1965) US #41
Flora the Red Menace (1965) (Original Cast Recording) US #111
It Amazes Me (1965)
There Is a Time (1966)
The Dangerous Christmas of Red Riding Hood (1966) (soinu banda)
Liza Minnelli (1968)
Come Saturday Morning (1969)
New Feelin' (1970) US #158
Liza Minnelli: Live at the Olympia in Paris (1972, 1969ko abenduan grabatua)
Cabaret (1972) (soinu banda) US #25 UK #13
Liza with a 'Z' (1972) (soundtrack) US #19 ÙK #9
The Singer (1973) US #38 UK #45
Liza Minnelli: Live at the Winter Garden (1974) US #150
Lucky Lady (1975) (soinu banda)
A Matter of Time (1976) (soinu banda)
New York, New York (1977) (soinu banda) US #50
Tropical Nights (1977)
The Act (1978) (Original Cast Recording)
Live at Carnegie Hall (1981)
The Rink (1984) (Original Cast Recording)
Liza Minnelli at Carnegie Hall (1987) US #156
Results (1989) US #128 UK #6, Pet Shop Boysek ekoiztua
Stepping Out (1991) (soinu banda)
Liza: Live from Radio City Music Hall (1992)
Paris (1995) (Charles Aznavourrekin)
The Life: A New Musical (1996)
Gently (1996) US #156 UK #58
Minnelli on Minnelli: Live at the Palace (1999)
Liza's Back (2002)
The God-Mother and The God-Daughter

Telebista

Judy and Liza at the Palladium (1964)
The Dangerous Christmas of Red Riding Hood (1965)
Liza with a 'Z' (1972)
Goldie and Liza Together (1980)
A Time to Live (1985)
Sam Found Out: A Triple Play (1988)
Frank, Liza, and Sammy: The Ultimate Event (1989)
Liza Minnelli: Live from Radio City Music Hall (1993)
Parallel Lives (1994)
The West Side Waltz (1995)
Jackie's Back! (1999) (Cameo)
Arrested Development (2004)

Antzerkia

Best Foot Forward (1963)
The Fantasticks (1964)
Carnival (1964)
Flora the Red Menace (1965) (Broadway)
Liza (1974) (Broadway)
Chicago (1975) (Gwen Verdonen ordez)
The Act (1977) (Broadway)
The Owl and the Pussycat (1979) Londresko West End
By Myself (1983)
Victor/Victoria (1997) (Julie Andrewsen ordez) (Broadway)
Minnelli on Minnelli (1999) Broadway
Liza's Back! (2002) Broadway

Erreferentziak

↑ ^a ^b (Ingelesez) Schechter, Scott. (2006). Judy Garland: The Day-by-Day Chronicle of a Legend. Rowman & Littlefield ISBN 978-1-58979-300-2. (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
↑ (Ingelesez) Brockes, Emma. (2008-04-11). «Lunch with a legend» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
↑ Emanuel Levy (2009): Vincente Minnelli: Hollywood′s dark dreamer. New York: St. Martin′s Press, p. 156.
↑ http://www.starpulse.com/Music/Minnelli_Liza/Discography/Index/P3130/1/1^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ Tell Me That You Love Me, Junie Moon. American Film Institute-ren katalogoan.
↑ «Domestic Box Office For 1981» Box Office Mojo (Noiz kontsultatua: 2024-05-09).
↑ The Oh in Ohio a Box Office Mojo

Kanpo estekak

Datuak: Q14441
Multimedia: Liza Minnelli / Q14441

[:0-1] (Ingelesez) Schechter, Scott. (2006). Judy Garland: The Day-by-Day Chronicle of a Legend. Rowman & Littlefield ISBN 978-1-58979-300-2. (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).

[2] (Ingelesez) Brockes, Emma. (2008-04-11). «Lunch with a legend» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).

[3] Emanuel Levy (2009): Vincente Minnelli: Hollywood′s dark dreamer. New York: St. Martin′s Press, p. 156.

[4] ttp://www.starpulse.com/Music/Minnelli_Liza/Discography/Index/P3130/1/1^{[Betiko hautsitako esteka]}

[5] Tell Me That You Love Me, Junie Moon. American Film Institute-ren katalogoan.

[6] «Domestic Box Office For 1981» Box Office Mojo (Noiz kontsultatua: 2024-05-09).

[7] The Oh in Ohio a Box Office Mojo

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]